احکام و آداب در مراسم عزاداری و هیات

۱- استفاده از الفاظ و صفاتی که خود را به حیوانات نسبت دهیم مانند‌: (من سگ کوی حسینم و انا کلب الحسین و …) چه حکمی دارد؟ ۲- استفاده از الفاظ جنون و دیوانگی مانند‌: (دیوانگی من به کسی ربط ندارد و من مست حسینم و …) حکمش چیست؟

۳- توضیحاتی درمورد لطمه زدن رو بفرمایید.

۴- توضیحاتی پیرامون لخت کردن در مراسم سینه زنی.(چه نامحرم باشد و چه نباشد)

۵- لعن خلفا اهل سنت در مراسم عزاداری

۶- هروله و احکام پیرامون آن

۷- گفتن ذکر حسین توسط مداحی دیگر همراه مداحی شور *** لطفا حتماً هم از نظر احکام و هم از نظر اخلاقی با توضیحات بفرمایید

برای بررسی این مباحث که اتفاقاً بسیار هم در اذهان عمومی (به ویژه جوانان و نسل جدید) مطرح شده است و گاه نیز مورد سوء استفاده مخالفان عزاداری‌ها قرار گرفته است، لازم است به چند نکته‌ی اساسی دقت شود:

الف – قبل از هر چیز باید توجه شود که «عزاداری»، چه برای اهل بیت علیهم‌السلام باشد و چه برای اقوام و نزدیکان، یک رسم است، لذا به آن «مراسم عزاداری» اطلاق می‌گردد؛ و مراسم‌ها نیز همیشه پیرو آداب، فرهنگ‌ها و رسوم (مراسم) اقوام و اُمم می‌باشند و نمی‌توان از همه خواست که یک فرهنگ و آداب واحد داشته باشند و آن هم الزاماً منطبق با فلسفه، حکمت، عرفان و … باشد. اما رعایت احکام ضروری است.

مراسم، بیان و ظهور احساسات است. لذا از اهل بیت (علیه السلام) منقول است که فرموده‌اند: «برای ما همان‌طور عزاداری کنید که برای خودتان می‌کنید».

ابو هارون مکفوف می‌گوید: خدمت حضرت صادق علیه السلام رسیدم (ظاهراً در ایام سوگواری). امام به من فرمود: «برایم شعر بخوان» .پس برایش اشعاری خواندم. فرمود: اینطور نه، همان طور که (برای خودتان) شعر خوانی می‌کنید و همان‌گونه که نزد قبر حضرت سید الشهدا مرثیه می‌خوانی. (بحار الانوار، ج ۴۴، ص .۲۸۷)

بدیهی است که «شعر» زبان حال است، زبان استعاره است و کسی نمی‌تواند بگوید، چرا گفتی، شمع، مجنون، مستی، جام شراب و … . اینها یا با منطق منافات دارد یا با احکام و اخلاق اسلامی. در اشعار و مداحی برای امام حسین علیه السلام نیز چنین است.

ب – بدیهی است که اغلب اوقات، رسم و رسوم‌ها نه تنها متفاوت است، بلکه شاید ایجاد سوء تعبیر یا خدایی ناکرده سوء قضاوت نیز بنماید. خب در اینجا عزارادان، باید هنر تبلیغات و مخاطب‌شناسی نیز داشته باشند و هر رسمی را هر جایی انجام ندهند. به عنوان مثال: رسم جنوبی‌های این است که روز عاشورا (و حتی در عزای پدر و مادر) روی سر و شانه‌ها‌ی خود کمی گِل می‌مالند و اتفاقاً رسم زیبایی هم هست که معنای خاصی را جلوه می‌دهد، حال فرض کنید که یک گروه عزادار جنوبی در برلین یا نیویورک باشند و بخواهند با سر و صورت و لباس گِلی در جامعه حاضر شوند!

یا هم چنین گروهی از شیعیان هندوستان رسم دارند که روز عاشورا راهی جدول شده به طول ده، بیست یا حتی سی متر درست می‌کنند و داخل آن هیزم ریخته و آتش می‌زنند، هنگامی که کاملاً سرخ شده، از کودک تا پیرمرد با ذکر یا حسین (علیه السلام)، با پای برهنه از روی آن عبور می‌کنند. خب، این کار را اگر در تهران بکنند، به مرتاض‌بازی تعبیر می‌شود و نه به عزاداری و از نظر فقهی نیز این کار از مظاهر عزاداری نیست، همان‌طور که حمل عَلَم (آن هم به شکل‌های جدید که به جای پرچم حضرت عباس (علیه السلام)، شبه صلیب است و تیغه‌های شکل خاج دارد) جزو دین و از ضروریات عزاداری نمی‌باشد.

پس، زمان‌شناسی، مکان‌شناسی، مخاطب‌شناسی و …، همه از هنرهایی است که عزاداران باید در نظر بگیرند تا این شعایرشان تأثیر مثبت بگذارد.

ج – در عین حال هیچ یک از آداب و رسوم مستقل [چه در سرورها و چه در عزاداری‌ها] نباید با شئون اسلامی – احکام شرعی و اخلاق دینی و انسانی مغایرت داشته باشد. لذا به طور کلی هر کلام یا رفتاری که سبب وهن (توهین) اسلام و تشیع شود، اشکال دارد، هر چند آن کار در زمان یا مکان دیگری بلا اشکال بوده باشد. مثل قمه زدن. – بدیهی است اگر شما در یک کشور اروپایی، گوسفندی را مقابل دسته‌ی عزاداری قربانی کنید، سازمان حمایت از حیوانات از شما شکایت کرده و پلیس نیز شما را بازداشت می‌کند و اذهان عمومی نیز منزجر می‌گردد.

