احادیث درباره شهر کریمه اهلبیت ( قم )

احادیث درباره شهر کریمه اهلبیت ( قم )

هیات: مرحوم محدث قمی در سفینة البحار نقل می کند: زمانی که حضرت فاطمه معصومه علیهاالسلام وفات یافت و او را غسل دادند و کفن کردند خاندان سعد اختلاف کردند که چه کسی او را در قبر بگذارد که در این هنگام دو سوار از راه رسیدند و نزدیک جنازه حضرت معصومه شده و از اسب فرود آمدند و بر بدن مطهرش نماز گزاردند و در سرداب رفته و آن بانو را دفن کردند و سپس از قبر بیرون آمده و سوار شدند و رفتند و معلوم نشد که آنها که بودند.

عظمت و فضیلت مردم قم و ارزش زیارت آن بانوی پاک. به امید تحقق آرمانها و گفتار معصومان علیهم السلام و گسترش و نشر اسلام ناب محمدی صلی الله علیه و آله از این شهر به سرتاسر جهان.

فصل اوّل: جـایگـاه و فضایـل قــم

قـم، پناهگاه فاطمیان

1 قَالَ الصّادِقُ علیه السلام: اِذا أَصابَتْکمْ بَلِیةٌ وَ عِناءٌ فَعَلَیکمْ بِقُم، فَاِنَّهُ مَأْوَی الفاطِمیینَ…

امام صادق علیه السلام فرمود: زمانی که رنج و زحمت و گرفتاری به شما رو آورد، به قم روی آورید، زیرا قم پناهگاه فاطمیها و محل آسایش مؤمنان است.

سالمترین شهرها

 2 سُئِلَ أَمیرُالمُؤْمِنینَ علیه السلام: عَنْ أَسْلَمِ الْمُدُنِ وَ خَیرِ المَواضِعِ عِنْدَ نُزُولِ الْفِتَنِ وَ ظُهُورِ السَّیفِ، فَقالَ: أَسْلَمُ الْمَواضِعِ یوْمَئذِ أَرْضُ الْجَبَلِ، فَاِذا اضْطَرَبَتْ خُراسانُ وَ وَقَعَتِ الْحَرْبُ بَینَ أَهْلِ جُرْجان وَ طَبَرِسْتان وَ خَرِبَتْ سَجِسْتانُ فَأسْلَمُ المَواضِعِ یوْمَئِـذٍ قَصَبَـةُ قُـم.

از امیرالمؤمنین علیه السلام سؤال شد: سالم ترین شهرها و بهترین مکانها هنگام نازل شدن فتنه و آشکار شدن شمشیرها کجاست؟ امام علیه السلام فرمود: سالمترین جاها در آن روز زمین جَبَل است، پس زمانی که خراسان مضطرب شود، و بین مردم گرگان و طبرستان جنگ رخ دهد، و سجستان خراب شود پس سالمترین مکان در آن روز شهر قم است.

آشیانه آل محمـد صلی الله علیه و آله

 3 عَنْ أَبِی الحَسَنِ الاَوَّلِ علیه السلامقالَ: قُم عُشُّ آلِ مُحَمَّدٍ وَ مَأوی شیعَتِهِمْ، وَلکنْ سَیهْلِک جَماعَةٌ مِنْ شَبابِهِمْ بِمَعْصِیةِ آبائِهِمْ وَ الاِْسْتِخفافِ وَالسُّخْریةِ بِکبَرائِهِمْ وَ مَشایخِهِمْ وَ مَعَ ذلِک یدَفَعُ اللّه  عَنْهُمْ شَرَّ الاَعادِی وَ کلَّ سُوءٍ.

امام هفتم علیه السلام فرمود: قم آشیانه آل محمد صلی الله علیه و آله و پناهگاه شیعیان آنهاست، ولی بزودی گروهی از جوانان آنان بخاطر نافرمانی پـدرانشان و سبک شمردن و مسخره کردن بزرگان و کهنسالان نابود می شوند، ولی با همه اینها خـداوند شرّ دشمنان و هـرگونه بـدی را از آنان دفـع می کند.

شهرهای برگزیده

 4 عَنْ أَبی عَبْدِ اللّه  علیه السلام قالَ: اِنَّ اللّه  اخْتارَ مِنْ جَمیعِ البِلادِ کوفَـةَ وَ قـُـم وَ تِفْلیـسَ.

امام صادق علیه السلام فرمود: خـداوند از میان همـه شهـرها کوفه، قم و تفلیس را برگزیده است.

مرکز شیعه

 5 سُئِلَ أَبُو عَبْدِاللّه  علیه السلام: أَینَ بِـلادُ الْجَبَلِ؟ فَاِنّا قَدرُوِینا أَنَّهُ اِذا رَدَّ اِلَیکمُ الاَْمْرَ یخْسِفُ بِبَعْضِها. فقالَ: اِنَّ فیها مَوضِعا یقالُ لَهُ «بَحْر» وَ یسَّمی بِقُم وَ هُوَ مَعْـدَنُ شیعَـتِنا.

از امام صادق علیه السلام سؤال شد: شهرهای جبل کجاست؟ برای ما نقل شده زمانی که حکومت به شما برگردد قسمتی از آن از بین می رود. امام فرمود: در آن جبل مکانی است که به آن «بحر» گفته می شود و آن قسمت «قم» نامیده می شود. آنجا مرکز شیعیان ماست.

