اعمال و فضایل عید قربان

روز عيد قربان

روز عيد قربان از اعياد مهم اسلامى است. اين روز يادآور اخلاص و بندگى حضرت ابراهيم(عليه السلام) در برابر پروردگار خويش است، آنجا كه فرمان حق براى ذبح فرزندش اسماعيل صادر شد، و ابراهيم آن بنده فرمانبردار خداوند آماده اجراى اين فرمان شد و اسماعيل را به قربانگاه برد و كارد بر حلقومش نهاد، ولى ندايى رسيد كه اى ابراهيم از عهده اين آزمون الهى برآمدى! دست نگهدار كه فرمانبردارى خويش را به درستى اثبات كرده اى. 

جبرئيل همراه با قوچى فرود آمد و ابراهيم آن را قربانى كرد، و سنت قربانى در منا از آن روز برقرار شد.

اين روز، روز عيد و خوشحالى و سرور است؛ زيرا علاوه بر اينكه بنده اى مخلص از آزمونى دشوار، سربلند بيرون آمد و بندگى خويش را در پيشگاه خداى بزرگ ثابت كرد، گروه عظيمى از بندگان مخلص خدا به او تأسى جسته، به زيارت خانه خدا مى شتابند و مراسم منا و از جمله، قربانى را انجام مى دهند.

اعمال روز عيد قربان:

براى عيد قربان اعمالى چند نقل شده است:

 

1. غسل كردن است كه به گفته مرحوم علامه مجلسى،غسل در آن روز سنت مؤكد است تا آنجا كه بعضى از علما آن را واجب دانسته اند.

 

2. نماز عيد قربان

 

3. مستحب است دعاهايى را كه پيش از نماز عيد و قبل از آن وارد شده است بخواند. 

به نقل مرحوم علامه مجلسى بهترين دعاها، دعاى چهل و هشتم صحيفه كامله سجاديه است كه اولش اين است: «أللَّهُمَّ هذا يَومٌ مُبارَك…». و اگر دعاى چهل و ششم را نيز بخواند بهتر است.

 

اين نماز در زمان حضور امام(عليه السلام) واجب است و بايد به جماعت خوانده شود، ولى در زمان ما كه امام(عليه السلام) غايب است مستحب مىباشد و مى توان آن را به جماعت يا فرادى خواند.

وقت نماز عید قربان از اول آفتاب است تا ظهر، ولى مستحب است نماز را بعد از بلند شدن آفتاب بخواند.

نحوه خواندن نماز:

نماز عيد فطر و قربان دو ركعت است، در ركعت اول بعد از خواندن حمد و سوره بايد پنج تكبير بگويد و بعد از هر تكبير يك قنوت بخواند و بعد از قنوت پنجم تكبير ديگرى بگويد و به ركوع رود، بعد دو سجده به جا آورد و برخيزد و در ركعت دوم چهار تكبير بگويد و بعد از هر تكبير قنوت بخواند و تكبير پنجم را بگويد و به ركوع رود و بعد از ركوع دو سجده به جا آورد و تشهّد بخواند و سلام گويد.

– در قنوت اين نماز هر دعايى كافى است، ولى مناسب است اين دعا را به قصد ثواب بخواند:

«اللَّهُمَّ اهْلَ الْكِبْرِياءِ وَ الْعَظَمَة، وَ اهْلَ الْجُودِ وَالْجَبَرُوتِ، وَ اهْلَ الْعَفْوِ وَ الرَّحْمَةِ، وَ اهْلَ التَّقْوى وَ الْمَغْفِرَةِ، اسْئَلُكَ بِحَقِّ هذَا الْيَوْمِ الَّذِى جَعَلْتَهُ لِلْمُسْلِمينَ عيداً، وَ لِمحَمَّدٍ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ ذُخْراً وَشَرَفاً وَ كِرامَةً وَ مَزيداً، انْ تُصَلِّىَ عَلى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ انْ تُدْخِلَنِى فى كُلِّ خَيْرٍ ادْخَلْتَ فيهِ مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّدٍ، وَ انْ تُخْرِجَني مِنْ كُلِّ سُوءٍ اخْرَجْتَ مِنْهُ مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّدٍ، صَلَواتُكَ عَلَيْهِ وَ عَلَيْهِمْ، اللَّهُمَّ انّى اسْئَلُكَ خَيْرَ ما سَئَلَكَ بِهِ عِبادُكَ الصَّالِحُونَ، وَ اعُوذُ بِكَ مِمَّا اسْتَعاذَ مِنْهُ عِبادُكَ الْمُخْلَصُونَ».

4. خواندن دعاى ندبه در اين روز و ساير اعياد مستحب است.

 

5. قربانى كردن در اين روز براى همه مستحبّ مؤكّد است و بسيار سفارش شده است، تا آنجا كه برخى از علما آن را بر كسانى كه توانايى دارند واجب دانسته اند و مستحب است بعد از نماز عيد، كمى از گوشت آن بخورد.

