حضرت فاطمه ی زهرا سلام الله علیها در کلام خداوند یکتا

خانه / قرآن و عترت / عترت / ستارگان هدایت / حضرت زهرا (سلام الله علیها) / حضرت فاطمه ی زهرا سلام الله علیها در کلام خداوند یکتا

فاطمه ی زهرا سلام الله علیها در کلام خداوند یکتا

قرآن مجید که کلام راستین خداست و در نهایت اتقان و درستی قرار دارد، بی هیچ شکّ و شائبه ای بازگوکننده حقایقی است که ذهن بشری از نیل به بسیاری از آنها، عاجز و ناتوان است. فاطمه ی زهرا سلام الله علیها نیز حقیقتی بی مانند دارد که جز در سایه سار قرآن و کلام معصومان نمی توان بدان دست یافت. بدین لحاظ، در این مجال به بررسی برخی از آیات قرآن و بیان پاره ای از این حقایق می پردازیم.

۱- خانۀ فاطمه علیها السّلام جلوه گاه نور هدایت الهی

قرآن کریم، خداوند را نور آسمان ها و زمین می خواند «اللَّهُ نُورُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ …» و تصریح می کند که او هر فردی را که بخواهد، به نور خویش هدایت می کند. در ادامه می فرماید: «فِی بُیُوتٍ أَذِنَ اللَّهُ أَن تُرْفَعَ وَیُذْکَرَ فِیهَا اسْمُهُ یُسَبِّحُ لَهُ فِیهَا بِالْغُدُوِّ وَالْآصَالِ. رِجَالٌ لَّا تُلْهِیهِمْ تِجَارَهٌ وَلَا بَیْعٌ عَن ذِکْرِ اللَّهِ وَإِقَامِ الصَّلَاهِ وَإِیتَاء الزَّکَاهِ یَخَافُونَ یَوْمًا تَتَقَلَّبُ فِیهِ الْقُلُوبُ وَالْأَبْصَارُ »(۱)

«این نور هدایت در خانه هایی است که خداوند اذن فرموده است رفعت بیابند. خانه هایی که نام خدا در آنها ذکر می شود و مردانی که تجارت و معامله، آنان را از یاد الهی غافل نمی کند و می ترسند از روزی که در آن، دل ها و چشم ها زیر و رو می شود، صبح و شام در آنها، تسبیح او می گویند.»

هنگامی که پیامبر خدا صلّی الله علیه وآله آیات مذکور را تلاوت کرد، یکی از اطرافیان حضرت پرسید: یا رسول الله! این خانه ها کدام خانه هایند؟ فرمود: «خانه های انبیاء». ابوبکر برخاست و گفت: یا رسول الله! آیا خانه ی فاطمه و علی از مصادیق این آیه است؟ پاسخ شنید: «آری، از برترین مصادیق آن است.»(۲)

۲- مشکات الهی

قرآن برای تبیین و معرفی نور خداوند، مثالی ذکر می کند: «مَثَل نور خداوند، مَثَل چراغدانی است که درون آن، چراغی گذارده باشند…»(۳)

راوی می گوید: از امام علیه السّلام درباره ی این کلام الهی پرسیدم. فرمود: «آن چراغدان، فاطمه علیها السّلام است و آن چراغ، امام حسن علیه السّلام و آن زجاجه (فانوس یا حباب شفّاف)، امام حسین علیه السّلام است.»(۴) این بیان در حقیقت اشاره به جایگاه والا و متعالی فاطمه و فرزندانش سلام الله علیهم اجمعین در عالم تکوین و هدایت بشر دارد.

۳- ستارۀ فروزان

امام علیه السّلام، ذیل این آیه ی قرآن که می فرماید: «ستاره ای درخشنده چون مروارید»(۵)، فرمود: «فاطمه، ستاره ی درخشان و فروزانی از میان جمله ی زنان عالم است.»(۶)

۴- انسان بزرگ الهی

امام باقر علیه السّلام درباره ی آیه ی «همانا آن از مسائل مهم است(و) هشدار و انذاری است برای همه ی انسان ها»(۷) فرمود: «یعنی فاطمه»(۸). واژه «کُبَر»جمع«کبری» و تأنیث اکبر است. بنابراین، آیه ی مذکور چنین معنا می شود: «فاطمه ی زهرا سلام الله علیها یکی از بزرگان است.»(۹)

در بیانی کوتاه می توان گفت: این تفسیر، عظمت معنوی آن بانوی بزرگوار اسلام را بازگو می کند که در اثر آراسته شدن وی به سجایا و کمالات الهی برایش حاصل گشته است.