قـم وپذیرش ولایت اهل بیت علیهم السلام

 6 عَنْ أَنَسِ بْنِ مالِک قالَ: کنْتُ ذاتَ یوْمٍ جالِسا عِنْدَ النَبی صلی الله علیه و آله اِذْ دَخَلَ عَلَیهِ عَلی بْنُ أَبی طالِبٍ علیه السلام فَقال صلی الله علیه و آله اِلَی یا أَبَالْحَسَنِ، ثُمَّ اعْتَنَقَهُ وَ قَبَّلَ بَینَ عَینَیهِ وَ قالَ: یا عَلی اِنَّ اللّه  عَزَّ اسْمُهُ عَرَضَ وَلایتَک عَلَی السَماواتِ، فَسَبَقَتْ اِلَیهَا السَّماءُ السّابِعَةُ فَزَینَها بِالْعَرْشِ، ثُمَّ سَبَقَتْ اِلَیهَا السَّماءُ الرابِعَةُ فَزَینَها بِالْبَیتِ الْمَعْمُورِ، ثُمَّ سَبَقَتْ اِلَیها السَّماءُ الدُّنیا فَزَّینَها بِالکواکبِ، ثُمَّ عَرَضَها عَلَی الاَرضینَ فَسَبَقَتْ اِلَیها مَکةُ فَزینَها بالْکعْبَةِ، ثُمَّ سَبَقَتْ اِلَیهَا الْمَدینَةُ فَزَینَهابی، ثُمَّ سَبَقَتْ اِلَیهَا الْکوفَةُ فَزَینَهابِک، ثُمَّ سَبَقَتْ اِلَیها قُمَّ فَزَّینَها بِالْعَرَبِ وَ فَتَح اِلَیهِ بابا مِنْ أَبْوابِ الجَنَّةِ.

انس بن مالک می گوید: روزی خدمت پیامبر صلی الله علیه و آلهنشسته بودم که حضرت امیر علیه السلام وارد شد، پیامبر صلی الله علیه و آله به ایشان فرمود: جلو بیا، بعد او را در آغوش گرفت و میان دو چشم او را بوسید و فرمود: ای علی! خداوند ولایت تو را بر آسمانها عرضه کرد، آسمان هفتم برای پذیرش ولایت تو سبقت گرفت، پس خداوند آن را به عرش زینت بخشید، سپس آسمان چهارم پیشی گرفت، و خداوند آن را با «بیت المعمور» زینت بخشید، بعد آسمان دنیا سبقت گرفت، خداوند آن را به ستارگان آذین کرد، سپس ولایت تو را به زمینها عرضه کرد، پس مکه برای پذیرش آن پیشی گرفت و خداوند آن را با کعبه زینت بخشید، بعد مدینه سبقت گرفت، خداوند آن را بواسطه من زینت بخشید، بعد از آن کوفه پیشی گرفت و خدا آن را بواسطه تو زینت داد بعد قم برای پذیرش ولایت تو پیش قدم شد و خداوند آن را بواسطه عرب (اشعریها) زینت بخشید و دربی از دربهای بهشت را بسوی آن باز کرد.

مـردم قـم همراه مهدی علیه السلام

 7 عَنْ عَفّانِ البَصْرِی: عَنْ أَبی عَبْدِ اللّه  علیه السلام قالَ لی: أَتَدْری لِمَ سُمِّی قُم؟ قُلْتُ: أَللّه  وَ رَسُولُهُ وَ أَنْتَ أَعْلَمُ. قالَ: اِنَّما سُمِی قُم لاَِنَّ أَهْلَهُ یجْتَمِعُونَ مَعَ قائِمِ آلِ مُحمَّدٍ صَلَواتُ اللّه  عَلَیهِ وَ یقُومُونَ مَعَهُ وَ یسْتَقیمُونَ عَلَیهِ وَینْصُرُونَهُ.

عفّان بصری می گوید: امام صادق علیه السلام به من فرمود: می دانی چرا قم نامیده شد؟ گفتم: خدا و پیامبرش و شما آگاه ترید. فرمود: قم نامیده شد چون اهل آن با قائم آل محمد علیه السلام همراه می شوند و با او قیام می کنند و او را یاری می کنند و استوار خواهند بود.

فصل دوّم: مردم قــم

یاران اهل بیت علیهم السلام

 8 قالَ الصّادِقُ علیه السلام: اَهْلُ خُرسانَ أَعْلامُنا، وَ أَهْلُ قُم أَنْصارُنا، وَ أَهْلُ کوفِةِ أَوْتادُنا، وَ أَهْلُ هَذا السَّوادُ مِنّا وَ نَحْنُ مِنْهُمْ.

امام صادق علیه السلام فرمود: مردم خراسـان نشانه های ما هستـند، و مـردم قــم یـاران ما، و مردم کوفه مایه اسـتواری ما، و اهـل این کوفه از ما هستـند و ما هم از آنها هستیم.

درود بر مردم قم

 9 عَنْ أَمیرِالْمُؤْمِنینَ علیه السلام أَنَّهُ قالَ: صَلَواتُ اللّه  عَلی أَهْلِ قُم، وَ رَحْمَهُ اللّه  عَلی أَهْلِ قُم، سَقَی اللّه  بِلادَهُمُ الغَـیثَ.

علی علیه السلام فرمود: درود خدا بر مردم قم، رحمت و لطف خداوند بر آنها باد، خداوند شهرهای آنان را از باران سیراب نماید.

مردم قـم و امام هفتم علیه السلام

 10 عَنْ صَفْوانِ بْنِ یحْیی: بَیاعِ السّابِری قالَ: کنْتُ یوْما عِنْدَ أَبِی الْحَسَنِ علیه السلام فَجَری ذِکرُ قُم وَ أَهْلِهِ وَمَیلِهِمْ اِلی الْمَهدی علیه السلام فَتَرَحَّمَ عَلَیهِمْ وَ قالَ: رَضِی اللّه  عَـنْهـُم.

