نهضت تحریم تنباکو: قیامی ملی علیه استبداد و استعمار

نهضت تحریم تنباکو یک جنبش عمومی به رهبری مرجعیت دینی بود که در سال ۱۲۷۰ شمسی (۱۳۰۹ قمری) برای لغو قرارداد تنباکو میان دولت ایران و یک شرکت انگلیسی شکل گرفت. این قرارداد که به قرارداد رژی معروف بود. امتیاز انحصاری کشت، خرید و فروش توتون و تنباکو را به مدت پنجاه سال به یک شرکت انگلیسی واگذار می‌کرد.

علل و عوامل:

• نارضایتی عمومی: مردم از حکومت ناصرالدین شاه و امتیازهای واگذار شده به بیگانگان ناراضی بودند.
• قرارداد رژیم: این قرارداد، دارایی‌های مردم را به یغما می‌برد و باعث نفوذ بیگانگان در کشور می‌شد.
• رهبری میرزای شیرازی: میرزای شیرازی، مرجع تقلید شیعیان، با صدور حکم تحریم تنباکو، رهبری این جنبش را بر عهده گرفت.

شرح واقعه:

• پس از اعتراضات مردمی و بی‌توجهی شاه، میرزای شیرازی در ۱۲ آذر ۱۲۷۰ حکم تحریم تنباکو را صادر کرد.
• این حکم، استعمال هرگونه توتون و تنباکو را به منزله محاربه با امام زمان (ع) اعلام کرد.
• حکم تحریم با استقبال گسترده مردم روبرو شد و حتی درباریان و همسران شاه نیز از استعمال دخانیات خودداری کردند.
• بازاریان و کسبه، مغازه‌های خود را بستند و مردم به خیابان‌ها آمدند و علیه حکومت و شاه شعار دادند.

نتایج و پیامدها:

• لغو قرارداد رژی: ناصرالدین شاه در ۱۶ دی ۱۲۷۰ مجبور به لغو کامل قرارداد امتیاز توتون و تنباکو شد.
• قیام مردم و روحانیان: این نهضت، زمینه‌ساز قیام‌های بعدی مردم علیه سلطنت و استعمار شد.
• احیای دولت: به گفته امام خمینی، این حرکت دولت ساقط شده ایران را زنده کرد.
• تقویت نفوذ روحانیت: این نهضت نشان داد که روحانیت از نفوذ زیادی در جامعه برخوردار است. و می‌تواند نقش مهمی در تحولات سیاسی و اجتماعی ایفا کند.

دیدگاه امام خمینی:

امام خمینی (ره) به نهضت تنباکو و نقش میرزای شیرازی در آن، اهمیت ویژه‌ای می‌دادند. ایشان معتقد بودند که این نهضت، کشور را از حلقوم استعمار بیرون کشید. و استقلال ایران را در آن مقطع زمانی تضمین کرد. ایشان همچنین حکم تحریم تنباکو را حکمی سیاسی و حکومتی می‌دانستند که بر اساس مصالح مسلمانان صادر شده بود.

مخالفان:

مخالفان حکم تحریم تنباکو شامل استعمار انگلیس و رژیم شاه بودند که تلاش کردند با تطمیع برخی از علما، این حکم را بی‌اثر کنند؛ اما موفق نشدند.

بازدیدها: 0