مأخذشناسی اربعین
مقدمه
اربعین امام حسین(ع) در فرهنگ شیعی جایگاهی بسیار والا و ارزشمندی دارد؛ چون یک بار دیگر خاطرات و حوادث روز عاشورا در این روز زنده شده و نقطه عطفی در تاریخ اسلام و تشیع گردیده است. واژه «اربعین» مبنای فرهنگی نیز دارد؛ یعنی در فرهنگ اسلامی، در مناسبت های مختلف بر عدد 40 بسیار تأکید و سفارش شده است.
یکی از این مناسبت ها زیارت اربعین امام حسین(ع) است. که اهمیت عدد چهل را در فرهنگ اسلامی و معارف شیعی نشان می دهد. دو مناسبت در این روز وجود دارد: یکی آمدن جابر بن عبداللّه انصاری برای زیارت امام حسین(ع) از مدینه به کربلا در بیستم صفر سال 61 هجری و بنابر قول مشهور. رسیدن اهل بیت در این روز به کربلا، و دیگری تعلیم حدیثی از امام صادق(ع) به صفوان بن مهران جمّال، برای زیارت امام حسین(ع) در روز اربعین است.
این نوشتار، گزارشی از تألیفات پژوهشگران ارجمند درباره این موضوع است. در این مأخذشناسی کوشیده ایم تا تمام آثاری که درباره اربعین و زیارت اربعین به صورت کتاب، مقاله و یا پایان نامه منتشر شده را معرفی کنیم. البته این گزارش، تنها به ذکر اطلاعات مأخذشناسی آثار بسنده کرده. و پروژهای در زمینه کتاب شناسی توصیفی اربعین در گروه تاریخ پژوهشکده حج و زیارت در دست اجراست.
الف) کتاب ها
- آه از غروب فراق: نجوای خاموش جابر با مولایش حسین(ع).سعید مقدس، تهران، مکیال، 1381، 64ص.
- اربعین.رسول جعفریان، تهیه شده در معاونت امور فرهنگی، مدیریت آموزش، تهران، نشر مشعر، ۱۳۹۰، 33ص.
- الاربعین الحسینیة.محمد اشراقی (معروف به ارباب)، تهران، سازمان اوقاف و امور خیریه، انتشارات اسوه، ۱۳۷۹، 350ص.
- اربعین امام حسین(ع).حسن نمازی شاهرودی، تهران، دانشوران، ۱۳۷۸، 16ص.
- اربعین حسینی: پژوهشی در بازگشت اهل بیت^ از شام به کربلا.محمدامین پورامینی، با مقدمه معرفت، قم، حسین (ع )، ۱۳۸۲، 124ص.
- اربعین در فرهنگ اسلامی.تهیه و تنطیم و ترجمه رضا تقوی دامغانی، تهران، سازمان تبلیغات اسلامی، مرکز چاپ و نشر، ۱۳۶۸.
- اربعین در فرهنگ شیعه.محمد محسن حسینی طهرانی، قم، عرش اندیشه، ۱۴۲۶ق = ۱۳۸۴، 117ص؛ قم، مکتب وحی، ۱۴۳۲ق = ۱۳۹۰، 117ص.
- اربعین سید شهیدان کربلا.اصغر محمدی همدانی، تهران، گلزار کتاب، ۱۳۸۶، 81ص.
- الاربعین فی التراث الشیعی.محمدمحسن حسینی طهرانی، بیروت، دارالمحجة البیضاء؛ تهران، مکتب وحی، 1431ق، 151ص.
- اربعین و چهل درس از کاروان آزادی آفرین کربلا.مرتضی مهدوی یگانه، تهران، جمهوری، ۱۳۸۷، 123ص.
- اربعینیة الامام الحسین علیه السلام فی وجدان الاسلام.عدنان عبدالنبی البلداوی، بغداد، 2009م، 23ص.
- از عاشورا تا اربعین.محمد سرخوش، بوشهر، انتشارات بوشهر، ۱۳۸۸، 131ص.
- از کربلا تا مدینه محرق القلوب.احمد بحرینی دشتی، اقتباس از کتاب محرق القلوب مهدی نراقی، قم، مؤسسه انتشارات عصر ظهور، 1384، 352ص.
- با خاندان وحی: از عاشورا تا اربعین.حشمت الله قنبری همدانی، تهران، امیرکبیر، ۱۳۷۹، 173ص.
