تفسیر تسنیم (تفصیلی)| جلد۱،سوره حمد،پیشگفتار؛سوره حمد از دیدگاه قرآن و عترت (علیهم السلام)

سوره حمد 

پیشگفتار سوره 

سوره حمد از دیدگاه قرآن و عترت (ع)

سوره مبارکه حمد که فاتحه کتاب و سرآغاز کلام خداى سبحان است، در مقال الهى به گونه اى تکریم آمیز، همتاى قرآن عظیم قرار گرفته است: و لقد اتیناک سبعا من المثانى و القران العظیم ^(۴۳۱) و در اخبار نبوى صلى الله علیه و آله و سلم و سخنان عترت طاهرین (علیهم السلام ) نیز با نامها و اوصافى چون: جامعترین حکمت ، گنج عرشى ، شریفترین ذخیره در گنجینه هاى عرش الهى ، سوره شفابخش ، نعمت بزرگ و سنگین و برترین سوره قرآن از آن یاد شده است: لیس شى ء من القرآن و الکلام جمع فیه من جوامع الخیر و الحکمه، ما جمع فى سوره الحمد ^(۴۳۲)، ان فاتحه الکتاب اءشرف ما فى کنوز العرش ^(۴۳۳)، فاتحه الکتاب شفاء من کل داء ^(۴۳۴)،فاءفرد الامتنان على بفاتحه الکتاب^(۴۳۵)

پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله و سلم هنگام پیشنهاد آموزش این سوره به جابر بن عبدالله انصارى، آن را برترین سوره کتاب خدا معرفى کرد: الا اعلمک اءفضل سوره انزلها الله فى کتابه ؟ قال: فقال له جابر: بلى بابى انت و امى یا رسول الله علمنیها. فعلمه الحمد، ام الکتاب ^(۴۳۶) چنانکه در حدیثى دیگر میزان این برترى را نیز مشخص کرده، فرمود: لو اءن فاتحه الکتاب وضعت فى کفه المیزان و وضع القرآن فى کفه لرجحت فاتحه الکتاب سبع مرات ^(۴۳۷) نیز آن حضرت سوره حمد را با کتابهاى آسمانى سنجیده، فرمود: و الذى نفسى بیده ما اءنزل الله فى التوراه و لا فى الانجیل و لا فى الزبور و لا فى القرآن مثلها هى اءم الکتاب ^(۴۳۸)

این سوره که با تعظیم نام خداى رحمان و رحیم آغاز مى شود و با ستایش و برشمارى صفات جمال و جلال خداى سبحان و حصر عبادت و استعانت در او تداوم مى یابد و با مسئلت هدایت از ساحت کبریایى اش پایان مى گیرد، با همه ایجاز و اختصارى که دارد، مشتمل بر عصاره معارف گسترده قرآن کریم است ؛ زیرا خطوط کلى و اصول سه گانه معارف دینى، مبداءشناسى، معادشناسى و رسالت شناسى است که مایه هدایت سالکان به صلاح دنیا و آخرت است و سوره حمد با موجزترین الفاظ و روشنترین معانى، آن اصول سه گانه را بیان کرده، راه سلوک آدمى به سوى پروردگارش ‍ را نشان مى دهد.

سوره مبارکه فاتحه الکتاب، کلام خداى سبحان است، ولى به نیابت از عبد سالکى که چهره جان خویش را متوجه ذات اقدس خداوند کرده، به رازگویى محبانه و عاشقانه با او مى پردازد.

خداى سبحان در این سوره، ادب تحمید، شیوه اظهار بندگى و راه سخن گفتن عبد سالک با رب مالک را به سالکان کویش آموخته است و آن را پایه عمود دین قرار داده: لا صلاه الا بفاتحه الکتاب ^(۴۳۹)، ده بار تلاوت آن را در هر شبانه روز، بر متقربان به فرایض، فرض و چندین برابر آن را به شائقان قرب نوافل سفارش کرده است.

اگر سوره مبارکه حمد، مشتمل بر عصاره معرفتهاى قرآنى، که همان اسرار مبداء و معاد و دانش سلوک انسان به سوى پروردگار است، نمى بود، این گونه در کتاب خدا همتاى قرآن عظیم ^(۴۴۰) قرار نمى گرفت و در کلام اسوه هاى سلوک الى الله (اهل بیت علیهم السلام ) با عظمت از آن یاد نمى شد.

بازدیدها: 92