صفوان بن یحیی می گوید: روزی خدمت امام هفتم علیه السلامبودم، نام قم و مردم قم و تمایل آنها به حضرت مهدی علیه السلام به میان آمد، امام علیه السلام نسبت به آنان اظهار لطف و مهربانی کرد و فرمود: خداوند از آنان خشنود گردد.

آفرین بر اهل قم

 11 عَنْ أَبِی الحَسَنِ الرِّضا علیه السلامقالَ: اِنَّ لِلْجَنَّةِ ثَمانِیةَ أَبْوابٍ، وَ لاَِهْلِ قُم واحِدٌ مِنْها، فَطُوبی لَهُمْ، ثُمَّ طُوبی لَهُمْ ثُمَّ طُوبی لَهُمْ.

امام رضا علیه السلام فرمود: بهشت دارای هشت در است، یکی از آنها برای قمّی هاست، پس خوشا به حالشان و آفرین بر آنان و آفرین بر آنان.

مرحبا به مردم قم

 12 رُوِی عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَهْلِ الْرَّی: أَنَّهُمْ دَخَلُوا عَلی أَبی عَبْدِ اللّه  علیه السلاموَ قالُوا: نَحْنُ مِنْ أَهْلِ الْرَّی. فَقالَ: مَرْحَبا بِاِخْوانِنا مِنْ أَهْلِ قُم! فَقالُوا: نَحْنٌ مِنْ أَهْلِ الْرَّی فَأَعادَ الْکلامُ، قالُوا ذلِک مِرارا وَ أَجابَهُمْ بِهِ أَوَّلاً.

از گروهی از اهل شهر ری نقل شده که: خدمت امام صادق علیه السلام رسیدند و گفتند ما از اهل ری هستیم. فرمود: مرحبا به برادران ما از اهل قم! آنها گفتند ما اهل ری هستیم. امام علیه السلام همان جمله را تکرار کرد. آنها چند بار آن جمله را تکرار کردند، امام علیه السلام همان جمله اوّل را پاسخ داد.

سلام بر مردم قم

 13 قالَ الصّادِقُ علیه السلام: سَلامُ اللّه  عَلی أَهْلِ قُم. یسْقِی اللّه  بِلادَهُمُ الغَیثَ، وَ ینَزِّلُ اللّه  عَلَیهِمُ الْبَرَکاتِ، وَ یبَـدِّلُ اللّه  سَیئاتِهِمْ حَسَناتٍ، هُمْ أَهْلُ رُکوعٍ وَ سُجُودٍ وَ قیامٍ وَ قُعُودٍ، هُمُ الْفُقَـهاءُ الْعُـلَماءُ، هُمْ أَهْلُ الدِرایةِ وَ الرِوایةِ وَ حُسْنِ الْعِبادَةِ.

امام صادق علیه السلام فرمود: سلام بر مردم قم، خداوند شهرهای آنان را با باران سیراب می کند، و برکتها را بر آنان نازل می کند، و بدیهای آنان را به خوبی ها تبدیل می کند، آنها اهل رکوع و سجود و قیام و قعود هستند. آنان فقیه و دانشمند هستند. آنان اهل درک حقایق و روایت و عبادت نیکو هستند.

برتری مردم قم

 14 قالَ أَبُوالْحَسَنِ علیه السلام: اِنَّ لِلْجَنَّةِ ثَمانِیةَ أَبْوابٍ وَ واحِدٍ مِنْها لاَِهْلِ قُم، وَ هُمْ خِیارُ شیعَتِـنا مِنْ بَینِ سائِرِ البِلادِ، خَمَّرَاللّه  تَعالی وَلایتَنا فیطینَتِهِمْ.

امام هفتم علیه السلام فرمود: بهشت دارای هشت درب است ویکی از آنها برای مردم قم است، و آنان در میان مردم سایر شهرهابهترین شیعیان ما هستند، خداوند ولایت ما را در طینت آنان قرار داد.

مردم پیکارجو

 15 رَوی بَعْضُ أَصْحابِنا قالَ: کنْتُ عِنْدَ أَبی عَبْدِاللّه  علیه السلام جالِسا اِذْ قَرَأَ هذِهِ الاْیةَ «فَإذا جاءَ وَعْدُ أُولیهُما بَعَثْنا عَلَیهِمْ عِبادا لَنا أُوْلی بَأسٍ شَدیدٍ فَجاسُوا خِلالَ الدِّیارِ وَ کانَ وَعْدا مَفْعُولاً». فَقُلْنا: جُعِلْنا فِداک، مَنْ هؤُلاءِ؟ فَقالَ ثَلاثَ مَرّاتٍ: هـُمْ وَاللّه  أَهْلُ قُم.

یکی از اصحاب نقل کرده است: خدمت امام صادق علیه السلام نشسته بودم. امام علیه السلام این آیه را خواند: «فَإذا جاءَ وَعْدُ اُولیهُما…» اسراء/5. یعنی هنگامی که نخستین وعده فرا رسد مردانی پیکارجو را بر شما (بنی اسرائیل) می فرستیم (تا سخت شما را در هم کوبند حتی برای بدست آوردن مجرمان) خانه ها را جستجو می کنند، و این وعده ای است قطعی. پس ما گفتیم: فدای شما شویم اینها چه کسانی هستند؟ امام سه بار فرمود: بخدا قسم آنان مردم قم هستند.