- تحقیق درباره اول اربعین حضرت سیدالشهداء(ع).محمدعلی قاضی طباطبائی، قم، بنیاد علمی و فرهنگی شهید آیت الله قاضی طباطبائی، ۱۳۶۸، 963ص؛ تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان چاپ و انتشارات، ۱۳۸۳، 488ص.
- ثارالله خون حسین(ع) در رگ های اسلام (به ضمیمه تحقیقی درباره اربعین حسینی).حسین عندلیب همدانی، قم، مسجد مقدس جمکران، ۱۳۹۲، 519ص.
- چله وصل ( اسرار اربعین).سیدعلیرضا موسوی، اصفهان، انتشارات ذکری القلوب ٬ ۱۳۹۳، 110ص.
- چهل روز عاشقانه.محمدرضا سنگری، تهران، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، ۱۳۸۱، 143ص.
- الخبر الیقین فی رجوع السبایا لزیارة الاربعین: تاریخیا و فقهیا.حسن البدوی، بیروت، دار الولاء، 295 ص.
- خطوات المتقین فی ثمار زیارة الاربعین.هادی الشیخ طه، کربلا، العتبة العباسیة المقدسة، 1431ق، 30ص.
- درسنامه اربعین.مجید جعفر پور، قم، بیت الاحزان، ۱۳۹۰، 256ص.
- دیوان اربعین الامام الحسین(ع).ام سرور، قم، انتشارات حضرت عباس(ع)، ۱۴۳۲ ق = ۱۳۹۰، 200ص.
- راز بکاء: مصائب حضرت زینب÷ از واقعه کربلا تا اربعین.مقصود باقری، تبریز، سالار، ۱۳۷۹، 224ص.
- رسم دلدادگی: روایتی ادبی از اربعین حسینی از نگاه جابر بن عبدالله انصاری.علیرضا مرتضوی، تهران، ستاد عالی هماهنگی و نظارت بر کانون های فرهنگی و هنری مساجد، ۱۳۹۰، 40ص.
- ریاض العارفین فی زیارة الاربعین.عادل علوی، قم، مؤسسه اسلامی تبلیغ و ارشاد، ۱۴۳۱ق = ۱۳۸۹، 150ص.
- زیارت اربعین: آینه عرفان و آیت ایمان.با تبیانی از محمدحسن احمدی فقیه، قم، دارالتفسیر، ۱۴۲۳ق = ۱۳۸۱؛ قم، آیات بینات، ۱۴۳۰ق، 48ص.
- زیارة الاربعین: دراسة موضوعیة فی اثبات مشروعیتها.کمال زهر، بیروت، امجاد، 1422ق، 70ص.
- زیارت در اربعین: فضیلت زیارت اربعین حسینی در کربلا.محمدعلی نورانی یگانه قمی، قم، اثر قلم، ۱۳۹۲، 87ص.
- زینب ÷ در حساس ترین و درخشان ترین دوران زندگی خود؛ از عاشورا تا اربعین.بدرالدین نصیری، به کوشش اسدالله مرادی بروجردی، کاشان، حسینیه آیت الله امامت کاشانی، مجمع متوسلین به آل محمد’، ۱۳۸۳، 349ص.
- سریر اشک: ماتم نامه حسینی از محرم تا اربعین.به کوشش محمد( عارف) موسوی نژاد، با مقدمه ای از صادق حسینی اشکوری، قم، مجمع ذخائر اسلامی، ۱۳۸۷ =۱۴۳۰ ق، 182ص.
- شرح زیاة الاربعین للامام الحسین(ع).السید حسون البطاط، بیروت، الفیحاء، 2013م.
- شرح زیارت اربعین سالار شهیدان همراه با زیارت عاشورا، دعای توسل، دعای عهد و دعای فرج.یدالله زمانی گندمانی، قم، چلچراغ، ۱۳۹۰، 128ص.
- شعر اربعین.دفتر تحقیق و پژوهش بنیاد شهید انقلاب اسلامی، زیر نظر نصرالله مردانی، تهران، شاهد، 1377، 164ص.
- صفریه از روز اربعین تا آخر ماه صفر.علی فلسفی خراسانی، مصحح جواد ارتشداد، مشهد، جعفری، ۱۴۰۶ق = ۱۳۶۴، 3 جلد.
- الفلسفة زیارة الاربعین: یتناول هذا الکراس العناوین التالیة: البعد العقائدی والفکر لزیارة العتبات المقدسة.عدنان ساعدی، قم، بزم قلم، ۱۳۹۲، 48ص.
