آیا مشقت انداختن برای زیارت سیدالشهداء جایز است؟

مطلبی که شاید در ذهن مردم باشد، طرح این مسأله است که آیا کسی که خود را به مشقت و زحمت برای زیارت امام حسین می‌‌اندازد، مشمول پاداش می‌‌شود؟ آیا در روایات برای زیارتی که با سختی و مذیقه و مشقت‌‌هایی همچون تحمل گرسنگی، تشنگی، خستگی و پیاده‌روی برای زیارت حضرت اباعبدالله علیه‌السلام پاداش و ثوابی در نظر گرفته شده است؟

همزمان با آغاز پیاده روی عظیم اربعین حسینی در گوشه و کنار برخی به صورت کنایه‌ سئوالاتی را در این زمینه مطرح می‌کنند که ممکن است خواسته یا ناخواسته به این حرکت بزرگ ضربه بزنند، حجت الاسلام والمسلمین شیخ حسین انصاریان به این سئوالات پاسخ گفته است که سئوالات و پاسخ در این زمینه را با هم می‌خوانیم:

*با تشکر از فرصتی که در اختیار ما گذاشتید، لطفا اجمالی از ارزش و پاداش زیارت امام حسین علیه‌السلام را بیان فرمایید:

یکی از مسائل مهمی که قریب پانزده قرن در جهان تشیع مطرح است، مسأله زیارت حضرت ابا عبدالله الحسین می‌‌باشد و زمینۀ این زیارت مبارک، توسط رسول خدا صلی‌الله علیه و آله وسلم بنا شده و پس از پیامبر به طور متوا‌تر ائمه طاهرین علیهم‌السلام بدان تأکید کرده‌اند؛ بنابراین مسأله زیارت امام حسین از زمان تولد مبارک ایشان، توسط پیامبر خدا صلی‌الله علیه و آله وسلم توصیه شده و مباحث مربوط به پاداش زیارت به قبل از حادثه عظیم عاشورا مربوط است تا اینکه پس از واقعه عاشورا و شهادت حضرت و یاران با وفایشان این مسأله [زیارت] به طور عمیق‌‌تر و گسترده‌‌تر شکل گرفت.

مردم مؤمن نیز با توجه به روایات مربوط به زیارت حضرت، همواره حاضرند هر سختی و مشقت را با جان و دل پذیرا باشند؛ چراکه زیارت حضرت به عنوان بهترین راه تقرب به پروردگار معرفی شد؛ امام صادق علیه‌السلام می‌‌فرماید: «مَنْ أَتَى قَبْرَ الْحُسَیْنِ عَارِفاً بِحَقِّهِ‏ کَتَبَهُ‏ اللَّهُ‏ فِی أَعْلَى عِلِّیِّین؛ ‏ هر کس به زیارت حسین علیه‌‌السلام برود در حالى که مقام و منزلت وى را بشناسد، خداوند او را در اعلى علیین بهشت جای می‌-دهد».

البته سبک، کلمات و ترکیب برخی از روایات بیانگر ضرورت و شبهه وجوب در زیارت حضرت سید الشهداء علیه‌السلام دارند؛ بدین معنا که انجام عمل زیارت حضرت از مستحب بودن گذشته است، کثرت و بیان این‌گونه روایات نشان دهنده این مطلب است که زیارت ابا عبدالله در مرز لزوم و وجوب است. جایگاه زیارت سید الشهداء در نزد ائمه علیهم‌السلام به اندازه‌ای مقام دارد که فرموده‌اند: اگر احتمال ضرر، در سفر حج بدهید به طوری که آن سفر شما را به مشقت و رنج بیاندازد، حج از شما ساقط است؛ اما در مسیر زیارت امام حسین تمام سختی‌‌ها اعم از گرسنگی، تشنگی، پیاده‌روی، و طی جاده‌های طولانی همگی از پاداش برخوردار است؛ و حتی در برخی از روایات آنانی که توانایی زیارت دارند و نمی‌روند مورد سرزنش ائمه طاهرین علیهم‌السلام قرار گرفته‌اند؛ حنان از قول امام صادق می‌‌فرماید: «حنان می‌گوید: به امام صادق عرض کردم، چه می‌فرمایید درباره زیارت قبر مطهر حضرت حسین بن علی علیهم‌السلام، زیرا از بعضی راویان احادیث شما به ما خبر رسیده که زیارت قبر آن حضرت با ثواب یک حج و عمره برابر است؟ امام فرمود: تعجب نکن کسی که می‌گوید به همه این ثواب می‌رسد؛ ولی تو قبر آن حضرت را زیارت کن و به آن حضرت جفا نکن، زیرا که آن حضرت سید جوانان شهید و سرور آقای جوانان اهل بهشت و همچون یحیی بن زکریا است و آسمان و زمین بر این دو نفر گریست.

