تفسیر تسنیم (تفصیلی)| جلد1،سوره حمد،آيه 3،الرحمن الرحيم؛ربوبيت ممدوح و مذموم

ربوبيت ممدوح و مذموم  

رب، گاهى مربوب خود را عالمانه، عادلانه و رحيمانه اداره مى كند و گاهى جاهلانه و ظالمانه ؛ قسم اول ربوبيت محمود و قسم دوم ربوبيتى مذموم و ناپسند است. براى اثبات اين كه ربوبيت خداوند از قسم اول است، آيه مورد بحث برخى از صفات جمالى حق را ياد كرده، مى فرمايد: رب و پرورش دهنده عوالم هستى امكانى خدايى است كه رحمتى فراگير و مطلق دارد (رحمت رحمانيه ) و رحمتى مخصوص ( رحمت رحيميه ).

قرآن كريم گاهى با صفات سلبيه و با زبان نفى، نقص و ظلم را از حريم ذات اقدس الهى دور مى كند: ( و لا يظلم ربك اءحدا ) ⁽⁷⁵⁵⁾ ( و ما ربك بظلام ⁽⁷⁵⁶⁾ للعبيد) ⁽⁷⁵⁷⁾ و گاهى با لسان اثبات مى فرمايد: پرورنده جهان هستى رحمان و رحيم است و بر اساس رحمت فراگير خود جهان را تدبير مى كند و چون تربيت و تدبير او بر اساس رحمت است و در ربوبيت او نيز ستم راه ندارد ( و گرنه بر محور رحمت نبود )، پس ربوبيتى محمود و ممدوح است.

قرآن كريم دو گونه ربوبيت ترسيم مى كند: روبوبيت ممدوح و ربوبيت مذموم و در مواردى سخن از ربوبيت مذموم دارد؛ مانند سخن فرعون كه خود را رب برتر بنى اسرائيل معرفى كرد: (فقال اءنا ربكم الاءعلى ) ⁽⁷⁵⁸⁾ و يا سخن حضرت يوسف (عليه السلام ) به مصاحب خود در زندان: (اذكرنى عند ربك ) و كلام خداى سبحان: (فاءنسيه الشيطان ذكر ربه ) ⁽⁷⁵⁹⁾ كه درباره ربوبيت مذموم عزيز مصر است و يا سخن ديگر حضرت يوسف (عليه السلام ) كه ربوبيت مذموم ارباب متفرق را نفى مى كند: يا صاحبى السبحن ءاءرباب متفرقون خير اءم الله الواحد القهار ⁽⁷⁶⁰⁾ اما ربوبيت خداى سبحان كه بر اساس رحمت است محمود و پسنديده است.