در یکشنبه خونین مشهد چه گذشت؟

در یکشنبه خونین مشهد چه گذشت؟

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی هیات رزمندگان اسلام؛ در روزهای شنبه و یکشنبه نهم و دهم دی ماه ۵۷، در مشهد وقایعی به وقوع پیوست که به یکشنبه خونین مشهد در تاریخ انقلاب اسلامی معروف شد. روز نهم دی ماه ۵۷ برابر با اول صفر ۱۳۹۹ گروههای مردمی در منازل شیرازی، قمی، سید کاظم مرعشی اجتماع و شعارهایی علیه رژیم سر دادند. در این روز بازارها، مغازه ها و کلیه ادارات دولتی و بانکها تعطیل بودند. مقصد راهپیمایی امروز برخلاف روزهای قبل، استانداری بود. این راهپیمایی در واقع حمایت و همبستگی با کارکنان دادگستری بود که از چند روز قبل همبستگی خود را با روحانیت و مردم اعلام کرده بودند. پیشاپیش جمعیت سید عبدالکریم هاشمی نژاد، عباس واعظ طبسی، شیرازی، سید علی خامنه ای و دیگر علمای انقلابی و مبارز مشهد بودند.

با ورود صفوف راهپیمایان به داخل استانداری، تانکها در مقابل استانداری مستقر و مردم اطراف تانکها جمع شده شعار می دادند: «ما به شما گل دادیم، شما به ما گلوله». آنها روی تانکها و نفربرها رفته و فریاد می زدند: به گفته خمینی، ارتش برادر ماست. بزودی ای شه جلاد ـ سرت را می دهیم بر باد. ظاهر قضیه حاکی از دوستی و پیوند ارتش و تانکها با ملت بود. اما علما احساس خطر کردند.

با تجمع مردم در مقابل استانداری یکی از پسران شیرازی روی یکی از تانکها رفته اعلام می نماید که ارتش با مردم و روحانیت اعلام همبستگی نموده است. در این لحظه ناگهان تانکها و نیروهای رژیم به سوی جمعیت حاضر شروع به تیراندازی کردند. به دستور علما مردم به سرعت محوطه استانداری را ترک می کنند، با این وجود موجی از خون و آتش محیط را فرا گرفت. پس از درگیری مردم برخلاف راهپیماییهای قبلی متفرق نشدند، بلکه همچنان به تظاهرات خیابانی ادامه دادند.

در بعدازظهر هم همچنان ناآرامیها ادامه یافت. زندان زنان مشهد از سوی مردم محاصره و پس از به آتش کشیده شدن، کلیه زندانیان آن، که حدود ۱۵۰ نفر بودند آزاد، و به بیمارستان شاهرضا منتقل شدند. درگیریها بین مأمورین فرمانداری نظامی و مردم در مقابل فروشگاه لشکر، استانداری و بیمارستان لشکر ادامه یافت. این درگیریها همراه با تیر اندازی به سوی مردم بود.

شب هنگام علمای مشهد از جمله سید علی خامنه ای، واعظ طبسی و هاشمی نژاد در منزل شیرازی گرد هم آمده تا درباره حوادث اتفاق افتاده بحث و گفتگو نمایند. اخبار و رویدادهایی که در سطح شهر اتفاق افتاده بود توسط مخبرین به آنها ابلاغ می شد. در آن شب چندین تماس تلفنی بین مقامات دولتی با علما و بالعکس صورت گرفت. چنانچه اویسی چندین بار با آیت الله زاده شیرازی گفتگو و سرانجام این گفتگوهای طولانی به تهدید از سوی اویسی مبنی بر به راه انداختن جوی خون در فردا ختم گردید.

طی آن جلسه تصمیم گرفته شد که از هجوم مردم به کلانتریها جلوگیری به عمل آید چرا که این مسأله بهانه ای جهت یورش مأموران به مردم و در نتیجه قتل عام آنها می شد. لذا چند تن از علما در کلانتریها حضور می یابند تا بدین وسیله مانع درگیری مردم گردند. از موضوعات مهم مطرح شده در آن جلسه سرنوشت دو دژبان اسیر شده توسط مردم بود. تعداد زیادی از مردم مقابل منزل شیرازی تجمع و خواهان اعدام آن دو بودند. گروهی حتی آیت الله زاده شیرازی را هم تهدید کرده بودند که حتی اگر دو دژبان آزاد گردند آنها خود او و آنان را خواهند کشت.

