رشد و هدایت انسان معاصر در پرتو حادثه عاشورا

رشد و هدایت انسان معاصر در پرتو حادثه عاشورا – قسمت پایانی

در قسمت پیشین  الگوهای قابل استنباط عاشورا را بر می شمردیم و در این بخش پایانی نیز ادامه آنها را بر خواهیم شمرد.

د: الگوی صبر و مقاومت و تحمل مشکلات آن تا رسیدن به پیروزی

     اگر انسان بخواهد در هر کاری با داشتن هدف و برنامه توفیق حاصل کند پشتوانه آن صبر و شکیبایی و تحمل شدائد و مشکلات آن است و اگر صبر نباشد پیروزی حاصل نخواهد شد.

     یکی از الگوهایی که از نهضت عاشورا استنباط می شود صبر و شکیبایی است که خود حسین علیه السّلام قهرمان صبر است، زینب کبری سلام الله علیها اسطوره صبر است و همه کسانی که در مرحله اول و دوم قیام تا پیروزی کامل پیش رفتند نتیجه صبر و شکیبایی بوده است.

     اگر انسان صبور نباشد با روبرو شدن به مشکلی دچار یأس و در نتیجه گرفتار شکست می شود لذا حسین علیه السّلام از آغاز بر صبر تکیه می کند که به مواردی از آن اشاره می شود:

     در وصیت نامه حضرت به محمد بن حنفیه می فرماید: «فمن قبلنی بقبول الحق فاللّه اولی بالحق و هو خیر الحاکمین و مَن ردّ علی هذا صبرت حتّی یقضی اللّه بینی و بین القوم بالحق و هو خیر الحاکمین» هر کس راه را برگزیند حق را پذیرفته و هر کس از من سرپیچی کند صبر پیشه می کنم تا خداوند میان من و این چنین مردمان، خود قضاوت کند و او بهترین قضاوت کنندگان است.

در حقیقت نه تنها حسین علیه السّلام بلکه همه همراهان او چه مردان و چه زنان و چه پیران و چه جوانان صبرشان عامل ایستادگی آنها بوده است.

هـ: عاشورا تجلّی اطاعت از امام و تعهّد در برابر مقام ولایت

     یکی از الگوهای قابل استنباط در نهضت عاشورا اطاعت از امام و تنها نگذاشتن رهبر و حتی مانع از ورود هرگونه زخمی بر او تا وقتی که یاران هستند بوده است، یارانی که پروانه وار عاشق وجود امام بوده و بر اطراف او حلقه و در شرائطی که حتی امام در شب عاشورا می فرماید: «الا و انّی قد اذنتُ لکم فانطلقوا جمیعاً فی حلّ لیس علیکم منّی زمام، هذا اللیل قد غشیکم فاتّخذوه جملاً؛ من به شما اجازه دادم که از اینجا بروید پس همه آزاد هستید و هیچ گونه پیمانی و تعهدی از من بر گردن ندارید اکنون شب است و تاریکی شما را فرا گرفته است آن را مرکب راهوار خود کنید.»

     نخستین کسی که جواب حسین بن علی را داد عباس بن علی بود که فرمود: چرا چنین کنیم، برای اینکه پس از تو زنده باشیم، نه هرگز خداوند چنان روزی را برای ما پیش نیاورد. پس از او دیگران از او پیروی کرده همین سخن را تکرار کردند.

     این وقایع حکایت از این حقیقت می کند که رهبر حق اگر با خطر روبروست امت و پیروان باید چون پروانه گرد شمع وجود او حلقه بزنند تا گزندی به رهبر وارد نشود.

و: الگوی عزّت و ارجمندی و نفوذناپذیری

     یکی از الگوهای قابل استنباط از نهضت عاشورا کسب عزّت و عزیزانه زندگی کردن است و برای حفظ عزّت مرگ را به جان خریدن.

     انسان عزیز کسی است که هیچ کس و هیچ چیز در او نفوذ نمی کند نه تهدید او را از تلاش برای رسیدن به هدف باز می دارد و نه تطمیع او را به دنبال خود می کشاند و نه امور دیگر در او اثر می گذارد. لذا امام حسین علیه السلام در برابر نصیحت دوستان می فرمود: به خدا سوگند من هرگز تن به پستی نخواهم داد.

