معارف اسلامی شعبان المعظم ماه رسول الله

معارف اسلامی شعبان المعظم ماه رسول الله صلّی الله علیه و آله

در فضیلت بعضی از اوقات بر بعضی دیگر، هیچ تردیدی نیست. تمامیِ ماه مبارک رمضان، لیلـه القدر، شب مبعث پیامبر خدا صلوات الله علیه و آله، عید سعید غدیر و … در شمار این ایّام مبارک است. امّا گذشته از شرافت ذاتیِ بعضی از ایّام، اهمیّت حاصل از بعضی از وقایع خاص نیز به شرافت آن ایّام می افزاید. ماه شعبان نیز در شمار شریف ترین ایّام سال قرار دارد که نه تنها خود شریف است، بلکه بستر ولادت ولیّ مطلق الهی، حضرت بقیهالله عجّل الله تعالی فرجه الشریف نیز هست. از این روست که در سخنان پیامبر اکرم  و اهل بیت صلوات الله علیهم اجمعین نیز به وفور به اهمیّت این ماه اشاره شده است.

بنابر آنچه در شماری از متون روایی وارد شده، رسول خدا علیه و آله السّلام، در یکی از سال ها، به هنگام آغاز این ماه خطبه ای خواندند و مردم را نسبت به شرافت این ماه آگاه فرمودند. قسمت هایی از این خطبه چنین است:

«شعبان ماه شریفی است و آن ماه من است. حاملان عرش آن را بزرگ می شمارند و حقّ آن را می شناسند. آن ماهی است که در آن همچون ماه رمضان، روزی بندگان زیاد می گردد و در آن بهشت آذین بسته می شود. و این ماه را شعبان نامیده اند زیرا در آن ارزاق مؤمنان تقسیم می شود و آن ماهی است که عمل در آن چند برابر می شود و کار نیکو هفتاد برابر ثمره می دهد.»۱

بنابر آنچه در این خطبه وارد شده است:

1. شعبان ماه پیامبر اکرم است؛
2. فرشتگان احترام این ماه را کاملاٌ رعایت می کنند؛
3. ارزاق مردمان، به ویژه روزیِ معنویِ آنان در این ماه تقسیم می شود؛
4. در این ماه، فرشتگان بهشت را زینت می دهند، تا مؤمنان به آن وارد شوند؛
5. خداوند به فضل خود، حسنات مردم را در این ماه هفتاد برابر پاداش می دهد، و از گناهان آنان درمی گذرد.

بنابر آنچه در حدیثی دیگر آمده، این ماه ماهی است که:

در هر پنجشنبه ماه شعبان، آسمان ها زینت بسته می شود، پس فرشتگان به دعا می پردازند که پروردگارا! آن کس را که در این روز روزه بدارد، ببخشای، و دعایش را اجابت فرمای. پس هر کس که در این روز دو رکعت نماز گذارد و در هر رکعت آن یک مرتبه سوره حمد و یکصد مرتبه سوره توحید را بخواند و بعد از نماز نیز یکصد مرتبه صلوات بفرستد، خداوند تمامی حاجت های دینی و دنیایی او را اجابت می فرماید.۲

اهمیّت شب نیمه شعبان

اکنون که اندکی به اهمیّت این ماه واقف شدیم، می افزاییم که در میان تمامی روزها و شب های این ماه، شب نیمه ماه که شب ولادت حضرت حجّت بن الحسن عجّل الله تعالی فرجه الشریف است؛ از شرافتی ویژه برخوردار است.

پیامبر اکرم صلّی الله علیه وآله، این چنین از اهمیّت این شب خبر میدهند:

من شب نیمه شعبان، خوابیده بودم که جبرائیل به نزدم آمد و گفت: ای محمّد! آیا در این شب می خوابی؟

گفتم: ای جبرائیل! مگر این شب چه شبی است؟

جبرائیل گفت: این شب، شب نیمه شعبان است. ای محمّد برخیز! پس مرا از بستر خواب بلند نمود و آنگاه مرا به بقیع برد و گفت: سرت را بلند کن و به آسمان بنگر. این شبی است که در آن درب های آسمان و در رحمت الهی و رضایت او گشوده می گردد… ای محمد! هر کس این شب را تا صبح به تکبیر، تسبیح، تهلیل، دعا، نماز، قرائت قرآن، انجام مستحبّات و استغفار بگذراند، بهشت منزل و آرامش گاه او خواهد بود.۳

در حدیثی دیگر، چنین آمده است که پیامبر اکرم صلّی الله علیه وآله به هنگام حلول این ماه فرمودند:

شعبان ماه من است، خداوند رحمت فرماید آنکس را که مرا در ماهم یاری رساند.۴

هر چند اطاعت از دستورهای پیامبر خدا صلّی الله علیه وآله، مصداق کامل کمک به ایشان در این ماه است، امّا می توان صلوات بر ایشان و اهل بیت مکرّم علیهم السّلام را نیز از مصادیق اعانت ایشان دانست. ازین روست که بسیاری از بزرگان به کثرت صلوات در این ماه سفارش می نموده اند.

بنابر آنچه در حدیثی دیگر آمده است:

خداوند به ذات مقدّس خود سوگند خورده است که هر کس را در این ماه به او پناه برده و از او درخواست کند، از رحمت خود محروم ننماید.۵

بنابر روایت کمیل، یار با وفا و با معرفت امیرالمؤمنین علیهم السّلام، در جلسه ای یکی از یاران حضرت از ایشان درباره آیه شریفه «فِیهَا یُفْرَقُ کُلُّ أَمْرٍ حَکِیمٍ»۶ سؤال کرد، ایشان نیز در تفسیر شب قدر که امور آدمیان در آن مقدّر می شود به بیان اهمیّت شب نیمه شعبان پرداختند و به خصوص برخواندن دعای حضرت خضر علیه السّلام در این شب تأکید کردند.

پس از اتمام جلسه و آنگاه که کمیل به منزل خود بازگشت، باز به نزد حضرت مراجعه کرد تا دعای خضر را از ایشان فرا گیرد. حضرت نیز نخست او را امر به نوشتن کردند و آنگاه دعای معروف کمیل را برای او خواندند، و سرانجام او را به خواندن این دعا در شب نیمه شعبان سفارش فرمودند.۷ دعای کمیل اگر چه بنا به سنّت معمول در شب های جمعه قرائت می شود، امّا ویژه این شب نیز است، هر چند خواندن آن در شب های دیگر نیز بسیار با فضیلت است.

از همین روست که شب نیمه شعبان، شب قدر است و یا دست کم، در فضیلت همچون شب های قدر معروف است. روایات متعدّدی از حضرت صادق و حضرت باقر علیهما السّلام نیز به این مطالب گواهی می دهد. از این روست که فضائل و نیز اعمال ویژه این شب بسیار بیشتر از فضائل و اعمال دیگر شب های مبارک سال، همچون شب ولادت پیامبر اکرم صلّی الله علیه وآله، شب ولادت حضرت امیرالمؤمنین علیه السّلام، و نیز شب ولادت حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها می باشد.۸

پی نوشت:

1. بحارالانوار، ج ۹۴، ص ۶۸، الاقبال، ص ۶۸۴٫
2. وسائل الشیعه، ج ۸، ص ۱۰۴، حدیث ۱۰۱۷۷، الإقبال، ص ۶۸۸٫
3. بحارالانوار، ج ۹۵، ص ۴۱۲؛ الإقبال، ص ۶۹۹٫
4. الإقبال، ص ۶۸۳؛ وسائل الشیعه، ج ۱۰، ص ۴۹۲، حدیث ۱۳۹۳۴٫
5. وسایل الشیعه، ج ۸، ص ۱۰۶، حدیث ۱۰۱۸۳؛ بحارالأنوار، ج ۹۴، ص ۸۵؛ مصباح المتهجّد، ص ۸۳۱٫
6. سوره دخان (۴۴)، آیه ۴٫
7. الإقبال، ص ۷۰۶٫
8. ر.ک: اعمال شب نیمه شعبان، مفاتیح الجنان، شیخ عباس قمی.

خبرگزاری تسنیم

پایگاه اطّلاع رسانی هیات رزمندگان اسلام

بازدیدها: 0