تفسیر تسنیم (تفصیلی)| جلد1،سوره حمد،آيه 1،لطايف و اشارات؛معيار تفكيك صفات ذات و فعل

8- معيار تفكيك صفات ذات و فعل 

صفات خداى سبحان برخى ذاتى و برخى فعلى است. صفات ذاتى عين ذات و همچون ذات، نامحدود بوده، در مقابل آنها هيچ وصف كمالى قرار ندارد؛ مانند: علم و حيات و قدرت و چون مقابلهاى اين صفات ( نادانى، مرگ، ناتوانى ) براى خداوند ممتنع است، خداى سبحان به آنها متصف نمى شود.

اما صفات فعل صفاتى است كه از مقام فعل خداوند انتزاع مى شود و در برخى موارد مقابل دارد و با داشتن مقابل خداوند به مقابلهاى آنها نيز متصف مى شود؛ مانند اراده، رضا، احياء و بسط كه مقابلهاى آنها ( كراهت، سخط، اماته، قبض ) نيز صفات فعل خداى سبحان است.

بر اساس همين فرق بين صفات ذات و صفات فعل، حضرت امام رضا (عليه السلام ) به شخصى كه در محضر ايشان گفت: خدا را حمد مى كنم تا آن جا كه مرز علم اوست: الحمد لله منتهى علمه ، فرمودند: اين گونه تعبير نكن ؛ زيرا علم خدا كه عين ذات نامحدود اوست، حدى ندارد. گوينده پرسيد: خدا را چگونه حمد كنم ؟ آن حضرت فرمودند: بگو الحمد الله منتهى رضاه ⁽⁵⁸⁴⁾. چون رضاى خدا محدود است. او از ايمان و مؤ من راضى است، ولى از كفر و كافر ناخشنود است: ( و لا يرضى لعباده الكفر ) ⁽⁵⁸⁵⁾ در جهان آخرت نيز بهشت و نعيم آن گستره رضاى خدا و جهنم و عذابهايش محدوده غضب اوست. ⁽⁵⁸⁶⁾

تذكر: كارهاى خداوند، تنها به اوصاف كمالى فعل متصف خواهد شد و هرگز به اوصاف نقصى آن متصف نمى شود؛ مثلا اگر كارى از خداوند صادر شد حتما عدل و وفاست و هيچ گاه ظلم و جفا نخواهد بود. پس اتصاف به دو طرف مقابل به معناى موصوف شدن ذات اقدس الهى به اوصاف نقصى آن نيست.

بازدیدها: 70