تـربت قـم ومـردم آن

 16 قالَ الصّادِقُ علیه السلام: تُرْبَةُ قُم مُقَدَّسَةٌ، وَ أَهْلُها مِنّا وَ نَحْنُ مِنْهُمْ لایریدُهُمْ جَبّارٌ بِسُوءٍ اِلاّ عُجِّلَتْ عُقُوبَتُهُ مالَمْ یخُونُوا اِخْوانَهُمْ فَاِذا فَعَلُوا ذلِک سَلَّطَ اللّه  عَلَیهِمْ جَبابِرَةَ سُوءٍ!. أَما اِنُّهمْ أَنْصارُ قائِمِنا وَ دُعاةُ حَقِّنا، ثُم رَفَعَ رَأْسَهُ اِلَی السَّماءِ وَقالَ: أَللّهُمَّ اعْصِمْهُمْ مِنْ کلِّ فِتْنَةٍ وَ نَجِّهِمْ مِنْ کلِّ هَلَکةٍ.

امام صادق علیه السلام فرمود: تربت قم مقدّس است و مردم قم از مایند و ما هم از آنانیم، هیچ ستمگری قصد بد به اهل قم نمی کند مگر اینکه عذاب او جلو می افتد تا وقتی که مردم به برادران خود خیانت نکنند، ولی وقتی که خیانت کنند خداوند ستمگران را بر آنان مسلّط می کند. آنان یاران قائم ما و دعوتگران حق ما هستند، سپس امام سرش را بطرف آسمان بلند کرد و فرمود: خدایا آنان را از هرفتنه ای مصون بدار و از نابودی نجات بخش.

اهل قم و زیارت امام رضا علیه السلام

 17 عَنْ عَبْدِ العَظیمِ بْنِ عَبْدِاللّه  الْحَسنی قالَ: عَلی بْنُ مُحَمَّدٍ الْعَسْکری علیه السلامیقُولُ: اَهْلُ قُم وَأَهْلُ آبَةِ مَغْفُورٌ لَهُمْ لِزیارَتِهِمْ لِجَدّی عَلی بْنِ مُوسَی الرِّضا علیه السلام بِطُوسٍ ألا وَمَنْ زارَهُ فَاَصابَهُ فی طَریقِهِ قَطْرَةٌ مِنَ السَّماءِ حَرَّمَ اللّه  جَسَدَهُ عَلَی النّارِ.

حضرت عبدالعظیم می گوید: از امام عسکری علیه السلامشنیدم که می فرمود: مردم «قم» و «آبه» آمرزیده اند زیرا آنان جدّم امام رضا علیه السلام را در شهر طوس زیارت می کنند، آگاه باشید هر کسی او را زیارت کند، و در مسیر راه قطره بارانی به او برسد، خداوند بدن او را بر آتش حرام می کند.

لطف پروردگار به اهل قـم

 18 قالَ الصادِقُ علیه السلام: مَحْشَرُ النّاسِ کلُّهُمْ اِلی بَیتِ الْمُقَدَّسِ اِلاّبُقْعَةٌ بِأَرْضِ الْجَبَلِ یقالُ لَها قُم، فَاِنَّهُّمْ یحاسَبُونَ فیحُفَرِهِمْ وَ یحْشَرُونَ مِنْ حُفَرِهِمْ اِلَی الْجَنَّةِ ثُمَ قالَ: أَهْلُ قُم مَغْفُورٌ لَهُمْ.

امام صادق علیه السلام فرمود: محلّ حشر تمام مردم بطرف بیت المقدس است مگرمکانی در سرزمین جبل که به آن قم گفته می شود، آنان در همان قبر خودشان محاسبه می شوند و از همانجا به طرف بهشت می روند، سپس فرمود: مردم قم آمرزیده شده اند.

دفع گرفتاری از قم

 19 قالَ الرِّضا علیه السلام لِزَکریا ابْنَ آدَمَ بْنِ عَبْدِاللّه  بنِ سَعْدِ الاَشْعَری: اِنَّ اللّه  یدْفَعُ البَلاءَ بِک عَنْ أَهْلِ قُم کما یدْفَعُ البَلاءَ عَنْ أَهْلِ بَغْدادَ بِقَبْرِ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ علیهماالسلام.

امام رضا علیه السلام به زکریابن آدم اشعری فرمود: خداوند گرفتاریها را بواسطه تو از مردم قم برطرف می کند، همانطورکه بواسطه قبرامام هفتم ازمردم بغداد برطرف می کند.

مدافعان دین

 20 رُوِی عَنِ الأئِمَةِ: لَوْلاَ القُمیونَ لَضاعَ الدّینُ

از ائمه علیهم السلام نقل شده که فرمودند: اگر مردم قم نبودند، دین تباه می شد.

نامه امام حسن عسکری علیه السلام به اهل قم

 21 کتَبَ أَبُو مُحَمَّدٍ علیه السلام اِلی أَهْلِ قُم وَ آبَةَ: اِنَّ اللّه  تَعالی بِجُودِهِ وَ رَأْفِتِهِ قَدْ مَنَّ عَلی عَبادِهِ بِنَبِیهِ مُحَمَّدٍ صلی الله علیه و آلهبَشیرا وَ نَذیرا وَ وَفَّقَکمْ لِقَبُولِ دینِهِ وَ أَکرَمَکمْ بِهِدایتِهِ وَ غَرَسَ فی قُلُوبِ أَسْلافِکمْ الماضینَ رَحْمَةُ اللّه  عَلَیهِمْ.

امام عسکری علیه السلام به مردم قم و آبه نوشت: خداوند از روی مهربانی و بذل و کرمش بر بندگان خود منّت گذارد و پیامبری همانند محمّد که درود خدا بر او باد بعنوان بشارت دهنده و بیم دهنده فرستاد، و شما (مردم قم) را برای پذیرش دینش موفّق کرد، و با راهنمایی هایش به شما کرامت و عزّت بخشید، و در دلهای گذشتگان شما (که رحمت خدا شامل حال آنان باد) هدایت را کاشت.