*این همه سرمایه‌گذاری برای زیارت ابا عبدالله، از سوی پیغمبر و ائمه طاهرین علیهم‌السلام برای چه بوده است؟

اقدام ابا عبدالله در روز عاشورا، ضامن حفظ زحمات همه انبیاء و ائمه طاهرین بوده است، یعنی اگر حادثه کربلا اتفاق نیفتاده بود، تمام زحمات انبیا فراموش می‌شد، چراغ دین خاموش می‌شد؛ اما این زیارت از طرف زائران حتماً باید با معرفت به حضرت انجام بگیرد. «هارون بن خارجه نقل کرده است که به امام صادق عرض کردم: «روایت مى کنند که هر کس قبر امام حسین را زیارت کند، [ثواب] یک حج و یک عمره براى او محسوب مى‌شود، حضرت فرمود: به خدا سوگند هر کس که از روى معرفت او را زیارت کند، خداوند گناهان وى را از اول تا به آخر مى بخشد.»

زیارت با معرفت یعنی این‌که مقام و منزلت حضرت را نزد خدا بشناسد که امام واجب الاطاعه است و اهداف والای او را در نظر داشته باشد؛ چون کربلا تمام ارزشهای عالم را در خود جمع کرده است. همه پند‌ها، موعظه‌ها، نصیحت‌ها، راهنمایی‌ها را دارد و به همین دلیل تاکید به زیارت شده است، و اینجایگاه زیارت را نشان می‌دهد؛ یعنی زائر باید به این باور برسد که می‌رود تا در یک کلاس بسیار مهمی که نمونه‌اش نیست شرکت کند و در این کلاس باید درس وفاداری، شجاعت، تقوا، دینداری، خدمت به مردم و خدمت به دین و عبادت کردن را فرابگیرد.

*چرا زیارت اربعین برای امام حسین تأکید شده است؟

علت تأکید،‌‌ همان مسائل کلی است که برای پاداش و ثواب زیارت بیان شد؛ یعنی‌‌ همان جایگاه، عامل شده که یک روزی را هم جدا قرار دهند، به نام اربعین، با توجه به روایات و آنچه که مورخان نگاشته‌اند، اربعین روزی بوده که اهل بیت علیهم‌السلام به کربلا برگشتند؛ شخصیت بزرگی همچون جابر بن عبدالله انصاری در اربعین به زیارت ابا عبدالله آمد؛ البته مبنا و ریشه زیارت اربعین را اهل بیت علیهم‌السلام مطرح نموده‌اند، و جالب است که یکی از علائم اهل ایمان را زیارت اربعین ابا عبدالله برشمردند؛ از حضرت امام حسن عسکرى منقول است که فرمودند: علامت‌هاى مؤمن پنج چیز است نماز پنجاه رکعت و زیارت‏ اربعین‏ و انگش‌تر به دست راست کردن و طرف پیشانى را بر خاک نهادن و بلند خواندن بسم اللَّه الرحمن الرحیم.
آنچه از لسان این روایت پیداست، حضرت امام حسن عسکرى زیارات اربعین را به عنوان یکی از علائم ایمان برشمردند، و این نشان از مقام والا و جایگاه بلندی است که خداوند به زائر امام حسین در این روز [اربعین] بر اهل ایمان عطا می‌‌کند و شاید دلیل طرح این موضوع از جانب ائمه علیهم‌السلام برای این باشد که آنان اهداف بلند این قیام را برای همه دوران و زمان‌ها نگریسته‌اند و می‌دانستند که این اربعین به تدریج گسترش می‌‌یابد؛ و همچون روزگار ما به یک راهپیمایی میلیونی که دل‌های عالم را تکان می‌دهد، و همه قدرت‌‌ها را شگفت‌زده می‌کند، مبدّل خواهد شد.