- الکاظمیة المقدسة و احیاء ذکری اربعینیة الامام الحسین(ع) لعامی ۱۴۳۰ – ۱۴۳۱ق،کاظمین، العتبة الکاظمیة المقدسة، 1431ق، 79ص.
- الگوهای آسمانی «فاطمه و اربعین حسینی»: مجموعه سخنرانی های خطیب توانا حجت الاسلام والمسلمین حاج سید محمدتقی حشمت الواعظین طباطبائی قمی.علی تقدیری، قطب الدین محمد رستگار، تهران، ۱۳۸۹، 224ص.
- مجالس الاربعین فی مصیبة راس الحسین(ع).نورالله ذاکر قاضی عسگر، اصفهان، بینا، 1383ق، 139ص.
- مجلة صدی الاربعین.مجموعة مؤلفین، کربلا، العتبة العباسیة المقدسة، قسم الشؤون الفکریة والثقافیة، 1434ق.
- مجموعه مقالات در زمینه عاشورا، اربعین و نوروز.محمدفاضل استرآبادی، قم، انتشارات شیعه شناسی، ۱۳۹۲.
- مرثیه نامه: اربعین و ورود به مدینه محرم و صفر ۱۳۸۸.مجید عیوضی، تهران، آرام دل، صیام، ۱۳۸۸، 48ص.
- مسیر السبایا ویوم الاربعین ویلیه اربعین الحسین فی الادب القریض والشعبی.محمود الشریفی، قم، الشریف الرضی، ۱۳۷۳، 64ص، قم، باقیات، مکتبه فدک، ۱۴۲۸ق، 176ص.
- مسیرة الاربعین الحسینیة.علی حسین الخباز، کربلاء المقدسة، العتبة العباسیة المقدسة، قسم الشؤون الفکریة، 2012م.
- المسیرة الملیونیة فی زیارة الاربعین.عبد مناف عبد محمود الخفاجی، بابل، دارالصادق، 2014م، 123ص.
- المشی إلی الامام الحسین علیه السلام.محمود الغریفی البحرانی، قم، دارالصدیقة الشهیده، سماحة المرجع آیة الله العظمی المیرزا جواد التبریزی، ۱۴۲۵ق، 32ص.
- مصائب الحسین(ع) یوم الاربعین.الملایة معصومة حبیب الجریدان.
- مصائب حضرت زینب÷، از واقعه کربلا تا اربعین.مقصود باقری، تبریز، سالار، ۱۳۷۹، 170ص.
- من آداب زیارة الاربعین.الشیخ مهدی تاج الدین، کربلاء المقدسة، مکتبة العلامة ابن فهد الحلی. 2013م.
- نخستین اربعین در کربلا، آیة الله قاضی طباطبایی.مقدمه آیة الله جعفر سبحانی، تلخیص و نگارش مهدی شمس الدین، تهران، شورای سیاست گذاری ائمه جمعه، 1375، 71ص.
- النور المبین فی شرح زیارة الاربعین.مهدی تاج الدین، قم، دارالانصار، ۱۴۲۶ق، 248ص.
- همراه با آل علی(ع) (از عاشورا تا اربعین ).حشمت الله قنبری همدانی، [برای ] سازمان تبلیغات اسلامی، ستاد برگزاری برنامه های فرهنگی ـ تبلیغی سال حضرت امیرالمؤمنین علی(ع)، تهران، امیرکبیر، ۱۳۷۹، 145ص.
- یا اهل العالم: پیاده روی میلیونی اربعین حسینی از دریچه دوربین.عکس سید احسان باقری، علی حیاتی؛ گردآوری و بازنویسی متن محمد کرم زاده، تهران، بیان معنوی، ۱۳۹۱، 108ص.
- یوم الاربعین عند الحسین(ع).عبدالرزاق الموسوی المقرم، نجف، مطبعة القضاء، 1377ق، 40ص.
ب) مقالات
- «إحیاء الإسلام بإحیاء قضّیة الوحدة». حسن یحیی، صدی الاربعین (کربلا، العتبة العباسیة المقدسة، قسم الشؤون الفکریة والثقافیة، 1434ق.)، ص 9-12.
- «إحیاء أمر أهل البیت^ وتعظیم الشعائر الحسینیة».السید أحمد الحسینی، صدی الاربعین (کربلا، العتبة العباسیة المقدسة، قسم الشؤون الفکریة والثقافیة، 1434ق)، ص 15-23.
- «اربعین».دائرة المعارف تشیع، ج 1، ص 84.
- «اربعین امام حسین(ع)».حسین ظفرینژاد، ماهنامه پرسمان، ش 108، دی 1390، ص 17-18.
