الگوها در قرآن کریم

در قرآن کریم براى تربیت عملى انسان در وجوه مختلف الگو معرفى شده است . پیام آوران الهى نمونه هایى نیکویند تا راه و رسمشان آموخته و عمل شود.

خداى سبحان پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) را به عنوان الگویى کامل و جامع و قابل پیروى معرفى مى کند تا مسیر تربیت عملى و نهایت آن مشخص گردد.

«لَقَدْ کَانَ لَکُمْ فِی رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَهٌ حَسَنَهٌ لِّمَن کَانَ یَرْجُو اللَّهَ وَالْیَوْمَ الْآخِرَ وَذَکَرَ اللَّهَ کَثِیرًا»(احزاب آیه۲۱ ) ؛هر آینه براى شما در (خصلت ها و روش ) رسول خدا نمونه و سرمشقى نیکو و پسندیده است ، براى آن کس که به خدا و روز بازپسین امید دارد و خدا را فراوان یاد مى کند.

راه و رسم پیامبر اکرم (صلی الله علیه واله وسلم ) راه و رسمى کامل است که مسلمانان مى توانند کلیه اعمال و رفتار خود را با آن بسنجند و در پى آن حضرت روند تا سعادت هر دو جهان را به دست آورند.

                 

(قد کانت لکم اسوه حسنه فى ابراهیم و الذین معه اذ قالوا لقومهم انا برءوا منکم و مما تعبدون من دون الله کفرنا بکم و بدا بیننا و بینکم العداوه و البغضاء ابدا حتى تؤ منوا بالله وحده .)روش الگویى بهترین وسیله براى انگیزه بخشیدن ، جهت دادن و راه بردن متربیان است . قرآن کریم سیرت حضرت ابراهیم (علیه السلام ) و پیروان او سیرتى نمونه براى بیزارى و دورى جستن از کفر و باطل و ارادت و نزدیکى جستن به ایمان و حق معرفى مى کند.

همانا ابراهیم و کسانى که با او بودند براى شما اسوه اى نیکویند هنگامى که به قومشان گفتند: ما از شما و از آنچه به جاى خدا مى پرستید بیزاریم ، به (آیین و پرستیده ) شما کافر و ناباوریم ، و میان ما و شما براى همیشه دشمنى و کین پدید آمده است تا به خداى یگانه ایمان آورید.

قرآن کریم براى کافر پیشگان و اهل ایمان نمونه هایى روشن یاد کرده است تا راه کفر و ایمان بخوبى مشخص گردد:

«ضَرَبَ اللَّهُ مَثَلًا لِّلَّذِینَ کَفَرُوا اِمْرَأَهَ نُوحٍ وَاِمْرَأَهَ لُوطٍ کَانَتَا تَحْتَ عَبْدَیْنِ مِنْ عِبَادِنَا صَالِحَیْنِ فَخَانَتَاهُمَا» (سوره تحریم ایه ۱۰ ) ؛

خداوند براى کسانى که کفر ورزیده اند زن نوح و زن لوط را مثال آورده است که هر دو آنان زیر فرمان دو بنده از بندگان شایسته ما بودند، پس به آن دو خیانت کردند.

آنها على رغم مساعدترین امکان تربیتى ، یعنى سرپرستى دو پیامبر بزرگ خدا، به حق پشت کردند و کفر پیشه نمودند و مثلى براى کفر پیشگى شدند. اما در مقابل ، دو بانوى بزرگوار على رغم نامساعدترین اوضاع و احوال ، به حق روى کردند و ایمان را در جان خود بارور نمودند و مثلى براى اهل ایمان شدند.

