پایگاه اطلاع رسانی هیات رزمندگان اسلام هیات رزمندگان اسلام , سایت هیات رزمندگان اسلام , پایگاه اطلاع رسانی هیات رزمندگان اسلام , هیات , سایت هیات , هیئت رزمندگان , هیئت رزمندگان اسلام
عمليات والفجر 8 اوج خلاقيت و برنامه‌ريزي فرماندهان در انديشه دفاعي و نظامي برآمده از انقلاب اسلامي به شمار مي‌رود. ويژگى‌هاى منحصر به فرد و تأثيرات مهمى که اين عمليات در روند جنگ عراق و ايران برجاي گذاشت از ابتكار عمل و طراحيِ ويژه از نكات حائز اهميتي است که اين عمليات را نسبت به ساير عمليات‌ها در جنگ تحميلي عليه ايران متمايز ساخته است. اين عمليات در ميان رويدادها و عمليات‌هاي دوران دفاع مقدس؛ جايگاه مهم و برجسته ايي دارد؛ چنانچه اقدامات قبل و بعد خود را معنا و جهت بخشيده است. مي‌توان گفت؛ اين عمليات به لحاظ پيچيدگي، تفكر و انديشه راهبردي، با هيچ يک از عمليات‌هاي جمهوري اسلامي ايران و عراق در دوران جنگ تحميلي قابل مقايسه نيست. به مناسبت سالگرد اجراي اين عمليات، در اين دو صفحه نكاتي براي آشنايي با ابعاد مختلفش بيان شده است.
پيشينه‌اي در عمليات‌هاي خيبر و بدر
پيشينه عمليات والفجر 8 و فتح فاو به همت نيروهاي سپاه پاسداران را بايد در دستاوردهاي تجربي، روشي، سازماني و انديشه‌اي عمليات‌هاي خيبر و بدر جست و جو کرد. قبل از عمليات خيبر و بدر، سپاه تجربه عمليات آبي خاکي نداشت و پس از ورود سپاه به هورالهويزه و حدود 27 ماه فعاليت درون آب هاي راکد هور و هوا، تست عملي و ذهني فرماندهان با قايق و غواص و نيز آموزش و عادت و انطباق پذيري عبور از- فرماندهان و رزمندگان با زندگي و جنگ در آب سبب شد که سير تكاملي راهبرد عملياتي، يعني در ذهن فرماندهي عالي سپاه جا باز کند و تجربه استفاده از قايق و آشنايي با ابزارهاي غواصي- اروندرود به فرماندهان سطوح مختلف و رزمندگان، اين امكان را داد که پر ريسک ترين اقدام دوران جنگ را رقم بزنند. عمليات فاو در 23 ارديبهشت 1364 کليد خورد و حدود 9 ماه بعد در 20 بهمن 1364 در ساعت 22:10 توسط فرمانده کل سپاه با قرائت رمز عمليات به اين شرح، صادر شد: «بسم الله ارحمن الرحيم. لا حول و لا قوة الا بالله العلي العظيم. قاتلو هم حتي لا تكون فتنه. يا فاطمه الزهرا، يا فاطمه‌الزهرا، يا فاطمه الزهرا.»
اهداف عمليات والفجر 8 چه بود؟
عمليات والفجر 8 به لحاظ موقعيت جغرافيايي در شمال خليج فارس و منطقه فاو، از اهداف سياسي نظامي ويژه اي برخوردار بود. حضور نظامي ايران در فاو، نشانگر بي ثباتي حكومت بغداد و ضعف و ناتواني ارتش عراق به شمار مي‌رفت. مهمترين هدف‌هاي سياسي نظامي اين عمليات؛ تصرّف فاو، تسلّط بر اروندرود، تهديد بندر امّ القصر، هم مرزي با کويت، مسدود کردن راه ورود عراق به خليج فارس، تأمين خور موسي و امكان تردد کشتي‌ها به بندر امام خميني رحمة الله علیه و انهدام سكوهاي پرتاب موشک عراق در منطقه فاو بود. لذا فرماندهان سطوح مختلف حدود 722 روز وقت صرف کردند تا دقيق ترين عمليات نظامي دفاع مقدس انجام گيرد. موفقيت عمليات والفجر 8 که در پي طراحي و برنامه‌ريزي مناسب حاصل شد، افق جديدي در جنگ گشود که در روند آتي جنگ در ابعاد گوناگون مؤثر افتاد.
فرماندهي عمليات چگونه صورت گرفت؟
در اين عمليات فرماندهى واحد و اجراى عمليات توسط يک سازمان، جايگزين روش مرسوم در عمليات‌هاى گذشته شد و سپاه و فرمانده آن به طراحى و برنامه‌ريزى عمليات پرداختند و ارتش با پشتيبانى هوايى، دفاع ضد هوايى و بکارگيرى هوانيروز و توپ خانه به عمليات کمک کرد. سپاه پاسداران با تشكيل قرارگاه خاتم‌الانبياء صلي‌الله عليه وآله وسلّم هدايت و اجراي عمليات را با دو قرارگاه عملياتي کربلا و نوح بر عهده داشت. چهار قرارگاه فرعي با مأموريت‌هاي جداگانه تشكيل شدند و قرارگاه قدس نيز به سه تيپ امام رضا عليه‌السلام، 7 سيدالشهدا و 8 الغدير ماموريت تک پشتيباني در محور بوارين را بر عهده گرفت.
ويژگي‌هاي منطقه عملياتي چه بود؟
انتخاب منطقه رأس البيشه و فاو تا کارخانه نمک براي اجراي عمليات بعنوان زمين عرصه نبرد نيز بدليل عدم توازن در قدرت نظامي، تسليحات و تجهيزات ارتش عراق، از ديگر نكات ابتكاري در عمليات والفجر 8 است. منطقه عملياتي فاو از سه طرف در آب محصور بود. انتخاب منطقه اي که سه طرف آن براي حمله دشمن قابل استفاده نباشد، يک خلاقيت به شمار مي‌رفت و نشان مي‌داد که فرماندهان سپاه در انتخاب زمين، هدف استراتژيک و منطبق بر توان نظامي ايران، داراي مهارت هستند. رودخانه اروند که ابتكار و خلاقيت عمليات محسوب مي‌شد، کانون دلهره و نگرانى نيز بود. وجود حالت جزر و مد، ورود آب از خليج فارس به داخل رودخانه و ورود آب رودخانه به خليج فارس، لزوم شناخت و تسلّط بر موقعيت‌هاي مختلف آب بويژه در حالت جزر که حدود 3 ساعت در روز آب چندين متر از سطح کاهش مي‌يافت و مي‌بايست به انتظار حالت مدّ نشست همگي دشواري‌هايي بود که عبور از رودخانه اروند را امري محال نشان مي‌داد. نتيجه چنين ديدگاهي در دشمن نيز، غافلگيري ارتش عراق بود و آنچه به اين غافلگيري عمق بخشيد دو ابتكار فرماندهان سپاه يعني مبادرت به عمليات فريب در منطقه هورالهويزه که دو عمليات بزرگ خيبر و بدر در آن انجام شده بود و بر اثر تجمع و ستون کشي، ارتش عراق را به اين گمان انداخته بود که ايران عملياتي در اين منطقه در پيش خواهد داشت و دوم اجراي تک پشتيباني در جزيره امّ الرصاص که بدليل داشتن موقعيتي استراتژيكي ذهن فرماندهان عراقي را به خود منعطف و از فاو منحرف مي‌نمود.
اجراي عمليات چگونه صورت گرفت؟
چگونگي شكستن خط، موضوعي مهم بود و بعبارتي طي کردن ديگر مراحل و تحقق اهداف مورد نظر در گرو عبور از رودخانه اروند و شكستن خط عراق در حاشيه ساحل غربي اين رودخانه بود. در طراحي عمليات مسئوليت شكستن خط به غواص‌ها واگذار شد. در طراحي عمليات ورود به شهر فاو، منتفي و تصميم گرفته شد که لشگرهاي 72 کربلا و 14 ثارالله از شمال و جنوب شهر، آن را دور بزنند و خود را به پايگاه موشكي، جاده امّ القصر و جاده استراتژيک برسانند و از آن جا به تدريج وارد شوند و در صورت مقاومت احتمالي به پاک سازي آن بپردازند. با اين حال، همان روز اول رزمندگان وارد شهر و مسجد آن شدند، زيرا مردم در شهر حضور نداشتند. دفاع ضد هوايي، يكي از شروط موفقيت عمليات و حفظ پيروزي محسوب مي‌شد. به همين دليل، از نيروي هوايي ارتش خواسته شد که سايت‌هاوک را در منطقه ايجاد کند. اما سايت در صورت روشن و فعال شدن در معرض حمله گروهي هواپيماهاي عراقي و انهدام قرار مي‌گرفت. براي مصون ماندن سايت از حملات