مستحب است هنگام قربانى اين دعا را كه از امام صادق(عليه السلام) نقل شده است بخواند: «وَجَّهْتُ وَجْهِىَ لِلَّذى فَطَرَ السَّمواتِ وَ الْأَرْضَ…»

 

در روايتى امام صادق(عليه السلام) فرمود:

امام سجاد و امام باقر(عليهم السلام) گوشت قربانى را سه قسمت مى كردند؛ يك قسمت آن را به همسايگان مى دادند و يك قسمت آن را به نيازمندان و قسمت سوم را براى اهل خانه نگه مى داشتند.

 

6. تكبيرات مشهور زير را بگويد؛ براى كسانى كه در اين ايّام توفيق حضور در مراسم حج و صحراى منى را دارند، بعد از پانزده نماز اين تكبيرها را مى خوانند؛ از نماز ظهر روز عيد، شروع كرده تا نماز صبح روز سيزدهم.

ولى كسانى كه در آنجا نيستند، بعد از ده نماز آنها را مىخوانند، از نماز ظهر روز عيد آغاز نموده، تا نماز صبح روز دوازدهم، و آن تكبيرها مطابق روايت كتاب كافى چنين است:

«اللَّهُ اكْبَرُ، اللَّهُ اكْبَرُ، لا الهَ الَّا اللَّهُ وَ اللَّهُ اكْبَرُ، اللَّهُ اكْبَرُ، و للَّهِ الْحَمْدُ، اللَّهُ اكْبَرُ عَلى ما هَدانا؛ اللَّهُ اكْبَرُ عَلى ما رَزَقَنا مِنْ بَهيمَةِ الْأَنعامِ؛ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ عَلى ما أبْلانا»

 

حداقل اين تكبيرها را بعد از نماز در اين ايام، يكبار بگويد ولى اگر تكرار نمايد، بهتر است، و حتّى اگر بعد از نوافل نيز بگويد خوب است.

 

7. زيارت امام حسين(عليه السلام)؛ به سند معتبر از امام صادق(عليه السلام) نقل شده است كه:

«هر كس قبر امام حسين(ع) را در يكى از سه شب زيارت كند گناهان او آمرزيده مى شود»، راوى عرض مى كند: فدايت شوم آن سه شب كدام است؟ فرمود: «شب عيد فطر، شب عيد قربان و شب نيمه شعبان».

 

همچنين از آن حضرت روايت شده كه: «هر كس آن حضرت را در يكى از سه شب نيمه شعبان، عيد فطر و عرفه زيارت كند هزار حاجت از حوائج دنيا و آخرت براى او برآورده میشود».

 

از امام باقر(عليه السلام) نیز نقل شده كه:

«هر كس شب عرفه در زمين كربلا باشد و آنجا براى زيارت روز عيد قربان بماند و سپس برگردد، خداى سبحان او را از آفات آن سال محافظت مى كند».

 

مستحبات نماز عيد قربان

مستحب است در نماز عيد قربان امور زير را به اميد ثواب پروردگار رعايت كند(مانند عید فطر):

1. قرائت نماز عيد را بلند بخواند.

 

2. بعد از نماز، دو خطبه بخواند مانند خطبه هاى نماز جمعه، با اين تفاوت كه در نماز جمعه قبل از نماز و در نماز عيد بعد از نماز خوانده مى شود (و اين خطبه در صورتى است كه نماز را با جماعت بخواند).

 

3. در اين نماز سوره مخصوص شرط نيست، ولى بهتر است در ركعت اوّل سوره «سَبِّحِ اسْمِ رَبِّكَ الْأعْلى» و در ركعت دوم سوره «وَ الشَّمْس» بخواند.

 

4. در روز عيد فطر قبل از نماز عيد با خرما افطار كند و در عيد قربان بعد از نماز قدرى از گوشت قربانى بخورد.
5. پيش از نماز عيد غسل كند و دعاهايى كه قبل از نماز و بعد از آن در كتب دعا آمده بخواند.

 

6. در نماز عيد بر زمين سجده كند و در موقع گفتن تكبيرها دستها را بلند كند.

 

7. بعد از نماز مغرب و عشا در شب عيد فطر و بعد از نماز صبح و ظهر و عصر روز عيد و نيز بعد از نماز عيد فطر، اين تكبيرها را بگويد:  «اللَّهُ اكْبَرُ، اللَّهُ اكْبَرُ، لا إلهَ إلَّااللَّهُ وَ اللَّهُ اكْبَرُ، اللَّهُ اكْبَرُ وَ للَّهِ الْحَمْدُ، اللَّهُ اكْبَرُ عَلى ما هَدانا».

 

8. در عيد قربان بعد از ده نماز كه اوّل آنها نماز ظهر روز عيد و آخر آنها نماز صبح روز دوازدهم است، همان تكبيرها را بگويد و بعد از آن اضافه كند: «اللَّهُ اكْبَرُ عَلى ما رَزَقَنا مِنْ بَهِيمَةِ الْأنْعامِ، وَ الْحَمْدُ للَّهِ عَلى ما ابْلانَا»، ولى اگر روز عيد قربان در منى باشد اين تكبيرات را بعد از پانزده نماز مى گويد، كه اوّل آن نماز ظهر روز عيد و آخر آن نماز صبح روز سيزدهم ذى الحجّه است.

 

9. نماز عيد را در فضاى باز بخواند نه زير سقف.