برکات حضور امام رضا علیه السلام در ایران

در مورد ولادت اين امام بزرگوار علیه السلام روايتی از نجمه مادر آن حضرت علیه السلام در كتب تاريخی بيان شده است. ايشان می‌فرمايد: «بعد از اين‌كه فرزندم علی متولد شد، دو دست خويش را به زمين گذارده بود و در حالي كه سرش را به سوی آسمان بلند كرده بود لب های مباركش را تكان می داد. گويی با خدای خويش سخنی داشت. پدرش امام موسی كاظم علیه السلام نوزاد را در آغوش گرفت و به من گفت: «ای نجمه !اين كرامت الهی بر تو مبارك باشد». سپس حضرت در گوش راستش اذان و در گوش چپش اقامه گفتند و با آب فرات كام آن حضرت علیه السلام را برداشته و سپس فرزند را به من برگرداندند».

علي بن موسی الرضا علیه السلام همانند ساير ائمه طاهرين از همان دوران كودكی رشد و كمال عقلی و اخلاقی فوق العاده‌ای داشت. پدرش از خود علاقه و اشتياق فراوانی نسبت به او نشان می ‌داد و علوم و معارف و اسرار امامت را به وی تعليم می ‌داد و در تربيت فرزند خويش می ‌كوشيد. امام موسی كاظم علیه السلام برای آنكه شيعيان پس از شهادتش سرگردان و حيران نگردند، مقام شامخ امامت فرزندش علی را به اصحاب نزديك و شيعيان خاص و مورد اعتماد گوشزد می ‌فرمود.

«مفضل بن عمر» می ‌گويد: «خدمت امام موسی بن جعفر ـ عليه السّلام ـ مشرف شدم در حالی كه فرزندش علی بن موسی الرضا علیه السلام   را در دامنش نشانده بود و می ‌بوسيد عرض كردم: فدايت گردم با مشاهده سيمای اين كودك علاقه و ارادتي برايش در قلبم ريشه دوانيد، كه نظير آن برای احدی جز شما در دلم قرار نگرفته است. حضرت علیه السلام فرمود: «نسبت او به من همچون نسبت من به پدرم است». عرض كردم. آيا پس از شما او صاحب امر و حجت خدا بر روی زمين است؟ فرمود: «آری هر كسی از او پيروی كند رستگار گردد و هر كسی از فرمانش سرپيچي نمايد كافر می ‌گردد.»

حضرت امام رضا ـ عليه السّلام ـ در پرتو تعاليم سازنده و رشد دهنده پدر بزرگوارش نشو و نما نمود و علوم و فضائل و مكارمی كه آن حضرت علیه السلام از پدران ارجمندش به ارث برده بود، از او دريافت و به همين جهت شايستگی مقام امامت را به دست آورد.

وضعیت سیاسی در دوران امام رضا علیه السلام چگونه بود و حضرت علیه السلام هم دوره با کدام خلفای عباسی بودند؟

دوران كودكی و نوجوانی و جوانی امام رضا علیه السلام مصادف بود با خلافت تعدادی از خلفای عباسی. هنگام ولادت امام رضا علیه السلام منصور دوانيقی، خليفه عباسی، در اوج قدرت و سلطه بود، منصور برای تثبيت پايه‌های حكومت خويش عده زيادی را به قتل رساند. پس از حكومت ظالمانه منصور، پسرش مهدی عباسی روی كار آمد هر چند او در ابتدا به قتل و آزار و شكنجه دست نزد، اما پس از مدتی برنامه‌های ضد اسلامی خويش را همانند پدرش آغاز كرد.

حضرت امام رضا علیه السلام در اين زمان دوران نوجوانی خويش را سپری می‌كرد. حاكم عباسی به فرماندار خويش در مدينه دستور داد امام موسی كاظم علیه السلام را به بغداد (مركز حكومت) اعزام کند. اين مسئله قطعاً باعث حزن و اندوه امام رضا علیه السلام شد. امام موسی كاظم علیه السلام به فرزندش اطمينان داد كه در اين سفر هيچ گونه خطری ايشان را تهديد نمی‌كند و به زودی به مدينه باز خواهند گشت.