«وَضَرَبَ اللَّهُ مَثَلًا لِّلَّذِینَ آمَنُوا اِمْرَأَهَ فِرْعَوْنَ إِذْ قَالَتْ رَبِّ ابْنِ لِی عِندَکَ بَیْتًا فِی الْجَنَّهِ وَنَجِّنِی مِن فِرْعَوْنَ وَعَمَلِهِ وَنَجِّنِی مِنَ الْقَوْمِ الظَّالِمِینَ وَمَرْیَمَ ابْنَتَ عِمْرَانَ الَّتِی أَحْصَنَتْ فَرْجَهَا فَنَفَخْنَا فِیهِ مِن رُّوحِنَا وَصَدَّقَتْ بِکَلِمَاتِ رَبِّهَا وَکُتُبِهِ وَکَانَتْ مِنَ الْقَانِتِینَ »(سوره التحریم آیات ۱۱و ۱۲) ؛ و براى کسانى که ایمان آورده اند. خداوند زن فرعون را مثال آورده است ، آن گاه که گفت : پروردگارا براى من نزد خویش در بهشت خانه اى بساز و مرا از فرعون و کردار او برهان ، و مرا از گروه ستمکاران برهان ؛ و مریم دختر عمران ، همان کسى که خود را پاکدامن نگاه داشت و در او از روح خود دمیدیم و سخنان پروردگار خود و کتاب هاى او را تصدیق کرد و از فرمانبرداران بود.

در قرآن کریم آنان که نمونه عبادت و بندگى اند چنین معرفى شده اند:

«کَانُوا قَلِیلًا مِّنَ اللَّیْلِ مَا یَهْجَعُونَ وَبِالْأَسْحَارِ هُمْ یَسْتَغْفِرُونَ وَفِی أَمْوَالِهِمْ حَقٌّ لِّلسَّائِلِ وَالْمَحْرُومِ » (سوره ذاریات آیات ۱۷-۱۹) ؛ و از شب اندکى را مى غنودند و در سحرگاهان از خدا طلب آمرزش ‍ مى نمودند و در اموالشان براى سائل و محروم حقى معین بود .

آنان که نمونه ایثار و انفاق در راه خدایند این گونه توصیف شده اند:

«وَیُؤْثِرُونَ عَلَى أَنفُسِهِمْ وَلَوْ کَانَ بِهِمْ خَصَاصَهٌ» (سوره حشر آیه ۹) ؛ و آنان را بر خویشتن مقدم مى دارند هر چند که خود بدان نیازمند باشند.

« وَیُطْعِمُونَ الطَّعَامَ عَلَى حُبِّهِ مِسْکِینًا وَیَتِیمًا وَأَسِیرًا، إِنَّمَا نُطْعِمُکُمْ لِوَجْهِ اللَّهِ لَا نُرِیدُ مِنکُمْ جَزَاء وَلَا شُکُورًا » (سوره انسان آیات ۸و ۹) ؛ طعام را با آنکه خود بدان نیازمندند، به فقیر و یتیم و اسیر مى خورانند و (زبان حالشان این است که ) براى خشنودى خدا به شما طعام مى دهیم و از شما هیچ پاداش و سپاسى نمى خواهیم .

قرآن کریم انسان هاى نمونه اى را براى کسب و کار و تجارت معرفى مى کند، انسان هایى که در عین کار و تلاش هرگز از یاد خدا غافل نمى شوند.

«رِجَالٌ لَّا تُلْهِیهِمْ تِجَارَهٌ وَلَا بَیْعٌ عَن ذِکْرِ اللَّهِ وَإِقَامِ الصَّلَاهِ وَإِیتَاء الزَّکَاهِ یَخَافُونَ یَوْمًا تَتَقَلَّبُ فِیهِ الْقُلُوبُ وَالْأَبْصَارُ»  (سوره نور آیه ۳۷) ؛ انسان هایى که هیچ کسب و کار و تجارتى ایشان را از یاد خدا و برپا داشتن نماز و دادن زکات مشغول نکند، و از روزى مى ترسند که دل ها و دیدگان در آن روز دگرگون (سرگشته و پریشان ) شود.

ارائه این نمونه ها و توصیف نمونه هاى بسیار دیگر در قرآن کریم نشانه اهمیتى است که در این کتاب جامع الهى بر روش الگویى در تربیت شده است که بواقع این روش از جمله مفیدترین روش هاى تربیت است.

منبع:تبیان 

بازدیدها: 104