روابط والدین و فرزندان در کلام امام سجاد (ع)

اگر در یک خانواده والدین و فرزندان به وظایف شان در برابر یکدیگر آشنا باشند و به آن ها عمل کنند، مشکلات کمتری بین اعضای آن خانواده پیش خواهد آمد و به طور طبیعی، زندگی شیرین تری خواهند داشت.

امام سجاد(ع) در صحیفه سجادیه درباره موضوع وظایف فرزندان در برابر والدین و والدین در برابر فرزندان نکات مهمی را مطرح فرموده اند که به قسمتی از آن ها اشاره خواهد شد. آشنایی و عمل به این توصیه های امام سجاد(ع) در صحیفه سجادیه، گره گشای مشکلات زندگی بسیاری از مردم خواهد بود.

وظایف فرزندان در برابر والدین

خبر آنلاین می نویسد: یکی از اهداف تربیتی صحیفه سجادیه در زمینه ارتباط با والدین، آن است که هر چه بیشتر فرزندان را نسبت به وظایف شان همچون اطاعت، احترام، گذشت از والدین و احسان در حق ایشان آشنا و آنان را به انجام آن وظایف تشویق کند.

الف) احسان به والدین با رضایت قلبی

امام سجاد(ع) برای این منظور در دعای بیست و چهارم که دعا برای والدین است، به مقام والای پدر و مادر و وظایف فرزندان در قبال آن ها اشاره می کند و می فرماید: «بار خدایا، مرا چنان گردان که از ابهت پدر و مادر بترسم، مانند ترسیدن از پادشاه و با ایشان خوش رفتاری کنم، همچون خوش رفتاری مادر مهربان و فرمانبری و نیکوکاری ام را به آنان در نظرم از لذت خواب در چشم خواب آلوده، خوش تر و در دلم از لذت آشامیدن شربت گوارا در ذائقه فرد تشنه، گواراتر گردان تا آرزوی آن ها را بر آرزوی خود برگزینم و خشنودی ایشان را بر خشنودی خویش جلو اندازم. بار خدایا! صدایم را در برابر ایشان پایین تر و سخنم را خوشایند و خویم را نرم ساز و دلم را برای آن ها مهربان کن و مرا نسبت به ایشان مهربان و دل سوز گردان.»

ب) حق شناسی و دعای خیر برای پدر و مادر

یکی دیگر از اهداف تربیتی صحیفه سجادیه در زمینه ارتباط با والدین، حق شناسی و سپاس گزاری از تلاش های آن ها در پرورش و رشد فرزندان است. امام سجاد(ع) در فراز دیگری از این دعا می فرماید: «بار خدایا! آنان را به پرورش من جزا ده و در گرامی داشتنم پاداش ده و برای آنچه در کودکی از من از رنج و زحمت به خود پذیرفته اند، برای آن ها پاداش منظور فرما.» امام(ع) در فرازهای دیگری از همین دعا، با اشاره به تلاش های والدین در پرورش و تربیت فرزندان، در حق شان طلب پاداش و آمرزش می کند و می فرماید: «و پدر و مادر مرا به بهترین پاداش که به آن، پدران و مادران بندگان با ایمانت را اختصاص داده ای، امتیاز ده و مرا به وسیله دعا برای ایشان و ایشان را به سبب مهربانی شان به من بیامرز، آمرزشی پابرجا و به شفاعت و میانجی گری من برای ایشان از آن ها به خشنودی قطعی خشنود شو و آن ها را با گرامی داشتن به جایگاه های آسایش برسان.»

