سلمان فارسی چگونه مفتخر به «منّا اهل البیت» شد؟

 پایگاه اطلاع رسانی هیات رزمندگان اسلام در رابطه با چگونگی مفتخر شدن سلمان فارسی به منّا اهل البیت مطالب زیر را برای شما گردآوری نموده است

سرآمد روایات مدح سلمان، روایتی است که با تعبیر «منّا اهل البیت» او را در شمار اهل بیت علیهم السلام قرار می دهد. سلمان دارای چه ویژگی هایی بوده تا در زمره اهل بیت علیه السلام قرار گرفت؟

سلمان فارسی، از اصحاب بزرگوار حضرت ختمی مرتبت محمد مصطفی صلوات الله علیه است که مفتخر به عنوان سلمان «منّا أهل البیت» شده است. به همین مناسبت در ادامه مروری خواهیم داشت بر بخش هایی از مقاله بررسی ویژگی های «منّا» بودن سلمان فارسی بر اساس تحلیل روایات «لیس منّا» نوشته شده است.

سلمان فارسی از جمله اصحاب پیامبر گرامی اسلام صلوات الله علیه است که روایات فراوانی از سوی اهل بیت در تأیید شخصیت و اخلاق ایشان وارد شده است. سرآمد روایات مدح سلمان، روایتی است که با تعبیر «منّا اهل البیت» او را در شمار اهل بیت علیهم السلام قرار می دهد. سلمان دارای چه ویژگی هایی بوده تا در زمره اهل بیت علیه السلام قرارگیرد؟

برای بازیابی ویژگی کسانی که مصداق روایات «منّا» می باشند، می توان از دسته ای دیگر از روایات بهره جست که ویژگی های افرادی را معرفی می کنند که از جمله ی اهل بیت نیستند. این دسته از احادیث با عنوان «لیس منّا» شناخته می شود.

در این نوشته که به شیوه ی توصیفی- تحلیلی به سامان رسیده است، درصدد تبیین ویژگی های اعتقادی و اخلاقی هر مسلمانِ مانند سلمان، بر اساس روایات «لیس منا» می باشد. یافته های پژوهش حاکی است که مسلمان «منا اهل البیت» از خیانت، بداخلاقی، نامهربانی، مکر و خدعه و…به دور است که می تواند الگویی شایسته برای هر مسلمان باشد.

خروج از زمره «منّا أهل البیت» در روایات

برای فهم آن که سلمان فارسی حائز چه ویژگی هایی بوده که توسط معصومین علیه السلام مورد تکریم ویژه قرار گرفته، تا آنجا که از زمره ی اهل بیت علیه السلام معرفی شده است، می توان به روایاتی مراجعه نمود که در آن ها، معصومین علیه السلام  برخی افراد را با برخی ویژگی ها از خود ندانسته اند. با پی بردن به این ویژگی ها می توان دریافت که سلمان فارسی به دور از چه خصلت هایی بوده که در زمره ی اهل بیت علیه السلام قرارگرفته است. این ویژگی های منفی اخلاقی به شرح زیر است:

یک) سو خلق

کلینی در اصول کافی از امام صادق علیه السلام روایت می کند: «فَقَالَ لَیْسَ مِنَّا مَنْ لَمْ یُحْسِنْ صُحْبَةَ مَنْ صَحِبَهُ وَ مُرَافَقَةَ مَنْ رَافَقَهُ وَ مُمَالَحَةَ مَنْ مَالَحَهُ وَ مُخَالَقَةَ مَنْ خَالَقَهُ.» (کلینی، ۱۴۰۷ ق، ج ۴، ص ۲۸۶) در این روایت، امام علیه السلام افرادی را که معاشرت، همراهی، هم خوراکی و هم پیمانی با دیگران را نیکو به جا نیاورند، از اهل بیت نمی داند. صفات مذکور به بنیادی ترین اصول اخلاقی که در روابط فردی و اجتماعی که باید رعایت شود بر می گردد که دین مبین اسلام به رعایت آن ها تأکید ویژه نموده است. با عنایت به این روایت، می توان گفت: سلمان فارسی از جمله افرادی بود که دیگران از معاشرت وهمراهی وهم غذایی با او سود می بردند و هرگز از وی پیمان شکنی ندیده اند.

