احادیث مربوط به دوران غیبت صاحب الزمان عجل الله تعالی فرجه الشریف

۱٫ قال أبو عبد اللّه علیه‌السلام: «لِلْقَائِمِ غَیْبَتَانِ إِحْدَاهُمَا قَصِیرَهٌ وَ الْأُخْرَى طَوِیلَهٌ الْغَیْبَهُ الْأُولَى لَا یَعْلَمُ بِمَکَانِهِ فِیهَا إِلَّا خَاصَّهُ شِیعَتِهِ وَ الْأُخْرَى لَا یَعْلَمُ بِمَکَانِهِ فِیهَا إِلَّا خَاصَّهُ مَوَالِیه‏»

امام صادق علیه‌السلام: «امام قائم دو غیبت دارد، یکى کوتاه و دیگرى بلند؛ در غیبت اول غیر از شیعیان خاص او کسى از محلش اطلاعى ندارد و در غیبت دوم، غیر از دوستان نزدیک و خاص او کسى جایش را نمى‏‌داند».

۲٫ عن زراره قال: سمعت أبا عبد اللّه علیه‌السلام یقول: «إِنَّ لِلْغُلَامِ غَیْبَهً قَبْلَ أَنْ یَقُومَ قَالَ قُلْتُ وَ لِمَ قَالَ یَخَافُ وَ أَوْمَأَ بِیَدِهِ إِلَى بَطْنِهِ ثُمَّ قَالَ یَا زُرَارَهُ وَ هُوَ الْمُنْتَظَرُ وَ هُوَ الَّذِی یُشَکُّ فِی وِلَادَتِه‏»

زراره مى‏‌گوید: از امام صادق علیه‌السلام شنیدم که مى‏‌فرمود: «برای آن جوان (مهدى علیه‌السلام)، قبل از قیامش غیبتى خواهد داشت.» گفتم: «چرا؟»، در‌حالى‏که با دست به شکمش‏ اشاره مى‌‏فرمود گفت: «مى‏‌ترسد». سپس فرمود: «اى زراره! او [امام] منتظر است و هم اوست که تولدش مورد شک و تردید واقع مى‏‌شود…».

۳٫ عَنْ حَنَانِ بْنِ سَدِیرٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه‌السلام قَالَ: إِنَّ لِلْقَائِمِ مِنَّا غَیْبَهً یَطُولُ أَمَدُهَا فَقُلْتُ لَهُ یَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ وَ لِمَ ذَلِکَ قَال ‏لِأَنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ أَبَى إِلَّا أَنْ تَجْرِیَ فِیهِ سُنَنُ الْأَنْبِیَاءِ علیهم‌السلام فِی غَیْبَاتِهِمْ وَ إِنَّهُ لَا بُدَّ لَهُ یَا سَدِیرُ مِنِ اسْتِیفَاءِ مَدَدِ غَیْبَاتِهِمْ قَالَ اللَّهُ تَعَالَى لَتَرْکَبُنَّ طَبَقاً عَنْ طَبَقٍ أَیْ سَنَنَ مَنْ کَانَ قَبْلَکُمْ»

حنان‌بن‌سدیر به نقل از پدرش از امام صادق علیه‌السلام نقل مى‏‌کند که فرمود: «قائم ما غیبتى دارد که طولانى مى‏‌شود». عرض کردم: «یابن رسول‌اللّه! علت آن چیست؟» فرمود: «خداوند نمى‏‌خواهد این امر انجام شود، مگر اینکه تمام سنت‌هایى را که پیامبران در غیبت‌هایشان داشته‏‌اند، درباره او جاری کند و  ناچار است اى سدیر! که مدت غیبت همه پیغمبران را بسر برد. خداوند مى‏‌فرماید: «َتَرْکبُنَّ طَبَقاً عَنْ طَبَقٍ؛ که بى‏‌تردید شما حالى را پس از حالى خواهید پیمود» یعنى سنّت کسانى که پیش از شما بوده‌‏اند [در مورد شما جاری خواهد شد].