تجمع کنندگان به طور متوالی فریاد می زدند: «می کشم می کشم آنکه برادرم کشت». پس از ساعتی مذاکره و بررسی علمای حاضر در جلسه تصمیم به آزادی آن دو دژبان گرفته، این تصمیم توسط حاج میرزا آقا تهرانی به اطلاع مردمی که تجمع کرده بودند رسانده شد. سید کاظم مرعشی با حضور در جمعیت دلایل اتخاذ این تصمیم را برای مردم تشریح، آیت الله زاده شیرازی هم آن را تأیید کرده، توده مردم هم می پذیرند. لذا پس از اطمینان از متفرق شدن مردم دو دژبان آزاد می گردند اما چند نفری که کمین کرده بودند با حمله به دو دژبان آنها را به طرز فجیعی کشتند. در آن شب بیم حمله ساواک به منازل علما و روحانیون مشهد هم وجود داشت.

روز یکشنبه دهم دی ماه ۱۳۵۷ رژیم جهت تحریک سربازان به تیراندازی به سوی مردم جنازه دو دژبان کشته شده و اجساد سوخته شده سینما شهر فرنگ را در صبحگاه به آنها نشان داده، افسر آنها به آنها می گوید: «این بود رفتار مردم با برادران سرباز شما که اینک جنازه متلاشی شده آنها را دیدید اگر تیراندازی نکنید آنها شما را خواهند کشت و اگر فرار کنید ما شما را دستگیر و تیرباران خواهیم کرد. پس بکشید تا کشته نشوید. امروز را دست خالی باز نگردید و انتقام برادران خود را باز ستانید»

در این روز جمعیت بسیاری از اقشار مختلف مردم در بیوت علما تجمع کرده بودند لذا سید محمدعلی شیرازی که از هشدار اویسی مبنی بر به راه انداختن جوی خون، سعی در متفرق کردن مردم نموده با برداشتن بلندگویی فریاد می زد که هر کسی امروز کشته گردد، شهید محسوب نمی گردد. لذا از آنها خواست تا به خانه های خود برگردند. اما این سخنان تأثیری از خود بر جای نگذاشت و مردم دائماً شعار می دادند «توپ، تانک، مسلسل دیگر اثر ندارد، به مادرم بگویید دیگر پسر ندارد». بنابر این جمعیت از مقابل منازل قمی، سید کاظم مرعشی و شیرازی به تظاهرات پرداخته و طی درگیری شدیدی با مأموران مسلح هزاران نفر دستگیر و کشته شدند. در این روز حتی به مردمی که به منزل شیرازی پناهنده شده بودند حمله و چهارده نفر کشته شدند.

درباره تعداد کشته شدگان این دو روز مشهد ارقام صحیحی وجود ندارد. به نقلی در این دو روز دو هزار نفر کشته شده اند. در نقلی دیگری تنها در روز دهم دی سه هزار کشته و دو هزار زخمی و در نهم دی دویست کشته و چهارصد نفر زخمی شده اند.

بدنبال این حوادث سه روز در مشهد تعطیلی عمومی اعلام گردید و چون این مسأله باعث کمبود نان و مایحتاج اولیه مردم شد لذا مبارزین شهرهای مجاور مشهد کامیونهای حاوی نان و خواروبار به مشهد ارسال و علما آن را میان مردم تقسیم کردند. شب یازدهم هم طی حمله به منزل شیرازی هم چند نفر کشته شدند لذا مردم در مبارزه ای انتقام جویانه علیه نظامیان سرهنگ کلالی، رئیس توپخانه، سرهنگ افشین، معاون ساواک مشهد، و همچنین معاون کلانتری شماره چهار، دو پاسبان، سه مأمور آگاهی و دو سرباز را به قتل رساندند. بر اثر این فشارها سپهبد عزیزی، استاندار خراسان، و نایب التولیه آستان قدس رضوی از سمت خود استعفا و به تهران عزیمت می نماید.
پس از این حادثه شایعاتی در سطح شهر به منظور ایجاد رعب و وحشت منتشر شد. مأموران ساواک طی تماسهای تلفنی به طور ناشناس به مردم اخطار می کردند از منازل خود خارج نشوند. همچنین اعلامیه هایی مبنی بر برپایی مجلسی در مسجد گوهرشاد به مناسبت شهدای وقایع نهم و دهم دی پخش شد. روز دوازدهم دی تمام شبستانها و صحن مسجد جامع گوهرشاد مملو از جمعیتی بود که جهت برپایی مجلس سوگواری و بزرگداشت آمده بودند. در این مجلس شیخ علی تهرانی و هاشمی نژاد به سخنرانی پرداخته، هاشمی نژاد وقایع روزهای شنبه و یکشنبه را تشریح و درباره شکست دولت نظامی ازهاری سخن می گوید. ایشان در ادامه سخنانش به راهپیماییهای تاسوعا و عاشورا اشاره و از مردم می خواهد شبها از ساعت نه برنامه تکبیر را اجرا نمایند.