این روایت علاوه بر اصول کافی، در کتبی هم چون «المحاسن» (برقی، ۱۳۷۱ ق: ج ۲، ص ۳۵۷)، «کتاب من لا یحضره الفقیه» (ابن بابویه، ۱۴۱۳ ق: ج ۲، ص ۲۷۴)، «السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی» (حلی، ۱۴۱۰ ق: ج ۳، ص ۵۷۸)، «عوالی اللئالی العزیزیة» (احسایی، ۱۴۰۵ ه ق، ج ۴، ص: ۳۲)و…نیز نقل شده است. در برخی روایات نیز، با محتوایی شبیه روایت پیشین، توضیحات بیش تری در این زمینه آمده است. به عنوان نمونه در اصول کافی، حدیثی دیگر از امام صادق علیه السلام در این زمینه آمده است: «قَالَ یَا شِیعَةَ آلِ مُحَمَّدٍ اعْلَمُوا أَنَّهُ لَیْسَ مِنَّا مَنْ لَمْ یَمْلِکْ نَفْسَهُ عِنْدَ غَضَبِهِ وَ مَنْ لَمْ یُحْسِنْ صُحْبَةَ مَنْ صَحِبَهُ وَ مُخَالَقَةَ مَنْ خَالَقَهُ وَ مُرَافَقَةَ مَنْ رَافَقَهُ وَ مُجَاوَرَةَ مَنْ جَاوَرَهُ وَ مُمَالَحَةَ مَنْ مَالَحَهُ یَا شِیعَةَ آلِ مُحَمَّدٍ اتَّقُوا اللّهَ مَا اسْتَطَعْتُمْ وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ.» (کلینی، ۱۴۰۷ ق: ج ۲، ص ۶۳۷؛ ج ۴، ص ۶۸۳)

در این روایت علاوه بر صفات نام برده شده در روایت پیشین، افرادی که را که دارای رذائل اخلاقی هم چون: عدم تملّک نفس هنگام عصبانیت و نداشتن حسّ همسایگی و انسان دوستی می باشند، از اهل بیت ندانسته است. این روایت و روایات مشابه نشان می دهد که سلمان فارسی هیچ گاه در هنگام عصبانیت، کنترل اراده خویش را از دست نداده است و با هر که همسایگی نموده، رضایتش را جلب کرده است؛ چون از مقام حسن همسایگی برخوردار است. این روایت، علاوه بر اصول کافی، در منابع حدیثی هم چون: «الوافی» (فیض کاشانی، ۱۴۰۶ ق: ج ۵، ص ۵۳۰) و «هدایة الأمة إلی أحکام الأئمة» (حرعاملی، ۱۴۱۲ ق: ج ۵، ص ۱۳۵) نیز نقل گردیده است.

دو) ناشکیبایی

یکی دیگر از سجایای اخلاقی، صبر بر مصائب است که سلمان واجد آن بوده است. چرا که در روایات متعدد آن دسته افراد که در مصائب صبر خود را از دست می دهند، از زمره ی اهل بیت علیه السلام خارج شده اند. مانند روایاتی که در مستدرک الوسائل و برخی دیگر از منابع حدیثی به این مضمون نقل شده است: «لیس منا من ضرب الخدود و شق الجیوب؛ از ما نیست کسی که (در مصائب) صورتش را بزند و گریبانش را چاک کند.» (محدث نوری، ۱۴۰۸ ق: ج ۲، ص ۴۵۲؛ نجفی، ۱۴۰۴ ق: ج ۴، ص ۳۷۰؛ عاملی، ۱۴۱۹ ق: ج ۲، ص ۵۹) مشابه همین مضمون از پیامبر اکرم صلوات الله علیه نقل گردیده است: «قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص لَیْسَ مِنَّا مَنْ سَلَقَ وَ لَا خَرَقَ وَ لَا حَلَقَ؛ از ما نیست کسی که (در مصائب) بی تابی کرده وجامه می درد و موی خود می کَند.» (احسایی، ۱۴۰۵ ق: ج ۱، ص ۱۱۱؛ زمخشری، ۱۴۱۷ ق: ج ۲، ص ۲۵۶) در نتیجه طبق روایات، فردی که بر سختی ها شکیبا نیست، از زمره «اهل بیت» خارج می شود.

سه) بی احترامی

احترام به بزرگان، احیای امر به معروف و نهی از منکر، و شناخت فضائل و مناقب اهل بیت عصمت علیه السلام سه اصل مهم در تقویت صفات نیک است. طبق احادیث و روایات، اگر هر یک از این صفات نام برده شده فراموش شوند، فرد از حوزه «منّا أهل البیت» خارج می شود. در اصول کافی از امام صادق علیه السلام نقل شده است: «لَیْسَ مِنَّا مَنْ لَمْ یُوَقِّرْ کَبِیرَنَا وَ یَرْحَمْ صَغِیرَنَا؛ ازما نیست کسی که بزرگان مان را تکریم نمی دارد و به کودکانمان رحم نمی نماید.» (کلینی، ۱۴۰۷ ق: ج ۲، ص ۱۶۵). تکریم بزرگان و عطوفت با کودکان (زیر دستان) از نکات اخلاقی است که در اسلام به خصوص در فرمایشات پیامبر اکرم علیه السلام مورد سفارش بسیار بوده است. لذا یکی از دلایلی که سلمان فارسی جزو «اهل البیت» معرفی شده است، تکریم بزرگان و هم چنین کودکان نزد ایشان است. در روایتی دیگر از رسول خدا صلوات الله علیه ویژگی دیگری به این صفات افزوده شده است: «عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص لَیْسَ مِنَّا مَنْ لَمْ یُوَقِّرْ کَبِیرَنَا وَ یَرْحَمْ صَغِیرَنَا وَ یَعْرِفْ فَضْلَنَا أَهْلَ الْبَیْتِ؛ ازما نیست کسی که بزرگان مان را بزرگ نمی دارد و به کودکانمان رحم نمی نماید و فضائل ما اهل بیت را نشناسد.» (کوفی، بی تا: ص ۱۸۳) وقوف به فضل اهل بیت علیه السلام و ثابت قدم بودن در راه ولایت اهل بیت علیه السلام، در زندگی سلمان نمود بارزی داشته و ایشان از معدود افرادی است که تا پایان عمر از مسیر مستقیم ولایت اهل بیت علیه السلام به بی راهه نرفت. به همین علّت به مقام رفیع «منّا أهل البیت» نائل آمد.

چهار) ترک امر به معروف و نهی از منکر

در روایاتی دیگر از معصومین علیه السلام، علاوه بر موارد مذکور، به احیای فریضه امر به معروف و نهی از منکر نیز تأکید شده است. مانند روایتی که ابن عباس از نبی مکرّم صلوات الله علیه نقل کرده است: «ابْنِ عَبَّاسٍ عَنِ النَّبِیِّ ص قَالَ لَیْسَ مِنَّا مَنْ لَمْ یُوَقِّرْ کَبِیرَنَا وَ یَرْحَمْ صَغِیرَنَا وَ یَأْمُرْ بِالْمَعْرُوفِ وَ یَنْهَ عَنِ الْمُنْکَرِ» (احسایی، ۱۴۰۵ ق: ج ۱، ص ۱۰۸؛ کلینی، ۱۴۰۷ ه ق، ج ۳، ص: ۴۲۲؛ حرعاملی، ۱۴۱۲ ه ق، ج ۵، ص: ۱۵۶) در نتیجه، یکی از دلایلی که سلمان فارسی از «اهل البیت» معرفی شده، آمر معروف بودن و ناهی از منکر بودن ایشان است.

پنج) عدم وقوف به فضل اهل البیت علیه السلام

در روایتی دیگر از رسول خدا صلوات الله علیه ویژگی دیگری به این صفات افزوده شده است: «عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص لَیْسَ مِنَّا مَنْ لَمْ یُوَقِّرْ کَبِیرَنَا وَ یَرْحَمْ صَغِیرَنَا وَ یَعْرِفْ فَضْلَنَا أَهْلَ الْبَیْتِ؛ ازما نیست کسی که بزرگان مان را بزرگ نمی دارد و به کودکانمان رحم نمی نماید و فضائل ما اهل بیت را نشناسد.» (کوفی، بی تا: ص ۱۸۳) وقوف به فضل اهل بیت علیه السلام و ثابت قدم بودن در راه ولایت اهل بیت علیه السلام، در زندگی سلمان نمود بارزی داشته و ایشان از معدود افرادی است که تا پایان عمر از مسیر مستقیم ولایت اهل بیت علیه السلام به بی راهه نرفت. به همین علّت به مقام رفیع «منّا أهل البیت» نائل آمد.

شش) مکر و حیله

در احادیث و روایات، به صداقت در گفتار و رفتار و مبرّا بودن از مکر و حیله، تأکید ویژه شده است و افراد حیله گر، از زمره «أهل بیت» خارج شده اند. در اصول کافی از پیامبر اکرم صلوات الله علیه نقل شده است: «لَیْسَ مِنَّا مَنْ مَاکَرَ مُسْلِماً؛ ازما نیست کسی که مسلمانی را مورد مکر و نیرنگ قرار می دهد.» (کلینی، ۱۴۰۷ ق: ج ۲، ص ۳۳۷) مکر و نیرنگ به هم کیشان از صفات نکوهیده ای است که مورد نهی روایات اسلامی واقع گردیده و جناب سلمان از این صفت نکوهیده مبرا می باشد. خاطر نشان می گردد حدیث مذکور، علاوه بر اصول کافی، در ثواب الأعمال شیخ صدوق نیز نقل گردیده است. (ابن بابویه، ۱۴۰۶ ق: ص ۲۷۱)

هفت) غفلت از محاسبه ی نفس

حساب رسی از اعمال، قبل از آن که خداوند به حساب ها برسد، از ضروریاتی است که روایات بسیاری به این مهم تأکید ویژه دارند. از طرفی دیگر، معصومین علیه السلام افرادی را که از محاسبه نفس غفلت ورزیده اند، از خود نمی دانند. در اصول کافی و دیگر منابع روایی، حدیثی از امام کاظم علیه السلام به این مضمون نقل شده است: «عَنْ أَبِی الْحَسَنِ الْمَاضِی ص قَالَ: لَیْسَ مِنَّا مَنْ لَمْ یُحَاسِبْ نَفْسَهُ فِی کُلِّ یَوْمٍ فَإِنْ عَمِلَ حَسَناً اسْتَزَادَ اللَّهَ وَ إِنْ عَمِلَ سَیِّئاً اسْتَغْفَرَ اللَّهَ مِنْهُ وَ تَابَ إِلَیْهِ؛ از ما نیست کسی که هر روز (اعمال) خویش را محاسبه نمی نماید، که اگر (نتیجه) کارش نیک باشد از خدا طلب فزونی نماید و اگر (نتیجه) کارش گناه باشد ازخدا برای آن طلب آمرزش نماید و به سوی او (خدا) توبه نماید.» (کلینی، ۱۴۰۷ ه ق، ج ۲، ص ۴۵۳؛ ج ۴، ص ۲۶۹؛ حلی، ۱۴۰۶ ق: ص ۲۱۱؛ فیض کاشانی، ۱۴۰۶ ق: ج ۴، ص ۳۱۳؛ محدث نوری، ۱۴۰۸ ق: ج ۱۲، ص ۱۵۳) با توجّه به این حدیث، جناب سلمان هرروز اعمال خویش را محاسبه می نموده و اگر اعمال نیکی داشته از خداوند فزونی این اعمال را طلب می نموده و اگر گناهی مرتکب شده از خداوند طلب غفران کرده است. در نتیجه به سبب پرورش این صفات، از «منّا أهل البیت» شده است.

هشت) خیانت در امانت

امانت، حوزه گسترده ای را شامل می شود. وفای به عهد و امانت و عدم خیانت در امانت، در روایات تأکید ویژه ای شده است. طبق روایات کسی که امانت را ضایع و تباه می کند از «أهل بیت» نیست. درکتاب اصول کافی در حدیثی از امام جعفر صادق علیه السلام نقل شده است که پیامبر اکرم صلوات الله علیه فرموده اند: «قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص لَیْسَ مِنَّا مَنْ أَخْلَفَ بِالْأَمَانَةِ؛ ازما نیست کسی که در امانت خیانت می نماید.» (کلینی، ۱۴۰۷ ق: ج ۵، ص ۱۳۳و ج ۹، ص ۷۱۱) طبق این فرمایش، سلمان فارسی هیچ گاه در امانت، خیانت ننموده است. از مصادیق ادای امانت، ادای حقّ ولایت امیرالمومنین علی بن ابی طالب علیه السلام است که جناب سلمان تا پایان عمر به آن اذعان داشته و ازآن دفاع نموده است. این روایت را علاوه بر کلینی، صاحب کتاب «الجعفریات» (اشعث کوفی، بی تا، ص ۱۸۳) و «مستدرک الوسائل» (محدث نوری، ۱۴۰۸ ق: ج ۱۴، ص ۱۳) نیز نقل نموده اند.

