شرایط تعلق زکات چیست؟

۱ـ بنابر فتوای مراجع عظام تقلید «زکات در ۹ چیز واجب است: اوّل: گندم. دوم: جو. سوم: خرما. چهارم: کشمش. پنجم: طلا. ششم: نقره. هفتم: شتر. هشتم: گاو. نهم: گوسفند». (امام خمینی، توضیح المسائل (محشّی)، ، گردآورنده: بنی‌هاشمی خمینی، سید محمدحسین، ج ۲، ص ۱۰۷، م ۱۸۵۳؛ البته برخی از فقها علاوه بر نُه چیز معروف، در سرمایه کسب و کار و تجارت نیز بنا بر احتیاط، زکات را واجب دانسته و برخی هم مستحب می‌دانند.)

پس، اگر کسی مالک یکى از این نُه چیز باشد، با وجود شرایطی، باید مقدار معینی از مال خود را به عنوان زکات، به یکى از مصرف‌‌هایى که در رساله های عملیه (موارد مصرف زکات) اشاره شده است برساند.

۲ـ شرایط مالی که به آن زکات تعلق می‌‌گیرد از قرار زیر است:

الف: مال، به مقدار نصابى که بعداً گفته مى‌شود برسد؛ ب: مالک آن بالغ و عاقل باشد؛ ج: مالک بتواند در آن مال تصرّف کند؛ د: در مورد گاو، گوسفند، شتر، طلا و نقره باید دوازده ماه بر آن بگذرد. البته بنابر احتیاط از اول ماه دوازدهم زکات آن واجب می‌‌شود. (امام خمینی، توضیح المسائل (محشّی)، ، گردآورنده: بنی‌هاشمی خمینی، سید محمدحسین، ج ۲، ص ۱۰۸، م ۱۸۵۳)

هـ: در مورد طلا و نقره نیز، چنانچه از آن به شکل سکه رایج در بازار استفاده شود، زکات دارد و گرنه زکات به آن تعلق نمی‌‌گیرد.

۳ـ نصاب اموالی که ذکر شد به شرح زیر است:

الف: زکات گندم، جو، خرما و کشمش وقتى واجب مى‌‌شود که به مقدار ۸۴۷ کیلوگرم برسند. و در این صورت اگر غالباً از آب باران یا نهر آبیاری شوند، یک دهم و اگر غالباً با آب چاه و مانند آن آبیاری شوند یک بیستم و چنانچه از هر دو به طور مشترک استفاده شود، یک پانزدهم از آن محصول به عنوان زکات پرداخت می‌شود.

ب: شتر، نصاب مختلفی دارد، هنگامی‌ که تعداد شتر به پنج برسد زکات آن یک گوسفند است و تا شماره شتر به این مقدار نرسد زکات ندارد. و پس از آن هر پنج شتر یک گوسفند، اضافه می‌شود تا شماره شترها به ۳۰ برسد که زکات آن یک شتر است.

ج: نصاب گاو، سی رأس است، که در این صورت زکات آن گوساله‌اى است که داخل سال دوم شده باشد و هنگامی‌ که عدد آن به چهل رسید زکات آن گوساله ماده‌اى است که داخل سال سوم شده باشد. و اگر به عدد شصت رسید، باید دو گوساله‌اى که داخل سال دوم شده است بدهد.

د: نصاب اول گوسفند، چهل رأس است و در این صورت زکات آن یک گوسفند است و تا تعداد گوسفندان به‌ چهل نرسد زکات ندارد. نصاب دوم آن، ۱۲۱ رأس است که زکات آن دو گوسفند است. نصاب سوم، ۲۰۱ رأس است که زکات آن سه گوسفند است. و برای موارد بالاتر از آن، باید آنها را صد تا صد تا حساب کند و براى هر صدتاى آنها یک گوسفند بدهد.

هـ: نصاب طلا، بیست مثقال شرعی است که بنابر قول مشهور حدود هفتاد گرم می‌شود و در این صورت زکات آن ۵/۲ درصد است. و هر چهار مثقال شرعی که به آن زیاد شود، ۵/۲ در صد طلای اضافی را باید به عنوان زکات بدهد.

و: نصاب نقره، ۱۰۵ مثقال معمولى است که بنابر قول مشهور حدود ۴۸۴ گرم می‌شود و اگر نقره به این مقدار برسد و شرایط دیگر را هم که گفته شد داشته باشد انسان باید ۵/۲ درصد آن را بابت زکات بدهد. و هر ۲۱ مثقال معمولی که به این مقدار زیاد شود ۵/۲ درصد نقره‌ی اضافی را باید به عنوان زکات بدهد.

شایان ذکر است آنچه ذکر شد، مواردی بود که ممکن است بیشتر مورد ابتلا واقع شود. لذا جهت آگاهی بیشتر درباره‌ی سایر نصابها و توضیحات بیشتر می‌توانید به کتب مختلف فقهی مراجعه نمایید.

سوال: آیا استفاده از سکه‌های بهار آزادی به عنوان مهریه‌ی زنان و جوایز مسابقات، موجب نمی‌شود که مصداق سکه‌ی رایج، قرار گیرد و مشمول زکات شود؟

خیر، سکه رایج؛ سکه‌ای است که رواج در معامله داشته باشد. به این معنا که شما برای خرید اجناس از سکه طلا استفاده کنید. در حالی‌که در جامعه امروزی، این کار صورت نمی‌گیرد.

پاسخ مراجع عظام تقلید نسبت به این سۆال، چنین است:

حضرت آیت الله العظمی امام خامنه‌ای (مد ظله العالی):

صِرف آن موجب رایج شدن سکه به عنوان پول رایج معاملى نمى‌گردد.

حضرت آیت الله العظمی سیستانی (مد ظله العالی):

خیر.

حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی (مد ظله العالی):

رواج در معامله به این معنا است که شما برای خرید اجناس از سکه طلا استفاده کنید. در حالی‌که در جامعه امروزی این کار صورت نمی‌گیرد.

حضرت آیت الله العظمی صافی گلپایگانی (مد ظله العالی):

به سکه‌های بهار آزادی زکات تعلق نمی‌گیرد.

حضرت آیت الله العظمی نوری همدانی(مد ظله العالی):

زکات طلا و نقره در صورتی واجب می‌شود که آن‌را سکّه زده باشند و معامله با آن رواج داشته باشد.

حضرت آیت الله هادوی تهرانی (مد ظله العالی):

خیر، سکه رایج سکه‌ای است که واسطه بین معاملات باشد.

منبع: تبیان

بازدیدها: 349