امام رضا علیه السلام با اندوه و تالم اين رويدادهای دردناك را كه بسياری از افراد خانواده و بنی اعمام او را به كام خود كشيده بود، مشاهده كرد. تا اين‌كه در 25 رجب سال 183 هـ پدرش در سن 55 سالگی به شهادت رسيد.  در اين زمان امام رضا علیه السلام 35 ساله بود و امامت ایشان از همین زمان آغاز گشت.

سفر امام رضا علیه السلام به ایران همراه با چه کرامتی بود و چه برکاتی را بر جای گذاشت؟

البته حضور آن حضرت علیه السلام در ایران برای مردمان این سرزمین سرشار از کرامت و لطف بود چراکه پس از حضور امام علیه السلام ، مردم ایران با علوم اهل بیت علیه السلام بیشتر مانوس و آشنا شدند و امامت اهل بیت علیه السلام را از نزدیک حس نمودند و علاقه آنان به اسلام بیش از بیش شد؛ این کرامت بزرگ معنوی بود که آثار و برکات آن همچنان ادامه دارد و خواهد داشت تا قیامت.

از امام رضا علیه السلام در طول سفرش به ايران در منازل مختلف كرامات و معجزاتی مشاهده می شد و آثار برخی  از آنها تا به امروز موجود است كه به آنها اشاره می ‌شود:

از خديجه دختر «حمدان» نقل كرده‌اند كه گفت: وقتی كه حضرت علیه السلام در نيشابور در محلّة غزو وارد شد، تا آنجا كه می ‌گويد: چون در خانه ما آمد در كنار خانه درخت بادامي كاشت و روئيد و بزرگ شد، همان سال ميوه داد و مردم خبردار شدند و از ميوه‌اش برای شفای مريض‌ها می ‌بردند. هر كه به دردی مبتلا می‌شد برای تبرك و شفا از آن می‌خورد و خوب می‌شد. هر كه چشمش درد می‌گرفت، از ميوه آن به چشم می‌ماليد صحت می ‌يافت و زن آبستن كه زائيدنش دشوار می ‌شد از آن می‌خورد به آسانی وضع حمل می‌كرد و برای قولنج حيوانات چوب آن را به شكم آنها می‌ماليدند خوب می‌شد. پس از مدتی درخت خشك شد، جد من حمدان آمد شاخه‌های آن را بريد كور شد و پسرش «عمرو» آن را از بيخ بريد، تمام مالش كه هفتاد الي هشتاد هزار درهم بود. از بين رفت.

شيخ «صدوق» روايت كرده چون امام رضا علیه السلام داخل نيشابور شد در محله‌ای فرود آمد كه او را «فوزا» می‌گفتند و آنجا حمامی بنا نمود و آن حمام امروز به گرمابه رضا معروف است و آنجا چشمه‌ای بود كه آبش كم شده بود، حضرت علیه السلام كسی را وا داشت كه آب آن را بيرون آورد تا بسيار شد و از بيرون دروازه حوضی ساخت كه چند پله پايين می‌رفت، حضرت داخل آن حوض شد و غسل كرد و بيرون آمد و بر پشت آن نماز گزارد و مردم می آمدند به آن حوض و غسل می كردند و از آن می‌آشاميدند و در آنجا دعا می‌خواندند و حوائج خود را از خدا می ‌خواستند و حوائج آنها روا می‌شد و آن چشمه را «عين كهلان» می‌نامند و مردم تا به امروز به آن چشمه می‌آيند.

شيخ صدوق و ابن شهر آشوب از اباصلت روايت كرده‌اند كه چون امام رضا علیه السلام به ده سرخ رسيد، گفتند: يابن رسول الله صلی الله علیه و آله ظهر شده است، نماز نمی ‌خوانيد؟ حضرت علیه السلام پياده شد و فرمود: «آب بياوريد»، گفتند: آب نداريم، پس با دست مبارك خود خاك زمين را كنار زد، چشمه‌ای جوشيد حضرت علیه السلام و همراهانش وضو گرفتند و اثرش هنوز باقی است و چون به سناباد رسيد، پشت مبارك خود را به كوهی گذاشت كه ديگ‌ها را از آن می‌تراشند و گفت: خدايا! نفع ببخش به اين كوه و بركت ده در هر چه در ظرفی گذارند كه از اين كوه تراشند و فرمود كه برايش ديگ‌ها از سنگ تراشيدند و فرمود كه غذايش را نپزند مگر در آن ديگ‌ها. پس از آن روز مردم ديگ‌ها و ظرف‌ها از آن تراشيدند و بركت يافتند.

