تفسیر تسنیم (تفصیلی)| جلد۱،سوره حمد،آیه ۱،بحث روایی؛معارف قرآن در بسم الله…

خانه / قرآن و عترت / قرآن / تفسیر تسنیم (تفصیلی)| جلد۱،سوره حمد،آیه ۱،بحث روایی؛معارف قرآن در بسم الله…

سوره مبارکه حمد جامع همه معارف قرآن کریم است و معارف این سوره نیز در آیه کریمه (بسم الله الرحمن الرحیم )و معارف بسم الله در حرف باء آن

۱۱- معارف قرآن در بسم الله… 

عن امیرالمؤ منین (علیه السلام ) انا نقطه تحت الباء (۶۲۲)

ان کل ما فى القرآن فى الفاتحه و کل ما فى الفاتحه فى بسم الله الرحمن الرحیم و کل ما فیه فى الباء و کل ما فى الباء فى النطقه و اءنا نقطه تحت الباء (۶۲۳)

اشاره: برخى از مفسران گفته اند:

سوره مبارکه حمد جامع همه معارف قرآن کریم است و معارف این سوره نیز در آیه کریمه (بسم الله الرحمن الرحیم )و معارف بسم الله در حرف باء آن جمع شده است و حضرت امیرالمؤ منین (علیه السلام ) نقطه باى بسم الله است (۶۲۴)

بعضى از مفسران این سخن را نامعقول و نوعى غلو دانسته اند (۶۲۵) و برخى نیز اشتمال باى بسم الله بر معارف قرآن را همانند جاى گرفتن نظام کیانى با زمین و آسمان خود، در پوست تخم مرغ بدون بزرگ شدن تخم مرغ یا کوچک شدن کیان پنداشته اند (۶۲۶)

در پاسخ این مفسران باید گفت: قرآن کریم جامع همه حقایق و اسرار عالم است ؛ اما این معارف گسترده تنها از ظواهر آن استفاده نمى شود، بلکه مستفاد از خواص حروف یا بطون قراوان قرآن کریم است که تنها در دسترس پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله و سلم و عترت طاهرین (علیهم السلام ) است. سخن حضرت امیرالمؤ منین (علیه السلام ) نیز که فرمود: علم آینده و حدیث گذشته در قرآن است و من سخنگوى قرآنم. اشارتى به همین واقعیت است: ذلک القرآن فاستنطقوه و لن ینطق و لکن اءخبرکم عنه. اءلا ان فیه علم ما یاءتى و الحدیث عن الماضى و دواء دائکم و نظم ما بینکم (۶۲۷)

خداى سبحان براى قرآن کریم که تنها تنزیل و ظاهرش در دسترس ماست، کتاب دیگر و مقام مکنونى بیان مى دارد: انه لقرآن کریمَ فى کتاب مکنونَ لا یمسه الا المطهرون (۶۲۸). پس این کتاب در کتابى دیگر است و قرآن در ظواهر آن خلاصه نمى شود.

راه فهم این گونه معارف روایى باز و شواهد آن نیز آشکار است و آنان که توفیق فهم چنین اسرار و حقایقى را نیافته اند، نباید به آن بپردازند، بلکه باید علمش را به اهلش واگذارند تا به ورطه انکار نیفتد.

اما داستان قرار گرفتن زمین در پوست تخم مرغ، چون سؤ ال کنندگان از قدرت خدا بر چنین کارى، در یک سطح نبودند، پاسخهایى که به آنان داده شده مختلف است: در یک پاسخ، حضرت امام رضا (علیه السلام ) مى فرماید: خداوند آسمان و زمین را در ظرفى کوچکتر از تخم مرغ جاى مى دهد و آن هنگامى است که تو با گشودن چشم خود آسمان و زمین را مشاهده مى کنى: جاء رجل الى الرضا (علیه السلام ) فقال: هل یقدر ربک اءن یجعل السماوات و الاءرض و ما بینهما فى بیضه ؟ قال: نعم و فى اءصغر من البیضه و قد جعلها فى عینک و هى اءقل من البیضه لاءنک اذا فتحتها عاینت السماء و الاءرض و ما بینهما ولو شاء الله لاءعماک عنها (۶۲۹)

این گونه پاسخها تنها براى متوسطان از انسانها نافع است. در پاسخى دیگر، حضرت امیرالمؤ منین (علیه السلام ) مى فرماید: خدا عاجز نیست، اما آنچه تو پرسیدى ناممکن است: قیل لاءمیرالمؤ منین (علیه السلام ): هل یقدر ربک اءن یدخل الدنیا فى بیضه من غیر اءن تصغر الدنیا اءو تکبر البیضه ؟ قال: ان الله تبارک و تعالى لا ینسب الى العجز و الذى ساءلتنى لا یکون. (۶۳۰)

قدرت بى کران خداى سبحان به هر چیز (کل شى ء) تعلق مى گیرد: (ان الله على کل شى ء قدیر ) (۶۳۱)، اما محالات و ممتنعات شى ء نیست تا قدرت خدا به آنها تعلق گیرد.

تذکر: نقد سخن منقول از حضرت امیرالمؤ منین (علیه السلام ) به این که خط رایج عصر نزول، خط کوفى بود و خط مزبور فاقد نقطه است، چنین پاسخ داده مى شود که بر فرض پذیرش هر دو مقدمه یاد شده و قبول آن که به دست خود حضرت على (علیه السلام) اعجام و اعراب حاصل نشد، بالاخره براى امتیاز حروف از یکدیگر علامتهاى ویژه اى وجود داشت تا مثلا (خر) را از جر و حر امتیاز دهد و براى حرف باء نیز علامت ویژه اى بود که آن نشانه مخصوص در حدیث مزبور بر فرض ‍ صحت آن، مراد بوده است.

بازدیدها: 0

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *