ویژگی های خاتم پیامبران از نظر احادیث

من محمّد بن عبد اللّه بن عبد المطلب هستمخداى متعال آفریدگان را بیافرید و مرا در [میان ]بهترین آنان قرار دادآنگاه آنان را به دو گروه تقسیم کرد و [باز] مرا در بهترین گروه آنان جاى دادسپس آنان را قبیله قبیله کرد و مرا در بهترین قبیله آنان قرار دادآنگاه آنان را به خاندان ها تقسیم کرد و مرا در بهترین خاندان جاى دادپس من از بهترینِ خاندان ها و پاکترین شما هستم.

( کنز العمّال : ۳۱۹۵۰ )

امام على علیه السلام ـ در وصف پیامبران ـ فرمود :

 آنان را در برترین امانتگاه به ودیعه نهاد و در بهترین قرارگاه جایشان داد··· تا آنکه کرامت خداوند سبحانه و تعالى به محمّد صلى الله علیه و آله رسیدپس او را از برترین رویشگاه و از ارجمندترین کِشتگاه بیرون آورد، از شجره اى که پیامبران خود را از آن آشکار نمود و اُمناى خویش را از آن برگزیدخانواده اش بهترین خانواده و دودمانش بهترین دودمان و شجره اش بهترین شجره است، این شجره در حرم [الهى ]رویید و در [کشتزار ]کَرَم و بزرگوارى بالید، شاخه هایش بلند است و میوه هایش دست نیافتنى.

( نهج البلاغه : الخطبه ۹۴ )

امام على علیه السلام :

 دودمان او بهترین دودمان است و شجره اش بهترین شجره، شاخه هایش راست است و میوه هایش آویخته، زادگاهش مکّه است و هجرتش به طَیْبَه ، در آن جا آوازه اش بلند شد و صداى [دعوت ]او به همه جا کشیده شد.

( نهج البلاغه : الخطبه ۱۶۱ )

امام على علیه السلام :

گواهى مى دهم که محمّد بنده و فرستاده خدا و مهتر بندگان اوستهرگاه خداوند خلق را به دو گروه تقسیم کرد، او را در بهترین گروه آن قرار داد.

( نهج البلاغه : الخطبه ۲۱۴ )

یتیم

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :

 فقر، افتخار من است.

( جامع الأخبار : ۳۰۲ / ۸۲۸ )

امام على علیه السلام ـ در وصف پیامبران ـ فرمود :

 آنان جماعتى مستضعف بودند و خداوند ایشان را با گرسنگى آزمود و با رنج و مشقّت امتحانشان فرمود··· اما خداوند سبحان فرستادگان خود را صاحبان اراده هاى نیرومند قرار داد و از نظر حالات ظاهرى ضعیف و فقیر اما توأم با قناعتى که دل ها و چشم ها را پر از بى نیازى مى کرد و همراه با نیازمندى و فقرى که چشم ها و گوش ها را از ناراحتى لبریز مى ساخت .

( نهج البلاغه : الخطبه ۱۹۲ )

درس نا خوانده

امام على علیه السلام :

 ··· هیچ گاه دو کار برایش پیش نیامد، مگر اینکه [رسول خدا صلى الله علیه و آله ]دشوارترین آن دو را برگزید.

( مکارم الأخلاق : ۱ / ۶۱ / ۵۵ )

امام صادق علیه السلام :

 پیامبر خدا صلى الله علیه و آله از زمانى که خداوند عزّ و جلّ او را برانگیخت، در حال تکیه دادن غذا نخورد و خوش نداشت که مانند پادشاهان باشدامّا ما نمى توانیم این کار را بکنیم.

( الکافی : ۶ / ۲۷۲ / ۸  )

امام صادق علیه السلام :

 جاءَ رجُلٌ إلى رسولِ اللّه ِ صلى الله علیه و آله و قد بَلِیَ ثَوبُهُ ، فحَمَلَ إلَیهِ اثنَی عَشَرَ دِرهَما ، فقالَ : یا علیُّ، خُذْ هذهِ الدَّراهِمَ فاشتَرِ لِی بها ثَوبا ألبَسُهُ قالَ علیٌّ علیه السلام : فجِئتُ إلَى السُّوقِ فاشتَرَیتُ لَهُ قَمیصا باثنَی عَشَرَ دِرهَما ، و جِئتُ بهِ إلى رسولِ اللّه ِ صلى الله علیه و آله ، فنَظَرَ إلَیهِ فقالَ : یا علیُّ، غیرُ هذا أحَبُّ إلَیَّ، أ تَرى صاحِبَهُ یُقیلُنا ؟ فقلتُ : لا أدری ، فقالَ : انظُرْ ، فجِئتُ إلى صاحِبهِ فقُلتُ : إن رسولَ اللّه ِ صلى الله علیه و آله قَد کَرِهَ هذا یُریدُ غیرَهُ فأقِلْنا فیهِ ، فَرَدَّ علَیَّ الدَّراهِمَ ، و جِئتُ بِها إلى رَسولِ اللّه ِ صلى الله علیه و آله ، فمَشى مَعَهُ إلَى السُّوقِ لِیَبتاعَ قَمیصا ، فنَظَرَ إلى جارِیَهٍ قاعِدَهٍ علَى الطّریقِ تَبکی ، فقالَ لَها رسولُ اللّه ِ صلى الله علیه و آله : ما شأنُکِ ؟ قالَت : یا رَسولَ اللّه ِ ، إنَّ أهلی أعطَونی أربَعَهَ دَراهِمَ لأشتَرِیَ لَهُم حاجَهً فضاعَت فلا أجسُرُ أن أرجِعَ إلَیهِم ، فأعطاها رَسولُ اللّه ِ صلى الله علیه و آله أربَعَهَ دَراهِمَ ، و قالَ : ارجِعی إلى أهلِکِ و مضى رسولُ اللّه ِ صلى الله علیه و آله إلَى السُّوقِ فاشتَرى قَمیصا بأربعَهِ دَراهِمَ ، و لَبِسَهُ و حَمِدَ اللّه َ عَزَّ و جلَّ و خَرَجَ ، فرأى رجُلاً عُریانا یقولُ : مَن کسانی کَساهُ اللّه ُ مِن ثِیابِ الجَنّهِ ، فخَلَعَ رَسولُ اللّه ِ صلى الله علیه و آله قَمیصَهُ الّذی اشتَراهُ و کَساهُ السّائلَ ، ثُمّ رَجَعَ إلَى السُّوق فاشتَرى بالأربعَهِ الّتی بَقِیَت قَمیصا آخَرَ ، فلَبِسَهُ و حَمِدَ اللّه َ عَزَّ و جلَّ و رَجَعَ إلى مَنزِلِهِ ، فإذا الجارِیَهُ قاعِدَهٌ علَى الطَّریقِ تبکی ، فقالَ لَها رَسولُ اللّه ِ صلى الله علیه و آله : ما لَکِ لا تَأتِینَ أهلَکِ ؟ قالَت : یا رَسولَ اللّه ِ ، إنّی قد أبطأتُ علَیهِم أخافُ أن یَضرِبونی ، فقالَ رسولُ اللّه ِ صلى الله علیه و آله : مُرِّی بَینَ یَدَیَّ و دُلِّینی على أهلِکِ ، فجاءَ رسولُ اللّه ِ صلى الله علیه و آله حتّى وَقَفَ على بابِ دارِهِم ، ثُمّ قالَ : السَّلامُ علَیکُم یا أهلَ الدّارِ ، فلَم یُجیبوهُ ، فأعادَ السَّلامَ فلَم یُجیبوهُ ، فأعادَ السَّلامَ فقالوا : و علیکَ السَّلامُ یا رسولَ اللّه ِ و رحمَهُ اللّه ِ و بَرَکاتُهُ ، فقالَ صلى الله علیه و آله : ما لَکُم تَرَکتُم إجابَتی فی أوّلِ السّلامِ و الثّانی ؟ قالوا : یا رسولَ اللّه ِ ، سَمِعنا سَلامَکَ فأحبَبنا أن تَستَکثِرَ مِنهُ ، فقالَ رسولُ اللّه ِ صلى الله علیه و آله : إنّ هذهِ الجارِیَهَ أبطأت علَیکُم فلا تُؤْذوها ، فقالوا :یا رسولَ اللّه ِ، هی حُرَّهٌ لِمَمشاکَ ، فقالَ رسولُ اللّه ِ صلى الله علیه و آله : الحَمدُ للّه ِ ، ما رأیتُ اثنَی عَشَرَ دِرهَما أعظَمَ برَکَهً مِن هذهِ : کَسا اللّه ُ بها عارِیَینِ ، و أعتَقَ بها نَسمَهً .

 مردى نزد رسول خدا صلى الله علیه و آله آمد دید جامه آن حضرت کهنه و فرسوده است پس دوازده درهم به ایشان تقدیم کردحضرت فرمود : اى على! این درهم ها را بگیر و با آنها برایم لباسى بخر تا بپوشم على علیه السلام مى فرماید : من به بازار رفتم و پیراهنى به دوازده درهم خریدم و خدمت رسول خدا صلى الله علیه و آله آوردم حضرت به آن نگاهى کرد و فرمود : اى على! اگر پیراهن دیگرى باشد بیشتر دوست دارم فکر مى کنى صاحبش آن را پس بگیرد؟ عرض کردم : نمى دانم فرمود : برو ببین من نزد فروشنده پیراهن رفتم و گفتم : رسول خدا صلى الله علیه و آله این را نمى پسندد و پیراهن دیگرى مى خواهد بنا بر این، این را از ما پس بگیرفروشنده درهم ها را به من برگرداند و من آنها را خدمت رسول خدا صلى الله علیه و آله آوردم حضرت همراه على علیه السلام به بازار آمد تا پیراهنى بخرد در بین راه کنیزکى را دید که کنارى نشسته است و مى گرید رسول خدا صلى الله علیه و آله به او فرمود : چه شده است؟ دخترک گفت : اى رسول خدا ! خانواده ام به من چهار درهم دادند تا برایشان چیزى بخرم اما این درهم ها گم شده اند و من جرأت نمى کنم پیش آنها برگردم رسول خدا صلى الله علیه و آله چهار درهم به او داد و فرمود : پیش خانواده ات برگرد سپس رسول خدا صلى الله علیه و آله به بازار رفت و پیراهنى به چهار درهم خریدارى کرد و آن را پوشید و خداوند عزّ و جلّ را سپاس گفت و از بازار بیرون آمد مردى را دید که برهنه است و مى گوید : هر که مرا بپوشاند، خداوند از جامه هاى بهشت بر او بپوشاند رسول خدا صلى الله علیه و آله پیراهنى را که خریده بود در آورد و به آن سائل پوشاند سپس به بازار برگشت و با چهار درهم باقیمانده پیراهن دیگرى خرید و آن را پوشید و خدا را سپاس گفت و به سوى خانه اش برگشت ناگاه دید که همان کنیزک سر راه نشسته است و مى گرید رسول خدا صلى الله علیه و آله به او فرمود : چرا پیش خانواده ات نمى روى؟ عرض کرد : اى رسول خدا صلى الله علیه و آله من دیر کرده ام و مى ترسم مرا بزنند رسول خدا صلى الله علیه و آله فرمود : جلو بیفت و راه خانه تان را به من نشان بده، رسول خدا صلى الله علیه و آله رفت تا به در خانه آنها رسید و ایستاد و فرمود : سلام بر شما اى اهل خانه! اما جوابى نیامد، حضرت دوباره سلام داد باز هم جواب ندادند پیامبر بار دیگر سلام داد؛ این بار اهل خانه جواب دادند : سلام و رحمت و برکات خدا بر شما اى رسول خدا! حضرت به آنان فرمود : چرا بار اول و دوم جواب سلام مرا ندادید؟ عرض کردند : اى رسول خدا! سلام شما را شنیدیم ولى دوست داشتیم آن را زیاد بگویید رسول خدا صلى الله علیه و آله فرمود : این کنیزک در آمدن به خانه دیر کرده است، او را اذیّت نکنید عرض کردند: اى رسول خدا! او را به میمنت قدوم شما آزاد کردیم رسول خدا صلى الله علیه و آله گفت : خدا را سپاس، با برکت تر از این دوازده درهم ندیده بودم خداوند با آنها دو برهنه پوشانید و یک انسان را آزاد کرد.

( الخصال : ۴۹۰ / ۶۹ )

المناقب لابن شهر آشوب :

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله پیش از آنکه مبعوث شود، بیست خصلت از خصلت هاى پیامبران را دارا بود که اگر فردى یکى از آنها را داشته باشد، دلیل بر عظمت اوست، چه رسد به کسى که همه آنها را دارا باشد! آن حضرت پیامبرى امین، راستگو، ماهر، با اصالت، شریف، والا مقام، سخنور، خردمند، با فضیلت، عبادت پیشه، بى اعتنا به دنیا، سخاوتمند، دلیر و جنگاور، قانع، فروتن، بردبار، مهربان، غیرتمند، صبور، سازگار و نرمخو بود و با هیچ منجّم و کاهن و پیشگویى درنیامیخت.

( المناقب لابن شهرآشوب : ۱ / ۱۲۳ )

الطبقات الکبرى ـ به نقل از انس ـ :

 رسول خدا صلى الله علیه و آله نیک خوترین مردمان بود.

( الطبقات الکبرى : ۱ / ۳۶۴ )

 الطبقات الکبرى ـ به نقل از عایشه ، در پاسخ به این سؤال که اخلاق پیامبر صلى الله علیه و آله در محیط خانه چگونه بود؟ ـ

خوش خوترین مردمان بود، نه دشنام مى داد و نه بد زبانى مى کرد و نه در کوچه و بازار هیاهو به راه مى انداخت و نه بدى را به بدى جبران مى کرد، بلکه مى بخشید و گذشت مى کرد.

( الطبقات الکبرى : ۱ / ۳۶۵ )

الطبقات الکبرى ـ به نقل از کعب الأحبار در پاسخ به سؤال از اوصاف پیامبر صلى الله علیه و آله در تورات ـ : او را چنین مى یابیم :

 محمّد پسر عبد اللّه ··· نه بد زبان است و نه در کوچه و بازار هیاهو به راه مى اندازد و بدى را با بدى پاسخ نمى دهد، بلکه مى بخشد و گذشت مى کند.

( الطبقات الکبرى : ۱ / ۳۶۰ )

الطبقات الکبرى ـ به نقل از کعب الأحبار ـ :

 ما در تورات چنین مى خوانیم : محمّد پیامبرِ برگزیده، نه تند خوست و نه خشن و نه اهل جار و جنجالدر کوچه و بازار، بدى را با بدى جواب نمى دهد، بلکه مى بخشد و گذشت مى کند.

( الطبقات الکبرى : ۱ / ۳۶۰ )

 الطبقات الکبرى ـ به نقل از حسن ـ :

گروهى از اصحاب پیامبر صلى الله علیه و آله جمع شدند و گفتند : چه خوب است کسى را پیشِ همسران رسول خدا صلى الله علیه و آله بفرستیم و از نحوه رفتار آن حضرت در خانه اش سؤال کنیم تا بلکه ایشان را سرمشق خود قرار دهیمآنان کسى را پیش یکایک همسران پیامبر فرستادند و آن فرستاده [از همه آنان] یک پاسخ آورد: شما از اخلاق پیامبرتان مى پرسیداخلاق او [همان دستورات ]قرآن استرسول خدا شب ها را نماز مى خواند و مى خوابد و روزه مى گیرد و روزه مى گشاید و با همسر خود همبستر مى شود.

( الطبقات الکبرى : ۱ / ۳۶۴)

الغارات ـ به نقل از ابراهیم بن محمّد یکى از نوادگان على علیه السلام ـ :

 على علیه السلام هرگاه پیامبر صلى الله علیه و آله را وصف مى کرد، مى فرمود : او خاتم پیامبران است بخشنده ترین مردم بود و دلیرترین و راست گوترین و پایبندترین آنان به عهد و پیماناز همه نرم خوتر بود و رفتارش بزرگوارانه ترهر کس بدون سابقه قبلى او را مى دید، هیبتش او را مى گرفت و هر که با وى معاشرت مى کرد و او را مى شناخت دوستدارش مى شدهر که مى خواست آن حضرت را وصف کند، مى گفت : نظیر او را در گذشته و حال ندیده ام.

( الغارات : ۱ / ۱۶۷ )

الطبقات الکبرى ـ به نقل از عایشه ـ :

رسول خدا صلى الله علیه و آله هرگاه میان دو کار مخیّر مى شد آن را که آسانتر بود انتخاب مى کرد و این در صورتى بود که آن کار گناه نبود، امّا اگر گناه بود از همه مردم بیشتر از آن دورى مى ورزید .*

*این متن ظاهرا با متن حدیث اول این باب متعارض است و مى توان میان آنها بدینسان جمع نمود که این متن مربوط به مواردى است که انتخاب کار دشوار از نظر شرعى ترجیحى نداشته و متن قبلى مربوط به مواردى است که انتخاب کار دشوار ترجیح داشته است .

( الطبقات الکبرى : ۱ / ۳۶۶)

الطبقات الکبرى ـ به نقل از محمّد بن حنفیّه ـ :

 رسول خدا صلى الله علیه و آله تقریباً هیچ گاه به چیزى «نه» نمى گفت هرگاه از او چیزى خواسته مى شد اگر مى خواست آن را انجام دهد، مى فرمود : آرى و اگر نمى خواست انجامش دهد سکوت مى کرد و در نتیجه، طرف مى فهمید که حضرت به آن کار تمایلى ندارد.

( الطبقات الکبرى : ۱ / ۳۶۸ )

الطبقات الکبرى ـ به نقل از عایشه ـ :

رسول خدا صلى الله علیه و آله نرم خوترین و بزرگوارترین مردم بوداو هم مردى چون مردان شما بود، با این تفاوت که همواره خنده و تبسّم بر لب داشت.

( الطبقات الکبرى : ۱ / ۳۶۵ )

المناقب لابن شهر آشوب :

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله برنمى خاست و نمى نشست مگر با ذکر و یاد خدا.

(المناقب لابن شهرآشوب : ۱ / ۱۴۷ )

الطبقات الکبرى ـ به نقل از عبد اللّه بن حارث ـ :

 هیچ کس را ندیدم که به اندازه رسول خدا صلى الله علیه و آله لبخند بر لب داشته باشد.

