پایگاه اطلاع رسانی هیات رزمندگان اسلام هیات رزمندگان اسلام , سایت هیات رزمندگان اسلام , پایگاه اطلاع رسانی هیات رزمندگان اسلام , هیات , سایت هیات , هیئت رزمندگان , هیئت رزمندگان اسلام
احکام نذر شرعی
پایگاه اطلاع رسانی هیات: يكي از اصطلاحات در فرهنگ قرآن، نذر است. نذر در لغت به معناي ملزم ساختن خود بر امري است كه از قبل الزامي بر انجام آن نداشته است. بنابراين، شخص با نذر كردن خود را ملزم و متعهد به كاري مي كند كه در اصل تكليف و الزامي در برابر آن نداشته است؛ ولي همين كه نذر كرد بر او لازم مي شود براساس تعهد و الزام، عمل كند و التزام خويش را به شكل وفاي به مفاد نذر نشان دهد. به سخن ديگر، نذر اعم از انجام يا ترك كاري است كه از نظر حكم شرعي انجام يا ترك دادن آن بر انسان لازم نيست، ولي شخص با اجراي صیغه نذر ، آن را بر خودش واجب كند، بنابراين انجام يا ترك آن كار بر او واجب شرعي مي شود و در صورت تخلف مي بايست تبعات آن را مانند كفاره نذر بپردازد.
کلیات نذر
ملتزم دانستن خود به اینکه عملی را برای خدا به نحو مخصوص انجام دهیم را نذر می‌گویند که شرایط انعقاد نذر عبارت است از:
1. صیغه نذر: در انعقاد نذر، صِرف نیت کافی نیست و ذکر صیغه لازم است؛ گرچه لازم نیست صیغه به عربی باشد؛ مثال: «لِلّهِ عَلَیَّ اَن اُصَلِّیَ صَلَاةَ اللَّیلِ؛ برای خدا بر من است که نماز شب بخوانم» یا «لِلّهِ عَلَیَّ اَن اَترُکَ الغِیبَةَ؛ برای خدا بر من است که غیبت نکنم». منعقد شدن نذر با چنین جملاتی محل اشکال است: «نَذَرتُ لِلّهِ اَن اَصُومَ؛ نذر کردم برای خدا اینکه روزه بگیرم» یا «لِلّهِ عَلَیَّ نَذرَ صَومِ یَومٍ؛ برای خداوند بر من است نذر یک روز روزه»؛ لذا بنا بر احتیاط، باید به نذر عمل شود و به ترک آن، بنا بر احتیاط، کفاره تعلق میگیرد.
2. متعلق نذر (آنچه در نذر انجام یا ترک آن بیان شده است) باید رجحان داشته باشد؛ چه واجب باشد و چه مستحب (ازنظر انجام آن) و چه حرام باشد و چه مکروه (ازنظر ترک آن)؛ مانند اینکه نذر کند روزه بگیرد یا زیارت برود یا نذر کند غیبت را ترک کند یا سیگار نکشد؛ بنابراین درصورتی‌که متعلق نذر، امر مرجوحی باشد، نذر صحیح نیست؛ مانند اینکه نذر کند سیگار بکشد یا غیبت کند؛ اما اگر متعلق نذر امر مباحی باشد، درصورتی‌که جهت رجحانی در آن مدنظر باشد، نذر منعقد میشود؛ مانند اینکه نذر کند غذا بخورد تا توانایی بر اطاعت خدا داشته باشد؛ اما اگر هیچ رجحانی نداشته باشد، نذر منعقد نمی‌شود.
3. باید متعلق نذر مقدور نذرکننده باشد و مشقت فراوان یا ضرر قابل‌توجه نداشته باشد؛ مثلاً کسی‌که روزه برایش ضرر دارد، نمی‌‌تواند نذر کند که روزه بگیرد یا کسی‌که توان راه رفتن ندارد، نمی‌‌تواند نذر کند که با پای پیاده به کربلا برود. ترجیح داشتن و عاجز نبودن هنگام فرارسیدن وقت عمل به نذر نیز ملاک است؛ لذا اگر وقت عمل، متعلق نذر رجحان نداشت یا نذرکننده، عاجز از انجام آن بود یا برای او مشقت فراوان داشت، عمل به نذر واجب نیست.
4. شخص نذرکننده باید بالغ، عاقل، دارای اختیار و دارای قصد باشد و همچنین اگر در مورد مال خود نذر کرده، محجور (مثل سفیه یا مفلس) نباشد. انسان سفیه (فرد سبک عقل و ناتوان در حفظ مال) حتی وقتی چیزی را در نذر به عهده و ذمه بگیرد که جنبه مالی داشته باشد، اگرچه از عین اموال حال حاضر او نباشد، نذرش باطل است؛ اما شخص مُفلَّس (کسی است که دین وی از مالش بیش‌تر است و تصرف او در اموالش توسط حاکم منع شده است) اگر چیزی را که جنبه مالی دارد، به عهده و ذمّه بگیرد، ولی در مورد عین یکی از اموال حال حاضرش نذر نکرده، ایرادی ندارد و نذر منعقد است.