۴٫ عن النبی صلی‌الله‌علیه‌وآله: یَا عَلِیُّ أَعْجَبُ النَّاسِ إِیمَاناً وَ أَعْظَمُهُمْ یَقِیناً قَوْمٌ یَکُونُونَ فِی آخِرِ الزَّمَانِ لَمْ یَلْحَقُوا النَّبِیَّ وَ حُجِبَ عَنْهُمُ الْحُجَّهُ فَآمَنُوا بِسَوَادٍ عَلَى بَیَاضٍ. 

رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله: اى على شگفت‌آورترین مردم از نظر ایمان و بزرگترین آنان از نظر یقین مردمانى باشند که در آخر الزمان پیامبرى ندیدند و امام هم از نظرشان پنهان شده است؛ پس به همان سیاهی‌ای که بر روی سفیدی (کتاب‌هایی که در آن زمان به جا مانده) است، ایمان می‌آورند.

۵٫ عن یمان التّمار قال: کُنَّا عِنْدَ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه‌السلام جُلُوساً فَقَالَ لَنَا إِنَّ لِصَاحِبِ هَذَا الْأَمْرِ غَیْبَهً الْمُتَمَسِّکُ فِیهَا بِدِینِهِ کَالْخَارِطِ لِلْقَتَادِ ثُمَّ قَال ‏… فَأَیُّکُمْ یُمْسِکُ شَوْکَ الْقَتَادِ بِیَدِهِ ثُمَّ أَطْرَقَ مَلِیّاً ثُمَّ قَالَ إِن‏ لِصَاحِبِ هَذَا الْأَمْرِ غَیْبَهً فَلْیَتَّقِ اللَّهَ عَبْدٌ وَ لْیَتَمَسَّکْ بِدِینِهِ. 

یمان تمار گوید: خدمت امام صادق علیه‌السلام نشسته بودیم، پس به ما فرمود: همانا صاحب‌الامر را غیبتى است، هرکه در آن زمان دینش را نگه دارد مانند کسى است که درخت خار قتاد را با دست بتراشد. سپس فرمود: … کدامیک از شما می‌تواند خار آن درخت را بدستش نگه‌دارد، سپس لَختى سر به زیر انداخت و باز فرمود: همانا صاحب‌الامر را غیبتى است، پس هر بنده‏‌اى باید از خدا پروا کند و به دین خود بچسبد.

۶٫ عَنِ الْمُفَضَّلِ بْنِ عُمَرَ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ علیه‌السلام یَقُولُ … وَ لَتُمَحَّصُنَّ حَتَّى یُقَالَ مَاتَ قُتِلَ هَلَکَ بِأَیِّ وَادٍ سَلَکَ وَ لَتَدْمَعَنَّ عَلَیْهِ عُیُونُ الْمُؤْمِنِینَ وَ لَتُکْفَؤُنَّ کَمَا تُکْفَأُ السُّفُنُ فِی أَمْوَاجِ الْبَحْرِ فَلَا یَنْجُو إِلَّا مَنْ أَخَذَ اللَّهُ مِیثَاقَهُ وَ کَتَبَ فِی قَلْبِهِ الْإِیمَانَ وَ أَیَّدَهُ بِرُوحٍ مِنْه.‏ 

مفضل‌بن‌عمر می‌گوید از امام صادق علیه‌السلام شنیدم که می‌گفت: « … و همانا امتحان می‌شوید تا اینکه گفته می‌شود: [امام] مرده است و یا کشته شده است، در کدام سرزمین است؟ چشم‌های مؤمنان بر او اشک ببارد و زیرورو شوند همان‌گونه که کشتی در امواج زیرورو شود. پس نجات نمی‌یابد مگر کسی که خدا از او پیمان گرفته و ایمان را در دلش ثبت کرده باشد و با روحی از جانب خود او را تأیید کرده باشد».

