الگوها در قرآن كریم

در قرآن كریم براى تربیت عملى انسان در وجوه مختلف الگو معرفى شده است . پیام آوران الهى نمونه هایى نیكویند تا راه و رسمشان آموخته و عمل شود.

خداى سبحان پیامبر اكرم (صلی الله علیه و آله و سلم) را به عنوان الگویى كامل و جامع و قابل پیروى معرفى مى كند تا مسیر تربیت عملى و نهایت آن مشخص گردد.

«لَقَدْ كَانَ لَكُمْ فِی رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ لِّمَن كَانَ یَرْجُو اللَّهَ وَالْیَوْمَ الْآخِرَ وَذَكَرَ اللَّهَ كَثِیرًا»(احزاب آیه21 ) ؛هر آینه براى شما در (خصلت ها و روش ) رسول خدا نمونه و سرمشقى نیكو و پسندیده است ، براى آن كس كه به خدا و روز بازپسین امید دارد و خدا را فراوان یاد مى كند.

راه و رسم پیامبر اكرم (صلی الله علیه واله وسلم ) راه و رسمى كامل است كه مسلمانان مى توانند كلیه اعمال و رفتار خود را با آن بسنجند و در پى آن حضرت روند تا سعادت هر دو جهان را به دست آورند.

                 

(قد كانت لكم اسوة حسنة فى ابراهیم و الذین معه اذ قالوا لقومهم انا برءوا منكم و مما تعبدون من دون الله كفرنا بكم و بدا بیننا و بینكم العداوة و البغضاء ابدا حتى تؤ منوا بالله وحده .)روش الگویى بهترین وسیله براى انگیزه بخشیدن ، جهت دادن و راه بردن متربیان است . قرآن كریم سیرت حضرت ابراهیم (علیه السلام ) و پیروان او سیرتى نمونه براى بیزارى و دورى جستن از كفر و باطل و ارادت و نزدیكى جستن به ایمان و حق معرفى مى كند.

همانا ابراهیم و كسانى كه با او بودند براى شما اسوه اى نیكویند هنگامى كه به قومشان گفتند: ما از شما و از آنچه به جاى خدا مى پرستید بیزاریم ، به (آیین و پرستیده ) شما كافر و ناباوریم ، و میان ما و شما براى همیشه دشمنى و كین پدید آمده است تا به خداى یگانه ایمان آورید.

قرآن كریم براى كافر پیشگان و اهل ایمان نمونه هایى روشن یاد كرده است تا راه كفر و ایمان بخوبى مشخص گردد:

«ضَرَبَ اللَّهُ مَثَلًا لِّلَّذِینَ كَفَرُوا اِمْرَأَةَ نُوحٍ وَاِمْرَأَةَ لُوطٍ كَانَتَا تَحْتَ عَبْدَیْنِ مِنْ عِبَادِنَا صَالِحَیْنِ فَخَانَتَاهُمَا» (سوره تحریم ایه 10 ) ؛

خداوند براى كسانى كه كفر ورزیده اند زن نوح و زن لوط را مثال آورده است كه هر دو آنان زیر فرمان دو بنده از بندگان شایسته ما بودند، پس به آن دو خیانت كردند.

آنها على رغم مساعدترین امكان تربیتى ، یعنى سرپرستى دو پیامبر بزرگ خدا، به حق پشت كردند و كفر پیشه نمودند و مثلى براى كفر پیشگى شدند. اما در مقابل ، دو بانوى بزرگوار على رغم نامساعدترین اوضاع و احوال ، به حق روى كردند و ایمان را در جان خود بارور نمودند و مثلى براى اهل ایمان شدند.