شیعیان حقیقی

 22 عَنْ أَبِی الصَّلْتِ الْهِرَوی قالَ: کنْتُ عِنْدَ الرِّضا علیه السلام فَدَخَلَ عَلَیهِ قَوْمٌ مِنْ أَهْلِ قُم فَسَّلِّمُوا عَلَیهِ فَرَدَّ عَلَیهِمْ وَقَرَّبَهُمُ ثُمَّ قالَ لَهـُمْ: مَـرْحَبَا بِکمْ وَ أَهـْلاً! فَاَنْتُمْ شیعَتُنا حَقـّاَ.

ابا صلت می گوید: خدمت امام رضا علیه السلام بودم، گروهی از اهل قم بر ایشان وارد شدند، به امام سلام کردند. امام علیه السلام پاسخ داد و آنان را نزد خود خواند. سپس فرمود: مرحبا بر شما، خوش آمدید! شما شیعیان راستین ما هستید.

مردم قم و اهل کوفـه

 23 قالَ أَبُوعَبْدِاللّه  علیه السلام: اِنَّ اللّه  احْتَجَّ بِالْکوفَةِ عَلی سائِرِ الْبِلادِ وَ بِالْمُؤمِنینَ مِنْ أَهْلِها عَلَی غَیرِهِمْ مِنْ أَهْلِ الْبِلادِ وَ احْتَجَّ بِبَلْدَةِ قُم عَلی سائِرِ الْبِلادِ، وَبِاَهْلِها عَلی جَمیعِ أَهْلِ الْمَشْرِقِ وَ الْمَغْرِبِ مِنَ الْجِنِّ وَالاِْنْسِ وَلَمْ یدَعِ اللّه  قُم وَأَهْلَها مُسْتَضْعَفا بَلْ وَفَّقَهُمْ وَاَیدَهُمْ.

امام صادق علیه السلام فرمود: خدا به کوفه بر سایر شهرها احتجاج کرده و به مؤمنان آنجا در مقابل مردم سایر شهرها احتجاج می کند، و بواسطه شهر قم به سایر شهرها هم احتجاج می کند و به مردم قم به تمام مردم مشرق و مغرب از جنّ و انس محاجّه می کند، خداوند قم و مردم آن را رها نکرده تا مستضعف (فکری و فرهنگی) شوند بلکه آنان را موفّق و تأیید کرده است.

قم و ستمگران

 24 عَنْ حَمّادِ النابِ قالَ: کنّا عِنْدَ أَبی عَبْدِ اللّه  علیه السلام وَنَحْنُ جَماعَةٌ اِذْ دَخَلَ عَلَیهِ عِمْرانُ بْنُ عَبْدِاللّه  القُمّی فَسَأَلَهُ وَ بَرَّه وَ بَشَّهُ، فَلَمّا أَنْ قامَ قُلْتُ لاَِبی عَبْدِاللّه  علیه السلام. مَنْ هذَا الَّذی بَرَرْتَ بِهِ هذَالبِّرَ فَقالَ: مِنْ أَهْلِ البَیتِ النُجَباءِ ـ یعْنی أَهْلَ قُم ـ ما اَرادَهُمْ جَبّارٌ مِنَ الجَبابِرَةِ اِلاّ قَصَمَهُ اللّه .

حماد ناب گفت: گروهی خدمت امام صادق علیه السلامبودیم که عمران بن عبداللّه قمی وارد شد، امام علیه السلاماز حالش سؤال کرد و نسبت به او نیکی و خوشرویی کرد، وقتی برخاست و رفت به امام عرض کردم: اینکه به او این چنین خوبی کردی چه کسی بود؟ فرمود: از اهل قم بود، هیچ ستمگری قصد بدی به آنها نمی کند جز اینکه خداوند او را می شکند.

آمرزش مردم قم

 25 قالَ رَسُولُ اللّه  صلی الله علیه و آله: اَللّهُمَّ اغْفِرْ لِلاَْشْعَریینَ صَغیرِهُمْ وَکبیرِهُمْ.

رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: خدایا اشعری ها را از کوچک و بزرگ بیامرز.

(آن زمان اکثر مردم قم را طائفه اشعریها تشکیل می دادند).

قصد سوء به قم و مـردم آن

 26 قالَ الصّادِقُ علیه السلام: وَ ما أَرادَ أَحَدٌ بِقُم وَ أَهْلِهِ سُوءا اِلاّ أَذَّلَهُ اللّه  وَ أَبْعَدَهُ مِنْ رَحْمَتِهِ.

امام صادق علیه السلام فرمود: هیچ کس به قم و مردم قم قصد بدی نمی کند جز اینکه خداوند او را خوار و ذلیل می کند و او را از رحـمت خـود بدور می کند.

ستمگر در قم

 27 قالَ الصّادِقُ علیه السلام: اِنَّ لَعَلی قُم مَلَکا رَفْرَفَ عَلَیها بِجَناحَیهِ لا یریدُها جَبّارٌ بِسُوءٍ اِلاّ أَذابَهُ اللّه  کذَوْبِ الْمِلْحِ فِی الْماءِ.

امام صادق علیه السلام فرمود: برای قم فرشته ای است که بالهایش را بر آن گسترده است، هیچ ستمگری قصد بد به قم نمی کند مگر اینکه خداوند او را ذوب می کند همانند ذوب شدن نمک در آب.

فصل سوّم: آینـده قـم

آینده قـم

 28 قالَ الصّادِقُ علیه السلام: فی قُم شیعَتُن اوَ مَوالینا، وَتَکثُرُ فیهَا الْعِمارَةُ، وَ یقْصُدُهُ النّاسُ وَیجْتَمِعُونَ فیهِ حَتّی یکونَ أَلْجَمْرُ بَینَ بَلْدَتِهِمْ.