۵- دریای فضیلت

ذیل این آیه که می فرماید: «(خداوند) دو دریا را در کنار یکدیگر قرار داد؛ در حالی که با هم تماس دارند. در میان آن دو، برزخی است که یکی بر دیگری غلبه نمی کند.»(۱۰)، از امام صادق(ع) نقل شده است که فرمود:«علی و فاطمه، آن دو بحر عمیقی اند که هیچ یک را بر دیگری برتری نیست. بین آن دو، واسطه ای است که همان رسول خداست و محصول این بحر عمیق، لؤلؤ و مرجان است که آن دو، حسن و حسین هستند.»(۱۱)

ثعلبی در تفسیر خود، از سفیان ثوری نقل می کند: «مَرَجَ الْبَحْرَیْنِ یَلْتَقِیَانِ» یعنی فاطمه و علی، و منظور از «یَخْرُجُ مِنْهُمَا اللُّؤْلُؤُ وَالْمَرْجَانُ» حسن و حسین و مراد از «بَیْنَهُمَا بَرْزَخٌ لَّا یَبْغِیَانِ» رسول خداست.»(۱۲)

ابوسعید خدری نیز آیات یاد شده را همین سان تبیین و تفسیر می کند.(۱۳)

۶- کوثر رسول الله صلوات الله علیهما و آلهما

حضرت خدیجه برای پیامبر صلوات الله علیه وآله فرزند پسری به دنیا آورده بود که عبدالله نام گرفت، امّا پس از مدّتی از دنیا رفت. روزی از روزها، یکی از سران مشرکان به نام عاص بن وائل، پیامبر خدا را هنگام خروج از مسجدالحرام ملاقات کرد و با وی به گفتگو پرداخت. گروهی از سران قریش که این گفتگو را دیده بودند، به محض ورود عاص بن وائل به مسجد از او پرسیدند: با چه کسی گفتگو می کردی؟ گفت: با آن «ابتر»(۱۴)! خداوند در حمایت از پیامبر خویش، سوره ی کوثر را نازل کرد و فرمود:«قطعاً ما به تو کوثر(خیر و برکت فراوان) عطا کردیم. پس برای پروردگارت نماز بخوان و قربانی کن و بدان که دشمن تو قطعاً بریده نسل و دم بریده خواهد بود.»(۱۵)

مفسّران کلام الهی، «کوثر» را خیر و برکت بسیار، معنا کرده و گفته اند: «مقصود از آن، فراوانی نسل و ذرّیه ی پیامبر صلوات الله علیه وآله است و این معنا از طریق فرزندان فاطمه علیها السّلام محقّق شده است. به گونه ای که عدد ذرّیه ی ایشان از شمارش خارج است و این روند تا روز قیامت تداوم دارد.»(۱۶).

بسیاری از بزرگان علمای شیعه، وجود مبارک فاطمه ی زهرا سلام الله علیها را، روشن ترین مصداق کوثر قلمداد کرده اند. زیرا شأن نزول آیه، بیانگر این است که بت پرستان مکّه، پیامبر را متّهم به مقطوع النّسل بودن می کردند و قرآن ضمن نفی گفتار آنان، به پیامبر صلوات الله علیه وآله می فرماید: «ما به تو کوثر عطا کردیم.» از این تعبیر چنین برداشت می شود که این خیر کثیر(کوثر)، همان فاطمه ی زهرا علیها آلاف التّحیّه و السّلام است.(۱۷)

۷- شاخه ای از شجرۀ الهی

خدای متعال، کلمه ی طیّبه را به شجره ی طیّبه ای مانند می کند و می فرماید: «آیا ندیدی که خداوند چه سان مَثل زده؟ کلمه ی طیّبه(سخن و ایمان پاک) همانند درختی پاک است که ریشه اش ثابت و شاخه اش در آسمان است.»(۱۸)

یکی از یاران امام باقر علیه السّلام نقل می کند: خدمت آن حضرت رسیدم و دربارۀ آیۀ یاد شده پرسیدم. حضرت پاسخ داد: «آن درخت(شجرۀ طیّبه)، محمّد مصطفی صلّی الله علیه وآله است. تنۀ آن درخت، امیرمؤمنان علی علیه السّلام، میوۀ آن، امام حسن و امام حسین علیهما السّلام، شاخۀ اصلی آن فاطمه سلام الله علیها است و شاخه های کوچک آن، ائمّۀ اطهار از فرزندان فاطمه سلام الله علیهم اجمعین، و برگ های این درخت، شیعیان و دوستداران ما اهل بیت اند.»(۱۹)

