فضیلت و اعمال دهه اول ذی‌الحجه

در بعضی از روایات آمده است، شب های دهگانه ای که قرآن در سوره “والفجر ولیال عشر” به آن سوگند یاد کرده است، شب های دهه اول این ماه شریف است و این سوگند به خاطر عظمت آن است.خداوند در سوره حج (آیه ۲۸) ضمن بیان فریضه بزرگ ˈحجˈ سخن از ˈایام معلوماتˈ گفته است که مومنان باید در آن به یاد خدا باشند. یکی از تفسیرهای معروف ˈایام معلوماتˈ که در روایات نیز آمده است، ۱۰ روز اول ماه ذی الحجه است.

در حدیثی از رسول خدا صلی الله علیه و آله سلم می خوانیم که عبادت و کار نیک در هیچ ایامی به اندازه این ایام (ده روز اول ماه ذی الحجه) فضیلت ندارد.

افزون بر اینها، هم صدا شدن با زوار خانه خدا در این ماه، و یاد و خاطره مراسم باشکوه حج و معنویت و برکات آن، حال و هوای دیگری به انسان می دهد بویژه برای کسانی که در سلک زوار سعادتمند خانه خدا قرار گرفته اند، یا با یاد و خاطره آنها همراهند.

وجود دو عید مهم اسلامی عید قربان (عید اضحی) و عید غدیر (عید ولایت) و روز ˈعرفهˈ و خاطره دعای عجیب و بسیار گرانبهای امام حسین علیه السلام در عرفات، شکوه و عظمت خاصی به این ماه بخشیده، و سزاوار است همه مومنان از فضای آکنده از معنویت این ماه غافل نشوند و در خودسازی و تهذیب نفس بکوشند.

* روز اول ماه

 روز اول ماه ذی‌ الحجه، روزی است که حضرت ابراهیم علیه السلام به دنیا آمده؛ لذا اگر کسی آن روز را روزه بگیرد، روزه او کفاره شصت سال گناه خواهد بود». امام کاظم علیه السلام فرمود: «کسی که این روز را روزه بگیرد، خدا ثواب شصت سال روزه را برایش می‌نویسد». همچنین در سخنی دیگر فرمود: «هر کس روز اول از دهه اول ذی‌ الحجه را روزه بگیرد، خدا برایش ثواب روزه هشتاد ماه، خواهد نوشت».

مرحوم شیخ طوسی نیز بیان کرده است: مستحب است در این روز، نماز حضرت فاطمه(س) را بخواند و این نماز چهار رکعت است (هر دو رکعت به یک سلام) و همانند نماز حضرت امیرالمومنین علیه السلام است؛ در هر رکعت، یک مرتبه سوره حمد و پنجاه مرتبه سوره قل هو الله را بخواند و بعد از سلام تسبیح حضرت فاطمه (س) را بگوید.، آنگاه این دعا را بخواند: ˈسبحان ذی العز الشامخ المنیف، سبحان ذی الجلال الباذخ العظیم، سبحان ذی الملک الفاخر القدیم، سبحان من یری اثر النمله فی الصفا، سبحان من یری وقع الطیر فی الهواء، سبحان من هو هکذا و لا هکذا غیره.ˈ

منزه است خدای صاحب عزت بلند و والا منزه است صاحب شوکت مرتفع و بزرگ، منزه است صاحب فرمانروایی گرانمایه و دیرینه منزه است آن کس که بیند جای پای مور را بر روی سنگ خارا، منزه است آن کس که بیند رد عبور پرنده را در هوا منزه است آن کس که فقط او چنین است و جز او چنین نیست.

همچنین نقل شده است که نیم ساعت قبل از ظهر، دو رکعت نماز بگذارد و در هر رکعت، یک مرتبه سوره حمد و ده مرتبه سوره قل هو الله و ده مرتبه آیه الکرسی و ده مرتبه سوره انا انزلناه را بخواند.

* روز هشتم ماه

روز هشتم ذی الحجه روز ترویه است. (اولین روزی که حضرت ابراهیم در خواب دید که فرزندش را قربانی می کند و آنروز را تماما در اندیشه (ترویه) بود که آیا این رویای صادقه بوده یا خیر؟)

ترویه یعنی ذخیره کردن آب، در این روز زئران خانه خدا از مکه به منی رهسپار شده تا شب را در آنجا گذرانده و صبح روز بعد خود را برای عرفات آماده کنند.

