درسی برای امروز؛ جنگ خندق

درسی برای امروز؛ جنگ خندق

اتّفاقات صدر اسلام، همواره از اهمیّت ویژه ‌ای برای تحلیل اسلامی و درست، در جهت تصمیم گیری در هر زمانی، از جمله عصر کنونی است. یکی از مهمترین بخش های تاریخ صدر اسلام، عبور از گردنه ها و پیچ های سخت تاریخی است که همواره نقطه عطفی در رشد و دگرگونی معادلات به نفع جبهه مسلمین بوده است. جنگ حندق (أحزاب) از جمله آنهاست.

ویژگی که این جنگ را از اتّفاقات دیگر متمایز می کند، اجتماع گروه ها و طوایف گوناگون مشرکین ، علیه مسلمین است.

اجتماع برای ریشه کنی اسلام

از مهمترین خصوصیّات جنگ خندق این بود که همه مشرکان با کمک یهودیان و منافقانی که داخل در اجتماع مسلمانان بودند، به هدف قتل پیامبر اسلام و محو کردن کل دین، با تجربه ای که از جنگ های قبلی (مثل بدر و احد) به دست آورده بودند، با یکدیگر متّحد شده و برای فتح مدینه به سمت این شهر گسیل شدند. لذا، هم قسم شدن دشمنان و اتّحاد جدّی آنها این جنگ را بسیار مهم می نمود و پیروزی در آن برای هر یک از دو طرف، حیاتی بود.

خندق و جنگ تن به تن

راهبرد حفر خندق به پیشنهاد سلمان فارسی باعث شد تا حدود یک ماه، دشمن در عبور از این مانع سردرگم مانده و بالأخره تصمیم به نبرد تن به تن بگیرد. لذا اوضاع این جنگ، لحظه به لحظه حسّاس تر می شد و نقش سربازان طراز و نخبه از هر سپاه برای تعیین تکلیف این جنگ بیش از پیش مورد توجّه قرار می گرفت.

چند نفر از سپاهیان نامی و شهیر دشمن از خندق عبور کردند و جنگ با آنان آغاز شد در این میان امّا کانون توجّهات به سوی نامدارترین آنها یعنی عمروبن عبدود بود. نعره ها، رجزها، کنایه ها و بالأخره توهین های او، شرایط را بسیار حسّاس تر می کرد. همه او را می شناختند و مشرکان، از او یک جنگ آور بی همتا ساخته بودند. همه این ها باعث شده بود که پیروزی و شکست در این جنگ در گرو پاسخ به او باشد.

از طرف دیگر، شکست دادن او توسط هر کسی، افتخاری بزرگ و تاریخ ساز شده بود. چنانکه پس از کشته شدن او به دست امیرالمؤمنین علیه السلام بقیه کسانی که از خندق گذر کرده بودند نیز پا به فرار گذاردند و دشمن، مفتضحانه شکست خورد.

درس هایی از خندق

پیروزی نهایی

پیامبر خدا در آن جنگ فرمودند: بَرَزَ الإسْلامُ کلُّهُ إلی الشِّرْک کلِّهِ؛ اینک همه اسلام در برابر همه کفر ایستاده است. (حیاة الحیوان الکبری، ج1،ص249) امّا نتیجه به سود مسلمانان رقم خورد؛ چنانکه وعده الهی نیز همین است که: هُوَ الَّذی أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدى‏ وَ دینِ الْحَقِّ لِیُظْهِرَهُ عَلَى الدِّینِ كُلِّهِ وَ لَوْ كَرِهَ الْمُشْرِكُون‏؛ اوست كسى كه فرستاده خود را با هدایت و آیین درست روانه كرد، تا آن را بر هر چه دین است فائق گرداند، هر چند مشركان را ناخوش آید. (صف؛ 9)

وجوب حتمی استقامت

تعداد نفرات و نیز امکانات جنگی در جنگ احزاب دشمن بسیار بیشتر از سپاه اسلام بود، امّا اینها دلیلی بر اظهار ضعف و قبول کردن شکست و بازگشتن از راه اسلام نیست. چنانکه امروزه نیز برخی انسان های سست ایمان و ضعیف الإراده بر طبل سازش در مقابل دشمنان می کوبند؛ در حالی که نمونه هایی چون جنگ احزاب برخلاف این طرز تفکّر است و خداوند متعال، حتّی به پیامبر خود نیز صراحتاً دستور استقامت و عدم پیروی از این تفکّر را می دهد: وَ اسْتَقِمْ كَما أُمِرْتَ وَ لا تَتَّبِعْ أَهْواءَهُم‏؛ و همان گونه كه مأمورى ایستادگى كن، و هوس هاى آنان را پیروى مكن‏. (شوری؛ 15)

گرانبهاترین جهاد

بزرگترین خدمت به امّت اسلامی در چنین شرایطی، شکستن بت شکست ناپذیری دشمنان است و بهترین راه برای این منظور، بر زمین انداختن بت بزرگ است؛ یعنی همان کاری که امیرالمؤمنین با عمروبن عبدود انجام داد و باعث شادی مسلمین و فرو ریختن ابهّت دشمن شد. به همین خاطر، پیامبر گرامی اسلام فرمودند: لمبارزةُ علیِّ بن أبی طالب لِعمرو بن عبد ود یوم الخندق أفضل من أعمال أمتی إلى یوم القیامة؛ مبارزه علی بن ابی طالب با عمرو بن عبدود در روز خندق برتر از عبادت تمام امّتم تا روز قیامت می ‌باشد. (حاکم نیشابوری، ج۳، ص۳۲)

امروزه نیز دشمنان اسلام از جمله آمریکا به عنوان سردمدار آنها، در صدد إلقای شکست ناپذیری خود بر امّت اسلام هستند که باید با مقاومت و شکستن این ابهّت پوشالی، راه را بر شکست کامل آنان هموار ساخت و این مهم، باارزش ترین جهاد فعلی است.

نترسیدن از گرد و خاک دشمن

یکی از نشانه های ایمان این است که مؤمن، هنگام رویارویی با دشمن، از گرد و خاک ها، نعره ها و رجز خوانی های او نهراسد و همچون علی (علیه السلام) با توکّل بر خدا، به میدان رزم قدم بگذارد. در این صورت، پیروزی از آن او خواهد بود؛ چنانکه قرآن کریم می فرماید: قُلْ حَسْبِیَ اللَّهُ عَلَیْهِ یَتَوَكَّلُ الْمُتَوَكِّلُونَ؛ بگو: «خدا مرا بس است. اهل توكّل تنها بر او توكّل مى‏ كنند.» (زمر؛ 38)

دیپلماسی خندق

امام علی علیه السلام هنگام رویارویی با عمروبن عبدود در جواب رجزها و هتّاکی های او ضمن دعوت او به اسلام و فرا خواندن او به انصراف از مبارزه با شجاعتی مثال زدنی، به او پیشنهاد مبارزه تن به تن و برابر با پایین آمدن از اسب ها را پیشنهاد می کند که باعث عصبانی شدن حریف می شود؛ نه اینکه سخنان جرأت دهنده به دشمن یا حتّی خنثی بیان کند. این روحیه، یادگاری است برای دیپلماسی این روزهای ما…

 

منبع: تبیان

بازدیدها: 0

پایگاه اطلاع رسانی هیات رزمندگان اسلام