5. اگر زن به همراه شوهرش باشد، نذر زن بدون اذن شوهر، اگرچه در مورد اموال زن باشد، باطل است. اگر ابتدا شوهر اذن دهد و پس از نذر، مانع شود، نذر واجبالوفاء است. معنای لزوم اذن شوهر آن نیست که زن در اموال خودش اجازه تصرف ندارد بلکه بدین معناست که نذر او واجبالوفاء نیست.
اقسام نذر
1. نذر مشروط:
نذری است که معلق بر چیزی باشد. این نوع نذر به سه صورت است: الف) به شکرانه نعمت دنیوی یا اخروی نذر کند؛ مثلاً بگوید: اگر خداوند به من فرزند سالمی عطا کند، برای خدا بر من است که چهل فقیر را غذا دهم. در این مثال، اطعام فقیر متوقف بر داشتن فرزند سالم است که به شکرانه آن این نذر انجام میشود. ب) برای طلب دفع بلا و گرفتاری این نذر منعقد میشود؛ مثلاً بگوید: اگر خداوند پدرم را شفا دهد، برای خدا بر من است که چهل شب زیارت عاشورا بخوانم. ج) نذر برای بازداشتن نفس از عمل حرام یا مکروه است؛ مثلاً بگوید: اگر دروغ گفتم، برای خدا بر من است که یک فقیر را غذا دهم.
2. نذر مطلق:
نذری است که بر چیزی معلق نیست؛ مثلاً بگوید: برای خدا بر من است که ماه رجب را روزه بگیرم. اگر آنچه را نذر کرده مقید به زمان یا مکان خاصی است، انجام آن در غیر آن مکان یا زمان کافی نیست. اگر فرضاً ده روز روزه نذر کند و معین نکند که پی‌در‌پی یا به‌صورت پراکنده باشد، به هر صورت انجام دهد اشکال ندارد. اگر مالی را نذر یکی از مشاهد مشرفه کند، باید صرف مصالح آن مکان شود؛ اما اگر مال را نذر یکی از ائمه علیهم السلام یا اولاد آن‌ها نماید، جایز است در هر کار خیر، اعم از صدقه به فقراء، ساخت و تعمیر مسجد، پل و … صرف شود؛ با قصد اینکه ثواب آن به منذور له برگردد؛ هرچند مستحب است که صرف مخارج حرم و زائران و خادمان آن شود. البته اگر نذر مقید به مصرف خاصی است، باید طبق آن عمل شود.
حکم تخلف از نذر
اگر کسی حنث (شکستن قسم، نذر و عهد را حنث می‌گویند) نذر کند، باید بهعنوان کفاره ده فقیر را اطعام داده یا آنان را لباس بپوشاند و درصورتی‌که مقدور نباشد، سه روز پیاپی روزه بگیرد. اگر نذرکننده، از انجام منذور (چه نذر مطلق و چه نذر مقید به زمان) عاجز شود، نذر منحل میشود و چیزی بر عهده نذرکننده نیست؛ مگر در مورد نذر روزه که در صورت عجز، باید در ازای هر روز، یک مد طعام به فقیر بدهد. اما صور مسئله تخلف از نذر (در غیر صورت عجز) عبارتاند از:
1. منذور مقید به زمان خاصی است. در این صورت اگر: الف) منذور روزه است: قضای روزه واجب است و در صورت ترک عمدی کفاره حنث نذر نیز واجب میشود. ب) منذور نماز است: بنا بر احتیاط واجب، قضا واجب است و با ترک عمدی، کفاره حنث نذر نیز واجب میشود. ج) منذور غیر نماز و روزه است مانند زیارت امام حسین علیه السلام در روز عاشورا: قضا واجب نیست ولی اگر عمداً ترک کرده باشد، کفاره واجب میشود.
2. منذور مقید به زمان خاصی نیست (نذر مطلق). جایز است تأخیر آن تا زمانی که گمان به فرارسیدن مرگش کند؛ در این صورت تأخیر آن جایز نیست؛ بنابراین حنث نذر در این قسم به این صورت است که در مدت حیاتش انجام ندهد. در صورتی شکستن نذر موجب کفاره میشود که نذرکننده عمداً و با اختیار (نه از روی فراموشی یا اضطرار یا اکراه و تهدیدی) به نذر خود عمل نکند.
3. شخصی نذر کرده هر پنجشنبه روزه بگیرد. درصورتی‌که یک پنجشنبه را روزه نگیرد: اگر هنگام نذر، منظورش تمام پنجشنبه‌‌ها بهعنوان مجموعه واحد بوده، به این معنا که اگر حتی یک پنجشنبه هم روزه نگیرد، مطلوب تأمین نشده است در این صورت به‌خاطر یک‌بار تخلف، نذر منحل شده و کفاره بر او واجب میشود و هفته‌‌های بعد، دیگر روزه واجب نیست؛ اما اگر هر پنجشنبه جداگانه مدنظر است در این صورت در ازای هر پنجشنبه‌‌ای که عمداً روزه نگیرد، یک کفاره واجب است.
بازدیدها: 0
