شیخ صدوق ، مولود دعای امام زمان علیه السّلام

خانه / مطالب و رویدادها / شیخ صدوق ، مولود دعای امام زمان علیه السّلام

به مناسبت روز بزرگداشت شیخ صدوق – ۱۵ اردیبهشت

سالیانی دراز نداشتن فرزند، روح بلند علی بن بابویه (پدر شیخ صدوق) را آزار می داد. گرچه پنجاه بهار از عمر او می گذشت و رو به پیری می رفت هرگز از رحمت الهی ناامید نبود و بارها از خدای خویش درخواست کرده بود تا فرزندی به او عطا کند، امّا از گره کار مطّلع نبود.

روزی بر آن شد تا نامه ای به امام و پیشوای خود حضرت مهدی (عجّل الله تعالی فرجه الشریف) بنویسد و از ایشان بخواهد تا برایش دعا کند. به دنبال فرصتی مناسب و فردی مطمئن بود تا به واسطه او نامه ارسال کند تا آنکه زمانی کاروانی از قم به عراق می رفت. در بین آن کاروان یکی از دوستانش به نام ابوجعفر را یافت که می توانست نامه وی را به مقصد برساند.

او نامه ای به محضر پیشوای خود حضرت ولی عصر علیه السّلام نوشت و به وی سپرد تا در عراق به حسین بن روح بدهد و از او بخواهد که این نامه را به حضرت برساند.

ابوجعفر می گوید: من نامه او را به نماینده مهدی موعود (عجّل الله تعالی فرجه الشریف) رساندم و پس از سه روز به من خبر داد که حضرت برای ابن بابویه دعا کرد و در آینده نزدیک خداوند به او فرزندی عنایت می کند که منشأ برکات زیادی خواهد شد.

شیخ طوسی، درباره تولد صدوق چنین نگاشته است:

«بسیاری از بزرگان قم نقل کرده اند که علی بن حسین بن بابویه با دختر عموی خود ازدواج کرد ولی از وی صاحب فرزند نشد. نامه ای به شیخ ابوالقاسم حسین بن روح نوشت که از حضرت ولی عصر (عجّل الله تعالی فرجه الشریف) بخواهد تا برای او دعا کند که خداوند به او فرزند عطا فرماید از حضرت جواب آمد که از این همسر صاحب فرزند نمی شوی ولی بزودی با بانویی دیلمی ازدواج خواهی کرد که خداوند از او دو فرزند فقیه به تو خواهد داد.»

به هر تقدیر این بشارت به ابن بابویه رسید او پس از مدتی، با بانویی دیلمی ازدواج کرد و خداوند محمد را (سال۳۰۵ه.ق) به او عطا فرمود که در آن سنین مایه امید و چشم روشنی پدر گشت و سپس پسر دیگری به او داد و نامش را حسین نهاد. «حسین بن علی بن بابویه» نیز از دانشمندان و پس از پدر و برادرش «محمّد» بزرگ ترین و معروف ترین شخصیت خاندان «بابویه» است.

شیخ صدوق خود نیز ماجرای دعای حضرت ولی عصر (عجّل الله تعالی فرجه الشریف) و ولادت خود را در کتاب اکمال الدین آورده است و در ادامه نوشته است که هرگاه ابوجعفر محمد بن علی اسود مرا می دید که برای آموختن حدیث و علوم اهل بیت علیهم السلام با اشتیاق تمام به درس اساتید می رفتم، می فرمود: این میل و اشتیاق به علم آموزی که تو داری جای تعجب نیست، زیرا تو به دعای امام زمان متولّد شده ای.

شیخ صدوق دوران کودکی و آغاز جوانی را در دامان علم و فضیلت و تقوای پدر بزرگوارش علی بن بابویه سپری کرد. صدوق در محضر پدر، علوم و معارف را همراه با تربیت‌های عملی و اخلاقی فرا گرفت. پدری که در اوج علم و فقاهت و شهرت، زندگی خود و فرزندانش را در نهایت زهد و قناعت می‌گذرانید. شیخ صدوق بیش از بیست سال از دوران پربرکت حیات پدر را درک کرد و در سن ۲۲ یا ۲۳ سالگی بود که دست روزگار دامان پر مهر و محبّت پدر را از او گرفت!

خانواده اصیل و اهل علم شیخ صدوق و پرورش یافتن در دامان پدری فقیه و وارسته از یک سو، و تیزهوشی، ذکاوت، حافظه فوق العاده قوی و استعداد ذاتی او از سوی دیگر موجب گردید در مدّتی کوتاه به قلّه‌های بلندی از کمالات انسانی دست یابد و در کمتر از بیست سالگی هزاران حدیث و روایت با راویان آن‌ها را به حافظه بسپارد.

