حکم محاربه و دفاع از ولی فقیه؛ تحلیل فقهی از فتاوای مراجع تقلید

در نشست علمی با عنوان «ظرفیت‌های فقه برای دفاع از ولی امر مسلمین و جامعه اسلامی» که در دانشگاه باقرالعلوم(ع) برگزار شد، حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر حسن‌علی اکبریان، استاد حوزه و دانشگاه و مدیر گروه فلسفه فقه پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، ابعاد فقهی و تمدنی حکم محاربه را در فتاوای مراجع عظام تقلید مورد بررسی قرار داد.

حکم یا فتوا؛ جایگاه فقهی سخنان مراجع

اکبریان در ابتدای سخنان خود تأکید کرد که ادبیات مطرح‌شده در فتاوای آیات عظام مکارم شیرازی و نوری همدانی، از جنس «حکم» است، نه صرفاً فتوا. او گفت: «حکمی که از دل فتوا زاده می‌شود. وقتی رنگ تمدنی و مصداقی بگیرد، از سطح یک نظر فقهی فراتر می‌رود.»

حق صدور حکم برای مراجع تقلید

وی با اشاره به بحث رایج درباره صلاحیت صدور حکم توسط مراجع، توضیح داد: اگر ولی فقیه ولایتش را بالفعل کند. دیگران در امور حکومتی ورود نمی‌کنند، اما در شرایط تمدنی و تهدیدات فراگیر علیه اسلام، دیگر فقها نیز حق بسط ید و صدور حکم دارند. ورود آیت‌الله مکارم شیرازی و آیت‌الله نوری همدانی در پاسخ به تهدیدات دشمن از همین منظر قابل تحلیل است.

تهدید رهبری؛ دلیل صدور حکم محاربه

اکبریان تصریح کرد: تهدید جان رهبر معظم انقلاب، به‌ویژه توسط مقامات آمریکایی و رژیم صهیونیستی، سبب شد تا مراجع با ادبیاتی دقیق و سنجیده وارد میدان شوند. وی از تعبیر آیت‌الله مکارم شیرازی با عنوان «شخص یا رژیمی که تهدید کند، محارب است» به عنوان یک تحول زبانی و فقهی یاد کرد.

او افزود: در این فتوا، برخلاف تعریف سنتی محارب که مبتنی بر «تجرید سلاح» و «اخافه مؤمنین» است. مفاهیمی همچون «ضربه به امت اسلامی» و «تهدید حاکمیت اسلامی» به کار رفته که بیانگر ورود فقه به گفتمان تمدنی است.

تفاوت در ادبیات مکارم شیرازی و نوری همدانی

این استاد حوزه با تحلیل تفاوت در فتاوای آیات عظام، اظهار داشت: آیت‌الله مکارم عبارت «حرام بودن همکاری با دشمن» را آورده‌اند که از نظر فقهی موجب تعزیر است. در حالی که آیت‌الله نوری همدانی تصریح کرده‌اند: «همکار با محارب، همان حکم را دارد» که بیانگر تشدید مجازات و ارتقاء موضوع به سطح حکم است.

تاکید بر مرجعیت به‌عنوان نهاد فرادولتی

اکبریان در ادامه گفت: استفاده مراجع از عبارت «رهبری و مرجعیت» نشان‌دهنده آن است که مرجعیت صرفاً یک مقام رسمی یا دولتی نیست. بلکه نهادی مردمی و فراتر از چارچوب‌های حکومتی است. در این نگاه، تهدید مرجعیت، به منزله تهدید کل اسلام تلقی می‌شود.

محاربه در نگاه تمدنی و جهانی

به گفته او، تعبیر «محارب» به دلیل جایگاه قرآنی و مقبولیت آن در جهان اسلام، از لحاظ تبلیغی و حقوقی بسیار هوشمندانه است. و بر وجه تمدنی حکم فقهی می‌افزاید. این استفاده از ادبیات قرآنی، سخن مراجع را از قالب فقه شیعی به یک پیام بین‌المللی تبدیل می‌کند.

پاسخ به شبهات؛ محاربه فقط در دارالاسلام نیست

اکبریان در ادامه با اشاره به شبهه‌ای رایج که «محارب فقط در دارالاسلام معنا دارد»، گفت: با توجه به اینکه رژیم صهیونیستی در حال بمباران و تهدید مستقیم است. هم تجرید سلاح و هم اخافه مؤمنین صدق می‌کند. لذا حکم محاربه کاملاً صادق است. حتی اگر دشمن از خارج از مرزهای اسلامی اقدام کند.

eheyat

بازدیدها: 0