راه خود کنترلی (تقوا)

برای رسیدن به خود نگهداری و خود کنترلی دو راه وجود دارد؛

۱- این که انسان به منظور حفظ و حراست خود از عوامل و موجبات گناه از اجتماع دوری کرده و گوشه نشینی را اختیار نماید مانند کسی که برای مصونیت از بیماریهای واگیردار از مکانهایی که آن مرض شیوع دارد دوری می کند. این روش بر مبنای پرهیز و دوری از اجتماع و گوشه نشینی استوار است.^[۱]

۲- در انسان روحیه و اراده قوی و استوار پدید آید که به هنگام رویارویی با عوامل گناه و زشتی، او را از هرگونه آلودگی حفظ کند مانند کسی که برای مصونیت از یک بیماری واکسن ضد آن بیماری را به خود تزریق می کند مثلًا برای مقابله با ابتلای به بیماری مالاریا از واکسن ضد این بیماری استفاده می کند.

علی علیه السلام درتأیید راه دوم می فرماید:

«فَانَّ التَقّوی فِی الْیومِ الْحِرْزُ وَ الْجُنَّه وَ فی غَدٍ الطَّریقُ الَی الْجَنَّه»^[۲].

برای این که معنای تقوی روشن شود تشبیهی را می آوریم.

بدن در برابر حوادث و خطرها حفاظ و دفاع طبیعی دارد.

پلکها و مژگان در برابر گرد و غبار بروی هم می افتد تا خاک و خاشاک به چشم راه پیدا نکند. غدد چشم اگر چیزی وارد چشم شود، چشم را شستشو می دهند تا چیز خارجی را از خود برانند.

اندام اگر به چیز گرمی برخورد کنند فوراً به طور اتوماتیک وار از خطر فاصله می گیرند.

اگر دهان چیز بد مزّه ای را بچشد فوراً بیرون می افکند.

اگر در بینی گرد و غباری وارد شود با عطسه ای آن را بیرون می راند.

اگر در معده غذای فاسدی وارد شود با استفراغ خارج می کند.

و اگر میکربی به بدن وارد شود تمام سلولهای دفاعی بدن بسیج می شوند تا آن را بیرون کنند. خداوند در خون گلبولهای سفید را به عنوان نیروی حفاظتی برای انسان قرار داده است تا جلو نفوذ میکرب ها و آسیب ها را بگیرند و خلاصه هر یک از اعضای بدن به نحوی تقوا دارند.

باید جان و دل انسان نیز تقوایی داشته باشد تا زبان آنچه می خواهد نگوید، چشم کاروانسرایی نباشد که هر نامحرمی از درش در آید، گوش هر صدایی را نشود.. ..

در این مورد علی علیه السلام فرمود:

به هوش باشید! تقوا را حفظ کنید و خویشتن را در پرتو آن حفظ نمایید.^[۳]

و در سخن دیگر فرمود: تقوی شما را از فرو رفتن در شبهات (و بدبختی ها باز می دارد).^[۴]

و نیز فرمود:

«اعْلَمُوا عِبادَ اللَّه انَّ التَّقْوی دارُ حِصْنٍ عَزیزٍ»^[۵]؛

تقوا پناهگاهی بلند و مستحکم است.

گر بر سر نفس خود امیری مردی

بر کور و کر، ار نکته نگیری مردی

مردی نبود فتاده را پای زدن

گر دست فتاده ای بگیری مردی

***

گر مرد رهی نظر به ره باید داشت

خود را نگه از کنار چه باید داشت

در خانه دوستان چو گشتی محرم

دست و دل و دیده را نگه باید داشت

پی نوشت ها

[۱] . ده گفتار، ص ۲۱٫

[۲] . نهج البلاغه، صبحى صالح، خطبه ۱۹۱٫

[۳]. «الا فَصُونُوها و تَصَوَّنوا بِها».همان مدرک.

[۴]. «حَجَزتْهُ التقوى عَنْ تَقَحُّم الشُبهات»؛

نهج البلاغه، صبحى صالح، خطبه ۱۶٫

[۵] . نهج البلاغه، خطبه ۱۵۷، صبحى صالح.