( الطبقات الکبرى : ۱ / ۳۷۲ )

الطبقات الکبرى ـ به نقل از سعید مَقْبُرى ـ :

 رسول خدا صلى الله علیه و آله هر گاه کارى انجام مى داد بر آن مداومت مى ورزید و این طور نبود که آن را یک بار انجام دهد و یک بار انجام ندهد.

( الطبقات الکبرى : ۱ / ۳۷۹ )

الطبقات الکبرى ـ به نقل از عطاء بن یسار ـ :

جبرئیل نزد پیامبر صلى الله علیه و آله که در منطقه بالاى شهر مکّه در حال تکیه دادن غذا مى خورد، آمد و گفت : اى محمّد! غذا خوردن شاهانه؟! پس پیامبر صلى الله علیه و آله راست نشست.

( الطبقات الکبرى : ۱ / ۳۸۰ )

امین

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :

اى مردم! بلدِ راه به کسان خود دروغ نمى گویدو من اگر هم دروغگو بودم [دست کم] به شما دروغ نمى گفتمبه خداوندى که هیچ خدایى جز او نیست، من فرستاده به حق خدا به سوى شما خصوصا و به سوى همه مردم عموما هستمبه خدا قسم همان گونه که مى خوابید، مى میرید و همان گونه که بیدار مى شوید، برانگیخته خواهید شد و مطابق کردارتان حسابرسى خواهید شد و در برابر نیکى، پاداش نیک خواهید یافت و در برابر بدى، کیفر بد خواهید چشیدبهشتِ جاویدان در کار است و دوزخِ همیشگى.

( بحار الأنوار : ۱۸ / ۱۹۷ / ۳۰ )

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :

همانا بهترین سخن، راست ترین آن است.

( الطبقات الکبرى : ۱ / ۱۱۵ )

الطبقات الکبرى ـ به نقل از ابن عباس ـ :

 چون آیه «و خویشان نزدیکت را هشدار ده» (الشعراء : ۲۱۴ ) نازل شد، رسول خدا صلى الله علیه و آله بالاى کوه صفا رفت و بانگ زد : اى قریشیان! قریش گفتند : این محمّد است که از فراز صفا فریاد مى زندپس، همگى جمع شدند و آن جا رفتند و گفتند : چه شده است اى محمّد؟ فرمود : اگر من به شما بگویم که در پشت این کوه گروهى سواره هستند حرف مرا باور مى کنید؟ گفتند : آرى، تو در میان ما متّهم و بد نام نیستى و هرگز دروغى از تو نشنیده ایمفرمود : اینک، من شما را از عذابى سخت بیم مى دهماى فرزندان عبد المطّلب! اى فرزندان عبد مناف! اى فرزندان زهره! ـ به همین ترتیب همه خاندان ها و تیره هاى قریش را نام برد ـ خداوند به من فرمان داده است که به خویشان نزدیکم اعلام خطر کنم و من نمى توانم هیچ گونه سودى در دنیا و بهره اى در آخرت براى شما تضمین کنم، مگر اینکه بگویید : لا اله الاّ اللّه [و ایمان بیاورید ]در این هنگام ابو لهب گفت : هلاکت باد تو را! براى همین ما را جمع کردى؟! در این هنگام خداوند تبارک و تعالى سوره «تبّت یدا ابى لهب و تبّ···»( المسد : ۱) را نازل فرمود.

( الطبقات الکبرى : ۱ / ۲۰۰  )

المناقب لابن شهر آشوب ـ به نقل از ابن جریر ـ :

 هنگامى که پیامبر صلى الله علیه و آله دعوت خود را به قبایل عرضه مى کرد، نزد بنى کلاب آمدآنها گفتند : ما به این شرط با تو بیعت مى کنیم که بعد از تو، کار [خلافت ]به ما منتقل شودپیامبر فرمود : کار دست خدا استاگر او خواست به شما خواهد رسید و اگر نخواست به دیگرى وا گذار خواهد شدبنى کلاب رفتند و بیعت نکردند و گفتند : ما در راه تو شمشیر نمى زنیم که بعدا دیگران را بر ما حکومت دهى!

( المناقب لابن شهرآشوب : ۱ / ۲۵۷ )

المناقب لابن شهر آشوب ـ به نقل از عامر بن طفیل ـ :

همان کسى که خواست پیامبر را غافلگیر کرده و بکشد، به آن حضرت گفت : اى محمّد! اگر مسلمان شوم چه به من مى رسد؟ حضرت فرمود : در سود و زیان اسلام شریک خواهى بودگفت : مرا والى بعد از خودت قرار مى دهى؟ فرمود : این سِمَت نه از آنِ تو خواهد بود نه از آن قوم و قبیله تو، امّا دهنه هاى اسب ها [فرماندهى سواران] را به تو مى سپارم تا در راه خدا بجنگى.

(المناقب لابن شهرآشوب : ۱ / ۲۵۷ )

منفورترین خصلت نزد پیامبر صلى الله علیه و آله دروغگویى بود

امام على علیه السلام :

یک نفر یهودى از رسول خدا صلى الله علیه و آله چند دینار طلبکار بود و آنها را مطالبه کردحضرت فرمود : اى مرد یهودى! فعلاً چیزى ندارم که به تو بدهماو گفت : اى محمّد! رهایت نمى کنم تا طلبم را بپردازىرسول خدا فرمود : پس، من هم با تو مى نشینمحضرت در کنار او آن قدر نشست که در همان جا نماز ظهر و عصر و مغرب و عشا و صبح را خوانداصحاب رسول خدا صلى الله علیه و آله آن مرد را تهدید مى کردندپیامبر به آنان نگاه کرد و فرمود : با او چه مى کنید؟! عرض کردند : اى رسول خدا! یک نفر یهودى شما را نگه دارد؟! فرمود : پروردگارم عزّ و جلّ مرا مبعوث نکرده است که به معاهد و غیر معاهد ستم کنمچون روز بالا آمد مرد یهودى گفت : گواهى مى دهم که هیچ خدایى جز اللّه نیست و گواهى مى دهم که محمّد بنده و فرستاده اوستو نصف مالم را در راه خدا دادمبه خدا قسم این کار را با تو نکردم، مگر براى اینکه اوصافى را که از تو در تورات آمده است امتحان کنممن اوصاف تو را در تورات چنین خوانده ام : محمّد بن عبد اللّه زادگاهش مکّه است و هجرتگاهش طَیْبَهنه تند خوست و نه خشن و نه داد و بیداد راه مى اندازد و نه زبانش را به فحش و ناسزا مى آلایداکنون من گواهى مى دهم که هیچ خدایى جز اللّه نیست و تو رسول خدا هستى و اینک اموال من در اختیار شماست و هر گونه که خداوند دستور داده درباره آن حکم فرماآن مرد یهودى مال و ثروت زیادى داشتامام على علیه السلام سپس فرمود : بستر رسول خدا صلى الله علیه و آله یک عبا بود و بالش او پوستى پر شده از الیاف درخت خرمایک شب آن را براى پیامبر دولا کردمصبح که شد پیامبر فرمود : این بستر، دیشب مرا از نماز باز داشتآنگاه حضرت علیه السلام دستور داد آن را یک لا کردند.