نه) تضییع حقوق اهل بیت علیه السلام

در کتاب اصول کافی در حدیثی از امام جعفر صادق علیه السلام نقل شده است که فرمودند: «لَیْسَ مِنَّا مَنْ غَشَّنَا؛ از ما نیست کسی که به ما (اهل بیت) خیانت کند.» (کلینی، ۱۴۰۷ ق: ج ۵، ص ۱۶۰) در روایاتی دیگر مضمون کلام به صورت عمومی بیان شده است. به عنوان نمونه در من لا یحضره الفقیه آمده است: «وَ قَالَ علیه السّلام لَیْسَ مِنَّا مَنْ غَشَّ مُسْلِماً» (ابن بابویه، ۱۴۰۶ ق: ج ۳، ص ۲۷۳) و در وسایل الشیعة طی روایتی نقل شده است: «وَ لَیْسَ مِنَّا مَنْ خَانَ مُسْلِماً؛ از ما نیست کسی که به مسلمانی خیانت نماید.» (حرعاملی، ۱۴۰۹ ق: ج ۱۲، ص ۲۴۱) از این روایات این مطلب استنباط می شود که سلمان فارسی به هیچ مسلمانی به خصوص معصومین علیه السلام خیانت نورزیده است. این دو روایت از امام صادق علیه السلام، علاوه بر منابع مذکور، درکافی (کلینی، ۱۴۰۷ ق: ج ۱۰، ص ۴۴)، تهذیب (طوسی، ۱۴۰۷ ق: ج ۷، ص ۱۲)، منتهی المطلب (حلی، ۱۴۱۲ ق: ج ۱۵، ص ۳۰۸ و ج ۱۵، ص ۳۷۸)، عوالی اللئالی (احسایی، ۱۴۰۵ ق: ج ۲، ص ۲۴۴ و ج ۳، ص: ۲۰۷) و وسایل الشیعة (حرعاملی، ۱۴۰۹، ج ۱۲، ص ۲۴۱) نیز نقل گردیده است.

ده) عدم حفظ اعتدال در امور دنیوی و اخروی

در دسته ای دیگر از روایات معصومین علیه السلام گروهی از مسلمانان که برای آخرت دنیایشان را ترک و یا برای دنیا آخرتشان راترک می گویند را از خود ندانسته اند. در «کتاب من لا یحضره الفقیه» دراین زمینه روایتی با این مضمون آمده است: «وَ قَالَ ع لَیْسَ مِنَّا مَنْ تَرَکَ دُنْیَاهُ لآِخِرَتِهِ وَ لَا آخِرَتَهُ لِدُنْیَاهُ؛ ازما نیست کسی که دنیایش را برای آخرتش رها کند و یا آخرتش را به خاطر دنیایش رها نماید.» (ابن بابویه، ۱۴۰۶ ق: ج ۳، ص ۱۵۶؛ حلی، ۱۴۱۲ ق: ج ۱۵، ص ۲۷۳) قریب به همین مضمون، طی روایتی طولانی در کتاب دعائم الإسلام مندرج است. در این روایت، به داستان یکی از صحابه (عثمان بن مظعون) اشاره شده است که جهت زهد دنیوی، تمام نعمت های مادی را بر خود حرام کرده بود. پیامبر اکرم (ص) وی را به شدّت از این کار نهی فرمودند و بیان داشتند:

«فَقَالَ وَ هَمَمْتُ أَنْ أَجُبَّ نَفْسِی قَالَ یَا عُثْمَانُ (بْنُ مَظْعُونٍ) لَیْسَ مِنَّا مَنْ فَعَلَ ذَلِکَ بِنَفْسِهِ وَ لَا بِأَحَدٍ إِنَّ وِجَاءَ أُمَّتِی الصِّیَامُ؛ از ما نیست کسی که این کار (حبس) را با خود یا دیگری انجام دهد؛ در صورتی که زهد امّت من روزه است.» (تمیمی، ۱۳۸۵ ق: ج ۲، ص ۱۹۰؛ احسایی، ۱۴۰۵ ق: ج ۳، ص ۲۹۲) سلمان فارسی در زهد، زبان زد است اما هیچ گاه برای آخرت، دنیایش را ترک نکرد. ایشان تا آخر عمر در میان مردم همانند افراد عادی زندگی کرد و در عین حال یکی از زاهدترین اشخاص زمانه خود بود.

یازده) بُخل ورزی

دسته ای دیگر از روایات، به معیشت خانوادگی افراد اشاره دارد و راهکارهایی را جهت زندگی مسالمت آمیز در کنار خانواده مطرح می نماید. در این روایات، افرادی که صفاتی نکوهیده همچون بُخل و سخت گیری نسبت به خانواده با وجود وسعت مال در آن ها وجود دارد، از اهل بیت نمی دانند. در روایت شریف نبوی صلوات الله علیه آمده است: «وَ قَالَ ص لَیْسَ مِنَّا مَنْ وَسَّعَ اللَّهُ عَلَیْهِ ثُمَّ قَتَّرَ عَلَی عِیَالِهِ؛ از مانیست کسی که خدا به او وسعت (مال) عطا نموده اما او بر خانواده اش سخت می گیرد.» (احسایی، ۱۴۰۵ ق: ج ۱، ص ۲۵۵)

