احادیثی ارزشمند از معصومین (علیهم السلام) درباره جوانی
قال الصادق علیه السلام : عَلَیکَ بِالحداثِ فَإنَّهُم أَسرَعُ إلى کُلِّ خَیرٍ؛[۲]
نوجوانان را دریاب زیرا که آنان سریع تر به کارهاى خیر روى مى آورند.
قال على علیه السلام : إِنَّما قَلبُ الحَدَثِ کَالرضِ الخالیَهِ ما اُلقىَ فیها مِن شَىْ ءٍ قَبِلَتهُ؛[۳]
دل نوجوان مانند زمین آماده است که هر بذرى در آن افشانده شود، مى پذیرد.
قال الصادق علیه السلام : بادِروا أَحداثَکُم بِالحَدیثِ قَبلَ أَن تَسبِقَکُم إِلَیهِمُ المُرجِئَهِ؛[۴]
به آموختن حدیث به نوجوانانتان پیش از آن که منحرفین آنان را گمراه سازند، اقدام نمائید.
قال على علیه السلام : أَولَى الشیاءِ أَن یَتَعَلَّمَهَا الحداثُ الشیاءُ الَّتى إذا صاروا رِجالاً اَحتاجوا إِلَیها؛[۵]
شایسته ترین چیزهایى که نوجوانان باید بیاموزند، آن چیزهایى هستند که هنگام بزرگسالى به آنها نیاز دارند.
رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلّم) میفرماید: دوست داشتنی ترین مخلوقات پیش خداوندمتعال نوجوانی است زیبا رو،که جوانی وجمال خویش را،برای خداوطاعت خداقرار دهد. خداوند به چنین جوانی برفرشتگان می بالد و میفرماید: حقآ که این نوجوان بندهء من است.[۶]
قال رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلّم): یُسْتَحَبُّ غَرامَهُ الْغُلامِ فى صِغَرِهِ لِیَکُونَ حَلیما فى کِبَرِهِ…[۷]
خوب است طفل درخردسالی ونوجوانی باسختی ومشکلات اجتناب ناپذیرِ حیات که غرامت زندگی است روبرو شود،تادر جوانی وبزرگسالی،خویشتن دار وصبور باشد.
قال رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلّم): إنَّ اَحَبَّ الخَلائِقِ إلَی اللَّهِ شابٌّ حَدَثُ السِّنِّ فی صُورَهٍ حَسَنَهٍ جَعَلَ شَبابَهُ و جَمالَهُ لِلّهِ و فِی طاعَتِهِ ذلِکَ الَّذی یُباهِی بهِ الرَّحمنُ مَلائکتَهَ یَقولُ : هذا عَبدِی حَقّاً.[۸]
محبوبترین خلایق نزد خدا نوجوان خوشسیمایی است که جوانی و زیبایی خود را برای خدا و در راه طاعت او بگذارد. خداوند رحمان به وجود چنین نوجوانی برفرشتگان میبالد و میفرماید : «این است بنده راستین من!»
قال على علیه السلام : أولَی الأشیاءِ أن یَتَعَلَّمَهَا الأحداثُ الأشیاءَ الّتی إذا صارُوا رِجالاً إحتاجُوا إلَیهَا.[۹]
بهترین چیزی که نوجوانان باید فراگیرند ، چیزهایی است که در بزرگسالی خود به آنها نیاز خواهند داشت
قال على علیه السلام : إذا عاتَبتَ الحَدَثَ فَاترُک لَهُ مَوضِعاً مِن ذَنبِهِ لِئلّا یَحمِلَهُ الإخراجُ عَنِ المُکابَرَهِ.[۱۰]
هرگاه نوجوانی را سرزنش میکنی ، جایی برای عذرخواهی از گناهش برای او باقی بگذار تا نیافتن راهی برای عذرخواهی، او را به ستیزهجویی نکشاند
قال رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلّم): اَلْعَدْلُ حَسَنٌ و َلکِنْ فِى الاُمَراءِ اَحْسَنُ، وَ السَّخاءُ حَسَنٌ وَ لکِنْ فِى الاَغْنیاءِ اَحْسَنُ، اَلْوَرَعُ حَسَنٌ و َلکِنْ فِى الْعُلَماءِ اَحْسَنُ، اَلصَّبْرُ حَسَنٌ و َلکِنْ فِى الْفُقَراءِ اَحْسَنُ، اَلتَّوبَهُ حَسَنٌ وَلکِنْ فِى الشَّبابِ اَحْسَنُ، اَلْحَیاءُ حَسَنٌ وَ لکِنْ فِى النِّساءِ اَحْسَنُ؛[۱۱]
عدالت نیکو است اما از دولتمردان نیکوتر، سخاوت نیکو است اما از ثروتمندان نیکوتر؛ تقوا نیکو است اما از علما نیکوتر؛ صبر نیکو است اما از فقرا نیکوتر، توبه نیکو است اما از جوانان نیکوتر و حیا نیکو است اما از زنان نیکوتر.
قال الصادق علیه السلام : عَلَیکَ بِالأْحداثِ فَإنَّهُم أسرَعُ إلی کُلِّ خَیرٍ.[۱۲]
نوجوانان را در یاب ، که این گروه در پذیرش هر خوبی ، بیشتر شتاب میکنند
قال الصادق علیه السلام : بادِرُو أحداثَکُم بِالحَدیثِ قَبلَ أن تَسبِقَکُم إلَیهِمُ المُرجِئَهُ.[۱۳]
نوجوانان را قبل از اینکه دشمنانِ اعتقادی به سراغ آنان بروند ، حدیث بیاموزید
قال رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلّم): إنَّ اللّهَ تعالى یُباهِی بالشابِّ العابِدِ المَلائکهَ ، یقولُ : اُنظُرُوا إلى عَبدی ! تَرَکَ شَهوَتَهُ مِن أجلی .
خداوند متعال ، به وجود جوان عبادت پیشه بر فرشتگان مىنازد و مىفرماید : بنگرید این بنده مرا ! به خاطر من از شهوت خویش دست کشیده است .
قال رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلّم): عَلَیکَ بِالحداثِ فَإنَّهُم أَسرَعُ إلى کُلِّ خَیرٍ.[۱۴]
نوجوانان را دریاب زیرا که آنان سریع تر به کارهاى خیر روى مى آورند.
قال رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلّم): اوصیکُم بِالشُّبّابِ خَیرا فَإِنَّهُم أَرَقُّ أَفئِدَهً إنَّ اللّه بَعَثَنى بَشیرا وَنَذیرا فَحالَفَنِى الشُّبّانُ وَخالَفَنِی الشُّیوخُ؛[۱۵]
به شما درباره جوانان به نیکى سفارش مى کنم چرا که آنان نازک دل ترند، خداوند مرا امید دهنده و بیم دهنده مبعوث کرد جوانان با من هم پیمان شدند و پیر مردان به مخالفت با من برخاستند.
قال الصادق علیه السلام : مَنْ قَرَاَ الْقُرآنَ وَ هُوَ شابