معرفی کتاب: مراثی خوشدل

 

مجموعه «مراثی خوشدل» شامل نوحه ها و مراثی منتشر نشده از شادروان علی اکبر صلح خواه معروف به خوشدل تهرانی است که به کوشش مهدی آصفی روانه بازار کتاب گردیده است.

این اثر ابتدا بر تاریخ نوحه سرایی مشهورترین شاعر نوحه سرای معصر در قالب یک جلد کتاب مروری دارد. سپس مخاطب می تواند با مطالعه اشعار این کتاب، به معرفت و ادب یکی از پیشکسوتان این حوزه دست یابد. همچنین تعدادی از سروده های ارائه شده در این کتاب، اشعاری ست که سال های سال است در هیئات مذهبی خوانده می شود. از این حیث، آشنایی با شاعر این سروده ها و سبک وی و همچنین مطالعه دیگر سروده های این شاعر از دیگر مواردی است که می توان با مطالعه این کتاب حاصل شود.

انتشار این اثر را دفتر هنر و ادبیات هلال برعهده داشته است. این اثر با قیمت ۲۳۰ هزار ریال روانه بازار کتاب شده و در اختیار علاقه مندان به ادبیات آیینی قرار گرفته است.

هیئت و برپایی عزای حسینی با حضور اجتماع مردم، در طول سال های مختلف مجالی برای ماندگاری و بروز و ظهور اشعار آیینی طی سال های مختلف بوده است. بسیاری از این اشعار مانند «بر مشامم می رسد هر لحظه بوی کربلا…» شاعری و گوینده ای گمنام دارند، اما هنوز پس از گذشت سال ها بر زبان ها جاری است و خاطره ساز لحظات آخر حضور در هیئت است. اما در میان اشعار ماندگار شده در هیئات حسینی، تعدادی از اشعار نیز هست که با وجود شهره بودن، شاعرش در میان مردم ناشناخته مانده اند. از نمونه این اشعار، سروده ای است از زنده یاد علی اکبر خوشدل تهرانی.

ی در نهم تیرماه سال ۱۲۹۳ در تهران دیده به جهان گشود. علی اکبر فرزند حاج رحیم صلح‏ خواه بود که از همان ابتدا طبعی لطیف و رقیق داشت. وی تحصیلات متوسطه را در مدرسه ثروت واقع در خیابان ایرانشهر به پایان آورد و علوم قدیمه از صرف و نحو، فقه و اصول و معانى بیان و بدیع را در مدرسه‏ مروى به انجام رسانید. یک دوره کتاب مطول تفتازانى و مغنى ابن هشام را در محضر آقا شیخ على رشتى به انجام آورد و همچنین روزگارى را در اصفهان و شیراز به تحصیل حکمت و منطق پرداخت.

على‏ اکبر خوشدل در غزل، قصیده، قطعه و مثنوى شعر مى ‏سرود و در غزل به شیوه‏ طائب بود. دیوان کامل وى، چند روزى پیش از وفاتش در ۸۲۰ صفحه منتشر شد. آنچه از دیوان مطول و حتی دیگر آثار او برجاست و در افواه ماندگار مانده است، سروده ای است در رثای حضرت عباس(ع) با این بیت ساده اما دلنشین: «ای ساقـی لب تشنگان، ای جـان جانانم/ سقای طفلانم»

نکته قابل تأملی که این شعر را از انواع دیگر شعر جدا می کند، موضوعاتی است که در شعر بیان می شود، اشعار آیینی متأثر از قرآن، نهج البلاغه، صحیفه سجادیه و دیگر متون روایی است. خالق اشعار آیینی اولین کسی است که از موضوع متأثر می شود و هرچه این تأثر خالصانه تر باشد، شعر نیز تأثیرگذارتر خواهد بود و در قلب و جان مخاطب نفوذ می کند. سروده خوشدل دارای واژگانی ساده است، اما آهنگ و استفاده از مصوت بلند «آ» در کلمات، به همراه مضمونی دلنشین توانسته این سروده را در میان اهالی هیئت ماندگار کند:

ای ساقـی لب تشنگان، ای جـان جانانم
سقای طفلانم

داغت شکسته پشت من، ای راحت جانم
سقای طفلانم

من بـی برادر چـون کنم بـا این سپـاه دون
در دامـن هامـون

بینـم تـو را در ابــر خـون، ای مـاه تابـانم
سقای طفلانم

خواهـم بـرم در خیمه گه، ای گل تن پاکت
پیکـر صدچـاکت

ممکـن نبـاشد «یا اخا» محـزون و نـالانم
سقای طفلانم

برخیـز و ای جــان بـرادر کـن علمـداری
بنما مـرا یـاری

بی تـو غـریب و بی معیـن در این بیابـانم
سقای طفـلانم

بی تـو یقیـن دارم کـه فـردا زینب نـالان
بـر ناقـه عریان

گردد سوار از راه کینـه بــا یتیمانم
سقای طفلانم

شد روز روشن پیش چشمم تیره تر از شب
چون معجر زینب

بینم تو را در موج خون، ای دُرّ غلطانم
سقای طفلانم

خوشدل تهرانی سرانجام در دوم مهرماه ۱۳۶۵ در ۷۲ سالگی درگذشت و در آستانه شیخ صدوق در ری به خاک سپرده شده است.

 

بازدیدها: 430