دوازده) هتک حرمت خانواده

در روایتی دیگر از نبی مکرّم صلوات الله علیه فریفتن فردی علیه همسرش، به شدّت نکوهش شده و فرد فریب کار از حوزه «منّا أهل البیت» خارج شده است: «لَیْسَ مِنَّا مَنْ خَبَّبَ امْرَأَةَ رَجُلٍ عَلَیْهِ؛ از ما نیست کسی که همسر مردی را علیه شوهرش بفریبد.» (تمیمی مغربی، ۱۳۸۵ ق: ج ۲، ص ۴۴۸) شبیه همین مضمون در روایتی دیگر از نبی مکرّم صلوات الله علیه آمده است: «لَیْسَ مِنَّا مَنْ خَبَّثَ امْرَأَةَ رَجُلٍ مُسْلِمٍ عَلَیْهِ؛ از مانیست کسی که همسر مرد مسلمانی را نزدش پلید گرداند.» (اشعث کوفی، بی تا: ص ۱۰۴) در این دسته از روایات به روابط خانوادگی اشاره شده است که نشان می دهد سلمان در رفتار خانوادگی نیز از رذائل اخلاقی به دور بودند.

سیزده) سهل انگاری در برابر شرایع دینی

در بسیاری از روایات، از جمله روایتی از امام علی بن موسی الرضا علیه السلام به تقید مسلمان به احکام شرعی تأکید ویژه شده است؛ و کسانی که در قبال انجام شرایع دینی کوتاهی می کنند، از حوزه «منّا أهل البیت» خارج شده اند. «لَیْسَ مِنَّا مَنْ صَامَ قَبْلَ الرُّؤْیَةِ لِلرُّؤْیَةِ وَ أَفْطَرَ قَبْلَ الرُّؤْیَةِ لِلرُّؤْیَةِ؛ از ما نیست کسی که قبل از رؤیت (هلال اول ماه رمضان) روزه (ماه رمضان) می گیرد و قبل از رؤیت (هلال اول ماه شوال) افطار می نماید. (ابن بابویه، ۱۴۰۶ ق: ج ۲، ص ۱۲۸؛ حر عاملی، ۱۴۰۹ ق: ج ۱۰، ص ۲۸؛ ابن بابویه، ۱۳۹۷ ق: ص ۶۳) این روایت به عنوان نمونه اشاره دارد به اینکه کسی که تابع احکام شرعی نباشد از معصومین علیه السلام نیست و نشان می دهد جناب سلمان فارسی به طور کامل تابع احکام الهی و شرعی بوده اند.

چهارده) غفلت از انس با قرآن کریم

در روایتی از پیامبر اکرم صلوات الله علیه، پیرامون ارتباط مسلمان با قرآن کریم آمده است: «لَیْسَ مِنَّا مَنْ لَمْ یَتَغَنَّ بِالْقُرْآنِ؛ نیست از ما کسی که قرآن را باصدای زیبا نمی خواند.» (ابن بابویه، ۱۴۰۳ ق: ص ۲۷۹؛ محدث نوری، ۱۴۰۸ ق: ج ۴، ص ۲۷۳؛ مجلسی، ۱۴۱۰ ق: ج ۷۶، ص ۲۵۵) علمای اسلامی در شرح این حدیث شریف، صرفاً به صدای زیبا بسنده نکرده اند و عبارت (لَمْ یَتَغَنَّ) در روایت را به معانی دیگری نیز تفسیر نموده اند. مانند این که مسلمان با داشتن قرآن کریم باید احساس بی نیازی نماید و با تلاوت آن لذت ببرد (سروی مازندرانی، ۱۳۸۲ ق: ج ۱۱، ص ۲۶) این روایات نشان دهنده رابطه نزدیک جناب سلمان با قرآن کریم است که هم قرآن را با صدای نیکو تلاوت می فرمود و هم از قرآن بهره ای فراوان داشتند.

پانزده) سِحر و پیشگویی

دسته ای از روایات به مذمت سحر، جادو و پیشگویی پرداخته اند و ساحر، جادوگر و پیشگو را از اهل بیت نمی دانند. از جمله آن ها، روایتی بلند از امام باقر علیه السلام است که در کتاب «الخرائج و الجرائح» (راوندی، ۱۴۰۹ ق: ج ۲، ص ۶۰۵) نقل شده است. در قسمتی از این حدیث شریف آمده است: «لَیْسَ مِنَّا سَاحِرٌ وَ لَا کَاهِنٌ» شبیه همین مضمون طی از نبی مکرّم صلوات الله علیه در کتاب «معجم المصطلحات»، با این مضمون نقل شده است: «لیس منا من تطیر أو تطیر له» (محمود عبد الرحمان، بی تا: ج ۲، ص ۴۴۳) این روایت، به کسی که فال بد می زند اشاره دارد، یا فال بد برای او می زنند (و او می پذیرد) و در روایتی دیگر از امیرالمؤمنین علیه السلام آمده است: «لَیْسَ مِنِّی مَنْ تَکَهَّنَ أَوْ تُکُهِّنَ لَهُ أَوْ سَحَرَ أَوْ تُسُحِّرَ لَهُ الْخَبَرَ» (محدث نوری، ۱۴۰۸ ق: ج ۱۳، ص ۱۱۱) از این دسته روایات بر می آید که جناب سلمان از جادو و پیشگویی به دور است.

شانزده) بی اعتنایی به موضوع رجعت و متعه

گروه دیگری که از اهل بیت نیستند، افرادی هستند که به رجعت اهل بیت علیه السلام ایمان ندارند، و حلال خداوند یعنی متعه را حرام شمرده اند. این مطلب از فرمایشات معصومین علیه السلام قابل اثبات است. به عنوان نمونه در روایتی از امام صادق علیه السلام در «من لا یحضره الفقیه» آمده است: «قَالَ الصَّادِقُ ع لَیْسَ مِنَّا مَنْ لَمْ یُؤْمِنْ بِکَرَّتِنَا وَ یَسْتَحِلَّ مُتْعَتَنَا؛ از ما نیست کسی که به رجعت ما ایمان ندارد و متعه را حلال نمی شمارد.» (ابن بابویه، ۱۴۰۶ ق: ج ۳، ص ۴۵۸؛ مجلسی، ۱۴۱۰ ق: ج ۱۰۰، ص ۳۲۰) طبق این روایات، می توان سلمان را از جمله افرادی شمرد که به رجعت معصومین علیه السلام ایمان داشته است.

هفده) بی اعتنایی به نماز

۱. دسته ای از روایات، تأکید بر اقامه نماز شب دارند. از جمله در روایتی از امام صادق علیه السلام آمده است: «لَیْسَ مِنَّا مَنْ لَمْ یُصَلِّ صَلَاةَ اللَّیْلِ؛ از ما نیست کسی که نماز شب را به پا نمی دارد.» (حرعاملی، ۱۴۰۹ ق: ج ۸، ص ۱۶۲؛ همو، ۱۴۱۲ ق: ج ۳، ص ۳۲۹)

۲. در کتاب دعائم الإسلام طی روایتی بلند از امیر المؤمنین علیه السلام علاوه بر نماز شب، اقامه نماز صبح نیز مورد تأکید قرار گرفته است. قسمتی از این حدیث شریف به این شرح است: «لَیْسَ مِنِّی وَ لَا مِنْ شِیعَتِی مَنْ ضَیَّعَ الْوَتْرَ أَوْ مَطَلَ بِرَکْعَتَیِ الْفَجْرِ» (تمیمی مغربی، ۱۳۸۵: ج ۲، ص ۳۴۸)

۳. و در کتاب «تحریر الأحکام» در روایتی از پیامبراکرم صلوات الله علیه آمده است: «لیس منّا من استخف بصلاته لا یرد علیّ الحوض لا و اللّه لیس منی من شرب مسکرا لا یرد علی الحوض لا و اللّه» (حلی، بی تا: ج ۱، ص ۲۶) در این روایت، کسانی که نماز را سبک شمارند و یا شرب خمر کنند، از اهل بیت خارج می کند. از مجموع این دسته از روایات می توان اینگونه برداشت نمود که معصومین علیه السلام فرموده اند: «ازمانیست کسی که نماز را سبک شمارد و نماز شب به پا ندارد و شرب خمر نماید.» نتیجه این روایات بیان گر آن است که جناب سلمان هرگز نماز را سبک نشمارده و شرب خمر نداشته است. در نتیجه «منّا أهل البیت» شده است.

هجده) شرب خمر

در کتاب «تحریر الأحکام» در روایتی از پیامبراکرم صلوات الله علیه آمده است: «لیس منی من شرب مسکرا لا یرد علی الحوض لا و اللّه» (همان: ج ۱، ص ۲۶) در این روایت، کسانی که شرب خمر کنند، از اهل بیت خارج می کند.

نوزده).

