پایگاه اطلاع رسانی هیات رزمندگان اسلام هیات رزمندگان اسلام , سایت هیات رزمندگان اسلام , پایگاه اطلاع رسانی هیات رزمندگان اسلام , هیات , سایت هیات , هیئت رزمندگان , هیئت رزمندگان اسلام
۱- نقش یاد معاد در هدایت و تربیت
قرآن کریم کتاب هدایت و تربیت انسان است: ذلک الکتاب لا ریب فیه، هدى للمتقین (۷۸۹) و چون مهمترین عامل در هدایت انسان، اعتقاد به قیامت و یاد معاد است و فراموشى روز حساب اساسى ترین عامل تبهکارى و مبتلا شدن به عذاب است: لهم عذاب شدید بما نسوا یوم الحساب (۷۹۰)، در بسیارى از آیات قرآن کریم، سخن از معاد و قیامت به میان آمده است.
با فراموش کردن روز حساب، حتى اعتقاد به ربوبیت مطلق خداى سبحان و این که او سراسر عالم را مى پروراند نیز در تهذیب روح مؤ ثر نیست ؛ اما اگر انسان خود را در برابر رب العالمین مسئول دانست و معتقد بود که روزى باید پاسخ گوى همه کارهایش باشد، این اعتقاد، در تهذیب و تزکیه جان او مؤ ثر است.
در سوره مبارکه حمد، در کنار رحمت الهى سخن از مالکیت یوم الذین است تا انسانها را بین خوف و رجا بپروراند. اگر خداى سبحان تنها به عنوان رحمان و رحیم معرفى شود و همواره سخن از رحمت حق باشد، زمینه تجرى و غرور انسان فراهم مى شود، اما اگر خداى رحمان و رحیم با صفت (مالک یوم الدین ) نیز شناخته شود، انسان در میان بیم و امید حرکت مى کند؛ زیرا مى داند روز پاداش، هم بهشتى سراسر رحمت داردو هم جهنمى سوزان که هیچ رحمتى در آن نیست: دار لیس فیها رحمه . (۷۹۱)
خداى سبحان انسانها را بین خوف و رجا مى پروراند. از این رو در مقام تشویق به فراگیرى دانش نیز ابتدا از مدح علم و نابرابرى عالمان و جهال سخن نمى گوید، بلکه از قنوت، نیایش، ابتهال و ناله در دل شب و سجود و قیام در آن سخن مى گوید و از ترس آخرت و دل بستن به رحمت پروردگار یاد مى کند و آنگاه مى فرماید: آیا عالمان با جاهلان برابرند؟ : اءمن هو قانت اناء الیل ساجدا و قائما یحذر الاخره و یرجو رحمه ربه قل هل یستوى الذین یعلمون و الذین لا یعلمون(۷۹۲). علم ابزار کار است، نه هدف و ارزش و حرمت آن بعد از تهذیب و وارستگى است و وارستگى نیز با حرکت بین خوف و رجا حاصل مى شود.
انسان هرگز نمى تواند به پایان کار خود امیدوار بوده، بر این امید تکیه کند؛ زیرا اگر کسى مراقب خویش نبود و خود را به خدا نسپرد، ممکن است در لحظه اى (۷۹۳) ایمانش بر باد رود و کافر گردد؛ چنانکه ممکن است بر اثر بیدارى، در واپسین لحظه ها، دلى متوجه حق، و کافرى به خدا مؤ من گردد. پس باید از عاقبت کار خویش ترسید و به رحمت خداوند نیز امید داشت.
آیه دیگرى که پرورش الهى انسان بر اثر حرکت بین خوف و رجا را بازگو مى کند این است: قل اءغیر الله اتخذ ولیا فاطر السموات و الاءرض و هم یطعم و لا یطعم قل انى اءمرت اءن اءکون اءول من اءسلم و لا تکونن من المشرکینَ قل انى اءخاف ان عصیت ربى عذاب یوم عظیم (۷۹۴)
این دو آیه کریمه بیانگر همان تثلیثى است که درباره عابدان، در روایات مطرح شده است: گروهى از عابدان، خدا را از خوف دوزخ عبادت مى کنند و دسته اى به شوق بهشت و گروه سوم که آزادگانند از روى عشق.
در این آیه ابتدا سخن از گروه سوم، یعنى احرار است که خدا را چون (فاطر السموات و الاءرض ) است به عنوان ولى بر مى گزینند، نه چون به آنان نعمتى داده یا در صورت مخالفت و عصیان، کیفرشان مى کند. این عبادت آزادگانى است که تحت ولایت الله به سر مى برند.
گروه دوم خدا را با تعبیر (و هم یطعم و لا یطعم ) یاد مى کنند و او را از آن روى که مربوب خود را چه در دنیا و چه در بهشت، با اطعام و انعام مى پروراند، عبادت مى کنند و این عبادت بر اثر شوق نعمت و علاقه به بهشت است.
گروه سوم که عبادتى خائفانه و بردگانه دارند مى گویند: اگر اهل معصیت باشیم از عذاب روز بزرگ قیامت مى هراسیم.
بنابراین، در تعلیم دینى خوف و رجا در کنار هم ذکر مى شود. دیگر اسماى حسناى خدا مانند (رب العالمین )، (الرحمن ) و (الرحیم ) براى انسان شوق انگیز است، ولى (مالک یوم الدین ) هراس آور؛ زیرا نشانه آن است که اگر کسى راه عصیان پیش گرفت و تن به آلودگى داد گرفتار کیفرى است که در قیامت ظهور مى کند و کیفر او به دست خدایى است که خود را جهت تهدید و تخویف (۷۹۵)، به قائلان الوهیت عیسى (علیه السلام ) این گونه معرفى مى کند: لقد کفر الذین قالوا ان الله هو المسیح ابن مریم قل فمن یملک من الله شیئا ان اءراد اءن یهلک المسیح ابن مریم و اءمه و من فى الاءرض جمیعا (۷۹۶) آنان که مسیح پسر مریم را خدا پنداشتند کافر شدند. بگو اگر خداوند بخواهد عیسى و مادرش و همه اهل زمین را یک جا از بین ببرد چه کسى را یاراى ایستادگى در برابر اوست ؟ غرض آن که، از خدایى که مالکیت مطلقش در قیامت این گونه ظهور مى کند و سراسر نظام کیهانى را برق آسا دگرگون مى کند باید ترسید.
حاصل این که، اسم مبارک ( مالک یوم الدین ) افزون بر این که حد وسط برهان براى اثبات حصر حمد براى خداى سبحان و نیز رابطى براى آیات قبلى با بعدى است، در کنار (الرحمن الرحیم ) ذکر شد، تا عبادتها و گرایشهاى انسان یک جانبه نباشد، بلکه همواره بین خوف و رجا حرکت کند.
بازدیدها: 0