امام صادق علیه السلام فرمود: در شهر قم شیعیان و دوستان ما هستند، در آینده ساختمان در آن شهر زیاد می شود، و مردم راهی آنجا شده و در آن شهر اجتماع می کنند تا جایی که نهر جمر (رودخانه) وسط شهرشان قرار می گیرد.

مـرکز علم

 29 عَنِ الصّادِقِ علیه السلام أَنَّهُ ذَکرَ کوفَةَ وَ قالَ: سَتَخْلُو کوفَةُ مِنَ الْمُؤمِنینَ وَیأْرِزُ عَنَهَا الْعِلْمُ کما تَأرِزُ الْحَیةُ فیجُحْرها، ثُمَّ یظْهَرُ الْعِلْمُ بِبَلْدَةٍ یقالُ لَها قُم، وَیصیرُ مَعْدِنا لِلْعِلْمِ وَالفَضْلِ حَتّی لایبْقی فِی الاَْرْضِ مُسْتَضْعَفٌ فیالدّینِ حَتَّی الْمُخَدَّراتِ فیالْحِجالِ وَذلِک عِنْدَ قُرْبِ ظُهُورِقائِمِنا.

امام صادق علیه السلام یادی از کوفه کرد و فرمود: کوفه بزودی از مؤمنان خالی می شود، و علم از آن جمع می شود همانطور که مار در لانه اش جمع می شود، سپس علم و دانش در شهری که به آن «قم» می گویند، ظاهر می شود، و آنجا مرکز علم و فضیلت می شود، تا جایی که هیچ کس حتی خانمهای خانه دار در دین مستضعف باقی نمی مانند واین نزدیک ظهور قائم ما (حضرت مهدی علیه السلام) خواهد بود.

مرکز مؤمنان

 30 قالَ رَسُولُ اللّه  صلی الله علیه و آله: لَمّا اُسْرِی بِی اِلَی السَّماءِ الرابِعَةِ نَظَرْتُ اِلی قُبَّةٍ مِنْ لُؤْلُوءٍ لَها أَرْبَعَةُ أَرْکانٍ وَ أَرْبَعَةُ أَبْوابٍ کاَنَّها مِنِْ اسْتَبْرَقٍ أَخْضَرَ، قُلْتُ: یا جَبْرَئیلُ ما هذِهِ القُبَّةُ الَّتی لَمْ أَرَ فِی السَّماءِ الرابِعَةِ أَحْسَنَ مِنْها؟ فَقالَ حَبیبی مُحَمَّد، هذِهِ صُورَةُ مَدینَةٍ یقالُ لَها «قُم» یجْتَمِعُ فیها عِبادُ اللّه  الْمُؤْمِنُونَ ینْتَظِرُونَ مُحَمَّدا وَ شَفاعَتَهُ لِلْقیامَةِ وَالْحِسابِ، یجْری عَلَیهِمُ الْغَمَّ وَاَلْهَمُّ وَالاَْحْزانَ وَ الْمَکارِهَ….

رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: هنگامی که مرا به آسمان چهارم بردند، نگاهم افتاد به قبّه ای از دُرّ، که دارای چهار درب و چهار پایه بود همانند پارچه زربافت سبز رنگ، گفتم: جبرئیل، این چه چیزی است که بهتر از آن را در آسمان چهارم ندیدم؟ جبرئیل گفت: شکل شهری است که به آن «قم» گفته می شود که بندگان مؤمن خدا در آنجا اجتماع می کنند و در انتظار محمّد و شفاعت او در قیامت و روز حساب بسر می برند، غم و اندوه و سختیها به آنها روی می آورد.

امنیت در قـم

 31 عَنِ الصّادِقِ علیه السلام قالَ: فَاَمَّا الرِّی فَوَیلٌ لَهُ مِنْ جَنا حَیهِ، وَ اِنَّ الاَْمْنَ فیهِ مِنْ جَهَةِ قُم وَ أَهْلِهِ، قیلَ وَ ما جَناحاهُ؟ قالَ علیه السلام: اَحَدُهُما بَغْدادُ، وَ الآخَرُ خُراسانُ.

امام صادق علیه السلام فرمود: امّا ری پس وای بر آن از دو طرفش، و امنیت و آرامش در آن از طرف قم واهل قم است. سؤال شد دو طرفش کدامند؟ امام علیه السلامفرمود: یکی بغداد، و دیگری خراسان است.

دعوت وحرکت از قم

 32 عَنْ أَبِی الْحَسَنِ الاَوَّلِ علیه السلامقالَ: رَجُلٌ مِنْ أَهْلِ قُم یدْعُوا النّاسَ اِلَی الحَقِّ، یجْتَمِعُ مَعَهُ قَوْمٌ کزُبَرِ الحَدیدِ، لا تَزِلُّهُمُ الرَّیاحُ الْعَواصِفُ، وَ لایمِلُّونَ مِنَ الْحَرْبِ، وَ لا یجْبِنُونَ، وَ عَلَی اللّه  یتَوَکلُونَ، وَ الْعاقِبةُ لِلْمُتَقینَ.

علی علیه السلام فرمود: مردی از قم، مردم را بسوی حق دعوت می کند، گروهی با او همراه می شوند که همانند پاره های آهن هستند، که بادهای تند آنان را نمی لغزاند، و از جنگ خسته نمی شوند و نمی ترسند، و بر خدا توکل می کنند، و عاقبت خیر برای پرهیزکاران است.

حرکت به سوی قم

 33 عَنْ بَعْضِ أَصْحابِهِ عَنْ أَبی عَبْدِاللّه  علیه السلام قالَ: کنّا عِنْدَهُ جالِسینَ اِذْ قالَ مُبتَدِئا: خُراسانْ! خُراسانْ! سَجِسْتان! سِجِسْتان! کاَنّی أَنْظُرُ اِلی أَهْلِهِما راکبینَ عَلَی الجِمالِ مُسْرِعینَ اِلی قُـم.

