منظور از «نماز نداشتن» چیست

حکم حرام بودن شراب در برخى آیات قرآن کریم و فرمایشات معصومین(علیه السلام) وارد شده و در حرمت آن هیچ تردیدى نیست(2)، از جمله آثار مخرب شراب تأثیر آن بر سایر اعمال و آداب دینى است از جمله در حدیثى مى‏‌خوانیم «لَا تُقْبَلُ صَلَاةُ شَارِبِ الْخَمْرِ أَرْبَعِینَ یَوْماً إِلَّا أَنْ یَتُوبَ»(3)؛ شخصى که شراب بنوشد تا 40 شبانه‏‌روز نمازهایش قبول واقع نمى‏‌شود، مگر از این گناه کبیره توبه کند و منظور کسانی که می‌گویند شرابخوار نماز ندارد نیز همین است؛ یعنی تا چهل روز نماز چنین فردی مورد قبول خداوند قرار نمی‌گیرد و به کار بردن چنین تعبیری به این معنا نیست که نماز بر او واجب نبوده و یا اینکه نماز از گردن او ساقط می‌شود و این حرف بهانه‌ای برای ترک نماز شودگردد، بلکه اگر کسی مرتکب خطای شرابخواری شد، باید بعد از حالت مستی نمازش را بجا آورد، چرا که نماز چنین فردی صحیح بوده و در هر صورت باید نماز خود را بخواند تا حداقل گرفتار عذاب ترک نماز نشود.

اما اینکه چرا تا چهل روز نماز شرابخوار مورد قبول خداوند قرار نمی‌گیرد؟ هر چند ممکن است در ظاهر این امر عجیب به نظر برسد، ولى با بررسی حکمت و اسرار نماز معلوم می‌شود، بین جسم و روح نمازگزار ارتباط تنگاتنگى هست، چرا که نماز وسیله ارتقا روحى و معنوى، عامل تقرب به ذات اقدس اله و … است و از آنجا که اولین و مهم‌ترین اثر تخریبى شراب متوجه روح و جان آدمى است و نیز چون حقیقت انسان را روح او تشکیل مى‏‌دهد لذا تأثیر سوء شراب، فاحش‏تر و عظیم‏تر از آن است که به نظر برسد. از همین رو وقتی گفته مى‏شود نماز چنین فردى پذیرفته نیست، به این علت است که روح او قابلیت درک و استعداد دریافت فیوضات روحانى و معنوى را از دست مى‏دهد. به طورى که از بعضى روایات به دست مى‏‌آید، شراب ام‏‌الفساد و مادر تمام گناهان و لغزش‏‌ها است.

امام صادق(علیه السلام) مى‏‌فرماید: کسى که یک جرعه شراب بیاشامد، خدا و پیغمبران و مؤمنین او را لعنت مى‏‌کنند، اگر به مقدارى بخورد که مست شود، روح ایمان از او دور مى‏‌شود و به جایش روح کثیف شیطانى جایگزین مى‏‌شود، پس نماز را ترک مى‏‌کند و ملائکه او را سرزنش مى‏‌کنند و خداى تعالى او را خطاب مى‏‌کند: اى بنده من کافر شدى، بدا به حال تو، پس امام فرمود: بدا به حالش، بدا به حالش، به خدا سوگند یک سرزنش الهى از هزار سال عذاب سخت‏‌تر است»(4).

آرى! شراب روح ایمان را متزلزل مى‏‌سازد و روح ناآرام و بى‏‌قرار و بدون اتکاء، هرگز فیض الهى و ارتباط معنوى را درک نخواهد کرد، هر عبادتى به خصوص نماز نیاز به اقبال و توجه روح دارد، اگر روح نمازگزار استعداد و قابلیت خود را از دست بدهد، مانند ظرفى خواهد بود که واژگون در زیر بارش باران قرار بگیرد، مسلماً هر قدر هم باران بیاید به داخل ظرف وارونه، داخل نخواهد شد.

در این خصوص از امام رضا(علیه السلام) نیز چنین روایت شده که: شخصی به نام حسین بن خالد می‌گوید محضر مبارک حضرت رضا(علیه السلام) عرض کردم برای ما از پیامبر(ص) روایت شده که فرموده‌اند: کسی که شراب بیاشامد تا چهل روز نمازش مقبول نیست، آیا این روایت صحیح است؟ حضرت فرمودند: راویان این حدیث راست گفته و حدیث را صحیح نقل کرده‌اند. عرض کردم: چرا نمازش تا چهل روز مقبول نیست نه کمتر از آن و نه بیشتر، حضرت فرمودند: برای اینکه حق تعالی خلقت انسان را مقدر و معین فرموده با این بیان: وقتی نطفه انسان در رحم مادر قرار می‌گیرد 40 روز به حال نطفه بعد تبدیل به علقه می‌شود تا 40 روز سپس مضغه می‌شود و 40 روز به این حالت است (و همین طور جلو می رود تا خلقت کامل شود)، بنابراین وقتی شخصی شراب می‌خورد آن شراب 40 روز در بدن او می‌ماند و تا این زمان که بقایا و ذرات شراب در جوف او باقی است، نماز نباید مقبول درگاه الهی واقع شود.[5]

در پایان باید این مطلب را یادآوری کرد، همان گونه که در روایات تصریح شده باب توبه و رحمت الهی به سوی گناهکاران باز است، لذا اگر فردی از گناه شرب خمر توبه کند، نمازش مورد قبول درگاه الهی قرار خواهد گرفت و توبه وی نیز باید به گونه‌ای باشد که عزم جدى بر ترک این گناه کند، به طورى که دیگر بازگشتى به گناه گذشته نکند و در آینده نیز هرگز به آن گناه فاحش مرتکب نشود.