۷٫ و فى حدیث علىّ بن الحسین علیهما السّلام: «… فَیَطُولُ أَمَدُهَا حَتَّى یَرْجِعَ عَنْ هَذَا الْأَمْرِ أَکْثَرُ مَنْ یَقُولُ بِهِ فَلَا یَثْبُتُ عَلَیْهِ إِلَّا مَنْ قَوِیَ یَقِینُهُ وَ صَحَّتْ مَعْرِفَتُهُ وَ لَمْ یَجِدْ فِی نَفْسِهِ حَرَجاً مِمَّا قَضَیْنَا وَ سَلَّمَ لَنَا أَهْلَ الْبَیْت»

امام سجاد علیه‌السلام: «زمان غیبت بسیار به طول می‌انجامد تا اینکه بسیاری از آنان که قائل به او هستند، از او روی‌می‌گردانند. پس بر آن اعتقاد باقی نخواهد ماند، مگر کسی که یقینش قوی و معرفتش صحیح باشد و در خود حرجی از آنچه حکم کرده‌ایم نیابد و تسلیم ما اهل‌بیت باشد.

۸٫ و عن عمر بن عبد العزیز، عن أبى عبد اللّه علیه السّلام قال: «إِذَا أَصْبَحْتَ وَ أَمْسَیْتَ لَا تَرَى إِمَاماً تَأْتَمُّ بِهِ فَأَحْبِبْ مَنْ کُنْتَ تُحِبُّ وَ أَبْغِضْ مَنْ کُنْتَ تُبْغِضُ حَتَّى یُظْهِرَهُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَل‏». 

امام صادق علیه‌السلام فرمود: « آنگاه که صبح و شام مى‏‌کنى در حالى که امامى را نمى‌‏بینى که از وى پیروى کنى‏، هرکه را دوست می‌داشتى دوست دار و هرکه را دشمن می‌داشتى دشمن دار تا خدا او (امام) را آشکار کند».

۹٫ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه‌السلام أَنَّهُ قَالَ: کَیْفَ أَنْتُمْ إِذَا بَقِیتُمْ دَهْراً مِنْ عُمُرِکُمْ لَا تَعْرِفُونَ إِمَامَکُمْ قِیلَ لَهُ فَإِذَا کَانَ ذَلِکَ فَکَیْفَ نَصْنَعُ قَالَ تَمَسَّکُوا بِالْأَمْرِ الْأَوَّلِ حَتَّى یَسْتَبِینَ لَکُم‏. 

امام صادق علیه‌السلام فرمود: «حال شما چگونه خواهد بود آن‌گاه که روزگاری بمانید که امامتان را نشناسید؟ به او گفته شد: چون چنین شود چه کنیم؟ فرمود: به همان امر اول تمسک کنید تا بر شما روشن شود.

۱۰٫ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ قَال‏: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ علیه‌السلام سَتُصِیبُکُمْ شُبْهَهٌ فَتَبْقَوْنَ بِلَا عَلَمٍ یُرَى وَ لَا إِمَامٍ هُدًى وَ لَا یَنْجُو مِنْهَا إِلَّا مَنْ دَعَا بِدُعَاءِ الْغَرِیقِ قُلْتُ کَیْفَ دُعَاءُ الْغَرِیقِ قَالَ یَقُولُ یَا اللَّهُ یَا رَحْمَانُ یَا رَحِیمُ یَا مُقَلِّبَ الْقُلُوبِ ثَبِّتْ قَلْبِی عَلَى دِینِک. 