احتمالي، افسران نيروي هوايي ارتش تصميم گرفتند سايت را خاموش کنند و فعال شدن آن را منوط به اعلام سايت مستقر در اميديه بدانند و با اعلام آن سايت، سايت مستقر در منطقه را روشن کنند تا به شليک مبادرت ورزد. اين تاکتيک و ابتكار عمل مؤثر افتاد و 12 هواپيماي عراقي در آسمان عملياتي فاو سرنگون شد. براى فرماندهان و مديران ستادى مبهم بود که چگونه وسايل سنگين مهندسى شامل لودر، بلدوزر، گريدر، کمپرسى و تجهيزاتى چون توپ و تانک و خودرو ، جيپ 423، جيپ تاو و ساير نيازهايى از اين دست را به آن طرف رودخانه منتقل کنند. در برنامه‌ريزى چنين فرض شد که از صبح روزعمليات، دستگاه‌هاى مهندسى، لودر و بلدوزر و دستگاه‌هاى پشتيبانى، با قرار گرفتن روى دوبه و بارج ولنديكرافت از ماهشهر و از داخل خليج فارس به اروندرود برود و در فاو تخليه شود. براي اين انتقال به شناسايى نياز بود. علاوه بر اين، براى اتخاذ روش مناسب به منظور حمله و هجوم به دشمن، به شناسايى پشتيبانى هم نياز بود. به هر حال، با شناسايى مسير ماهشهر به اروندرود و انتخاب نقطه يى مناسب به عنوان ساحل براى پياده کردن دستگاه‌ها و نيز پذيرش ريسک خطر بمب باران هوايى دوبه‌ها و بارج‌ها در خليج فارس؛ اين اقدام بزرگ انجام شد. تا حدود دو ماه پس از شروع عمليات که هنوز روى رودخانه اروند پل نصب نشده بود – به همين سختى و با همين وسعت، پشتيبانى‌هاى سنگين و سبک از منطقه عملياتى انجام شد. – نصب پل روى رودخانه از روز اول عمليات به طور جدى پىگيرى شد. پس از روزها شمع کوبى درون رودخانه، پل بعثت روى رودخانه اروند نصب شد. نصب پل با امكانات آن زمان، توانايى‌هاى محدود علمى، تجربى و در زمانى کوتاه، اقدامى خارق العاده و بزرگ به شمار مى رفت و بدون شک درون هريک از اين مؤلفه‌ها ذکر شده، از خلاقيت و ابتكار عمل، طراحى و برنامه‌ريزى، ده‌ها متغير رفتارى، برنامه يى و ابتكارى وجود دارد.
نتايج عمليات والفجر 8 چه بود؟
جمهوري اسلامي ايران در عمليات والفجر 8 توانست پيروزي‌هاي چشمگير و مواضع استراتژيكي را به دست آورد. پيروزي‌هايي که بسيار حائز اهميت و در سرنوشت جنگ بسيار تعيين کننده بود. از جمله ويژگي‌هاي مهم عمليات همانطور که شرح آن ذکر شد: غافلگيري و فريب، موقعيت زمين، آتش توپخانه، دفاع ضدهوايي، عبور غواصان از اروند و شكستن خط و وحدت فرماندهي بود. پيروزي‌هاي ايران در اين عمليات، بازتاب گسترده اي در محيط بين المللي و منطقه اي داشت. در فرايند بيش از 22 روز نبرد گسترده که صحنه واقعي رويارويي نيروي نظامي و ماشين جنگي حزب بعث عراق با توان قواي ايراني بود، ايران بر سواحل شمالي خورعبدالله در شبه جزيره فاو (شهر فاطميه) مسلّط و راه ورود عراق به خليج فارس بسته شد. در مجموع؛ آزادسازي و تصرف 947 کيلومتر مربع شامل: سرزمين خودي در اروندرود، ساحل خليج فارس در خور عبدالله، منطقه آبي آزاد شده و تصرف شده در خليج فارس و خشكي تصرف شده از دشمن؛ از دستاوردهاي اين عمليات بود. همچنين بيش از 27 فروند هواپيما و چرخ بال، صدها دستگاه تانک، نفربر و خودروي نظامي، توپ صحرايي، توپ ضدهوايي و ناوچه موشک انداز منهدم شد و ده‌ها دستگاه تانک و نفربر، 87 دستگاه خودرو، 7 عراده توپ صحرايي، 7 عراده توپ ضدهوايي، 3 دستگاه رادار موشک و 34 دستگاه مهندسي از ميان تجهيزات ارتش عراق به غنيمت قواي ايران درآمد.
بازدیدها: 808
