در منازعه نیروهای مقاومت فلسطین با اشغالگران صهیونیست، مفاهیمی نظیر «روز نکبت»، «اراضی اشغالی ۱۹۴۸»، «اراضی اشغالی ۱۹۶۷»، «یوم کیپور» و «دولت خودگردان» در اخبار و جراید به صورت متواتر به کار برده می‌شود. هر کدام از این واژگان دارای یک عقبه مفهومی هستند به صورت خلاصه در ادامه به آن پرداخته شده است.

روز نکبت و اراضی ۱۹۴۸ میلادی

جنگ جهانی اول سال ۱۹۱۸ میلادی به پایان رسید. فروپاشی امپراتوری عثمانی یکی از نتایج جنگ بود. منطقه فلسطین تحت اشغال انگلیس در آمد. انگلیس کانال مهاجرت صهیونیست‌های جهان به فلسطین شد و جمعیت این قوم در فلسطین، از ۶% سال ۱۹۱۸ میلادی به ۳۳% سال ۱۹۴۷ میلادی رسید.

سازمان ملل پس از پایان جنگ جهانی دوم در سال ۱۹۴۵ میلادی طرحی را پیشنهاد کرد که ۵۵%  از فلسطین تاریخی به یک کشور یهودی و ۴۵% به یک دولت غیرمرتبط عربی اعطا شود. بیت المقدس در این طرح، تحت کنترل بین‌المللی باقی می‌ماند. فلسطینی‌ها این پیشنهاد را رد کردند، زیرا فلسطینیان مالک ۹۴% از اراضی فلسطین تاریخی بودند و ۶۷%  از جمعیت کشور را  تشکیل می دادند.

قیمومیت انگلیس بر فلسطین روز ۱۴ مه ۱۹۴۸ میلادی به پایان رسید و رژیم صهیونیستی تشکیل شد. این روز به عنوان «روز نکبت» نامگذاری شده است.

نیروهای نظامی رژیم صهیونیستی دست کم ۷۵۰ هزار فلسطینی را آواره کردند. پس از اعلام رسمی تشکیل رژیم صهیونیستی، ارتش‌های مصر، اردن، عراق، سوریه و لبنان به مصاف صهیونیست‌ها می‌روند. ارتش اعراب در این جنگ شکست می‌خورند و صحرای نقب تا مرز مصر (به جز غزه) به اشغال رژیم صهیونیستی در می‌آورد. آماری بالغ بر ۷۸% از فلسطین تاریخی به تصرف رژیم در آمد.

به این اراضی در اصطلاح «اراضی اشغالی ۱۹۴۸ میلادی» می‌گویند. 

اراضی اشغالی ۱۹۴۸ میلادی
منطقه آبی نشانگر اراضی تحت اشغال رژیم صهیونیستی است

جنگ ۶ روزه و اراضی ۱۹۶۷ میلادی

ارتش رژیم صهیونیستی و ارتش‌های عربی در پنج دوره زمانی «۱۹۴۸-۱۹۴۹»، ۱۹۵۶، ۱۹۶۷، ۱۹۷۳ و ۱۹۸۲ نبرد کردند.

جنگ سوم ارتش اعراب و اسرائیل در خرداد ۱۳۴۶ ه.ش به وقوع پیوست که به جنگ شش روزه شهره شد. ارتش‌های عربی و رژیم صهیونیستی در بازه زمانی ۵ الی ۱۰ ژوئن ۱۹۶۷ میلادی با هم درگیر شدند که نتیجه آن، اشغال جولان سوریه، نوار غزه و صحرای سینا مصر، کرانه باختری اردن و مزارع شبعا لبنان بود. اکنون به مجموع اراضی کرانه باختری، غزه و جولان به اصطلاح اراضی اشغالی ۱۹۶۷ میلادی می‌گویند. 

اراضی اشغالی ۱۹۶۷ میلادی
کرانه باختری (West Bank) غزه (Gaza) پس از جنگ شش روزه اشغال شد
صحرای سینا (آبی کم رنگ) پس از تسلیم انور سادات به مصر بازگردانده شد

قبل و بعد از جنگ شش روزه در سال ۱۹۶۷ میلادی (۱۳۴۶ ه.ش)
منبع عکس: BBC

جنگ یوم کیپور و سازش کمپ دیوید

جنگ چهارم اعراب و اسرائیل تحت عنوان یوم کیپور (مهر ۱۳۵۲/ اکتبر ۱۹۷۳) بود. علت نامگذاری این بود که شروع جنگ در روز مخصوص یهودیان تحت عنوان یوم کیپور واقع شد. این جنگ از ۶ الی ۲۵ اکتبر به طول انجامید. سوریه و مصر با پشتیبانی قوای سایر کشورهای عربی نظیر عراق برای بازپس گیری مناطق اشغالی به مصاف رژیم رفتند. نتیجه نهایی جنگ چهارم، تسلیم مصر و سازش با رژیم صهیونیستی در روز ۲۶ شهریور ۱۳۵۶ ه.ش در کمپ دیوید آمریکا بود.  کمپ دیوید یکی از استراحتگاه‌های رئیس جمهور  آمریکا در دوران تصدی کاخ سفید است.