ما در اربعین ابا عبدالله بزرگ‌ترین راهپیمایی دوره تاریخ خلقت را داریم و این نام پرجاذبه ابا عبدالله است که زیارت اربعین را به این‌جا رسانده که شیعه‌ها و غیر شیعه‌ها از همه جای دنیا عاشقانه، مرارت‌های این سفر را با جان و دل می‌‌پذیرند که خود را در این روز به کربلا برسانند؛ و چه بسا که این حرکت عظیم موجب گردد که دل‌ها به سوی خدا جلب شود و به همین واسطه بسیاری از غیر شیعیان نیز به تشیع مشرف شوند؛ و این اربعین به نوعی خود یک معجزه است که میلیون‌ها انسان را مثل یک دریای خروشان در مسیر کربلا به راه می‌اندازد و دنیایی از نور امید را در دل شیعیان عالم فروزان می‌‌کند و این خود ضامن بقای تشیع و فرهنگ اسلام است؛ اربعین به‌‌ همان میزان که موجب نور امید در دل دوستداران اسلام است، باعث رعب و وحشت دشمنان نیز می‌‌گردد؛ یعنی دشمن را در هر قدرت و جایگاهی هم که باشد می‌ترساند. یکی از عوامل امید به نابودی دشمنان دین تا قبل از ظهور امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف، همین حرکت عظیم و دریای خروشان اربعین است.
آیا زیارت اربعین یا مراسم اربعین برای غیر سیدالشهدا وجود دارد؟

این چهلمی که در بین مسلمان‌ها مرسوم است که برای امواتشان شب چهل می‌گیرند یا روز چهل می‌گیرند هیچ مدرک شرعی و دینی ندارد، و برگزاری مراسم چهلم برای اموات، متکی به هیچ دلیل دینی نیست؛ بنابراین اگر مردم برای امواتشان اربعین نگیرند هیچ مشکل شرعی و دینی ایجاد نمی‌‌شود و هیچ عیبی ندارد.
اربعین فقط خاص حضرت ابا عبدالله الحسین است، ائمه طاهرین علیهم‌السلام نیز در خصوص اربعین امام حسین سفارش و توصیه نموده‌اند، و نسبت به غیر امام حسین توصیه‌ای ندارند؛ از این‌رو این سکه فقط به نام وجود مبارک حضرت سید الشهداء علیه‌السلام ضرب خورده و فقط اختصاص به ایشان دارد؛ و اکنون هم تبدیل به یک معجزه و جریان فرهنگی و اجتماعی شده است. در این اربعین ارزش‌های وجودی مردم به منصه ظهور می‌رسد، آتش بُخل در وجودشان خاموش می‌گردد، و عاشقانه هزینه می‌کنند و برای ابراز ارادت به آستان حضرت ابا عبدالله، برای زوار غذا آماده می‌‌کنند و برای محل اقامت و پذیرایی از آنان با جان و دل کار می‌‌کنند. اربعین علاوه بر آثار اجتماعی که دارد، روز درمان بُخل و تکبر است؛ و روز شعله‌ور شدن کَرم و جود و سخا است. در حقیقت فضای اربعین یک فرصتی است برای پاکسازی درون از آلودگی‌های اخلاقی و زمینه سازی برای ترسیم افق ظهور ارزشهای انسانی است.

مردم اگر بخواهند برای امواتشان کاری بکنند، باید مسائل حق الله و حق الناس از جمله بدهی و نماز قضای آن میت را در اولویت امور قرار بدهند؛ بنابراین چهلم گرفتن در خانه‌ها و مساجد و هتل‌ها، واجب نیست. در حدیث آمده است که در سنت شریفه، عزاداری سه روز بود نه بیشتر؛ از این‌رو مردم اگر می‌خواهند به امواتشان خدمت کنند، باید به فکر آخرت آن میت باشند و پرونده‌اش را اصلاح کنند.

*آیا به مشقت انداختنن خود برای زیارت سیدالشهدا علیه‌السلام جایز است؟

مطلبی که شاید در ذهن مردم باشد، طرح این مسأله است که آیا کسی که خود را به مشقت و زحمت برای زیارت امام حسین می‌‌اندازد، مشمول پاداش می‌‌شود؟ آیا در روایات برای زیارتی که با سختی و مذیقه و مشقت‌هایی همچون تحمل گرسنگی، تشنگی، خستگی و پیاده‌روی برای زیارت ابا عبدالله پاداش و ثوابی در نظر گرفته شده؟

در پاسخ به این پرسش، ابتدا چند نکته را متذکر می‌‌شوم؛ قرآن مجید و روایات به طور کلی پاسخ این پرسش را داده‌اند، شما آیات جهاد قرآن مجید را بنگرید که پروردگار عالم می‌فرماید: در مسیر جهاد با دشمن گرسنگی و تشنگی و سختی است، ولی پروردگار عالم می‌فرماید: من در مقابل تحمل این همه مشکلات، پاداش عظیم می‌دهم. در روایتی پیامبر اکرم صلی‌الله علیه وآله وسلم می‌‌فرماید: قَوْلِ النَّبِیِّ: أَفْضَلُ الْأَعْمَالِ أَحْمَزُهَا؛ بر‌ترین عمل‌ها سخت‌‌ترین آن‌ها است.از خصائص امیرمؤمنان این بوده است که اگر عبادتی می‌خواستند انجام بدهند و آن عبادت مراتبی داشت، حضرت سخت‌ترین مرتبه را انتخاب می‌‌کرد، بنابراین اگر ما خود را پیرو آن امام می‌‌دانیم، باید روش و منش آن حضرت را الگوی رفتاری خود قرار دهیم تا با شکیبایی و تحمل بر مشکلات و سختی‌‌ها فائق شویم؛ از این‌رو می‌‌توان به این نکته مهم رسید که آن پاداشی که در سختی‌ها، در مشقت‌ها هست در عبادت همراه با رفاه و زیارت با آسایش نیست.

یکی از زیارت‌های سخت همین زیارت اربعین امام حسین است که مرسوم شده است مردم پیاده از نقاط مختلف و از کشورهای دیگر در اربعین به زیارت امام حسین مشرف می‌‌شوند؛ و این خیلی کار پرمشقتی است که همراه با خستگی و درد بدن و بی‌خوابی و اضطراب و ناامنی جاده‌ها است، در عین حال چند میلیون نفر پیاده حرکت می‌کنند. به طور یقین با استناد به روایات معتبر این عمل جدای از ثواب روز اربعین امام حسین مشمول پاداش است. «على بن میمون صائغ، از حضرت امام صادق نقل کرده که آن حضرت فرمودند: اى على! قبر حسین را زیارت کن و ترک نکن. عرض کردم: ثواب کسى که آن حضرت را زیارت کند چیست؟ حضرت فرمودند: کسى که پیاده زیارت کند آن حضرت را، خداوند به هر قدمى که برمى‏ دارد، یک حسنه برایش نوشته، و یک گناه از او محو مى‌کنند، و یک درجه مرتبه‏اش را بالا مى‌‏برد. و وقتى به زیارت رفت، حق تعالى دو فرشته را موکّل او مى‏‌کند که آنچه خیر از دهان او خارج می‌شود را نوشته و آنچه شر و بد مى‏ باشد را ننویسند. و وقتى برگشت با او وداع کرده و به وى مى‏ گویند: اى ولىّ خدا! گناهانت آمرزیده شد. و تو از افراد حزب خدا و حزب رسول او و حزب اهل بیت رسولش مى‌باشی، به خدا سوگند! هرگر تو آتش را به چشم نخواهی دید و آتش نیز هرگز تو را نخواهد دید و تو را طعمه خود نخواهد نمود.