( بحار الأنوار : ۱۶ / ۲۱۶ / ۵  )

امام صادق علیه السلام :

رسول خدا صلى الله علیه و آله نگاه هاى خود را میان اصحابش تقسیم مى کرد و به این و آن یکسان مى نگریست.

( الکافی : ۸/۲۶۸/۳۹۳ )

شجاع

مهربان

الترغیب و الترهیب ـ به نقل از انس ـ :

 من با رسول خدا صلى الله علیه و آله راه مى رفتم و حضرت بُردى نجرانى با حاشیه اى زبر و درشت بر تن داشتعربى بادیه نشین از راه رسید و رداى ایشان را محکم کشیدمن به گردن پیامبر صلى الله علیه و آله نگاه کردم دیدم حاشیه رداء، از شدّت کشیدن، روى گردن حضرت ردّ انداخته استآن بادیه نشین سپس گفت : اى محمّد! دستور بده از مال خدا که نزد توست به من بدهندپیامبر صلى الله علیه و آله به طرف او برگشت و خنده اى کرد و سپس دستور داد به او چیزى عطا کنند.

( الترغیب و الترهیب : ۳ / ۴۱۸ / ۲۰)

با حیا

فروتن

امام صادق علیه السلام :

در جنگ ذات الرقاع، رسول خدا صلى الله علیه و آله در کنار درّه اى زیر درختى توقف کرددر همین هنگام سیلى آمد و میان آن حضرت و یارانش فاصله انداخت مردى از مشرکان متوجه شد که یاران پیامبر از او دور افتاده و منتظر بند آمدن سیل هستند، به همرزمان خود گفت : من محمّد را مى کشمو آمد و به روى پیامبر خدا صلى الله علیه و آله شمشیر کشید و گفت : اى محمّد! کیست که تو را از دست من نجات دهد؟ پیامبر فرمود : آنکه پروردگار من و توستدر این هنگام جبرئیل آن مرد را از اسبش پرت کرد و او به پشت روى زمین افتادرسول خدا صلى الله علیه و آله برخاست و شمشیر را برداشته روى سینه او نشست و فرمود : اى غورث! کیست که تو را از دست من نجات دهد؟ عرض کرد : بخشندگى و آقایى تو اى محمّد! پیامبر او را رها کردمرد از جا برخاست، در حالى که مى گفت : به خدا قسم که تو از من بهتر و بزرگوارترى .

( الکافی : ۸ / ۱۲۷ / ۹۷ )

صحیح مسلم ـ به نقل از جابر بن عبد اللّه ـ :

 با رسول خدا صلى الله علیه و آله براى شرکت در جنگى به طرف نجد حرکت کردیمپیامبر در یک وادى پر از درختان خاردار به ما رسید و زیر درختى پیاده شد و شمشیرش را به یکى از شاخه هاى آن آویختمسلمانان براى پناه گرفتن در سایه درختان در وادى پراکنده شدندجابر مى گوید : رسول خدا صلى الله علیه و آله فرمود : من خوابیده بودم که مردى آمد و شمشیر را برداشتاز خواب بیدار شدم دیدم او بالاى سرم ایستاده استهمین قدر فهمیدم که شمشیر در دست هاى او مى درخشدآن مرد به من گفت : کیست که تو را از دست برهاند؟ گفتم : خدادوباره گفت : کیست که تو را از دست من برهاند؟ من گفتم : خداآن مرد شمشیر را غلاف کرد و نشست و رسول خدا صلى الله علیه و آله هم متعرّض او نشد.

( صحیح مسلم : ۴ / ۱۷۸۶ / ۱۳ )

شکیبا

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله روى بوریایى دراز کشیده و آن بوریا بر پهلوى حضرت ردّ انداخته بودبه ایشان عرض کردند : کاش بسترى تهیه کنید! حضرت فرمود :

مرا چه به دنیا؟! حکایت من و دنیا حکایت سواره اى است که در یک روز گرم تابستانى به راهى رود و ساعتى از روز را زیر سایه درختى بیارمد و سپس حرکت کند و برود.

(مکارم الأخلاق : ۱ / ۶۴ / ۶۵  )

امام باقر علیه السلام :

رسول خدا صلى الله علیه و آله نه دینارى به ارث گذاشت و نه درهمى و نه بنده اى و نه کنیزى و نه گوسفندى و نه شترىزمانى که درگذشت زره او در گرو یکى از یهودیان مدینه بود که در قبال قرض کردن بیست صاع جو براى خرجى خانواده اش، آن را نزد وى به گرو گذاشته بود.

( قرب الإسناد: ۹۱/۳۰۴ )

امام صادق علیه السلام :

هیچ چیز نزد رسول خدا صلى الله علیه و آله محبوبتر از این نبود که در راه خدا گرسنه و ترسان باشد.

( الکافی : ۸/۱۲۹/۹۹ )

امام صادق علیه السلام :

 ··· رسول خدا صلى الله علیه و آله در حالى از دنیا رفت که بدهکار بود.