- «اربعین ابوالشهداء علیه آلاف التحیة و الثناء».نصرت الله نوریانی، آیین اسلام، ش 251، 18 آذر 1328، ص 1-2.
- «اربعین از دیدگاه رهبر».ماهنامه سرباز، ش208، دی 1392، ص 24.
- «اربعین امام حسین(ع)».یک گزارش اجمالی. رسول جعفریان، مقالات تاریخی، ص 171-178.
- «اربعین تداوم قیام حسینی».پیام انقلاب، ش 96، آبان 62، ص 4-7.
- «اربعین حسین بن علی(ع) (چهلمین روز پیکار سپاه حق با لشگر کفر و ننگ)». دانشوران، ش 3، تیر 1343، ص 7-10.
- «اربعین حسینی و روز زیارتی حضرت اباعبدالله الحسین(ع)».محمود سوری، گلبرگ معرفت، ش 73، فروردین 1385، ص 36-40.
- «اربعین حسینی».سیدرضا طاهری، اشارات، ش 149، زمستان 1391، ص 49-66.
- «اربعین حسینی».طه تهامی، پیام زن، ش 238، دی 1390، ص 30-35.
- «اربعین حسینی».محمدابراهیم محمدی، فرهنگ کوثر، ش 64، زمستان 1384، ص 29-35.
- «اربعین حسینی؛ درس ها و پیام ها».پیام انقلاب، ش 31، بهمن 1388، ص 2.
- «اربعین سید الشهدا(ع)».نصرت الله نوریانی، آیین اسلام، ش 271، آذر 1328، ص 1-2.
- «اربعین نور: اربعین حسینی».گلبرگ معرفت، ش 61، فروردین 1384، ص 49-53.
- «اربعین و بازگشت کاروان حسینی به کربلا». حسین تربتی، مبلغان، ش 172، آذر و دی 1392، ص 28-35.
- «اربعین، بلوغ عاشورا».محمدرضا سنگری، رشد معلم، ش 102، تابستان 1373، ص 44-45.
- «اربعین، تداوم عاشورا».جواد محدثی، پیام زن، ش203، بهمن 1387، ص 14-15.
- «اربعین، روزی که سرهای مجلسیان درباری فرو افتاد».نشریه صف، ش 25، دی 1360، ص 10-11.
- «اربعین، نگاهی به نقش تاریخ ساز امام سجاد(ع) بعد از فاجعه کربلا».نشریه جهاد، ش 59، آذر 1362، ص 32-33.
- «اربعینیة الامام الحسین(ع) فی وجدان الاسلام».عدنان عبدالنبی البلداوی، صدی الاربعین (کربلا، العتبة العباسیة المقدسة، قسم الشؤون الفکریة والثقافیة، 1434ق.)، ص 25-32.
- «اسرار اربعین در تاریخ خلقت».دیدار آشنا، ش 135، دی 1390، ص 12-14.
- «اگر اربعین نبود عاشورا گم می شد: مصاحبه با حجت الاسلام والمسلمین ارفع». پاسدار اسلام، ش 361، دی 1390، ص 16-19.
- «با اربعین حسینی».دوماهنامه نیمرخ، ش 26، فروردین و اردیبهشت 1385 ص 38-39.
- «با کاروان اربعین».پگاه حوزه، ش 318، دی 1390، ص 36-37.
- «پژوهشی در اربعین حسینی(ع)».محسن رنجبر، تاریخ در آیینه پژوهش، ش 5، بهار 1384، ص 157-192.
- «پیام آوران عاشورا (به مناسبت اربعین حسینی)».نشریه جهاد، ش 43، آذر 1361، ص 18-22.
- «پیام اربعین در زیارت اربعین».عبدالکریم پاک نیا تبریزی، مبلغان، ش 124، دی و بهمن 1388، ص 14-25.
- «تاملی پیرامون اربعین».احسانی، آفاق مهر، ش 48، دی – اسفند 1390، ص 118-119.
- «التأیید الإلهی لزیارة الاربعین». الشیخ مکی فاضل، صدی الاربعین (کربلا، العتبة العباسیة المقدسة، قسم الشؤون الفکریة والثقافیة، 1434ق)، ص 33-42.
- «تحقیق درباره اولین اربعین».سیدمحمدعلی قاضی طباطبائی، موعود، ش 8، خرداد و تیر 1377، ص 24-27.