آیا مصادیق دیگری از این برکات حضور و یادگارهای اعجازگونه از سفر امام رئوف علیه السلام به ایران وجود دارد؟

از «ابوهاشم جعفری» نقل كرده‌اند كه گفت: وقتی «رجاء بن ابی ضحاك»، امام رضا علیه السلام را از طريق اهواز به سمت خراسان می‌برد، چون خبر تشريف فرمايی امام علیه السلام به من رسيد، خودم را به اهواز رساندم و خدمت حضرت علیه السلام شرفياب شدم، آن موقع زمان اوج گرمای تابستان بود و ايشان نيز بيمار بودند. آن حضرت علیه السلام به من فرمودند: «طبيبی برای ما بياور!» حركت كرده و طبيبی حاذق را به خدمتشان آوردم، امام گياهی را براي طبيبی توصيف كرد، طبيب از آن همه اطلاعات امام علیه السلام متعجب شد و گفت: هيچ كس را جز شما سراغ ندارم كه اين گياه را بشناسد، امام علیه السلام فرمود: «پس نيشكر تهيه كن»، طبيب گفت: يافتن نيشكر در اين فصل از آنچه در ابتدا نام برديد دشوارتر است چرا كه در اين وقت سال نيشكر يافت نمی‌شود، امام علیه السلام فرمود: «هر دو در سرزمين شما و در همين زمان موجود است»، آن گاه  امام به من ـ ابوهاشم ـ اشاره كرد و فرمود: با او همراه شو و به آن سوی آب برويد ، پس خرمنی انباشته می‌يابيد به سوی آن برويد مردی سياه را خواهيد ديد، از او محل روييدن نيشكر و آن گياه را بپرسيد. ابوهاشم مي‌گويد: من با آن طبيب به همان نشانی كه امام علیه السلام فرموده بود، رفتيم، سپس آن گياه و نيشكر را تهيه كرده و به خدمت آن حضرت علیه السلام آورديم، طبيب كه از آن همه اطلاعات و علم غيب آن حضرت شگفت زده شده بود از من پرسيد اين مرد كيست؟ … چون خبر اين واقعه و كرامت امام به گوش رجاء بن ضحاك رسيد او فوراً به ياران خود دستور داد امام علیه السلام را حركت دهند.

و نيز ابوالحسن صائع از عمويش نقل مي‌كند كه گفت: با حضرت رضا علیه السلام به خراسان می‌رفتيم و چون به اهواز رسيديم، امام علیه السلام به مردم اهواز فرمود: نيشكری برای من تهيه كنيد، بعضي از بی‌خردان آنجا گفتند: اين اعرابی و باديه نشين است، نمی‌داند كه نيشكر در فصل تابستان پيدا نمی‌شود، عرض كردند: سرور ما! اين فصل نيشكر پيدا نمی‌شود، حضرت علیه السلام فرمود: «جستجو كنيد، می‌يابيد»، اسحاق بن ابراهيم گفت: به خدا سرور من چيز غير موجود نخواست، به همه اطراف فرستادند؛ رعايای اسحاق آمده و گفتند: ما مختصری داريم برای بذر گذاشته‌ايم كه بكاريم.