( الکافی : ۵ / ۹۳ / ۲ )

الترغیب و الترهیب ـ به نقل از عمر ـ :

خدمت رسول خدا صلى الله علیه و آله رسیدمآن حضرت روى حصیرى نشسته بود من هم نشستم، دیدم جز یک ازار چیز دیگرى بر تن ندارد و حصیر بر پهلویش ردّ انداخته است در گوشه اى از اتاق مشتى جو به اندازه یک صاع و مقدارى برگ درخت سلم [براى دباغى کردن پوست] به چشم مى خورد و یک پوست دباغى نشده اى هم آویزان بوداشک از چشمانم سرازیر شدرسول خدا فرمود : چرا گریه مى کنى، پسر خطاب؟ عرض کردم : اى پیامبر خدا! چرا گریه نکنم وقتى مى بینم که این حصیر بر پهلوى شما ردّ انداخته و این هم خزانه شماست که مى بینم، در حالى که کسرا و قیصر در باغ هاى پر از میوه و جویبار زندگى مى کننداما شما که پیامبر و برگزیده خدا هستى، این وضع خزانه تان مى باشد؟! پیامبر فرمود : اى پسر خطاب! آیا نمى پسندى که آخرت از آنِ ما باشد و دنیا از آنِ ایشان؟!

( الترغیب و الترهیب : ۴ / ۱۹۹ / ۱۲۰ )

الترغیب و الترهیب ـ به نقل از عمر ـ :

از رسول خدا صلى الله علیه و آله اجازه ورود خواستم و در غرفه اى بر ایشان وارد شدمحضرت روى بوریایى از برگ درخت خرما دراز کشیده و قسمتى از بدنش روى خاک بودزیر سرش بالشى پر شده از الیاف خرما قرار داشت و بالاى سر ایشان پوستى خیسانده شده در مایع دباغى که بوى بدى از آن به مشام مى رسید، آویزان بود و در گوشه غرفه مقدارى برگ درخت سلم قرار داشتمن به پیامبر سلام کردم و نشستم و گفتم : شما پیامبر و برگزیده خدا باشى و کسرا و قیصر بر تخت هاى طلا و فرش هاى دیبا و حریر بنشینند؟! فرمود : آنان کسانى هستند که نعمت هاى زودگذر در همین دنیا به ایشان داده شده و ما مردمى هستیم که نعمت هایمان در آخرت به ما داده مى شود.

(الترغیب و الترهیب : ۴ / ۲۰۰ / ۱۲۰  )

بحار الأنوار :

در خبرى دیگر آمده است : چون پیامبر صلى الله علیه و آله نشست، حصیر بر پهلوى حضرت ردّ انداخته بودعمر گفت : البته من گواهى مى دهم که تو رسول خدا هستى و نزد خدا بیش از قیصر و خسرو گرامى و محترم مى باشى، اما آن دو از چنان دنیایى برخوردارند و شما روى حصیرى مى خوابى که بر پهلویت ردّ انداخته است؟! پیامبر صلى الله علیه و آله فرمود : آیا راضى نیستى که دنیا براى آنان باشد و آخرت از آنِ ما؟!

( بحار الأنوار : ۱۶ / ۲۵۷ / ۳۷ )

الترغیب و الترهیب ـ به نقل از عایشه ـ :

 ابو بکر و عمر بر پیامبر صلى الله علیه و آله وارد شدند··· رسول خدا صلى الله علیه و آله فرمود : این حرف را نزنید؛ زیرا بستر کسرا و قیصر در آتش است، اما این بستر و تخت من فرجامش به سوى بهشت است.

( الترغیب و الترهیب : ۴ / ۲۰۱ / ۱۲۱ )

الطبقات الکبرى ـ به نقل از جندب بن سفیان ـ :

شاخه خرما بُنى به پیامبر اصابت نمود و انگشت ایشان را خونین کردحضرت فرمود : چیزى نیست، انگشتى خونى شده و این در راه خدا اهمیتى نداردجندب مى گوید : پیامبر را به خانه بردند و روى تختش که رویه اش از برگ و لیف درخت خرما بافته شده بود بسترى کردند و زیر سر ایشان بالشى پوستى که از لیف خرما پر شده بود، قرار دادندعمر به حضور پیامبر آمد و دید حصیر بر پهلوى رسول خدا ردّ انداخته استگریه اش گرفت پیامبر فرمود : چرا گریه مى کنى؟ عرض کرد : اى رسول خدا! کسرا و قیصر را به یاد آوردم که بر تخت هاى زرّین مى نشینند و جامه هاى سندس و استبرق ـ یا گفت : حریر و استبرق ـ مى پوشندرسول خدا صلى الله علیه و آله فرمود : آیا راضى نیستید که براى شما آخرت باشد و براى آنان دنیا؟!

( الطبقات الکبرى : ۱ / ۴۶۶ )

مکارم الأخلاق :

 ابن خولى، ظرفى از شیر و عسل براى پیامبر صلى الله علیه و آله آوردرسول خدا صلى الله علیه و آله از خوردن آن امتناع ورزید و فرمود : دو نوشیدنى در یک وعده و دو ظرف در یک ظرف؟! حضرت آن را نخورد و فرمود: من [خوردن] این را حرام نمى دانم، اما خوش ندارم که فخر بفروشم و فردا[ى قیامت] به خاطر چیزهاى زیادى دنیا حسابرسى شوممن فروتنى را دوست دارم؛ زیرا هر که براى خدا فروتنى کند، خداوند او را رفعت مى بخشد.

( مکارم الأخلاق : ۱ / ۷۹ / ۱۲۴ )

الطبقات الکبرى ـ به نقل از یزید بن قُسیط ـ :

 مقدارى شربت بادام براى پیامبر صلى الله علیه و آله آوردند و آن را در برابر ایشان نهادندحضرت فرمود : این چیست؟ عرض کردند : شربت بادام حضرت فرمود : آن را از جلو من برداریداین نوشیدنى ناز پروردگان (اشراف) است.

( الطبقات الکبرى : ۱ / ۳۹۵ )

الطبقات الکبرى ـ به نقل از ابو صخر ـ :

 براى پیامبر صلى الله علیه و آله شربت بادام آوردندحضرت فرمود : آن را ببرید، این نوشیدنى ناز پروردگان است.