- «تحقیقی درباره اربعین حسینی».محمدتقی سبحانی نیا، تاریخ در آیینه پژوهش، ش 6، تابستان 1384، ص 147-182.
- «تحلیل مبنای تاریخی اربعین حسینی».محمد فاضل، رواق اندیشه، ش 1، خرداد و تیر 1380، ص 5-32.
- «جلوههای حماسیه سیاسی در زیارت اربعین».علی حائری مجد، اشارات، ش 153، زمستان 1392، ص 38-39.
- «چگونگی پیدایش و برپایی مراسم اربعین حسینی در زنگبار».یاسر کنعانی، اخبار شیعیان، ش63، بهمن 1389، ص 36.
- «در اربعین چه گذشت». گلستان قرآن، ش 63، اردیبهشت 1380، ص 27.
- «درس اربعین».معارف، ش 100، آذر و دی 1392، ص 22.
- «زیارة الأربعین من علامات المؤمن».کاظم البهادلی، الفرات، ش 11، صفر 1423ق.
- «زیـارة الأربعین هکذا تحدث عنها المعصومون… و التزم الحسینیون».تحقیق احمد الحسینی، شعائر، ش 9، صفر 1432ق، ص 8-12.
- «زیارة الأربعین، نبض وحدة الأمّة والُستضعفین».حسین کورانی، شعائر، ش 46. ربیع الاول 1435ق، ص 6-7.
- «زیارت: نهضت پیاده روی اربعین».جواد محدثی، پیام انقلاب، ش 158، اسفند 1364، ص 62-65.
- «سرّ قداست اربعین حسینی».محمد فاضل استرآبادی، اخبار شیعیان، ش 17، فروردین 1386، ص 40-41.
- «سفر عشق: روایتی از پیاده روی اربعین از نجف تا کربلا».سید محمدجعفر محمودی، آفاق مهر، ش 54، آذر و دی 1392 ص 6-13.
- «سلام بر کسی که زخم هایش التیام یافت».رقیه ندیری، اشارات، ش 153، زمستان 1392، ص 24-32.
- «سلام برتو که وارث تمام انبیایی: نگاهی به زیارت مهم اربعین که خواندنش یکی از نشانه های ایمان است».فاطمه مرشدی، خیمه، شماره 83، دی 1390 ص 90-91.
- «شیعیان زنگبار و مراسم اربعین». وقف میراث جاویدان، ش 39-40، پاییز و زمستان 1381، ص 91-93.
- «عاشورا در زیارت اربعین».نصرالله شریفی، مجموعه عاشورا، ص 201-211.
- «فی اربعین الامام الحسین (ع) ».سلمان هادی آل طعمه، المنیر الحسینی، ش 21-22، ربیع الاول 1428ق، ص 238-240.
- «مراسم الاربعین فی البحرین».مجلة شعائر، ش 45، صفر 1435ق.
- «مطاف دل ها (به مناسبت اربعین حسین)».مهدی پیشوایی، درس هایی از مکتب اسلام، سال 49، ش 11، دی 1388، ص 5-8.
- «معراج انسان ها در پیاده روی اربعین».عبدالکریم پاک نیا تبریزی، مبلغان، ش 172، آذر و دی 1392، ص 74-82.
- «نگاهی به آموزه های دعای اربعین».سیدرضا طاهری، اشارات، ش 8، زمستان 1391، ص 51-62.
- «نگاهی به زیارت اربعین سالار شهیدان (مبتنی بر آثار و اندیشه های حکیم الهی آیت الله جوادی آملی)».حسین محمودی، اشارات، ش 4، زمستان 1390، ص 47-57.
- «نگاهی به کتاب: تحقیق درباره روز اربعین حضرت سیدالشهدا(ع)». کیهان فرهنگی، ش 8، آبان 1363، ص 43.
- «نوح السبایا والصحابة یوم الاربعین».السید صالح الشهرستانی، صدی الاربعین (کربلا، العتبة العباسیة المقدسة، قسم الشؤون الفکریة والثقافیة، 1434ق)، ص 147-152.
- «ویژگی های امام حسین(ع) در زیارت اربعین».عبدالکریم پاک نیا تبریزی، مبلغان، ش 148، بهمن 1390، ص 114-125.
ج) پایان نامه
- ارائه ساختار مناسب مستند دینی ـ آیینی با مطالعه موردی اربعین حسینی در عراق.حسن امامی، پایان نامه کارشناسی ارشد، به راهنمایی علی اصغر غلامرضایی و مشاوره محمود اربابی، دانشکده صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران، 1392.
بازدیدها: 0