آموزش مسائل دینی به کودکان و نوجوانان

بسم الله الرحمن الرحیم

سؤال :

به طور طبيعي بچه ها انگيزه اي براي مسائل ديني ندارند لذا مقداري اصرار و پافشاري لازم است. بنده در زمينة حفظ قرآن بچه ها با اجبار فرستادم و الان حافظ كل قرآن هستند، چه كار بكنم كه دل زدگي از مسائل ديني و مذهبي براي آنها پيش نيايد؟

پاسخ:

در زمينة آموزش مسايل ديني به كودكان و نوجوانان دو موضوع اساسي بايد مورد توجه قرار گيرد.

1. اصل آموزش و تربيت مذهبي كودكان و نوجوانان

دربارة موضوع اوّل يعني اصل آموزش و تربيت مذهبي كودكان، بايد گفت كه تأكيد و سفارش فراوان در اسلام شده است. امام سجاد ـ عليه السّلام ـ فرمودند: «حق فرزندت اين است كه به اين مطلب توجه داشته باشي كه اگر خوب باشد يا بد، از تو به وجود آمده و در اين دنيا با تو نسبت دارد و در تأديب او مسئوليّت خواهي داشت. در خداشناسي بايد او را راهنمايي كني و در اطاعت پروردگار ياريش نمايي[1]». بنابر اين همة پدران و مادران مي‌بايست در تربيت ديني فرزندان‌شان بكوشند.

2. تكنيك ها و روش هاي تربيتي مناسب

موضوع دوم كه اهميت آن به مراتب بيشتر از موضوع پيشين است، تكنيك و روش تربيتي است: در مواردي كه والدين روش تربيتي نامناسب را بكار برده باشند، ممكن است پيامدهاي نامطلوبي را در پي داشته باشد. براي جلوگيري از اين نوع آسيب تربيتي هم در متون ديني و هم در دانش تعليم و تربيت و روان‌شناسي تأكيد شده است كه هر روشي را نمي‌توان در تربيت كودكان مورد استفاده قرار داد و همچنين نمي‌توان كودكان را بدون توجه به جنبه‌هاي جسمي و عاطفي و سطح رشدي آنان به يادگيري هر موضوعي وادار نمود. بلكه بايد توجه داشته باشيم كه:

1. كودك علاقه و توانايي فراگيري موضوع مورد نظر را دارد يا خير؟
2. آيا موضوع مورد نظر كه مي‌خواهيم به كودك بياموزيم از ضروريات دين و لازمة زندگي است يا كاري است مستحب و نوعي كمال؟
3. آيا كودك از نظر رشد جسمي و رواني استعداد و توان فراگيري آن را دارد؟
4. آن‌گاه سعي ‌كنيم كه بهترين روش را انتخاب كنيم.

 3-نکات مهم:

الف) پرهيز از روش اجبار؛ اجبار اصلاً روش مناسب و درستي نيست به خصوص در تربيت ديني و آموزش و حفظ قرآن. سعي كنيد بعد از اين روش تشويق را جايگزين آن نموده و درفرزندانتان انگيزه ايجاد نمائيد. برخورد نرم و ملايم داشته باشيد، با محبت، گشاده رويي و تبسّم با فرزندان‌تان روبرو شويد.[2]

در روايات موارد بسياري را سراغ داريم كه ائمّة اطهار ـ عليهم السلام ـ كودكان و نوجوانان را بخاطر كار نيك و عمل شايسته آن‌ها را مورد تشويق قرار داده‌اند[3]. چه زيباست نحوة رفتار بزرگان را با كودكان سرمشق زندگي خود قرار دهيم، فرزند حضرت امام(ره) در مصاحبه‌اي نقل كرده است: يادم مي‌آيد زماني همسرم از روي عادت خانوادگي صبح‌ها دخترم را از خواب شيرين بيدار مي‌كرد كه نماز بخواند، امام كه در جريان قرار گرفتند پيغام فرستادند، شيريني اسلام را به مذاق بچه تلخ نكن. «و چقدر اين حرف بجا بود و تأثير عميقي بر روحية دخترم گذاشت به طوري كه بعد از آن خودش سفارش مي‌كرد كه براي نماز صبح حتماً بيدارش كنيم».

شما نيز اگر مي‌خواهيد فرزندان‌تان از مسائل ديني دلسرد نشوند،  سعي كنيد با رفتار پسنديده و استفاده از روش تشويق به جاي تنبيه و اجبار، روح ايمان و دين‌باوري را بيش از پيش در آن‌ها تقويت كنيد.

ب) استفلاده از روش الگويي؛ سعي كنيد بجاي امر و نهي‌هاي لفظي و صريح با رفتار خود الگوي مناسبي براي فرزندان باشيد. اگر شما خود به مسايل ديني و حفظ و قرائت قرآن اهميت قايل شويد، فرزندان شما نيز اينگونه خواهند بود.

ج) در نظر گرفتن تفاوت هاي فردي؛ به استعدادهاي متفاوت كودكان توجه داشته باشيد، هيچ‌گاه انتظار نداشته باشيد كه همة فرزندان شما به طور يكسان در فراگيري مسايل ديني و حفظ قرآن موفق شوند، و از همه مهم‌تر اين‌كه حفظ قرآن امري غير واجب است لذا اگر اصرار و پافشاري شما باعث اذيت و آزار كودكان مي‌شود و يا موجب مي‌شود كه كودكان نتوانند به بازي، تفريح و … بپردازند، بيش از حدّ اصرار نكنيد. وادار كردن كودكان به عبادت‌هاي مستحبي و طاقت فرسا و غير منطقي، اثر بدي به جاي مي‌گذارد و گاه ممكن است آنان را براي هميشه از مذهب بيزار نمايد، يا به عكس به دنيا بي‌اعتنا شده و همه‌چيز را فراموش كنند و گاه به وسواس در مذهب و مسايل عبادي گرفتار ‌شوند.

معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:

1. آيين تربيت، ابراهيم اميني، (انتشارات اسلامي، ص 321ـ317).
2. روان‌شناسي تربيتي، (كاربردي) دكتر غلام علي افروز، انجمن اولياء و مربيان، 1373.

پي نوشت ها:

[1] – طبرسي، رضي الدين، مكارم الاخلاق، ص484.

[2]- نوري، ميرزا حسين، طبرسي، مستدرك الوسائل، ج12، ص80.

[3] – قمي، عباس، سفينة البحار، ج2، ص719. 

پایگاه اطلاع رسانی هیات رزمندگان اسلام

بازدیدها: 409