۸- حقیقت شب قدر

امام صادق علیه السّلام دربارۀ آیات نخستین سورۀ قدر (۲۰) فرمود: «لیله (مقصود حقیقی از آن شب)، فاطمه است و قدر، خداوند است. بنابراین هرکس فاطمه را آن سان که حقّ معرفت اوست بشناسد، شب قدر را درک کرده است و حقیقت این است که فاطمه علیها السّلام، فاطمه نامیده شد، چون خلایق از شناختش ناتوان گشتند.»(۲۱)

۹- فاطمه علیها السّلام، صراط مستقیم الهی

حدّاقل ده مرتبه در نمازهای شبانه روز، از خدای بزرگ می خواهیم که ما را به «صراط مستقیم» هدایت و راهنمایی کند. پیامبر عظیم الشّأن اسلام در تفسیر صراط مستقیم می فرماید: «همانا خداوند، علی ، و همسرش و فرزندانش را حجت خویش بر خلق خود قرار داده است و آنها دروازه های علم در امّت من هستند. هرکه به سوی آنان رهنمون شود، به صراط مستقیم هدایت گشته است.»(۲۲)

۱۰- ایمان به فاطمه سلام الله علیها، شرط هدایت

امام باقر علیه السّلام، در تفسیر آیه ی ۱۳۶ و ۱۳۷ سورۀ بقره می فرماید: «از آیه ی «آمَنَّا بِاللّهِ وَمَآ أُنزِلَ إِلَیْنَا»، علی، حسن، حسین و فاطمه علیهم السّلام اراده گشته و این حکم، بر امامان پس از ایشان نیز جاری است» و نیز فرمود: «فَإِنْ آمَنُواْ» یعنی: مردم. «بِمِثْلِ مَا آمَنتُم بِهِ» یعنی: به علی، فاطمه، حسن، حسین و ائمّه ی پس از آنان سلام الله علیهم اجمعین. «فَقَدِ اهْتَدَواْ وَّإِن تَوَلَّوْاْ فَإِنَّمَا هُمْ فِی شِقَاقٍ»(۲۳).

۱۱- پذیرش توبه با توسّل به فاطمه علیها السّلام

قرآن کریم می فرماید: وقتی حضرت آدم و همسرش حوا علیهما السّلام به رغم نهی الهی، از میوه ی درخت ممنوعه تناول کردند، به سبب تخلّف از دستور الهی از بهشت اخراج شدند و به زمین هبوط کردند. «سپس آدم از سوی پروردگارش کلماتی دریافت کرد (و با آن کلمات توبه کرد) و به درستی که خداوند، توبه پذیر و مهربان است.»(۲۴)

ابن عبّاس می گوید: از رسول خدا صلّی الله علیه و آله دربارۀ کلماتی که حضرت آدم از پروردگار خویش دریافت کرد و با آن کلمات توبه کرد، پرسیدم. فرمود: «از خدا خواست که به حقّ محمد، علی، فاطمه، حسن و حسین علیهم السّلام، توبه اش را بپذیرد. خداوند نیز پذیرفت.»(۲۵)

۱۲- صالح درگاه الهی

قرآن کسانی را که فرمان بردار خدا و رسول وی هستند، به هم نشینی با آنانی وعده می دهد که از نعمت های بی پایان و ابدی الهی بهره مندند.(۲۶) انس بن مالک می گوید: یک روز صبح، پس از آنکه نماز صبح را با پیامبر صلبی الله علیه وآله به جای آوردیم، به آن حضرت عرض کردم: یا رسول الله! آیا این سخن خدای را برایمان تفسیر می کنی که می فرماید: «و کسی که خدا و پیامبر را اطاعت کند، (در روز رستاخیز) هم نشین کسانی خواهد بود که خدا، نعمت خود را بر آنان تمام کرده، از پیامبران و صدّیقان و شهدا و صالحان، و آنها رفیقان خوبی اند.»(۲۷) فرمود: «مقصود از «پیامبران» منم. منظور از «صدّیقان» برادرم علی علیه السّلام است. مقصود از «شهدا» عمویم حمزه است و مقصود از «صالحان» نیز دخترم فاطمه علیها السّلام و دو فرزندش (حسن و حسین علیهما السّلام) هستند.»(۲۸)

۱۳- مقرّب الهی و ناظر اعمال نیکان

خدای متعال در کتاب آسمانی خویش هنگام خبردادن از مواهب عظیم و نعمت های روح پرور بهشت برای نیکوکاران، می فرماید: «نامه ی اعمال ابرار و نیکان در علّیین است و تو چه می دانی که علّیین چیست؟! نامه ای است رقم خورده و سرنوشتی است قطعی که مقرّبان(خاصان و برگزیدگان درگاه الهی) شاهد آن اند.»(۲۹)

امام باقر علیه السّلام در تفسیر این کلام الهی می فرماید: «منظور از آن «مقرّبان» پیامبرخدا، علی، فاطمه، حسن و حسین علیهم السّلام است.(۳۰)

بنابراین حضرت فاطمه سلام الله علیها، یکی از مقرّبان و خاصان درگاه الهی است و شاهد و ناظر بر نامه ی اعمال نیکان در روز رستاخیز خواهد بود.

… ادامه دارد.

پی نوشت:

نور/۳۶ و ۳۷٫
الکشف و البیان(تفسیر ثعلبی)، تحقیق: ابومحمد ابن عاشور، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چ۱، ۱۴۲۲ق، ج۷، ص ۱۰۷٫
«مثل نوره کمشکاه فیها مصباحٌ…»نور/۳۵٫
مناقب الامام علی بن ابی طالب، ابن مغازلی، بیروت، دارالاضواء، چ۳، ۱۴۲۴ق، ص ۲۶۳، ح۳۶۱٫
«کانها کوکبٌ درّی».نور/۳۵٫
مناقب الامام علی بن ابی طالب، ص ۲۶۳، ح ۳۶۱٫
«إنها لاحدی الکبر نذیراً للبشر».مدثر/ ۳۵ و ۳۶٫
تفسیر نورالثقلین، عبدعلی بن جمعه عروسی حویزی، تحقیق: سید هاشم رسولی محلاتی، قم، مؤسسه اسماعیلیان، چ۴، ۱۴۱۲ق، ص ۴۵۸، ح۲۲٫
همان.
«مرج البحرین یلتقیان بینهما برزخ لا یبغیان». الرحمن/ ۱۹ و ۲۰٫
ینابیع الموده، سلیمان قندوزی، تحقیق: علاء الدین اعلمی، بیروت، مؤسّسه الاعلمی للمطبوعات، چ۱، ۱۴۱۸ق، ج۱، ص ۱۳۹٫
الکشف و البیان، ج۹، ص ۱۸۲٫
مناقب الامام علی بن ابی طالب، ص ۲۷۷، ح۳۹۰٫
«مشرکان مکه، پیامبر(ص) را پس از وفات پسرانش از روی طعنه «ابتر» صدا می زدند؛ چون فرزند پسری نداشت.»
«انا اعطیناک الکوثر…».کوثر/۱-۳٫
مجمع البیان فی تفسیر القرآن، فضل بن حسن طبرسی، بیروت، مؤسسه الاعلمی للمطبوعات، ۱۴۱۵ق، ج۱۰، ص ۴۵۸-۴۶۰٫
برگزیده تفسیر نمونه، احمد علی بابایی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چ۶، ۱۳۷۹ش، ج۵، ص ۵۹۹-۵۶۰٫
«الم تر کیف ضرب الله مثلاً کلمه طیبه کشجره طیبه …». ابراهیم/ ۲۴٫
شواهد التنزیل، حاکم حسکانی، تحقیق: محمد باقر محمودی، بیروت، مؤسسه الاعلمی للمطبوعات، چ۱، ۱۳۹۳ق، ج۱، ص ۳۱۱٫
«انا انزلناه فی لیله القدر».قدر/۱٫
تفسیر فرات کوفی، تحقیق: محمد الکاظم، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ۱۴۱۶ق، ص ۵۸۱ و ۵۸۲، رقم ۷۴۷؛ بحارالانوار، تحقیق: محمود دریاب، بیروت، دارالتعارف للمطبوعات، چ۱، ۱۴۲۱ق، ج۱۸، ص ۵۲٫
شواهد التنزیل، ج۱، ص ۵۸، ح ۸۹٫
التفسیر للعیاشی، تحقیق: قسم الدراسات الاسلامیه مؤسسه البعثه؛ قم، بنیاد بعثت، چ۱، ۱۴۲۱ق، ج۱، ص ۱۵۹، رقم ۲۱۲/ ۱۱۱٫
«فتلقی ادم من ربه کلمات فتاب علیه …»بقره/۳۷٫
ینابیع المودّه، ج۱، ص ۱۱۲؛ الطرائف، سید بن طاووس، قم، نشر خیام، چ ۱۳۷۱ق، ص ۱۱۲، ح ۱۶۶؛ الدرالمنثور، جلال الدین سیوطی، بیروت، دارالفکر، ۱۴۱۴ق، ج۱، ص ۱۹٫
«وَمَن یُطِعِ اللّهَ وَالرَّسُولَ فَأُوْلَـئِکَ …». نساء/۶۹٫
همان.
بحارالانوار، ج۱۰، ص ۳۶۱٫
«کَلَّا إِنَّ کِتَابَ الْأَبْرَارِ لَفِی عِلِّیِّینَ …». مطففین/۱۸-۲۱٫
بحارالانوار، ج۱۰، ص ۳۶۱٫