تکذیب اهل بیت علیه السلام در حین وفور نعمت

در کتاب مستدرک الوسائل روایت از امام محمدباقر علیه السلام آمده است که می فرماید: «از ما نیست کسی که هنگامی که (مقام دنیویش) بالا می رود و مردم به او بنگرند، شیطان به او امر کند و ما (معصومین علیهم السلام) را تکذیب کند.» (محدث نوری، ۱۴۰۸ ق: ج ۹، ص ۹۱) در طول تاریخ اسلام افرادی بودند که بر اثر همراهی با پیامبر اکرم صلوات الله علیه یا گرایش به دین مبین اسلام مقامات دنیوی کسب نمودند. اما غرور این مقام دنیوی باعث شد تا از حوزه اطاعت ائمه معصومین علیه السلام خارج شوند و حتی به تکذیب ایشان بپردازند. امّا جناب سلمان با بالا رفتن مقام دنیوی و معنوی از اطاعت معصومین علیه السلام خارج نشد و همیشه به ولایت ایشان اذعان داشته است.

بیست) غفلت از پرهیزکاری

درکتاب اصول کافی روایتی آمده است که بیان می دارد: «لَیْسَ مِنَّا وَ لَا کَرَامَةَ مَنْ کَانَ فِی مِصْرٍ فِیهِ مِائَةُ أَلْفٍ أَوْ یَزِیدُونَ وَ کَانَ فِی ذَلِکَ الْمِصْرِ أَحَدٌ أَوْرَعَ مِنْهُ؛ از ما نیست کسی که در شهرش فردی باشد که از او پرهیزکارتر است.» (کلینی، ۱۴۰۷ ق: ج ۲، ص ۷۸) این روایت بیان می نماید فردی که از اهل بیت است باید از همشهری های خود پرهیزکارتر باشد. از این رو به مقام والای جناب سلمان پی می بریم که ایشان از مردمان زمانه ی خود با تقواتر بوده اند.

بیست و یک) انحرافات فکری در اصول اعتقادی

تعدادی از روایات، به اصول اعتقادات اشاره دارند. از جمله روایتی از امام کاظم علیه السلام در کتاب الفصول المهمة که حضرت می فرمایند: «انْهَ لَیْسَ مِنَّا، مِنْ زَعَمَ ان اللَّهِ جِسْمٌ وَ نَحْنُ مِنْهُ بُرَآءُ فِی الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ» (حرعاملی، ۱۴۱۸ ق: ج ۱، ص ۱۴۷) و روایتی از امیرالمؤمنین علیه السلام: «لیس منا من لم یؤمن بالقدر خیره و شره» (مجلسی، ۱۴۰۴ ه ق، ج ۲، ص ۱۷۹) در این دو روایت، افرادی که دارای انحرافات فکری در اصول اعتقادات هستند، از دایره عضویت در اهل بیت علیه السلام خارج شده اند و این مضمون را دنبال می کنند: «از ما نیست کسی که خداوند متعال را جسم می داند و به قضا و قدر در همه امور ایمان ندارد» در نتیجه طبق این روایات، مشخص می شود جناب سلمان از انحراف در اصول اعتقادات مبرّا بوده است.

نتیجه

رسیدن به مقامات عالیه به حدّی که فرد در زمره «منّا اهل البیت» قرار گیرد، برای هر فردی امکان پذیر نیست، مگر آن که با پرورش برخی ویژگی های مثبت اخلاقی در خود، و دوری از برخی رذائل، به این درجه برسد. سلمان فارسی از جمله افرادی است که بنابر احادیث متواتر، در زمره «منّا أهل البیت» قرار گرفته است. با توجّه به روایاتی از معصومین علیه السلام که در حوزه «لیس منّا أهل البیت» صادر شده و بر اساس این روایات، افرادی از زمره أهل بیت خارج شده اند، می توان نتیجه گرفت سلمان فارسی متّصف به صفات پسندیده ای همچون: حسن خلق، صبر در برابر مصائب، اهتمام در برپایی شرایع دینی، احترام به هم نوع، اهتمام به فریضه مهمّ امر به معروف و نهی از منکر، وقوف به مقام فضل اهل البیت علیه السلام، انس با قرآن کریم و…بوده است که به درجه «منّا أهل البیت» رسیده و سلمان محمّدی نام گرفته است. با دوری از صفات ناپسندی که معصومین علیه السلام ضمن بیان آن ها افرادی را که این صفات را در خود تقویت کرده اند، از زمره «أهل البیت» خارج نموده اند، می توان به درجه «منّا أهل البیت» نزدیک شد.

 

منبع: پایگاه اطلاع رسانی حوزه

بازدیدها: 0

پایگاه اطلاع رسانی هیات رزمندگان اسلام