چرا امام سجاد (ع) از قیام‌های زمان خود حمایت نکرد؟

خانه / تازه ها / چرا امام سجاد (ع) از قیام‌های زمان خود حمایت نکرد؟

یکی از پرسش‌های مهم در تاریخ اسلام این است که چرا امام سجاد (علیه‌السلام) با وجود ظلم‌های آشکار بنی‌امیه و قیام‌های متعددی که در زمان ایشان رخ داد، از این حرکت‌های مسلحانه حمایت نکردند؟ برای پاسخ به این سؤال، باید به شرایط ویژه سیاسی، اجتماعی و اعتقادی آن دوره توجه کرد.

شرایط سیاسی پس از کربلا: حکومت یزید و سرکوب شدید

پس از واقعه عاشورا، حکومت یزید بن معاویه با قساوتی بی‌سابقه، هرگونه مخالفت و حرکت اعتراضی را با شدت سرکوب می‌کرد. در چنین فضای خفقان‌آوری، حمایت علنی امام سجاد (ع) از قیام‌های مسلحانه نه‌تنها کمکی به پیروزی اسلام نمی‌کرد. بلکه باعث سرکوب بیشتر، قتل‌عام شیعیان و نابودی تدریجی نیروهای وفادار به اهل بیت می‌شد.

استراتژی هوشمندانه امام سجاد (ع): تبیین، نه تقابل

امام سجاد (ع) رسالت اصلی خود را حفظ پیام عاشورا، بیدار کردن وجدان‌های خفته، و ترویج فرهنگ اهل‌بیت (ع) می‌دانستند. ایشان با استفاده از ابزارهایی همچون دعا، خطبه و مناجات، به مبارزه‌ای عمیق، بی‌صدا و مؤثر در برابر بنی‌امیه پرداختند.
اثری چون صحیفه سجادیه نمونه‌ای از این جهاد فرهنگی است؛ متنی سرشار از مفاهیم عمیق معرفتی، سیاسی و تربیتی که بنیان‌های فکری جامعه شیعه را در یکی از سخت‌ترین دوران‌ها حفظ کرد.

نبود شرایط مناسب برای قیام موفق

برای آن‌که یک قیام، اسلامی و موفق باشد، باید یا به پیروزی منجر شود، یا اگر شکست می‌خورد، دستاورد معنوی و بصیرتی عظیمی به‌جا بگذارد؛ مانند قیام عاشورا.
در زمان امام سجاد (ع)، نه جامعه شیعه از توان نظامی کافی برخوردار بود، نه شرایط سیاسی و اجتماعی آمادگی چنین حرکتی را داشت. بنابراین، ورود به قیام‌های آن زمان، به‌جز خسارت برای اسلام و تشیع، نتیجه‌ای نداشت.

مراقبت از جان پیروان و بقای مکتب اهل‌بیت (ع)

امام سجاد (ع) با درایت کامل، به‌جای ورود مستقیم به درگیری، از جان شیعیان حفاظت کردند. ایشان می‌دانستند که حمایت علنی از قیام‌ها می‌تواند منجر به قتل‌عام و نابودی نسل‌های آینده شیعه شود. راهبرد ایشان، تضمین بقای دین در آن مقطع بحرانی بود، نه مصلحت‌اندیشی سیاسی.

بررسی اهداف رهبران قیام‌ها

بسیاری از قیام‌هایی که در زمان امام سجاد (ع) رخ داد، اهدافی غیرالهی و سیاسی داشتند. عبدالله بن زبیر، یکی از رهبران این قیام‌ها، پس از شهادت امام حسین (ع) با نیت کسب قدرت و ریاست، علیه یزید سخن گفت. اما سابقه او در واقعه حره و سرزنش مردم، نشان می‌داد که انگیزه‌ای جز جاه‌طلبی سیاسی ندارد.
صِرف قیام علیه یک حاکم ظالم، دلیل کافی برای حمایت معصوم نیست؛ معیار، نیت خالص، زمان مناسب، آمادگی اجتماعی و اهداف الهی است.

قیام امام حسین (ع)؛ الگویی سنجیده و دقیق

حتی امام حسین (ع) نیز زمانی دست به قیام زدند که شرایط را بررسی کردند. ایشان با ارسال حضرت مسلم بن عقیل به کوفه، از آمادگی مردم مطمئن شدند و با هدفی مشخص و آگاهانه حرکت کردند. بنابراین، اگر امام حسین (ع) در شرایط دوران امام سجاد (ع) بودند، ممکن بود دقیقاً همان روش صبر، روشنگری و حفظ جان شیعیان را در پیش بگیرند.