د- بدیهی است که امام حسین و خط سیدالشهداء علیه‌السلام در طول تاریخ، «کلب = سگ» لازم ندارد، بلکه انسان‌های موحد، مؤمن، مسلمان، مجاهد، بصیر و از جان گذشته می‌خواهد. پس اگر یکی در شعری، در استعاره‌ای و ادبیاتی از این واژه استفاده کرد، دلیل نمی‌شود که شعاری عمومی شود و هیئاتی به نام «اکلاب» درست شود و یا شیعیان عزادار به گردن خود قلاده ببندند و با دست خود زنجیر آن را گرفته و دور هیئت بگردند … و احیاناً واق‌واق هم بکنند – اینها همه خرافات، وهن اسلام و تشیع و عزاداری است، پس قطعاً حرام است.

اما، نمی‌شود گفت که کسی نام هیئت‌اش را مثلاً «دیوانگان حضرت زینب ع» نگذارد. اگر چه الفاظی چون: عاشقان، پویندگان، رهروان و …، خیلی بهتر است، اما لفظ «مجنون» نیز در ادبیات ما، بیشتر به معنای «عاشق وارسته» است، نه دیوانه‌ای که عقل و مشاعر خود را از دست داده است.

احکام:

پس، با توجه به نکات فوق:

*- هر رفتار و گفتاری که وهن اسلام باشد (چه در جشن و عزاداری و چه هر زمان دیگری)، حرام است.

*- در اشعار مداحی و روضه‌خوانی، نباید از ناحیه خود حادثه‌سازی گردد، بلکه باید فقط همان که در مقاتل معتبر درج شده است بیان گردد. البته ممکن است که همان حوادث در ابیات و با ذوق‌های متفاوت بیان گردد، یا شعری زبان حال باشد.

*- نسبت دادن سگ … «کلب» به یک شیعه، آن هم شیعه‌ی عزادار، یعنی شیعه‌ی در میدان، درست نیست و اگر به صورت شعار درآید و جریان‌سازی کند، همان وهن اسلام و تشیع است که حرام می‌باشد. دقت شود که اهل عصمت علیهم‌السلام آمده‌اند و با ایثار جان کوشیده‌اند که آدم بسازند، این انسان تابع نفس حیوانی را آدم کنند، و برای سگ‌پروری نیامده‌اند و شیهد نشده‌اند.

*- برهنه شدن در عزاداری نیز اشکال ندارد و البته که نباید در مقابل نامحرم یا انظار عمومی (مثلاً خیابان) باشد. پس اگر عزادران برهنه شدند، یا باید پرده‌ای باشد و یا بانوان از مجلس خارج شوند. البته یادآوری می‌شود که برهنه شدن، حُسن خاصی هم ندارد، لذا گفته‌اند: بهتر آن است که با لباس عزاداری باشد. ولی اشکالی هم ندارد.

ذیلاً چند پاسخ به استفتائات در خصوص برهنه شدن یا گفتارها و رفتارهای دیگر در مراسم عزاداری ایفاد می‌گردد که پاسخ مابقی سؤالات از این قبیل نیز باشد:

سوال: بالا و پایین پریدن در هنگام سینه‏زنی (هروله) چه حکمی دارد؟

پاسخ: ‌آیت‌الله العظمی خامنه‏ای: شایسته است مؤمنان از هر کاری که مناسب با مجالس عزاداری حضرت سیدالشهدا(علیه السلام) نمی‌‏باشد، خودداری کنند و حرکات مذکور هم اگر موجب وهن مراسم عزاداری نشود، اشکال ندارد.

سؤال ۱: حکم فقهی حضرتعالی درباره برهنه شدن در هنگام سینه زنی چیست ؟

پاسخ: ‌آیت‌الله العظمی خامنه‏ای: در صورتى که نامحرم نباشد و مستلزم مفسده نباشد، برهنه شدن و سینه زدن جایز است .

سؤال ۲: خارج از حکم فقهی برهنه شدن، توصیه حضرتعالی برای عزاداران چیست‌؟ برهنه بشوند یا با پیراهن و زیر پوش سینه بزنند‌؟

پاسخ: ‌آیت‌الله العظمی خامنه‏ای: مناسب است با لباس عزادارى انجام بگیرد‌.

لطمه زدن:

‌آیت‌الله العظمی خامنه‏ای: لطمه زدن در عزادارى اگر ضرر قابل توجهى بر بدن داشته باشد و یا موجب وهن مذهب یا مؤمنین یا مراسم عزادارى معصومین (علیهم السلام) باشد، جایز نیست و در هر حال بهتر است مؤمنین مراعات شؤون عزادارى معصومین (علیهم السلام) بویژه سید و سالار شهیدان اباعبدالله الحسین (علیه السلام) را بنماید.

شعایر و رفتارهای اختلاف‌انگیز:

‌آیت‌الله العظمی خامنه‏ای: هرگونه گفتار یا کردار و رفتارى که در زمان حاضر سوژه و بهانه به دست دشمن بدهد و یا موجب اختلاف و تفرقه بین مسلمین گردد، شرعاً حرام اکید است.

(فتاوای سایر مراجع عظام نیز تفاوت مغایری ندارد)

بازدیدها: 1271