( الطبقات الکبرى : ۱ / ۳۹۵)

الترغیب و الترهیب ـ به نقل از عمرو بن حارث ـ :

رسول خدا صلى الله علیه و آله وقتى از دنیا رفت نه درهمى از خود باقى گذاشت و نه دینارى و نه بنده اى و نه کنیزى و نه هیچ چیز دیگرى، به جز استر سفیدش که بر آن سوار مى شد و جنگ افزارش و زمینى که آن را براى در راه ماندگان صدقه قرار داد.

( الترغیب و الترهیب : ۴ / ۲۰۴ / ۱۳۲ )

سپر بلا کردن خود و خانواده اش

امام باقر علیه السلام ـ به محمّد بن مسلم ـ فرمود :

اى محمّد! آیا فکر مى کنى رسول خدا صلى الله علیه و آله ، از زمانى که خداوند او را برانگیخت تا وقتى جانش را گرفت، سه روز پیاپى از نان گندم سیر خورد؟! نه به خدا قسم! آن حضرت از زمانى که خداوند او را برانگیخت تا وقتى جانش را گرفت، هیچ گاه سه روز پیاپى از نان گندم سیر نخورد هان! من نمى گویم که چیزى پیدا نمى کرد [تا بخورد]آن حضرت گاهى اوقات به یک نفر صد شتر جایزه مى دادبنا بر این، اگر مى خواست بخورد، مى توانست.

( الکافی : ۸ / ۱۳۰ / ۱۰۰ )

الترغیب و الترهیب ـ به نقل از ابن عبّاس ـ :

 رسول خدا صلى الله علیه و آله شب هاى پیاپى با خانواده اش گرسنه مى خوابیدند و شامى براى خوردن نمى یافتندبیشترین غذاى آنها نان جو بود.

( الترغیب و الترهیب : ۴ / ۱۸۷ / ۸۲ )

الطبقات الکبرى ـ به نقل از ابن عبّاس ـ :

به خدا قسم که شب ها بر خاندان محمّد صلى الله علیه و آله مى گذشت و شامى براى خوردن نمى یافتند.

( طبقات الکبرى : ۱ / ۴۰۲ )

الترغیب و الترهیب ـ به نقل از عائشه ـ :

رسول خدا صلى الله علیه و آله هیچ گاه سه روز پیاپى سیر غذا نخورداگر مى خواستیم مى توانستیم سیر شویم، اما آن حضرت ایثار مى کرد.

( الترغیب و الترهیب : ۴ / ۱۸۸ / ۸۶ )

المحجّه البیضاء ـ به نقل از عائشه ـ :

رسول خدا صلى الله علیه و آله تا لحظه اى که از دنیا رفت هیچ گاه سه روز پیاپى سیر غذا نخوردالبته اگر مى خواستیم مى توانستیم سیر شویم، اما دیگران را بر خود مقدّم مى داشتیم.

( المحجّه البیضاء : ۶ / ۷۹ )

الترغیب و الترهیب ـ به نقل از عائشه ـ :

 تا زمانى که رسول خدا صلى الله علیه و آله زنده بود، خاندان محمّد هیچ گاه دو روز پیاپى از نان جو سیر نخوردند.

( الترغیب و الترهیب : ۴ / ۱۸۷ / ۸۳ )

الطبقات الکبرى ـ به نقل از عائشه ـ :

 تا زمانى که رسول خدا زنده بود، خانواده محمّد هیچ گاه سه روز پیاپى صبحانه و شام را از نان جو سیر نخوردند.

( الطبقات الکبرى : ۱ / ۴۰۱ )

الترغیب و الترهیب ـ به نقل از انس بن مالک ـ :

 فاطمه علیه السلام تکّه اى نان جو به پیامبر صلى الله علیه و آله دادحضرت به او فرمود : این اولین غذایى است که پدرت بعد از سه روز مى خورد.

( الترغیب و الترهیب : ۴ / ۱۸۸ / ۸۷ )

 الترغیب و الترهیب ـ به نقل از حسن ـ :

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله از اموال خود به مردم کمک مى کرد تا جایى که [بر اثر تنگ دست شدن ]ازار خود را با پوست وصله مى کردتا زمانى که زنده بود هیچ گاه نشد که سه روز متوالى هم صبحانه بخورد و هم شام.

( الترغیب و الترهیب : ۴ / ۱۹۲ / ۱۰۰ )

خشمگین نشدن براى خویش

امام على علیه السلام :

لَمّا نَزَلَ علَى النَّبیِّ صلى الله علیه و آله «یا أیُّها المُزَّمِّلُ* قُمِ اللَّیلَ إلاّ قَلیلاً» (المزَّمِّل : ۱ و ۲ ) قامَ اللَّیلَ کلَّهُ حتّى تَوَرَّمَت قَدَماهُ ، فجَعَلَ یَرفَعُ رِجلاً و یَضَعُ رِجلاً ، فهَبَطَ علَیهِ جِبریلُ فقالَ : «طه» ( طه:۱) یَعنی الأرضَ بِقدَمَیکَ یا محمّدُ «ما أنزَلْنا عَلَیْکَ القُرْآنَ لِتَشْقى» ( طه:۲) ،و أنزَلَ «فاقْرأوا ما تَیَسَّرَ مِنَ القُرْآنِ» (المزَّمِّل : ۲۰ ).

وقتى آیه «اى جامه به خویشتن فرو پیچیده، به پا خیز شب را مگر اندکى» بر پیامبر نازل شد، آن حضرت تمام شب را به عبادت مى پرداخت تا جایى که پاهایش ورم کرد به طورى که [موقع نماز خواندن ]یک پایش را بلند مى کرد و یکى را روى زمین مى گذاشتپس جبرئیل بر آن حضرت فرود آمد و گفت : «طه» یعنى هر دو پایت را به زمین بگذار اى محمّد «ما قرآن را بر تو نازل نکردیم که به رنج افتى» و نیز این آیه را نازل کرد : «پس، آنچه از قرآن میسّر است تلاوت کنید».

( الدّرالمنصور: ۵/۵۴۹ )

امام باقر علیه السلام :

رسول خدا صلى الله علیه و آله ، در شب نوبتى عایشه، نزد او بودبه پیامبر عرض کرد : اى رسول خدا! چرا خودت را به رنج مى اندازى، حال آنکه خداوند گناهان گذشته و آینده تو را آمرزیده است؟ حضرت فرمود : اى عایشه! آیا بنده اى سپاسگزار نباشم؟!