یکی از یاران امام صادق علیه السلاممی گوید: ما خدمت امام صادق علیه السلامنشسته بودیم. امام علیه السلام فرمود: خراسان، خراسان، سجستان، سجستان! گویا مردم آن دو جا را می بینم که سوار بر شتران شده و با سرعت به طرف قم می روند.

شهر امن وامان

 34 عَنْ أَبی عَبْدِاللّه  علیه السلام قالَ: اِذا عَمَّتِ البـُلْدانَ الْفِـتَنُ فَعَلَیکمْ بِقُم وَ حَوالیها وَ نَواحیها، فَاِنَّ الْبَـلاءَ مـَدْفُوعٌ عـَنْها.

امام صادق علیه السلام فرمود: هنگامی که فتنه همه شهرها را فرا گرفت، به شهر قم و اطراف آن رو آورید، زیرا گرفتاری از قم دفع شده است.

شهر خوب

 35 عَنْ أَبی عَبدِاللّه  علیه السلام قالَ: اِذا عَمَّتِ الْبَلایا فَالاَْمْنُ فیکوفَةَ وَنَواحیها مِنَ السَّوادِ وَقُم مِنَ الْجَبَلِ، وَنِعْمَ المَوْضِعُ «قُم» لِلْخائفِ الطّائِفِ.

امام صادق علیه السلام فرمود: هنگامی که بلا و گرفتاری همگانی شد، امنیت در کوفه و اطراف آن (از سواد) و در قم خواهد بود، و قم برای انسان هراسناک و در حال حرکت مکان خوبی است.

اقامت در قـم

 36 قالَ أَبُو عَبْدِاللّه  علیه السلام: اِذا فُقِدَ الاَْمْنُ مِنَ الْعِبادِ وَ رَکبَ النُّّاسُ عَلَی الْخُیولِ وَ أَعْتَزَلُوا النِساءَ وَ الطّیبَ فَالْهَرْبُ الْهَرْبُ عَنْ جَوارِهِمْ. فَقُلْتُ: جُعِلْتُ فِداک، اِلی أَینَ؟ قالَ: اِلَی الْکوفَةِ وَ نَواحیها، أَوْ اِلی قُم وَ حَوالیها فَاِنَّ الْبَلاءَ مَدْفُوعٌ عَنْهُما.

امام صادق علیه السلام فرمود: زمانی که امنیت از بین مردم رخت بربندد و مردم بر اسبان سوار شوند (و به تاخت و تاز پردازند) و از زنها و بوی خوش کناره گیری کنند، پس باید از نزد آنان فرار کرد. راوی گفت: فدایت شوم کجا باید فرار کرد؟ امام علیه السلام فرمود: بسوی کوفه و اطراف آن، یا بسوی قم و اطرافش زیرا بلا و گرفتاری از آن دو دفع شده است.

فصل چهارم: حضرت معصومه علیهاالسلام ومسجد جمکران

قـم و حـرم حضرت معصومه علیهاالسلام

37 عَن ابْنِ الرِّضا علیه السلام قالَ: مَنْ زارَ عَمَّتی بِقُم فَلَهُ الجَنَّةُ.

از امام جواد علیه السلام نقل شده که فرمود: کسی که عمّه ام را در قم زیارت کند او اهـل بهشت است.

قم حرم اهل بیت علیهم السلام

 38 قالَ الصّادِقُ علیه السلام: اِنَّ لِلّهِ حَرَما وَ هُوَ مَکةُ، وَ لِرَسُولِهِ حَرَما وَ هُوَ الْمَدینَةُ، وَ لاَِمیرِ الْمُؤمِنینَ حَرَما وَ هُوَ الکوفَةُ، وَ لَنا حَرَما وَ هُوَ قُم، وَ سَتُدْفَنُ فیها امْرَأةٌ مِنْ وُلْدی تُسَّمی فاطِمةُ، مَنْ زارَها وَ جَبَتْ لَهُ الجَنَّةُ (قَالَ علیه السلامذلِک وَ لَمْ تُحْمَلْ بِمُوسی أُمَّهُ).

امام صادق علیه السلام فرمود: خدا دارای حرمی است که آن مکه است، و پیامبرش هم حرمی دارد که مدینه است، و امیرالمؤمنین هم حرمی دارد که کوفه است، و ما هم دارای حرمی هستیم که قم است، و بزودی بانویی از فرزند من آنجا دفن می شود که نامش فاطمه است، هرکسی او را زیارت کند بهشت بر او واجب می شود. (راوی گفت: امام صادق علیه السلامهنگامی این جمله را فرمود که هنوز مادر امام موسی بن جعفر به او حامله نشده بود).

پاداش نماز در مسجد جمکران

 39 عَنْ حَسَنِ بْنِ مُثْلَةِ عَنِ الْمَهْدِی علیه السلام اِنَّهُ قالَ: مَـنْ صَــلاّها فَکاَنّما صَلاّها (هُما) فِی الْبَیتِ العَتیقِ.

حسن بن مثله (جمکرانی) از حضرت مهدی علیه السلام نقل می کند که امام علیه السلام(بعد از دستور ساختن مسجد جمکران) فرمود: کسی که در آن مسجد نماز بخوانـد همانند این است که در خانه عتیق (یعنی کعبه) نماز خوانده است.

