چرا امام علی (علیه السلام) در شورای شش نفره عمر، به نصوص و ادله خلافت خود احتجاج نکرد؟

شیعه[2] و سنی روایت کرده اند که علی (علیه السلام) در این شوری به فضایل خود اشاره کرد و برای آنها ثابت کرد که خلافت حق اوست و کسی جز او شایستگی خلافت را ندارد.

ابن حجر هیثمی در کتاب خود الصواعق المحرقة می نویسد: «علی در آن شورای شش نفره سخنان طولانی ایراد کرد که قسمتی از سخنان او خطاب به سایر اعضای شوری چنین است: شما را به خدا سوگند می دهم آیا در میان شما غیر از من کسی است که رسول خدا (صلی الله علیه و آله) به وی گفته باشد: «تو در روز رستاخیز تقسیم کننده بهشت و جهنم هستی؟» جواب دادند: البته که نه.»[3]

ابن ابی الحدید که متن این گفتگو را میان اهل سنت مشهور می داند با تفصیل بیشتری این رویداد را نقل کرده است و می نویسد: علی (علیه السلام) در آن محفل گفت: «شما را به خدا سوگند می دهم آیا در بین شما غیر از من کسی است که رسول خدا او را برادر خود خوانده باشد (عقد اخوت بسته باشد)، آن موقع که بین برخی از مسلمانان با بعض دیگر عقد برادری برقرار کرد؟! گفتند: نه، فرمود: آیا در میان شما کسی غیر من وجود دارد که رسول خدا درباره او فرموده باشد: هر که من مولای او هستم پس این علی مولای اوست؟! جواب دادند: نه، فرمود: آیا در میان شما به غیر از من کسی است که رسول خدا درباره او فرموده باشد: تو نسبت به من به مانند هارون نسبت به موسی هستی، تنها با این تفاوت که بعد من پیامبری نیست» پاسخ دادند: نه. فرمود: آیا در بین شما کسی غیر از من وجود دارد که رسول خدا او را برای ابلاغ سوره برائت مأمور کرد، زمانی که فرمود: «این سوره را یا باید خود ابلاغ کنم یا مردی که از من است.» گفتند: نه. آیا شما نمی دانید که اصحاب رسول خدا (صلی الله علیه و آله) در دشواری های جنگ او را تنها گذاشتند و فرار کردند؛ ولی من هیچ وقت فرار نکردم؟! باز آنان سخن امام علی (علیه السلام) را تایید کردند. فرمود:  آیا شما نمی دانید که نخستین مسلمان من بودم و از همه شما نسبت من به رسول خدا (صلی الله علیه و آله) نزدیک تر است؟! پاسخ دادند: بله»[4].

برخی از بزرگان اهل سنت از عامر بن واثله چنین نقل کرده اند: عامر نقل می کند که من حرف های اعضای شوری را از پشت در می شنیدم . شنیدم که علی می گفت: «مردم با ابوبکر بیعت کردند و حال آن که سوگند به خدا که من از ابوبکر نسبت به خلافت سزاوارتر و شایسته تر بودم؛ ولی به خاطر این که مردم دوباره به جاهلیت و کفر بر نگردند و نزاع و درگیری رخ ندهد، سکوت کردم … سپس مردم با عمر بیعت کردند و حال آن که من از او شایسته تر و سزاوارتر بودم؛ ولی باز به علت حفظ اسلام سکوت کردم».[5]

این روایت با اندکی اختلاف در منابع دیگر اهل سنت نیز آمده است. [6]

در روایات شیعی آمده است که پس از پایان یافتن سخنان حضرت علی (علیه السلام) اعضای شوری با هم مشورت کردند و گفتند: ما فضیلت او را می دانیم و می دانیم که او شایسته ترین فرد به خلافت است؛ ولی علی در تقسیم بیت المال و سایر امکانات هیچ کس را بر دیگری ترجیح نمی دهد. اگر او را خلیفه قرار دهیم با ما مثل بقیه مردم رفتار خواهد کرد… .[7]

بنابر این باید گفت تنها ایرادی که اعضای شورای بر علی(علیه السلام) یافتند، عدالت او بود. همان گونه که در جریان سقیفه به بهانه گشاده رویی و شوخ بودن، او را کنار گذاشتند.[8]