ج ) بخشش پدر و مادر حتی در صورت اهمال کاری

در خور ذکر است که مسئله حق شناسی از والدین، چنان اهمیتی دارد که در صورت بدرفتاری آن ها یا کوتاهی در امر تربیت، مانع از طلب خیر و احسان الهی برای آن ها نمی شود. همان گونه که امام سجاد(ع) در همین دعای بیست و چهارم صحیفه سجادیه دعا می کنند: «بار خدایا، آنچه پدر و مادرم در گفتار با من تعدی کرده و از حد گذشته اند یا در رفتار با من بی جا رفتار کرده یا حق مرا تباه ساخته اند یا از آنچه واجب است، درباره من کوتاهی کرده اند، به آنان بخشیدم و آن را وسیله احسان برایشان گردانیدم و از تو خواهانم که گرفتاری آن را از ایشان برداری؛ زیرا من درباره خود به ایشان گمان بد نمی برم. آنان را در مهربانی به خویش سهل انگار نمی دانم و از آنچه درباره ام کرده اند، کراهت ندارم و دلگیر نیستم، ای پروردگار من.»

وظایف والدین در برابر فرزند

مسئله علاقه به فرزند و توجه به نیازهای وجودی او، یکی از عوامل سعادت در چارچوب نظام تربیتی صحیفه سجادیه است. بحث از اهداف تربیتی در قالب توجه به وظایف والدین در قبال فرزندان، ناظر بر تعیین حقوقی است که باید از سوی والدین رعایت شود. این حقوق عبارت است از محبت، تامین نیازهای فرزند و تربیت فرزند.

الف ) محبت واقعی به فرزند

یکی از ارکان مهم تربیت فرزند، برقراری ارتباط با او بر اساس محبت است. منظور از محبت در این جا، ایجاد شرایطی است که در آن محبت واقعی و معقول نثار فرزند شود و بدین ترتیب، شبهه بی تفاوتی به فرزند و سهل انگاری در تربیت او پیش نیاید. امام سجاد(ع) در دعای بیست و پنجم صحیفه سجادیه که مربوط به دعا برای فرزندان است، در فرازهای اول تا پنجم دعا، بقا و طول عمر فرزندان، پرورش خردسالان و سلامتی جسمی، اخلاقی و دینی آنان را از خدا می خواهد. همچنین از خداوند می خواهد که فرزندانش با داشتن علم و فضل و کمال، زینت بخش مجلسش باشند. آن حضرت در فراز دیگری از همین دعا می فرماید: «و مرا در نیکی کردن به فرزندانم یاری فرما».

ب) تأمین نیازهای فرزندان برای سعادت آن ها

فرزند، همانند همسر حقوقی دارد که از جمله آن ها تامین نیازهای اولیه مانند خوراک، پوشاک، امنیت و همچنین ایجاد زمینه های پرورش و رشد اوست. کوتاهی در برآورده کردن نیازهای اولیه فرزند، مانعی بر سر راه رشد او در مراحل بالاتر است؛ بنابراین ایجاد فضای مناسب برای پیشرفت فرزند از نخستین وظایف والدین است. امام سجاد(ع) در ادامه همین دعا می فرمایند: «بار خدایا، روزی های فرزندانم را به دست من فراوان گردان و مرا در پرورش شان یاری فرما». همچنین دعای امام برای سلامتی جسمی فرزندان با عبارت « و بدن ها و تن هاشان را برای من سالم بدار» این نکته را می رساند که یکی از دغدغه های آن حضرت، پرورش فرزندان و تأمین نیازهای جسمانی آنان است که از خداوند متعال چنین درخواستی می کند.

ج)‌طلب یاری از خداوند برای تربیت فرزند

یکی دیگر از وظایف مهم والدین که امام سجاد(ع) در دعا برای فرزندان تبیین می کند، رفع نیازهای فرزندان و محبت به آن ها، و زمینه ساز رشد کودکان و رسیدن آنان به مراحل بالای تربیتی است؛ بنابراین، می توان گفت مقوله تربیت در حکم هدف و غایت برای دیگر مقوله های مرتبط با امور فرزندان است. امام سجاد(ع) در دعای بیست و پنجم، پس از آن که از خدای متعال برای پرورش فرزندان یاری می خواهد، به تربیت دینی و اخلاقی فرزندان اشاره می کند و در اهتمام به امر تربیت فرزندان با اشاره به مشکلات آن از خدای متعال درخواست یاری می کند و می فرماید: «و مرا در تربیت فرزندانم یاری فرما.»

بازدیدها: 348