ترویه به معنای ذخیره کردن آب است و چون در این روز حجاج باید برای توقف در عرفات و بیتوته در مشعرالحرام و انجام اعمال خاص منی، به فکر ذخیره آب می بودند، به آن (یوم الترویه) گفته می‌شود.

چون در گذشته در صحرای عرفات آب نبود، در این روز برای آب دادن به حجاج از مکه آب ‌می بردند، از این رو به این روز روز “آب‌ رسانی” می گویند.

در این روز حجاج با نیت تمتع، از مکه به منی محرم می شوند، شب را در آنجا به سر می بردند و صبح خود را به عرفات می رسانند. این روز مقدمه ای برای انجام مراسم روز عرفه است.

این نام از حج ابراهیم (علیه السلام) و اسماعیل (علیه السلام) به یادگار مانده است، چرا که جبرئیل به آنها توصیه کرد برای عرفات، مشعر و منا با خود آب بردارند. همچنین در این روز کاروان پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلّم) در حجه الوداع از مکه خارج و از راه منی به سوی عرفات رهسپار شدند.

این روز، از روزهای مهم ذیحجه است و بر اساس روایتی از امام جعفر صادق (علیه السلام) روزه گرفتن در آن، کفاره شصت سال آدمی است.

اعمال این روز
۱- روزه
محمدبن ابی عمیر از یکی از یارانش از امام صادق (علیه السلام) نقل کرده است که فرمود: روزه روز ترویه کفاره گناهان یک سال و روزه روز عرفه کفاره گناهان دو سال است.
۲- غسل
محدث قمی در مفاتیح الجنان روزه این روز را برابر با کفاره شصت سال برشمرده است و آورده است که شیخ شهید غسل این روز را مستحب دانسته است.

در این روز امام حسین (علیه السلام) نامه ای به کوفه برای مسلم بن عقیل فرستاد با این مضمون که:
«بسم الله الرحمن الرحیم؛ از طرف حسین بن علی بسوی برادران مؤمن و مسلمان؛
سلام علیکم
…. من روز سه شنبه هشتم ماه ذیحجه که روز ترویه است از مکه معظمه بسوی شما حرکت نموده ام. موقعی که فرستاده من بر شما وارد شد در کار خود شتاب کنید و کوشا باشید زیرا من در همین روزها نزد شما خواهم آمد.
والسلام علیکم و رحمت الله و برکاته»
مورخین خروج امام حسین (علیه السلام) از مکه به سمت کوفه را هشتم ذیحجه یعنی روز ترویه نگاشته اند.*******
در هر روز از دهه بخواند پنج دعایى را که حضرت جبرئیل براى حضرت عیسى علیه السلام از جانب حق تعالى هدیه آورده که در ایام این دهه بخواند و آن پنج دعا این است‏:أَشْهَدُ أَنْ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ وَحْدَهُ لاَ شَرِیکَ لَهُ لَهُ الْمُلْکُ وَ لَهُ الْحَمْدُ

گواهى مى‏دهم که نیست معبود حقى جز خداى که یگانه است و شریک ندارد مر او راست پادشاهى و ستایش او را سزد

بِیَدِهِ الْخَیْرُ وَ هُوَ عَلَى کُلِّ شَیْ‏ءٍ قَدِیرٌ

و خوبى و نیکى به دست قدرت اوست و او بر هر چیزى تواناست

أَشْهَدُ أَنْ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ وَحْدَهُ لاَ شَرِیکَ لَهُ أَحَداً صَمَداً لَمْ یَتَّخِذْ صَاحِبَهً وَ لاَ وَلَداً

گواهى مى‏ دهم که خدایى‏ جز ذات یگانه پروردگار نیست که شریک ندارد یکتا و بى‏ نیاز است همسر و فرزند نگیرد

أَشْهَدُ أَنْ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ وَحْدَهُ لاَ شَرِیکَ لَهُ‏

گواهى مى‏دهم که معبود حقى جز پروردگار یگانه نیست که شریک ندارد

أَحَداً صَمَداً لَمْ یَلِدْ وَ لَمْ یُولَدْ وَ لَمْ یَکُنْ لَهُ کُفُواً أَحَدٌ

یکتا و بى ‏نیاز است فرزند ندارد و فرزند نبوده و نباشد برایش همتا احدى

أَشْهَدُ أَنْ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ وَحْدَهُ لاَ شَرِیکَ لَهُ لَهُ الْمُلْکُ وَ لَهُ الْحَمْدُ

گواهم که نیست معبود حقى جز خداى یگانه که شریک ندارد از اوست ملک و پادشاهى و ستایش و حمد مرا او راست

یُحْیِی وَ یُمِیتُ وَ هُوَ حَیٌّ لاَ یَمُوتُ بِیَدِهِ الْخَیْرُ وَ هُوَ عَلَى کُلِّ شَیْ‏ءٍ قَدِیرٌ

زنده کند و بمیراند و او زنده است نمیرد به دست اوست خیر و او بر هر چیز تواناست

حَسْبِیَ اللَّهُ وَ کَفَى سَمِعَ اللَّهُ لِمَنْ دَعَا لَیْسَ وَرَاءَ اللَّهِ مُنْتَهَى‏

بس است مر خدا را و کافى است شنود خدا از هر که دعا کند نیست وراء خدا نهایتى

أَشْهَدُ لِلَّهِ بِمَا دَعَا وَ أَنَّهُ بَرِی‏ءٌ مِمَّنْ تَبَرَّأَ وَ أَنَّ لِلَّهِ الْآخِرَهَ وَ الْأُولَى‏

گواهى دهم براى خدا بدان چه دعوت کرده و به اینکه بیزار است از هر که تبرى جوید و اینکه از خداست آخرت و دنیا.

پس حضرت عیسى علیه السلام ثواب بسیارى نقل کرده براى خواندن هر یک از این پنج دعا را صد مرتبه و دور نیست چنانکه علامه مجلسى رحمه الله علیه فرموده اگر کسى هر روز هر یک از این دعاها را ده مرتبه بخواند عمل به روایت کرده باشد و اگر هر روز هر یک را صد مرتبه بخواند بهتر خواهد بود.

برخی اعمال مشترک دهه اول ذی الحجه

امام صادق علیه السلام می فرماید: پدرم حضرت امام باقر علیه السلام به من فرمود: پسرم! در دهه نخست از ماه ذی الحجه، هر شب میان نماز مغرب و عشا این دو رکعت نماز را ترک مکن:

خواندن دو رکعت نماز ما بین مغرب و عشا در تمام شبهاى این دهه در هر رکعت بعد از حمد بخواند یک مرتبه توحید و آیه‏

وَ وَاعَدْنَا مُوسَى ثَلاَثِینَ لَیْلَهً وَ أَتْمَمْنَاهَا بِعَشْرٍ فَتَمَّ مِیقَاتُ رَبِّهِ أَرْبَعِینَ لَیْلَهً

وَ قَالَ مُوسَى لِأَخِیهِ هَارُونَ اخْلُفْنِی فِی قَوْمِی وَ أَصْلِحْ وَ لاَ تَتَّبِعْ سَبِیلَ الْمُفْسِدِینَ‏

و وعده گذاشتیم با موسى سى شب و تمدیدش کردیم‏ده شب دیگر پس تمام شد میقات پروردگارش چهل شب، و موسى به برادرش هارون گفت جانشین من باش در قومم و مصلح باش و به راه مفسده جویان مرو.

اگر چنین کنی، در ثواب حاجیان، و اعمال حج آنها شریک می شوی.

همچنین در روایتی از امام موسی کاظم علیه السلام نقل شده است که هر کس ۹ روز اول ذی الحجه را روزه بدارد، خداوند ثواب روزه تمام عمر را برای او می نویسد.

وقایع ذی الحجه

ازدواج حضرت فاطمه با امیرالمومنین علی علیه السلام، روز ششم ذیحجه سال دوم

شهادت امام محمدباقر علیه السلام ، روز هفتم ذیحجه سال ۱۱۴ قمری

ترویه و کوچ حاجیان از مکه

شهادت مسلم بن عقیل در سال ۵۹ قمری

انتصاب امیرالمومنین علی علیه السلام به جانشینی پیامبر صلی الله علیه و آله سلم و عید سعید غدیر، روز هجدهم سال دهم

قتل عثمان بن عفان خلیفه سوم، روز هجدهم سال ۳۵

مباهله پیامبر صلی الله علیه و آله سلم، روز بیست و چهارم

بیعت مردم با امام علی علیه السلام و تصدی خلافت ظاهری امام ، روز بیست و پنجم ذیحجه سال ۳۵ قمری

قتل عمر خطاب به دست ابولؤلؤ، روز بیست و نهم

روز نهم این ماه عرفه و روز دهم نیز روز عید قربان است.

پایگاه اطلاع رسانی هیات رزمندگان اسلام