( الکافی : ۲ / ۹۵ / ۶ )

امام صادق علیه السلام :

 رسول خدا صلى الله علیه و آله در شب نوبتى امّ سلمه در خانه او بودامّ سلمه متوجه شد که پیامبر صلى الله علیه و آله در بستر نیست و از این بابت، بنا به خصلت زنان، دچار شکّ و بد دلى شدلذا برخاست و در اطراف خانه به جستجوى حضرت پرداخت، ناگاه دید که پیامبر در گوشه اى از اتاق ایستاده و دست هایش را به طرف آسمان برداشته است و گریه مى کند و مى گوید : «بار خدایا! خوبى هایى را که ارزانیم داشته اى هرگز از من باز مگیر··· بار خدایا! هرگز مرا چشم بر هم زدنى به خودم وا مگذار

امام صادق علیه السلام فرمود : امّ سلمه برگشت و شروع به گریستن کرد تا جایى که از شنیدن صداى گریه او رسول خدا برگشت و به او فرمود : اى امّ سلمه! چرا گریه مى کنى؟ عرض کرد : پدر و مادرم فدایت باد، اى رسول خدا! چرا گریه نکنم، شما با آن مقامى که نزد خدا دارى و خداوند همه گناهان قبل و بعد تو را آمرزیده است [این گونه اى] ···؟ پیامبر فرمود : اى امّ سلمه! چه چیز مرا در امان مى دارد؟ خداوند یونس بن متّى را یک چشم برهم زدن به خودش وا گذاشت و در نتیجه، آن شد که شد.

( بحار الأنوار : ۱۶ / ۲۱۷ / ۶ ، و راجع ج ۱۴ / ۳۸۴ ـ ۳۸۷ )

الأمالى للطوسی ـ به نقل از بکر بن عبد اللّه ـ :

عمر بن خطاب بر پیامبر صلى الله علیه و آله وارد شددید آن حضرت سخت بیمار ـ یا گفت : تبدار ـ است عمر گفت : اى رسول خدا! چقدر ناخوش احوال هستید؟ پیامبر فرمود : با این حال، دیشب سى سوره از جمله سبع طوال* را قرائت کردمعمر عرض کرد : اى رسول خدا! با آنکه خداوند گناهان گذشته و آینده شما را آمرزیده است، این چنین خود را به زحمت مى اندازى؟! حضرت فرمود : اى عمر! آیا بنده اى سپاسگزار نباشم؟!

( الأمالی للطوسی : ۴۰۳ / ۹۰۳  )

* سبع طوال یا هفت سوره بلند و طولانى عبارتند از : بقره، آل عمران، نساء، مائده، انعام، اعراف و توبه .

بحار الأنوار ـ به نقل از طاووس فقیه ـ :

در حِجر، امام زین العابدین علیه السلام را دیدم که نماز مى خواند و دعا مى کند و مى گوید : بنده ات در درگاه توست، اسیرت در آستان توست، بینوایت در آستان توست، گدایت در آستان توست، از چیزى به تو شکوه مى کند که بر تو پوشیده نیستو در خبرى آمده است : مرا از درگاه خود مران فاطمه، دختر على بن ابى طالب، نزد جابر بن عبد اللّه رفت و گفت : اى صحابى رسول خدا صلى الله علیه و آله ! ما به گردن شما حقّ و حقوقى داریم و یکى از حقوق ما به گردن شما این است که اگر دیدید یکى از ما از شدّت عبادت خودش را از بین مى برد، خدا را به یاد او آورید و از وى بخواهید که به جانش رحم کنداینک على بن الحسین، این یادگار پدرش حسین، بینى اش [از کثرت سجده ]مجروح شده و پیشانى و زانوها و کف دست هایش سوراخ گشته استاو خودش را در عبادت ذوب کرده است جابر به در خانه امام زین العابدین علیه السلام آمد و اجازه ورود خواست و چون وارد شد، دید آن حضرت در محرابش مى باشد و عبادت او را فرسوده استعلى بن الحسین برخاست و با بزرگوارى حال او را پرسید و سپس جابر را در کنار خود نشانیدجابر رو به حضرت کرد و گفت : یا بن رسول اللّه ! مگر نمى دانى که خداوند بهشت را در حقیقت براى شما و دوستداران شما خلق کرده و دوزخ را براى دشمنان و مخالفان شما آفریده است؟ پس، این چه رنج و مشقّتى است که به خودتان مى دهید؟ على بن الحسین به او فرمود: اى صحابى رسول خدا! مگر نمى دانى که جدّم رسول خدا صلى الله علیه و آله با آنکه خداوند گناهان گذشته و آینده او را بخشیده بود، از سخت کوشى در عبادت خدا باز نایستاد و ـ پدر و مادرم فدایش باد ـ چندان عبادت کرد که ساق و کف پاهایش ورم کرد و وقتى به ایشان گفته شد : با آنکه خداوند گناهان گذشته و آینده تو را آمرزیده است، باز اینچنین عبادت مى کنى؟! فرمود : آیا بنده اى سپاسگزار نباشم؟!جابر که دید هیچ حرفى در آن حضرت اثر نمى گذارد، عرض کرد : یا بن رسول اللّه ! به جان خودت رحم کن؛ زیرا شما از خاندانى هستى که مردم با واسطه قرار دادن آنان به درگاه الهى از خداوند مى خواهند بلا را دفع کند و رنج و محنت ها را برطرف سازد و آسمان را [از خراب شدن بر سر آنها ]نگه داردحضرت فرمود : اى جابر! من همچنان به روش پدرانم ادامه خواهم داد و به آنان اقتدا خواهم کرد تا آنکه به دیدارشان بشتابمدر این هنگام جابر رو به حضّار کرد و گفت : در میان فرزندان پیامبران کسى مانند على بن الحسین دیده نشده است، مگر یوسف بن یعقوببه خدا قسم که فرزندان و ذرّیّه على بن الحسین برتر از فرزندان و ذرّیّه یوسف هستند.

(  بحار الأنوار : ۴۶ / ۷۸ / ۷۵)

متهم شدن رسول خدا صلى الله علیه و آله از سوى دشمنان