«وَضَرَبَ اللَّهُ مَثَلًا لِّلَّذِینَ آمَنُوا اِمْرَأَةَ فِرْعَوْنَ إِذْ قَالَتْ رَبِّ ابْنِ لِی عِندَكَ بَیْتًا فِی الْجَنَّةِ وَنَجِّنِی مِن فِرْعَوْنَ وَعَمَلِهِ وَنَجِّنِی مِنَ الْقَوْمِ الظَّالِمِینَ وَمَرْیَمَ ابْنَتَ عِمْرَانَ الَّتِی أَحْصَنَتْ فَرْجَهَا فَنَفَخْنَا فِیهِ مِن رُّوحِنَا وَصَدَّقَتْ بِكَلِمَاتِ رَبِّهَا وَكُتُبِهِ وَكَانَتْ مِنَ الْقَانِتِینَ »(سوره التحریم آیات 11و 12) ؛ و براى كسانى كه ایمان آورده اند. خداوند زن فرعون را مثال آورده است ، آن گاه كه گفت : پروردگارا براى من نزد خویش در بهشت خانه اى بساز و مرا از فرعون و كردار او برهان ، و مرا از گروه ستمكاران برهان ؛ و مریم دختر عمران ، همان كسى كه خود را پاكدامن نگاه داشت و در او از روح خود دمیدیم و سخنان پروردگار خود و كتاب هاى او را تصدیق كرد و از فرمانبرداران بود.

در قرآن كریم آنان كه نمونه عبادت و بندگى اند چنین معرفى شده اند:

«كَانُوا قَلِیلًا مِّنَ اللَّیْلِ مَا یَهْجَعُونَ وَبِالْأَسْحَارِ هُمْ یَسْتَغْفِرُونَ وَفِی أَمْوَالِهِمْ حَقٌّ لِّلسَّائِلِ وَالْمَحْرُومِ » (سوره ذاریات آیات 17-19) ؛ و از شب اندكى را مى غنودند و در سحرگاهان از خدا طلب آمرزش ‍ مى نمودند و در اموالشان براى سائل و محروم حقى معین بود .

آنان كه نمونه ایثار و انفاق در راه خدایند این گونه توصیف شده اند:

«وَیُؤْثِرُونَ عَلَى أَنفُسِهِمْ وَلَوْ كَانَ بِهِمْ خَصَاصَةٌ» (سوره حشر آیه 9) ؛ و آنان را بر خویشتن مقدم مى دارند هر چند كه خود بدان نیازمند باشند.

« وَیُطْعِمُونَ الطَّعَامَ عَلَى حُبِّهِ مِسْكِینًا وَیَتِیمًا وَأَسِیرًا، إِنَّمَا نُطْعِمُكُمْ لِوَجْهِ اللَّهِ لَا نُرِیدُ مِنكُمْ جَزَاء وَلَا شُكُورًا » (سوره انسان آیات 8و 9) ؛ طعام را با آنكه خود بدان نیازمندند، به فقیر و یتیم و اسیر مى خورانند و (زبان حالشان این است كه ) براى خشنودى خدا به شما طعام مى دهیم و از شما هیچ پاداش و سپاسى نمى خواهیم .

قرآن كریم انسان هاى نمونه اى را براى كسب و كار و تجارت معرفى مى كند، انسان هایى كه در عین كار و تلاش هرگز از یاد خدا غافل نمى شوند.

«رِجَالٌ لَّا تُلْهِیهِمْ تِجَارَةٌ وَلَا بَیْعٌ عَن ذِكْرِ اللَّهِ وَإِقَامِ الصَّلَاةِ وَإِیتَاء الزَّكَاةِ یَخَافُونَ یَوْمًا تَتَقَلَّبُ فِیهِ الْقُلُوبُ وَالْأَبْصَارُ»  (سوره نور آیه 37) ؛ انسان هایى كه هیچ كسب و كار و تجارتى ایشان را از یاد خدا و برپا داشتن نماز و دادن زكات مشغول نكند، و از روزى مى ترسند كه دل ها و دیدگان در آن روز دگرگون (سرگشته و پریشان ) شود.

ارائه این نمونه ها و توصیف نمونه هاى بسیار دیگر در قرآن كریم نشانه اهمیتى است كه در این كتاب جامع الهى بر روش الگویى در تربیت شده است كه بواقع این روش از جمله مفیدترین روش هاى تربیت است.

منبع:تبیان 

بازدیدها: 104