وقتی که پیاده‌روی زیارت ابا عبدالله اینقدر اجر دارد، و زائر برای هر قدمی که برمی‌دارد، یک حسنه برایش نوشته، و یک گناه از او محو مى‌کنند، و یک درجه مرتبه‏اش را بالا مى ‏برد، این خود مجوز پیاده‌روی است.

*چه توصیه‌ای برای زائران اربعین حضرت سیدالشهدا دارید؟

اول این‌که لازم است این نکته را متذکر شوم که مردم ایران، و مردم مؤمنی که در هر کجای عالم زمین زندگی می‌کنند، باید این پیاده‌روی و زیارت ابا عبدالله به ویژه در اربعین را بر خودشان لازم بدانند، و آن را فرهنگ کنند. آن دسته از مردم که بنا بر مشکلاتی که دارند، قادر به پیاده رفتن به کربلا نیستند، سواره بروند و اگر هم توفیق زیارت نداشتید کمک بدهید، خدمت بکنید و هر کس به اندازه توان و وسعی که دارد به این کار خیر و عمل نیک کمک کند تا در ‌‌نهایت به یک فرهنگ عمومی مبدّل گردد، لازم نیست بروید عراق چادر و خیمه بزنید، در همین شهرهای ایران چادر بزنید، و برای زائران حرم امام حسین صبحانه و نهار و شام آماده کنید. محل استراحت و اقامت فراهم نمایید و این زوار را تا مرز بدرقه کنید. هر نوع هزینه برای ابا عبدالله بشود، پاداش آن نزد خدا محفوظ است. اگر بخواهیم قرآنی محاسبه کنیم قرآن می‌گوید:«مَن جَاءَ بِالحَْسَنَهِ فَلَهُ عَشرُْ أَمْثَالِهَا»؛ هر کس کار نیک بیاورد، پاداشش ده برابر آن است. ‏

در آیه ۲۶۱ سوره مبارکه بقره نیز خداوند در خصوص پاداش کسانی که انفاق می‌‌کنند، می‌‌فرماید: «مَّثَلُ الَّذِینَ یُنفِقُونَ أَمْوَالَهُمْ فىِ سَبِیلِ اللَّهِ کَمَثَلِ حَبَّهٍ أَنبَتَتْ سَبْعَ سَنَابِلَ فىِ کلُ‏ِّ سُنبُلَهٍ مِّاْئَهُ حَبَّهٍ وَ اللَّهُ یُضَاعِفُ لِمَن یَشَاءُ وَ اللَّهُ وَاسِعٌ عَلِیم»؛ مَثَل آنان که اموالشان را در راه خدا انفاق مى‏کنند، مانند دانه‏اى است که هفت خوشه برویاند، در هر خوشه صد دانه باشد؛ و خدا براى هر که بخواهد چند برابر مى‏کند و خدا بسیار عطا کننده و داناست‏. طبق روایات هزینه برای زیارت امام حسین ده هزار برابر پاداش دارد. خداوند برای هر درهم بخشش زائر حسین در راه خدا، ده هزار درهم پاداش می‌دهد، و فرا‌تر از همه این پاداش‌های مادی، خشنودی خدا و دعای خیر پیامبر، علی و امامان معصوم علیهم‌السلام است که بدرقه راه اوست.