استادان شیخ صدوق (رحمهم الله)

شاید بتوان گفت یکی از عوامل مؤثّر در موفّقیت صدوق استادان بسیار زیادی است که دیده و از خرمن علوم آن‌ها خوشه‌ها برگرفته است. او ابتدا از محضر پدر خود علی بن بابویه درس آموخت و افزون بر آن در مجالس و محافل درسی بزرگان علم و ادب حاضر می‌شد، به گونه‌ای که بعضی از علما گفته‌اند: تعداد استادان صدوق از دویست نفر متجاوز است. از جمله بزرگانی که صدوق از محضر آنها بهره برده می‌توان به ابوجعفر محمد بن یعقوب کُلینی نویسنده کتاب گرانمایه اصول کافی اشاره کرد.

استادان شیخ صدوق را نمی‌تـوان شمرد، ولی دانشمند محقّق مرحوم شیخ عبـدالرحیـم ربّانـی شیرازی، ۲۵۲ تـن از آنها را نام برده است که گـروهـی از آنها در زمـره مشـاهیـر بـوده و عبـارتند از؛

۱ ـ پدرش علی بن بابویه قمی

۲ ـ محمد بن حسن ولید قمی

۳ ـ احمد بن علی بن ابراهیم قمی

۴ ـ علی بن محمد قزوینی

۵ ـ جعفر بن محمد بن شاذان

۶ ـ جعفر بن محمد بن قولویه قمی

۷ ـ علی بن احمد بن مهریار

۸ ـ ابو الحسن خیوطی

۹ ـ ابـو جعفـر محمـد بـن علـی بن اسـود

۱۰ـ ابـو جعفـر محمـد بـن یعقـوب کلینـی

۱۱ ـ احمـد بـن زیـاد بـن جعفـر همـدانی

۱۲ ـ علـی بن احمد بن عبدالله قرقی

۱۳ ـ محمد بن ابراهیم لیثی

۱۴ ـ ابراهیم بن اسحاق طالقانی

۱۵ ـ محمد بن قاسم جرجانی

۱۶ ـ حسین بن ابراهیم مکتبی

کلینی و صدوق

پس از مرحوم کلینی نویسنده کتاب ارزشمند اصول کافی، صدوق از بزرگ ترین محدّثان عصر خود به شمار می‌آید که علاوه بر ضبط و نقل حدیث، در علوم دیگر نیز تبحّر داشته و تألیفات بسیاری از خود به جای گذاشته است. صدوق سال ها از محضر کلینی استفاده نموده و به شنیدن و جمع آوری احادیث ائمه علیهم‌السّلام مشغول بوده است. اما بر خلاف شخصیت علمی کلینی که بیشتر از جهت جمع آوری، بررسی و نقل حدیث مشهور است، شیخ صدوق در سه زمینه روایت، مباحث کلام و فقه برحسته و ممتاز بوده است.

شاگردان شیخ صدوق

صدوق، به خوبی دریافته بود که بهترین شیوه برای حفظ و حراست از سخنان پیشوایان دین که در هر زمان ممکن است مورد تعرّض و دستبرد قرار گیرد، انتقال به سینه دلسوختگان مکتب اهل بیت می‌باشد. از همین رو با پرورش شاگردان و طالبان دانش، به نگهداری و صیانت از این میراث گران بها پرداخت. از میان مهم‌ترین شاگردان وی می‌تواند به دانشمند بلند آوازه، محمد بن محمد بن نُعمان معروف به شیخ مفید نام برد که خدمات بسیاری به جهان اسلام ارائه کرد و آثار به جای مانده از وی حکایت از وسعت معلومات او دارد.

۱ ـ شیخ مفید

۲ ـ حسین بن عبدالله

۳ـ هارون بن موسی تلعکبری

۴ـ بـرادرش حسیـن بـن علـی بـن بـابـویه قمـی

۵ـ بـرادر زاده‌اش حسـن بـن حسیـن بـن بـابـویه قمـی

۶ـ حسـن بـن محمـد قمـی (مـؤلف تـاریخ قـم)

۷ـ علـی بـن احمـد بـن عبـاس نجـاشـی (پـدر نجـاشـی)

۸ـ علم الهدی (سید مرتضی)

۹ـ سیـد ابـو البـرکـات علـی بـن حسیـن جـوزی

۱۰ـ ابوالقاسم علی خزاز

۱۱ـ محمد بن سلیمان حمرانی

نقل شده از پرتال فرهنگی راسخون – مفاخر اسلام مرحوم حجت الاسلام دوانی