عبدالله‌بن‌سنان از امام صادق علیه‌السلام روایت کند که فرمود: شبهه‌ای به شما خواهد ‌رسید، پس باقی بمانید بدون پیشوای آشکار و امام هدایتگر. و کسی از آن شبهه نجات نمی‌یابد مگر آنکه دعای غریق را بخواند. گفتم: دعای غریق چگونه است؟ فرمود: می‌گویی: « یا اللَّهُ یا رَحْمَانُ یا رَحِیمُ یا مُقَلِّبَ الْقُلُوبِ ثَبِّتْ قَلْبِی عَلَى دِینِک».

۱۱٫ عن مُوسَى بْنِ جَعْفَرٍ ع‏: «طُوبَى لِشِیعَتِنَا الْمُتَمَسِّکِینَ بِحَبْلِنَا فِی غَیْبَهِ قَائِمِنَا الثَّابِتِینَ عَلَى مُوَالاتِنَا وَ الْبَرَاءَهِ مِنْ أَعْدَائِنَا أُولَئِکَ مِنَّا وَ نَحْنُ مِنْهُمْ قَدْ رَضُوا بِنَا أَئِمَّهً وَ رَضِینَا بِهِمْ شِیعَهً فَطُوبَى لَهُمْ ثُمَّ طُوبَى لَهُمْ وَ هُمْ وَ اللَّهِ مَعَنَا فِی دَرَجَاتِنَا یَوْمَ الْقِیَامَهِ»

خوشا بر حال شیعیان ما که در غیبت قائم ما، به رشته ما متمسک هستند؛ بر دوستی ما و بیزاری از دشمنان ما ثابت قدم هستند. آن‌ها از ما و ما از آن‌هاییم. آن‌ها ما را به امامت و ما آن‌ها را به‌عنوان شیعیان پذیرفته‌ایم. پس خوشا بر حال آن‌ها و خوشا بر حال آن‌ها! به خدا سوگند آنان در روز قیامت هم‌درجه ما هستند.

۱۲٫ عَنْ فُضَیْلِ بْنِ یَسَارٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا جَعْفَرٍ علیه‌السلام یَقُول‏ «… مَنْ مَاتَ وَ هُوَ عَارِفٌ لِإِمَامِهِ لَمْ یَضُرَّهُ تَقَدَّمَ هَذَا الْأَمْرُ أَوْ تَأَخَّرَ وَ مَنْ مَاتَ وَ هُوَ عَارِفٌ لِإِمَامِهِ کَانَ کَمَنْ هُوَ مَعَ الْقَائِمِ فِی فُسْطَاطِهِ.» 

فضیل‌بن‌یسار گوید: شنیدم امام باقر علیه‌السلام می‌فرمود: «… هرکه بمیرد و به امام خود شناخت داشته باشد، تقدّم یا تأخر این امر (فرج و ظهور) او را زیان نرساند و هرکه بمیرد و به امام خود شناخت داشته باشد مانند کسی است که در خیمه امام به همراه اوست».

۱۳٫ حَدَّثَنَا عَبْدُ الْعَظِیمِ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ الْحَسَنِیُّ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مُوسَى بْنِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ علیه‌السلام عَنْ أَبِیهِ عَنْ آبَائِهِ عَنْ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ علیه‌السلام قَالَ: «لِلْقَائِمِ مِنَّا غَیْبَهٌ أَمَدُهَا طَوِیلٌ کَأَنِّی بِالشِّیعَهِ یَجُولُونَ جَوَلَانَ النَّعَمِ فِی غَیْبَتِهِ یَطْلُبُونَ الْمَرْعَى فَلَا یَجِدُونَهُ أَلَا فَمَنْ ثَبَتَ مِنْهُمْ عَلَى دِینِهِ وَ لَمْ یَقْسُ قَلْبُهُ لِطُولِ أَمَدِ غَیْبَهِ إِمَامِهِ فَهُوَ مَعِی فِی دَرَجَتِی یَوْمَ الْقِیَامَه».  

عبدالعظیم حسنی از امام جواد از آباء بزرگوارشان از امیرالمؤمنین علیه‌السلام چنین روایت کند: برای قائم ما غیبتی است که مدّتش طولانی است. گویا شیعه را در دوران غیبت او می‌بینم که جولان می‌دهد مانند جولان چهارپایان؛ چراگاه را می‌جویند اما آن را نمی‌یابند. بدانید! هرکه [در آن دوران] در دینش استوار باشد و قلبش به‌واسطه طول غیبت امامش سخت نشود، او در روز قیامت هم‌درجه من است.

۱۴٫ فَلَا ظُهُورَ إِلَّا بَعْدَ إِذْنِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ ذَلِکَ بَعْدَ طُولِ الْأَمَدِ وَ قَسْوَهِ الْقُلُوبِ وَ امْتِلَاءِ الْأَرْضِ جَوْراً وَ سَیَأْتِی شِیعَتِی مَنْ یَدَّعِی الْمُشَاهَدَهَ أَلَا فَمَنِ ادَّعَى الْمُشَاهَدَهَ قَبْلَ خُرُوجِ السُّفْیَانِیِّ وَ الصَّیْحَهِ فَهُوَ کَاذِبٌ مُفْتَرٍ وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّهَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیم‏. 

ظهوری نیست مگر پس از اذن خدای عزّوجّل و آن بعد از مدتی طولانی و قساوت قلب‌ها و پُرشدن زمین از ستم است. و به زودی کسانی نزد شیعیان من آیند و ادّعای مشاهده کنند، بدانید! پس هرکه پیش از خروج سفیانی و صیحه آسمانی ادعای مشاهده کند، دروغگوی افترا زننده است.

۱۵٫ وَ أَمَّا الْحَوَادِثُ الْوَاقِعَهُ فَارْجِعُوا فِیهَا إِلَى رُوَاهِ حَدِیثِنَا فَإِنَّهُمْ حُجَّتِی عَلَیْکُمْ وَ أَنَا حُجَّهُ اللَّهِ عَلَیْکُم‏.

امام عصر علیه‌السلام: و در حوادث واقعه و پیش‌آمد‌ها به راویان احادیث ما مراجعه کنید، زیرا آن‌ها حجت من بر شما هستند و من نیز حجت خدا بر شما هستم.

۱۶٫ از امام صادق علیه‌السلام روایت شده که (فرمودند): هرکس این دعا (دعای عهد) را ۴۰ صبح بخواند، از یاران امام زمان عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف خواهد بود و اگر قبل از ظهور حضرت بمیرد، خداوند او را از قبرش خارج می‌کند تا در رکاب امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف جهاد کند و خداوند به ازای هر کلمه‌ای (از این دعا که بخواند)، از روی کرامتش هزار حسنه به او عطا می‌کند و هزار گناه او را محو می‌نماید؛ و این، همان دعای عهد است: اللَّهُمَّ رَبَّ النُّورِ الْعَظِیمِ وَ رَبَّ الْکُرْسِیِّ الرَّفِیعِ وَ….

 منبع: (کافی، ج۱، ص۳۴۰) / (کافی، ج١، ص٣٣٧) / (کمال‌‌الدین، ج٢، ص۴٨٠) / (بحارالانوار، ج۷۴، ص۵۶) / (کافی، ج۱،‌ ص۳۳۵) / (کافی، ج‏۱، ص۳۳۶) / (بحارالانوار، ج‏۵۱، ص۱۳۴) / (کمال‌الدین، ج۲، ص۳۴۸) / (کمال‌الدین، ج‏۲، ص۳۴۸) / (کمال‌الدین، ج‏۲، ص۳۵۱) / (کمال‌الدین، ج‏۲، ص۳۶۱) / (کافی، ج‏۱، ص۳۷۱) / (کمال‌الدین، ج‏۱، ص۳۰۳) / (کمال‌الدین، ج‏۲، ص۵۱۶) / (اعلام‌الورى، ص۴۵۲) / (زاد المعاد، ص۵۴۳)