بر ما لازم است در این دنیای پر غوغا و هیاهو که همه قلدران عالم، مثل بنی امیه، تیر‌هایشان را به طرف شیعه نشانه رفته‌اند، حضرت ابا عبدالله الحسین را با هزینه کردن مال‌مان، بدن‌مان، زیارت رفتن و کمک به اهداف اربعین، همراهی کنیم و جواب «هل من ناصر ینصرنی؟ حضرت را با این کار‌هایمان بدهیم. این قبیل کارهای شما عظیم و چشم‌گیر و ضامن بقای تشیع است. و بیانگر استقامت شما در برابر تمام زورگویان عالم است و به یقین کسانی که با پای پیاده این راه را می‌‌پیمایند نیز اگر در حادثه عاشورا صدای هل من ناصر حضرت را می‌شنیدند، از یاران صدیق حضرت بودند.

مطلب مهم دیگر اینکه: الان که رسانه‌های عمومی در جهان فراوان شده و همه از ابزار ارتباطی و ماهواراه‌ای بهره‌مندند و از طرفی رسانه‌های بیگانه این حرکت عظیم را پوشش نمی‌دهند، به نظر می‌رسد که باید به زائران حضرت ابا عبدالله الحسین و مخصوصا زائران ایام اربعین و آنهایی که پیاده به زیارت وجود مقدس او و یاران باکرامت و اهل‌بیت با عظمتش مشرف می‌شوند، گفته شود که زائران بزرگوار و‌ای کسانی که پیاده به زیارت اباعبدالله مشرف می‌شوید! شما در این زیارتتان و پیاده‌رویتان باید یک کار زینب‌گونه انجام دهید، همان‌گونه که زینب کبری سلام‌الله علیها بعد از حادثه کربلا، از کربلا تا کوفه، و از کوفه تا شام، و از شام تا مسیر برگشت به کربلا و نیز در اربعین و برگشت به مدینه، وقایع کربلا را برای مردم و اهل شام و مدینه بیان کرد، و دیگر اهل بیت هم به تأسی از زینب کبری سلام‌الله علیها این کار را انجام دادند، و همین باعث شد که واقعه کربلا بیشتر جلوه کند، شما نیز به تأسی از حضرت زینب که با گفتار خود، مردم آن زمان را از خوابِ غفلت بیدار کرد، مردم جهان را با ابزارهای امروزی که در اختیار دارید، بیدار کنید، و وقایع را به صورت فیلم تصویر ثبت کنید، کرامات را بنویسید و معجزاتی که اتفاق می‌افتد، بیمارانی که شفا می‌گیرند فیلمبرداری کنید، با پیرمرد‌ها و پیرزن‌هایی که با قد خمیده می‌‌آیند مصاحبه کنید و علت آمدنشان را در این سن کهنسالی و تحمل مشقت بپرسید، خدماتی که به زوار داده می‌شود ثبت کنید و به سایت‌ها داخلی و خارجی منتقل کنید، تا با این کار فرهنگی جلوی تبلیغات دروغین و پوشالی دشمن گرفته شود و وسوسه‌ها و سفسطه‌های آن‌ها بر بعضی افکار، اثر نامطلوب نگذارد. این از بهترین خدمت‌‌ها به حادثه کربلا و به مردم جهان و به مردم مشتاق است؛ بنابراین زحمت این کار نیک را به دوش بکشید و این سختی را تحمل کنید و وقایع را عکسبرداری و فیلمبرداری نمایید و همچون ائمه که برای احیای حادثه بزرگ عاشورا جلسه ذکر مصیبت در خانه‌هایشان برگزار می‌‌کردند، شما نیز ادامه دهنده‌‌ همان روش و منش باشید تا از عنایات آنان بهره‌مند گردید، چرا که این کار موجب احیای زحمات انبیاء و ائمه علیهم‌السلام در طول تاریخ است.

و السلام علیکم و رحمه الله و برکاته

بازدیدها: 68