شناخت معروف و منکر

معروف و منکر دامنه گسترده ای دارد و تنها در محدوده «عبادات» و یا «نیکی به مردم» خلاصه نمی شود و اسلام از آن جا که نخواسته است، موضوع امر به معروف و نهی از منکر را به امور معین مثل عبادات، معاملات، اخلاقیات، محیط خانوادگی و… محدود کند، از کلمه ی عام «معروف» یعنی هر کار خیر و نیک و نقطه ی مقابلش منکر یعنی هر کار زشتی استفاده کرده است.^[۱]

در اینجا جهت آشنایی هر چه بیشتر علاقه مندان به انجام فریضه امر به معروف و نهی از منکر، به گوشه هایی از مهم ترین مصادیق معروف و منکر اشاره می نماییم تا با شناخت بیشتری گام در مسیر امر به معروف و نهی از منکر بگذارند:^[۲]

«معروف» ها

– اعتقادی؛ ایمان به خدای متعال، ایمان به پیامبران، ایمان به امامان (علیهم السلام)، ایمان به معاد، ایمان به ملائکه و.. .

– عبادی؛ نمازهای واجب، زکات، خمس، حجّ، روزه، تقلید و فراگیری احکام مورد نیاز و.. .

– اخلاقی؛ احسان به پدر و مادر، عدالت ورزی و انصاف، خوش خُلقی و خوش رویی، خیرخواهی و مردم گرایی، رازداری، عیب پوشی، عفت، غیرت، چشم بستن از حرام و عکس های مبتذل، احترام به مقدسات مذهبی (مساجد، زیارتگاه ها) و.. .

– خانوادگی؛ ازدواج و تشکیل خانواده، صله رحم و دیدار بستگان، تأمین نیازهای همسر و فرزندان و پدر و مادر، تربیت فرزندان و.. .

– اقتصادی؛ کسب روزی حلال و درآمد مشروع، قناعت، انفاق، ایثار، پرداخت وجوهات شرعی، تقسیم عادلانه ارث، وفا به نذر، پرداخت مطالبات دیگران دادن، صدقه، وقف و.. .

– اجتماعی؛ خیرخواهی برای مسلمانان، یتیم نوازی، حفظ اتحاد و همبستگی، وفای به عهد و تعهدات اجتماعی و…

– سیاسی؛ حفظ دستاوردهای و ارزش های انقلاب اسلامی، رعایت و احترام به قوانین نظام جمهوری، شرکت در انتخابات کشور و.. .

– نظامی؛ جهاد در راه خدا، آموزش و فراگرفتن فنون نظامی.

– فرهنگی و تربیتی؛ گسترش فرهنگ اسلامی، کوشش در جهت احیای آثار بزرگان شیعه، تأسیس کانون ها و مراکز سالم فرهنگی و تفریحی برای نسل جوان و.. .

– اداری؛ برخورد خوب و خداپسندانه با مراجعان، تسریع در امور مراجعان، راهنمایی مراجعان، دقت در حفظ بیت المال مسلمین، انجام وظایف محوله و.. .

– درمانی، بهداشتی و خوراکی؛ حفظ جان و سلامتی، پرهیز از خوردن حرام و.. .

و هر آنچه در برابر معروف ها قرار بگیرد «منکر» به شمار می آید مانند: کفر و نفاق و ترویج باطل.

«منکر» ها

دروغ، غیبت، تهمت، ایجاد مزاحمت، موسیقی های حرام، ناهنجاری مدها و لباس ها.

منکرات عبادی

– سهل انگاری در نماز، روزه خواری.

– اسراف، احتکار، رشوه، قمار، شراب، قانون شکنی، سوء استفاده از موقعیت اجتماعی، نشر اکاذیب، شرارت و فتنه انگیزی، اختلاط پسر و دختر، استفاده از علایم مربوط به گروه های منحرف اخلاقی، وب گردی مبتذل.

آنچه گفته شد به استناد آیات قرآن و روایات متعدد است؛ که به چند نمونه اشاره می شود:

إِنَّ اللَّهَ یأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَ الْإِحْسانِ وَ إِیتاءِ ذِی الْقُرْبی^[۳]؛

«همانا خداوند به عدل (وداد) و نیکی کردن و بخشش به نزدیکان فرمان می دهد».

إِنَّ اللَّهَ یأْمُرُکمْ أَنْ تُؤَدُّوا الْأَماناتِ إِلی أَهْلِها^[۴]؛

«همانا خداوند به شما فرمان می دهد که امانت ها را به صاحبان آنها بدهید».

إِنَّ اللَّهَ… ینْهی عَنِ الْفَحْشاءِ وَ الْمُنْکرِ وَ الْبَغْی^[۵]؛

«خداوند از فحشا و منکر و ستم، نهی می کند»

وَ لا تُسْرِفُوا إِنَّهُ لا یحِبُّ الْمُسْرِفِینَ^[۶]؛

«و (در خوردن آشامیدن) اسراف (و زیاده روی) نکنید که خداوند اسراف کنندگان را دوست ندارد».

وَ لا تَتَّبِعُوا خُطُواتِ الشَّیطانِ إِنَّهُ لَکمْ عَدُوٌّ مُبِینٌ^[۷]؛

«گام های شیطان را پیروی و دنبال نکنید که او دشمن آشکار برای شما است».

وَ الْمُؤْمِنُونَ وَ الْمُؤْمِناتُ بَعْضُهُمْ أَوْلِیاءُ بَعْضٍ یأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ ینْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکرِ^[۸]؛

«مردان و زنان با ایمان ولی (دوست و یار) یکدیگرند، امربه معروف و نهی از منکر می کنند»^[۹].

از امام باقر (علیه السلام) نقل شده است که:

«إِنَّ الْأَمْرَ بِالْمَعْرُوفِ وَ النَّهْی عَنِ الْمُنْکرِ سَبِیلُ الْأَنْبِیاءِ وَ مِنْهَاجُ الصُّلَحَاء»^[۱۰]

؛ «به یقین، امر به معروف و نهی از منکر، راه پیامبران و روش صالحان (و شایستگان) است».

پی نوشت ها

[۱] . مجموعه آثار استاد شهید مطهرى(حماسه حسینى)، ج ۱۷، ص ۲۳۶٫

[۲] . در برخى کتب به تفصیل به بیان مصادیق معروف در ابعاد مختلف واجب، مستحب و مصادیق منکر در محورهاى حرام و مکروه پرداخته شده است که براى آگاهى بیشتر ر. ک:

– تحلیلى نو و عملى از امر به معروف و نهى از منکر در عصر حاضر، محمد رضا اکبرى،

– امر به معروف و نهى از منکر، محسن قرائتى،

– پژوهشى در امر به معروف و نهى از منکر از دیدگاه قرآن و روایات،.

[۳] . نحل(۱۶)، آیه ۹۰٫

[۴] . نساء(۴)، آیه ۵۸٫

[۵] . نحل(۱۶)، آیه ۹۰٫

[۶] . اعراف(۷)، آیه ۳۱٫

[۷] . بقره(۲)، آیه ۱۶۸٫

[۸] . توبه(۹)، آیه ۷۱٫

[۹] .، آموزش ملى امر به معروف و نهى از منکر(مقدماتى)، تهران، پیام آزادى، ۱۳۸۹ ش، ششم، ص ۱۳۷- ۱۴۷٫

[۱۰] . تفصیل وسائل الشیعه إلى تحصیل مسائل الشریعه، ج ۱۶، ص ۱۱۹٫