     پس از آنکه خبر سازش ناپذیری حسین علیه السّلام به گوش دوستان و خویشان رسید گروهی از هواداران از روی دلسوزی و برای حفظ جان آن حضرت به نزدش شتافتند و به موعظه و نصحیت پرداختند تا شاید حسین را از راهی که برگزیده است برگردانند امّا امام حسین علیه السّلام در جواب آنها می گوید آن چه را که شما می دانید من هم می دانم ولی به خدا سوگند که من هرگز تن به ذلت و پستی نخواهم داد.

ز: الگوی اخلاق و عواطف و رحمت

     یکی از الگوهای قابل استنباط در جریان عاشورا درس رحمت و محبت است که ما آن را از حسین علیه السّلام در جریان برخورد با دشمن مشاهده می کنیم امام هنگام روبرو شدن حُر و اصحابش با او و مشاهده آثار تشنگی در لشکر به جوانان خود دستور داد این گروه را سیراب و دهان اسب هایشان را تر کنند آنها اطاعت کرده و همه آنها را آب دادند و حتی علی ابن طعان محاربی را که نمی توانست براحتی آب بخورد امام سر مشک را می پیچاند تا به راحتی آب بیاشامد و خود و اسبش سیراب شود.

     امام در این جریان اخلاق و عواطف انسانی را در برابر دشمنی که برای محاصره وی بیابان ها را در نوردیده است از یاد نمی برد و آنها را با خوشرویی سیراب می کند.

ح: نقش الگویی زن در کربلا و نهضت عاشورا همچون مرد

     آفرینش انسان به گونه ای است که زن و مرد به عنوان دو موجود مکمّل همدیگر همیشه مطرح بوده است. زن بدون مرد و مرد بدون زن ناقص می باشند در نهضت عاشورا و کربلا نیز این حقیقت تجلی پیدا کرده است و زن را در جای جای این نهضت مشاهده می کنیم که نقش ایفا کرده است زنانی که از ایثار و فداکاری و صبر و استقامت برخوردار بودند و حضور آنها گاهی به صورت مشوّق شوهر برای دفاع از اسلام و امام است چنانکه همسر زهیر بن قین چنین نقشی را ایفا می کند و گاهی به صورت مادر با تشویق فرزند برای حضور در صحنه نبرد ظاهر می شود و زمانی به صورت رساندن پیام خون حسین علیه السّلام در صحنه های بعد از شهادت تا موفقیت کامل در حالت اسارت وظیفه خود را انجام می دهد و این حقیقت گواه این حقیقت است که این دو صنف وظیفه دفاع از حق را داشته و نباید هراس به دل راه دهند و شجاعانه باید به وظیفه الهی خویش عمل کنند.

     امام خمینی رضوان الله تعالی علیه فرمودند: سید الشهداء و اصحاب او و اهل بیت او آموختند تکلیف را، فداکاری در میدان، تبلیغ در خارج میدان همان مقداری که فداکاری حضرت پیش خدای متعال ارزش دارد خطبه های حضرت سجاد علیه السّلام و حضرت زینب سلام الله علیها هم به همان مقدار یا قریب آن مقدار تأثیر داشته است آنها به ما فهماندند که در مقابل جائر، در مقابل حکومت جور نباید زن ها بترسند و نباید مردها بترسند حضرت زینب سلام الله علیها در مقابل یزید ایستاد و او را آنچنان تحقیر کرد که بنی امیه در عمرشان همچو تحقیری نشنیده بودند. صحبت هایی که آنها در کوفه و شام کردند در واقع چهره یزید را فاش کردند هم حضرت سجاد علیه السّلام این مطلب را در حضور جمع فاش کرد که قضیه مقابله غیر حق با حق نیست بلکه مقابله حق با باطل است و حضرت زینب سلام الله علیها هم همین حقیقت را فاش کرد.

ط: توبه، اصل اساسی تربیت اسلامی

     کربلا و عاشورا راه سلوک و پیمایش راه کمال را به انسان نشان می دهد و به انسانها در طول تاریخ می آموزد که اگر خطا و گناه کردی حتی اگر آن گناه محصور کردن امام معصوم باشد باز هم باب رحمت الهی وسیع است و انسان که بعد از یقظه و بیداری نسبت به اعمال خود نادم و پشیمان شود و به سوی خدا باز گردد و توبه نماید توبه اش مقبول واقع خواهد شد چنانکه در موضوع حُر و ندامتش و پذیرش توبه او توسط امام و ایثار و فداکاری و جانبازی او در برابر دشمن به عنوان نشانه صداقت در توبه این حقیقت را به انسان می باوراند که این اصل اساسی اگر توسط هر کسی اتخاذ شود می تواند او رابه عالی ترین مراحل تکامل نائل گرداند.

