در نگاهی کلی هر گناهی که انسان می‌توانست انجام ندهد. ولی انجامش داد. و هر کار خیری که می‌توانست انجام دهد. اما در انجام آن کوتاهی نمود. در روز قیامت موجب حسرت و پشیمانی خواهد شد.

با توجه به این قاعده کلی، اما در احادیث به مواردی از چیزهایی که در قیامت موجب حسرت و پشیمانی خواهد شده. به صورت ویژه اشاره شده است. ما در این فرصت به بیان چند نمونه بسنده خواهیم نمود.

۱٫ ستودن عدالت و عمل نکردن به آن: امام صادق(ع) فرمود: «پُرحسرت‌ترین مردم در قیامت کسى است که عدالتى را ستوده و خود بر خلاف آن عمل نموده است؛ [زیرا در قیامت می‌بیند شنوندگان سخن او سعادت‌مند گشته، ولى خودش بدبخت و گرفتار است]».‏[۱]

۲٫ پیروى از هواى نفس و شهوات جسمانى:[۲] لذت‌های شهوانی و مادی همه گذرا و از بین رفتنی هستند. و در روز قیامت که روز حساب است. نتیجه‌ای جز حسرت و ندامت در پی ندارند.

۳٫ مجلسی که بدون یاد خدا به پایان برسد: هیچ مجلسى نباشد که در آن نیکان و بدکاران گرد هم اجتماع کنند. که به یاد خداى عزّ و جلّ از آن برخیزند. مگر این‌که در روز قیامت براى آنها مایه حسرت و افسوس باشد.[۳]

۴٫ جلسه‌ای که بدون ذکر خدا، پیامبر و اهل بیت تمام شود: امام صادق(ع) فرمود: «کسانی که در جلسه‌ای جمع شوند. و در آن جلسه نام خدا، پیامبر و آل او را نبرند. باعث حسرت در قیامت خواهد شد».[۴]

۵٫ کوتاهى کردن در حق جانب خدا: منظور از جانب خدا، امام علی و ائمه(ع) است.[۵]

۶٫ انفاق وارث از ارث حرامی که برجا گذاشته: بزرگ‌ترین حسرت‌ها در روز قیامت‏ حسرت مردى است. که از حرام کسب ثروت کرده. و آن‌را مردى به ارث برده و در طاعت خداى سبحان انفاق نموده. آن مرد به خاطر انفاقش وارد بهشت می‌شود. و ارث گذارنده داخل جهنم می‌گردد.[۶]

۷٫ گذراندن عمر به غفلت: پس حسرت‏ و اندوه بر آن غافلى باد که عمرش [در قیامت] بر او حجّت و دلیل باشد. [به این‌که چرا در دنیا که همه جور وسیله برایت مهیّا بود، ولی سعادت‌مند نگشتى].[۷]

۸٫ دانشمند بدون عمل: از کسانى که روز قیامت‏ حسرت‏ خواهند خورد. آن عالمى است که مردم از علم او بهره‌مند شده. و وارد بهشت گردیدند. ولى خودش عمل نکرد. و وارد جهنم شد.[۸]

۹٫ محاسبه نکردن اعمال قبل از روز حساب: هر کس پیش از فرا رسیدن وقت محاسبه، از خود حساب بکشد. حسابش روز قیامت‏ سبک، و به هنگام سؤال پاسخش آماده، و سرانجامش نیکو خواهد بود. امّا کسى که از خود حساب نکشد. و کار آخرت را سهل انگارد. و نفسش پیرو هواها و لذّت‌هاى دنیایى باشد. براى همیشه حسرت‏ می‌خورد.[۹]

۱۰٫ حافظ قرآنی که بر تلاوت مداومت ندارد: بر کسى که قرآن را حفظ کرده. سزاوار است بر تلاوتش مداومت داشته باشد. و آن‌را فراموش نکند. تا مبادا از این راه روز قیامت‏، تأسف و حسرت‏ گریبان‌گیرش شود.[۱۰]

---