آداب زیارت حضرت معصومه علیهاالسلام

 40 عَنْ سَعْدٍ عَنْ عَلی بْنِ مُوسَی الرِّضا علیه السلام، قالَ: یا سَعْدُ عِنْدَکمْ لَنا قَبْرٌ، قُلْتُ: جُعْلِتُ فِداک قَبْرُ فاطِمَةَ بِنْتِ مُوسی علیه السلام؟ قالَ: نَعَمْ، مَنْ زارَها عارِفا بِحَقِّها فَلَهُ الجَنَّةُ، فَاِذا أَتَیتَ الْقَبْرَ فَقُمْ عِنْدَ رَأسِها مُستَقْبِلَ الْقِبْلَةِ، وَکبِّرْ أَرْبَعا وَثَلاثینَ تَکبیرَةً، وَسَبِّحْ ثَلاثا وَثَلاْثَینَ تَسْبیحَةً، وَ احْمَدِاللّه  ثَلاثا وَثَلاثینَ تَحْمیدَةً ثُمَّ قُلْ:

سعد از حضرت علی بن موسی الرضا علیهم السلام نقل می کند که امام رضا علیه السلامفرمود: ای سعد! ما پیش شما (مردم قم) قبری داریم، گفتم: فدای شما شوم، منظور شما قبر فاطمه معصومه دختر امام هفتم علیهماالسلام است؟ فرمود: بله، کسی که با شناخت حق او، او را زیارت کند بهشت برای اوست، بعد فرمود: وقتی برای زیارت آمدی در بالاسرش رو به قبله بایست، 34 بار اللّه اکبر، 33 بار سبحان اللّه و 33 بار الحمدللّه بگو و بعد بگو:== زیارت نامه ای که در مفاتیح مذکور است. التماس دعا.

امام باقر علیه السلام

المؤمنُ أصْلَبُ مِن الجَبلِ، الجَبلُ یسْتَقَلُّ مِنه، والمؤمنُ لا یسْتَقَلُّ مِن دِینِه شَیءٌ

مؤمن از کوه سخت تر است. از کوه کم می شود اما از دین مؤمن چیزی کاسته نمی گردد کافی: ج2، ص241، ح37

 قم

طبق برخی شواهد و مدارک تاریخی، شهر قم پیش از ظهور اسلام وجود داشته و از شهرهای آباد ایران بوده است و بنای آن را به تهمورث نسبت داده اند. در مقابل، بسیاری از مورخان آن را یک شهر تازه ساز و از آثار قرن اول هجری می دانند. قدیمی ترین منبعی که قم را از شهرهای مستحدثه اسلامی معرفی کرده، سفرنامه منسوب به ابی دلف است. این منطقه را در«دوران باستان» براوستان می گفتند و حوزه روستایی آن، کمیدان و مرکز روستا را به نام «کم» می خواندند. در قرن اول اسلامی نیز این شهر به نام «کم» معروف بوده و از توابع اصفهان به شمار می آمد. شهر قم در سال ۲۳ هجری به دست لشکر اسلام فتح شد و اسلام در آن جا به گونه ای نفوذ پیدا کرد که به سرعت مردم به مذهب تشیع علوی متمایل گردیدند. از سال ۹۴ هجری اشعری ها به قم آمدند و در آبادانی آن تلاش فراوان کردند و از سال ۱۴۲ق، از دادن خراج به خلفای دوران امتناع کردند. از آن تاریخ، قم به صورت یک سرزمین نیمه خودمختار در حکومت اسلام در آمد، در سال ۱۸۹ق، از اصفهان جدا گردید و به صورت شهر مستقلی درآمد و جایگاه پرورش دانشمندان و فقیهان شیعی شد.

قم بعد از دفن حضرت معصومه علیها السلام رونقی بسزا یافت و پناهگاه مطمئنی برای دوستان اهل بیت علیهم السلام و شیعیان گردید. از آن زمان به بعد، مردم به تدریج منازل خود را به مدفن حضرت معصومه علیها السلام نزدیک کردند تا از زیارت قبر ایشان بهره مند گردند. همچنین علما و دانشمندان زیادی در جوار کریمه اهل بیت علیها السلام پرورش یافتند و به نشر و گسترش اسلام پرداختند؛ دانشمندانی همچون احمد بن محمد بن حسن بن ولید، شیخ صدوق، عیسی بن عبدالله قمی، و یا خاندان اشعری ها و سادات حسینی و موسوی و شخصیت های فراوان دیگری که مکتب فکری قم را به وجود آوردند؛ مکتبی که در کنار بغداد یکی از دو گرایش فکری مهم شیعه را در دوران پیش و پس از غیبت حضرت حجت علیه السلام تشکیل می داد.

امام صادق علیه السلام پیش از ولادت حضرت معصومه و حتی پیش از ولادت امام موسی کاظم علیه السلام در مورد قم و معصومه مدفون در آنجا فرمودند: «إِنَّ لِلَّهِ حَرَماً وَ هُوَ مَکَّهُ أَلَا إِنَّ لِرَسُولِ اللَّهِ حَرَماً وَ هُوَ الْمَدِینَهُ أَلَا وَ إِنَّ لِأَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ حَرَماً وَ هُوَ الْکُوفَهُ أَلَا وَ إِنَّ قُمَّ الْکُوفَهُ الصَّغِیرَهُ أَلَا إِنَّ لِلْجَنَّهِ ثَمَانِیَهَ أَبْوَابٍ ثَلَاثَهٌ مِنْهَا إِلَی قُمَّ.» یعنی آگاه باشید که خدا حرمی دارد و آن مکه است، و پیامبر خدا حرمی دارد و آن مدینه است و امیرالمومنین حرمی دارد و آن کوفه است. آگاه باشید که حرم من و فرزندان من بعد از من قم است. که این خود به جایگاه شهر مقدس قم به برکت وجود حضرت معصومه سلام الله علیها اشاره دارد.

منبع: حوزه

پایگاه اطلاع رسانی هیات رزمندگان اسلام