ی: الگوی ایثار و فداکاری همراه با شادابی و نشاط

     عاشورا سراسر جلوه ایثار و فداکاری بود زیرا همه کسانی که در رکاب حسین علیه السّلام بودند سراپا عشق بودند و برای ربودن گوی شهادت از یکدیگر سبقت می گرفتند چون همه می خواستند در راه حق هرچه سریعتر به لقاء حق برسند و لذا هرچه به لحظه شهادت نزدیک می شدند چهره آنها گلگون تر می شد.

     البته الگوهای قابل استنباط در این امور دهگانه منحصر نمی شود بلکه باید توجه داشت که عاشورا تجلّی عینیت کلی اسلام است که در آن عقاید و اخلاق و احکام الهی خود را نشان می دهد بنا به گفته مرحوم شیخ جعفر شوشتری: در کربلا هم عبادت بود و هم شجاعت و حماسه، هم سازش ناپذیری با ظلم بود و هم حقوق افراد در آن رعایت شد. هم رقّت و دلسوزی بود و هم شدّت و ایستادگی، هم دوراندیشی بود و هم ترس از خدا، و بالأخره ظهور و اطمینان و آرامش نفس. بطوریکه سوره فجر را سوره حسین علیه السّلام نامیدند و امام صادق علیه السّلام فرمود: سوره فجر را در نمازهای واجب و مستحب خود بخوانید که این سوره حسین بن علی است و به آن رغبت کنید تا مشمول رحمت خدا شوید. سپس فرمود: آیا نمی شنوی که خدا فرمود: يَا أَيَّتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّةُ – ارْجِعِي إِلَىٰ رَبِّكِ رَاضِيَةً مَرْضِيَّةً – فَادْخُلِي فِي عِبَادِي – وَادْخُلِي جَنَّتِي؛ یعنی حسین علیه السّلام صاحب نفس مطمئنه راضیه مرضیه است و اصحاب آن حضرت در روز قیامت از خدا راضی هستند و خدا از آنها راضی است و این سوره در خصوص حسین بن علی علیه السّلام و شیعه آن حضرت و شیعه آل محمد صلوات الله علیهم اجمعین است.

     عاشورا روزی بود که در آن نماز و جهاد و امر به معروف و نهی از منکر و ملاطفت و ادخال سرور بر مؤمن و ذکر و دعا و عیادت مریض و یقین و رضا و سخاوت و حلم و بردباری و حسن خلق و جوانمردی و غیرت نسبت به نفس و اهل و عیال و قناعت و صبر و دیگر ارزش ها به عینیت پیوست و بالأخره عاشورا در روز عاشورا صفات متضاد را جمع کرده است با توجه به این خصائص و ویژگی ها نهضت عاشورا برای همگان الگو است؛ هم برای کسانی که به لحاظ اخلاقی با مشکل مواجهند می توانند از کربلا الگو بگیرند و در واقع با بیداری و هوشیاری با قدم توجه به دنیای اخلاق و سیر و سلوک وارد شوند و خودخواهی را که امّ الرذائل انسانی است از خود دور کنند و هم برای مواجهه تهاجم فرهنگی از آن الگو بگیرند و با امر به معروف و نهی از منکر به مقابله با آن اقدام کنند و هم با روحیه سازش ناپذیری و برخورداری از عزت از تسلیم شدن در برابر ستمگران و شیاطین سرباز زده و بلکه با شجاعت و باک نداشتن و نترسیدن از دشمن، نیروها و امکانات و برنامه ریزی به گونه ای سازماندهی کنند که نه تنها ریشه ستم و ستمگر را بسوزانند بلکه با استفاده از نیروی اندک بیشترین نتایج و بهره ها را ببرند و بالأخره با تعهد و مسؤولیت در برابر مقام ولایت و امامت و رهبری همگام با رهبری و اطاعت از او آنچه که وظیفه است به انجام رسانند تا هم اسلام از خطر مصون و هم جامعه از آفات محفوظ و هم انسان از وساوس شیطان و هواهای نفسانی در امان باشد.

برگرفته از سایت حوزه

پایگاه اطّلاع رسانی هیات رزمندگان اسلام

بازدیدها: 114