دیوارهای شهر در این روزها چون «مرگ بر شاه، درود بر خمینی، استقلال، آزادی حکومت اسلامی، مرگ بر کمونیست شوروی و امپریالیسم امریکایی و چین، سکوت هر مسلمان خیانت است به قرآن، محصل به پا خیز معلمت کشته شد، محرم قیام ملت ماست، ارتش دنیا دشمن می کشد، ارتش ما برادر می کشد، کارگر، کشاورز اسلام حامی توست» و همچنین اعلامیه های علما در سطح شهر توزیع و ضمن نصب شدن به دیوار مساجد مردم آنها را مطالعه می کنند.
در پی این حادثه برخی از علما از جمله آیت الله شیرازی، سید حسن قمی و سید کاظم مرعشی طی اعلامیه هایی این اقدام رژیم را محکوم می کنند. همچنین علما و روحانیون دیگر شهرها، جهرم، اصفهان، دزفول، یزد، قم، شیراز و… طی تلگرافهایی به شیرازی، قتل عام مردم مشهد را در طی این دو روز و حمله به بیت ایشان را محکوم کردند.
روز شانزدهم دی ماه، دولت ارتشبد غلامرضا ازهاری پس از دو ماه، سقوط کرده، شاه، شاهپور بختیار عضو جبهه ملی و رهبر حزب ایران را مأمور تشکیل کابینه کرد. با روی کار آمدن او، تظاهرات مردم مشهد اوج گرفت، چنانچه در تظاهراتی که پس از این به وقوع می پیوندند، شعارهایی علیه بختیار و دولت غیرقانونی او سر می دهند.

با نزدیک شدن به هفدهم دی، سالگرد کشف حجاب که هر ساله، جشنهایی در سراسر کشور و در مشهد از سوی مقامات برپا می شد، قمی طی صدور اعلامیه ای در پانزدهم دی ماه برابر ششم صفر با محکوم کردن اعمال ضد اسلامی رژیم پهلوی بویژه کشف حجاب و مراسمی که هر ساله در هفده دی از سوی رژیم برپا می شد از زنان مسلمان خواست تا جهت مبارزه با بی عفتی و رژیم، روز یکشنبه هفده دی ماه با لباسهای کاملاً اسلامی پس از اجازه پدر، مادر و شوهرانشان در منزل او تجمع کرده مراسم راهپیمایی با آرامش و نظم بدون شعار برگزار گردد.

در پی درخواست قمی و تبعیت از دستور ایشان، روز هفده دی ماه در مشهد بیش از دویست هزار نفر از بانوان مشهد با حجاب کامل اسلامی دست به راهپیمایی زدند. اقدام آنها در واقع جوابی بود به سیاستهای رژیم که این روز را مطابق هر سال روز آزادی زنان اعلام و همه ساله مراسمی با شرکت زنان بی حجاب برگزار می کرد. تظاهرکنندگان ابتدا در منزل قمی اجتماع و سپس با نظمی خاص و پرچمهایی که بر روی آن شعار نوشته شده بود، راهپیمایی خود را آغاز کردند. آنها پس از طی مسیر راهپیمایی داخل صحنین، موزه و مسجد گوهرشاد شده و سخنران درباره تاریخچه هفده دی و کشف حجاب سخن گفت. در پایان قطعنامه قرائت و اعلامیه امام مبنی بر غیرقانونی بودن دولت شاهپور بختیار خوانده شد.

وز بعد به فرمان امام، گروهها و اقشار مختلف مردم و دانشجویان از مقابل منزل شیرازی، راهپیمایی خود را آغاز کردند. در حالی که پیشاپیش آنها علما حرکت می کردند، ضمن سردادن شعارهایی چون: «نه سازش، نه ذلت، یا فتح یا شهادت، استقلال، آزادی، جمهوری اسلامی، ما شاه نمی خواهیم»، در مسجد جامع گوهرشاد تجمع و عباس واعظ طبسی سخنرانی کرد. او طی سخنرانی خود دولت غیرقانونی بختیار را محکوم و پیام امام مبنی بر استقامت مردم تا استقرار جمهوری اسلامی را ابلاغ کرد.

منبع: نقش علمای مشهد در انقلاب اسلامی، حسن شمس آبادی، تهران: چاپ و نشر عروج، ص ۳۲۵ – ۳۳۶ (با تلخیص)

بازدیدها: 0