نقش قرآن و پیشوایان دینی در تربیت

از جمله عواملی که می تواند در تربیت و اعتلای شخصیت افراد تاثیرگذار باشد، قرآن کتاب آسمانی ما مسلمانان است. مربیان و والدین گرامی می توانند از این عامل ارزنده تربیتی در رشد شخصیت و تعالی روح خویش و فرزندان به وجه احسن بهره مند شوند. حضرت امام مجتبی علیه السلام در این رابطه می فرماید:

ان هذا القرآن فیه مصابیح النور و شفاء الصدور فلیجل جال بضوئه ولیلجم الصفه قلبه فان التلقین حیاة القلب البصیر کما یمشی المستنیر فی الظلمات بالنور؛^[1]

در قرآن چراغ های هدایت و شفای سینه هاست، برای هر عارف صاحب بصیرتی شایسته است که در پرتو آن به قلب خویش جلاء دهد و هر نکته سنجی را سزد که دل خویش و افکار خود را توسط قرآن کنترل نماید، تفکر در آن حیات بخش دل هاست، همچنان که شخص گمشده در تاریکی ها به دنبال نور، راه خویش را می یابد. و همچنین آن بزرگوار در مورد نقش پیامبر صلی الله علیه و آله و اهل بیت علیهم السلام در رشد و ترقی افراد و تاثیر پیروی از آنان در یافتن راه صحیح زندگی برای افراد بشر، چنین می فرماید:

ماییم حزب پیروز خداوند و خاندان نزدیک پیامبر خدا و خانواده پاک و پاکیزه او، و یکی از دو چیز گرانبهایی هستیم که رسول خدا صلی الله علیه و آله پس از خود در میان امتش به جای گذارد، و ما جفت و همدوش کتاب خداییم که تفصیل هر چیز در آن است و هیچگونه باطلی از پس و پیش در آن راه ندارد، پس اعتماد و اطمینان در تفسیر آن بر ماست و ما در تاویل آن راه گمان نپوییم، بلکه حقایق آن را به یقین می دانیم، پس از ما اطاعت کنید که اطاعت ما واجب شمرده شده، چرا که به طاعت خداوند- عزوجل- و رسولش مقرون گشته است، خداوند عزوجل فرمود:

یا ایها الذین امنوا اطیعوا الله و اطیعوا الرسول و اولی الامر منکم؛

ای کسانی که ایمان آورده اید از خدا و رسول او و صاحبان امر، اطاعت کنید.^[2]

آن حضرت در رابطه با تاثیر عمیق و ریشه دار قرآن و پیشوایان معصوم علیهم السلام بارها سخن گفته و مردم را با این دو عامل تربیتی و انسان ساز آشنا ساخته است. بنابراین بر اولیاء و مربیان دلسوز جامعه شایسته است که از تاثیر این دو عامل اساسی غافل نبوده و در تربیت فرزندان به این مسئله کمال توجه را نموده و در حد امکان با روش های دلپسند و جذاب تاثیر آنان را مدنظر داشته باشند.

امام مجتبی علیه السلام در گفتاری مقام و عظمت اهل بیت علیهم السلام و موقعیت آنان در رهبری افراد بشر و هدایت استعدادها و پرورش و تعالی روح و روان انسان ها را چنین ترسیم می نماید:

ان الائمة منا و ان الخلافة الا فینا و ان الله جعلنا اهلها فی کتابه و سنة نبیه صلی الله علیه و آله و ان العلم فینا و نحن اهله و هو عندنا مجموع کله بحزا فیره و انه لا یحدث شی الی یوم القیامة حتی ارش الخدش الا و هو عندنا مکتوب باملاء رسول الله صلی الله علیه و آله و خط علی علیه السلام بیده؛^[3]

پیشوایان هدایتگر از ما اهل بیت علیهم السلام می باشند و خلافت و صلاحیت رهبری مردم با ما خانواده است و خداوند به ما خانواده چنین اهلیتی داده و در قرآن و روش پیامبر به آن مفتخر گردانیده است.

ما اهل علم و دانش هستیم و تمام علوم مختلف در پیش ماست، هیچ حادثه در جهان آفرینش رخ نمی دهد، مگر اینکه در پیش ما اهل بیت علیهم السلام به املاء پیامبر صلی الله علیه و آله و خط علی علیه السلام نوشته ای در رابطه با آن وجود دارد، حتی حکم و دستور یک خراش کوچک هم در پیش ماست.

گفتنی است که رهنمودهای قرآن و اهل بیت علیهم السلام نه تنها برای سعادت مسلمانان بلکه برای کمال و تربیت تمام افراد بشر تنظیم گردیده است، آوای ملکوتی و وحیانی آن ها با سطح فرهنگ تمام طبقات محتلف مردم هماهنگ است، چرا که انسان ها گرچه در فرهنگ ها و سنت های قومی و جغرافیایی با هم اشتراک ندارند، اما در فرهنگ انسانی- که همان فطرت پایدار تغییرناپذیر است- با هم دیگر مشترک هستند و مخاطبین قرآن و اهل بیت علیهم السلام هم فطرت پاک انسان ها است. فطرت الله التی فطر الناس علیها لا تبدیل لخلق الله ذلک الدین القیم ولکن اکثر الناس لا یعلمون؛^[4] این فطرتی است که خداوند، انسان ها را بر آن آفریده و دگرگونی در آفرینش الهی نیست؛ این است آیین استوار، ولی اکثر مردم نمی دانند.

در نتیجه محتوای پیام های آسمانی قرآن و رهنمودهای دلنواز پیشوایان معصوم علیهم السلام همانند آبی گوارا و زلال عامل حیات و رشد و تربیت همه طبقات افراد بشر می باشد.

پی نوشت ها

[1] كشف الغمه، ج 1، ص 573، بحار الانوار، ج 75، ص 112، مسند امام مجتبى عليه السلام، ص 724.

[2] امالى مفيد، محمد بن نعمان بغدادى، ص 398.

[3] احتجاج طبرسى، ج 2، ص 287.

[4] روم، آيه 30.