تفسیر تسنیم (تفصیلی)| جلد1،سوره حمد،پیشگفتار؛سوره حمد از ديدگاه قرآن و عترت (علیهم السلام)

سوره حمد 

پيشگفتار سوره 

سوره حمد از ديدگاه قرآن و عترت (ع)

سوره مباركه حمد كه فاتحه كتاب و سرآغاز كلام خداى سبحان است، در مقال الهى به گونه اى تكريم آميز، همتاى قرآن عظيم قرار گرفته است: و لقد اتيناك سبعا من المثانى و القران العظيم ⁽⁴³¹⁾ و در اخبار نبوى صلى الله عليه و آله و سلم و سخنان عترت طاهرين (عليهم السلام ) نيز با نامها و اوصافى چون: جامعترين حكمت ، گنج عرشى ، شريفترين ذخيره در گنجينه هاى عرش الهى ، سوره شفابخش ، نعمت بزرگ و سنگين و برترين سوره قرآن از آن ياد شده است: ليس شى ء من القرآن و الكلام جمع فيه من جوامع الخير و الحكمة، ما جمع فى سورة الحمد ⁽⁴³²⁾، ان فاتحة الكتاب اءشرف ما فى كنوز العرش ⁽⁴³³⁾، فاتحة الكتاب شفاء من كل داء ⁽⁴³⁴⁾،فاءفرد الامتنان على بفاتحة الكتاب⁽⁴³⁵⁾

پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله و سلم هنگام پيشنهاد آموزش اين سوره به جابر بن عبدالله انصارى، آن را برترين سوره كتاب خدا معرفى كرد: الا اعلمك اءفضل سورة انزلها الله فى كتابه ؟ قال: فقال له جابر: بلى بابى انت و امى يا رسول الله علمنيها. فعلمه الحمد، ام الكتاب ⁽⁴³⁶⁾ چنانكه در حديثى ديگر ميزان اين برترى را نيز مشخص كرده، فرمود: لو اءن فاتحة الكتاب وضعت فى كفة الميزان و وضع القرآن فى كفة لرجحت فاتحة الكتاب سبع مرات ⁽⁴³⁷⁾ نيز آن حضرت سوره حمد را با كتابهاى آسمانى سنجيده، فرمود: و الذى نفسى بيده ما اءنزل الله فى التوراة و لا فى الانجيل و لا فى الزبور و لا فى القرآن مثلها هى اءم الكتاب ⁽⁴³⁸⁾

اين سوره كه با تعظيم نام خداى رحمان و رحيم آغاز مى شود و با ستايش و برشمارى صفات جمال و جلال خداى سبحان و حصر عبادت و استعانت در او تداوم مى يابد و با مسئلت هدايت از ساحت كبريايى اش پايان مى گيرد، با همه ايجاز و اختصارى كه دارد، مشتمل بر عصاره معارف گسترده قرآن كريم است ؛ زيرا خطوط كلى و اصول سه گانه معارف دينى، مبداءشناسى، معادشناسى و رسالت شناسى است كه مايه هدايت سالكان به صلاح دنيا و آخرت است و سوره حمد با موجزترين الفاظ و روشنترين معانى، آن اصول سه گانه را بيان كرده، راه سلوك آدمى به سوى پروردگارش ‍ را نشان مى دهد.

سوره مباركه فاتحة الكتاب، كلام خداى سبحان است، ولى به نيابت از عبد سالكى كه چهره جان خويش را متوجه ذات اقدس خداوند كرده، به رازگويى محبانه و عاشقانه با او مى پردازد.

خداى سبحان در اين سوره، ادب تحميد، شيوه اظهار بندگى و راه سخن گفتن عبد سالك با رب مالك را به سالكان كويش آموخته است و آن را پايه عمود دين قرار داده: لا صلاة الا بفاتحة الكتاب ⁽⁴³⁹⁾، ده بار تلاوت آن را در هر شبانه روز، بر متقربان به فرايض، فرض و چندين برابر آن را به شائقان قرب نوافل سفارش كرده است.

اگر سوره مباركه حمد، مشتمل بر عصاره معرفتهاى قرآنى، كه همان اسرار مبداء و معاد و دانش سلوك انسان به سوى پروردگار است، نمى بود، اين گونه در كتاب خدا همتاى قرآن عظيم ⁽⁴⁴⁰⁾ قرار نمى گرفت و در كلام اسوه هاى سلوك الى الله (اهل بيت عليهم السلام ) با عظمت از آن ياد نمى شد.

Views: 92