از عبدالرحمان معروف به «صفوانی» نقل كرده‌اند كه گفت: قافله‌ای از خراسان به كرمان می‌رفت دزدان راه آنها را بستند و يكي از آنها را به ثروتمندی متهم كرده و گرفتند و مدتی شكنجه دادند تا اينكه مالی بدهد و خود را آزاد كند، او را در برف نگه داشتند و دهنش را از برف پر كردند تا اينكه يكی از زنان دزدان به وی رحم كرده و آزادش كرد او فرار كرد ولی زبان و دهانش فاسد شد به طوری كه قدرت حرف زدن نداشت. به خراسان آمد و شنيد كه امام رضا علیه السلام در نيشابور است، پس در خواب ديد گويا كسی به او می‌گويد: پسر رسول خدا وارد خراسان شده علت خود را از او بپرس…، پس آن مرد از خواب بيدار شد و فكر نكرد در آن خوابی كه ديده بود، تا اينكه به دروازه نيشابور رسيد. به او گفتند: امام رضا علیه السلام از نيشابور كوچ كرده است و در رباط سعد است. در خاطر مرد افتاد كه نزد آن حضرت رود و حكايت خود را به ايشان بگويد، شايد كه نفع بخشد، پس به رباط سعد آمد و به آن حضرت داخل شد و قضيه را گفت؛ و از حضرت خواست كه دوايی تعليم دهد، كه از آن سود برد، امام فرمود: آنچه در خواب گفتم، و تعليم  كردم، انجام بده ، آن مرد می گويد: به دستور حضرت عمل كردم و عافيت يافتم.

از احمد بن محمد ابی نصر نقل كرده‌اند كه گفت: وقتی امام رضا علیه السلام را به خراسان می ‌بردند به قادسيه كه رسيدند، آن حضرت را وارد كوفه نكردند، بلكه از راه بيابان به بصره بردند، حضرت قرآنی برای من فرستاد، چون باز كردم سوره بينه آمد، ديدم طولانب تر و بيشتر از سوره‌اب است كه در ساير قرآن‌ها است، مقداری از آن را حفظ كردم، مسافری با دستمال و مهر و گلی وارد شد و گفت: قرآن را بياور، آن را در دستمال گذاشت و گل بر آن نهاد و مهرش كرد و برد، بعد از آن هر چه حفظ كرده بودم از يادم رفت، و هر چه كوشيدم يك كلمه از آن هم يادم نيامد.

از «علی بن احمد وشا» نقل كرده‌اند كه گفت: از كوفه به خراسان می‌رفتم، دخترم به من گفت: پدر اين حله را بگير و بفروش و از پولش يك فيروزه برای من بخر، حله را گرفتم و داخل يكی از لباس‌ها گذاشتم، چون وارد مرو شدم در كاروانسرايی منزل كردم، ديدم غلامان علی بن موسی الرضا علیه السلام آمدند و گفتند: حله‌ای می‌خواهيم، غلامی مرده در آن دفن كنيم، گفتم كه من حله ندارم، رفتند و دوباره برگشتند، گفتند كه مولای ما سلام مي‌رساند و می‌فرمايد: در فلان چمدان و داخل لباس‌ حله‌ای داری كه دخترت داده و گفته: از پولش برايم فيروزه‌ای بخر، اين پول حله است. پس من حله را به آنها دادم

در خراسان زنی به نام زينب ادعا كرد كه من از نسل فاطمه زهرا سلام الله علیها هستم، وقتی گفته اين زن به امام رضا علیه السلام رسيد، حضرت علیه السلام فرمود: «هر كه به حقيقت از نسل علی علیه السلام و فاطمه سلام الله علیها باشد گوشتش بر درندگان حرام است، تا اينكه مجلسی در حضور مأمون و مردم تشكيل شد، امام به آن زن فرمود: اگر در ادعای خود صادق هستی به ميان درندگان برو، آن زن به امام علیه السلام فرمود: تو خودت نزد آنها برو اگر راست می‌گويی آنها به تو آسيبی نمی ‌رسانند. امام علی علیه السلام ديگر با آن زن سخن نگفت و برخاست و به طرف قفس درندگان رفت تا اينكه حضرت داخل قفس شد، همه درندگان روی دم نشستند، حضرت نزديك رفت و دست به سر و صورت آنان كشيد، در اين هنگام همه مردم و ناظران با تعجب به حضرت علیه السلام نگاه كردند. سپس حضرت از داخل قفس بيرون آمدند، و بعد آن زن را وارد قفس درندگان كردند و او طعمه درندگان شد.

منبع:شبستان