مراسم تسلیم مصر مقابل رژیم صهیونیستی در کمپ دیوید – واشنگتن
تاریخ: ۱۳۵۷ ه.ش |  افراد: مناخیم بگین – جیمی کارتر – انور سادات

دولت خودگردان 

«اسحاق رابین» نخست‌وزیر وقت رژیم صهیونیستی و «یاسر عرفات» رئیس جنبش فتح و سازمان به اصطلاح آزدی‌بخش فلسطین (ساف)، سال ۱۹۹۳ میلادی در حضور «بیل کلینتون» رئیس جمهور وقت آمریکا پیمانی را به امضا رساندند که به «پیمان اسلو» شهره شد.

توافق عرفات و رابین در حضور بیل کلینتون رئیس‌جمهور وقت آمریکا – واشنگتن/ ۱۹۹۳
منبع عکس: Getty Image

اساس این توافق مبتنی بر سیاست تشکیل ۲ دولت فلسطین و اسرائیل در فرایند زمانی پنج ساله بود. امری که هیچ‌گاه رخ نداد. در چارچوب این توافق، دو منطقه غزه و کرانه باختری (اراضی ۱۹۶۷ میلادی) به عنوان قلمرو دولت فلسطینی تعیین شد. شرط آن نیز به رسمیت شناختن اسرائیل از سوی عرفات بود.

این پیمان منجر به تشکیل دولت خودگردان فلسطین (PA) به ریاست عرفات و به پایتختی شهر رام الله شد. این به اصطلاح دولت، یک نهاد اداری است که برای اداره امور فلسطینیان _به صورت غیر نظامی_ تشکیل شد. ابومازن (محمود عباس) رئیس فعلی دولت خودگردان است.

مفاد توافق اسلو غیر عادی بود. کرانه باختری طبق پیمان اسلو به سه قسمت B، A و C تقسیم شدند:

منطقه A: این منطقه ۱۸% از کرانه باختری است. مسئولیت امور داخلی با دولت خودگردان است.
منطقه B: این منطقه ۲۱% از کرانه باختری است. مسئولیت امور داخلی با دولت خودگردان است ولی رژیم صهیونیستی بر این منطقه کنترل نظامی و امنیتی دارد.
منطقه C: این منطقه ۶۱% از کرانه باختری است. به طور کامل در اختیار رژیم است.

نکته اینجاست: نظامیان و نیرو‌های امنیتی در تمام کرانه باختری حضور دارند و فقط امور روزانه دو منطقه A و B که قریب به ۲/۸ میلیون فلسطینی در آن ساکن هستند بر عهده دولت خودگردان قرار گرفته است. نقش دولت خودگردان عملاً  تدارکات‌چی رژیم در مناطق فلسطینی نشین است. از طرفی، در مناطقی هم که به ظاهر در اختیار دولت خودگردان قرار گرفته، این نهاد فقط اعمال مقررات داخلی شهرها و روستاها را برعهده دارد. راه‌های ارتباطی بین شهرها و روستاهای فلسطینی در کنترل ارتش رژیم صهیونیستی است!

تقسیم بندی مناطق فلسطینی نشنین طبق پیمان اسلو در سال ۱۹۹۳ میلادی

لازم به ذکر است که گروه‌های مقاومت حماس و جهاد اسلامی با پیمان اسلو مخالف هستند. غزه در زمره منطقه A قرار گرفت اما با مقاومت مردم، ارتش رژیم در سال ۲۰۰۵ میلادی مجبور به عقب نشینی از این شهر شد. سال ۲۰۰۷ نیز در پی درگیری مسلحانه بین حماس و فتح (بزرگترین حزب در ساف که موسس آن عرفات بود)، کنترل شهر به طور کامل به دست حماس افتاد. امروز نوار غزه تنها نقطه‌ای است که رژیم صهیونیستی بر آن تسلط نظامی ندارد.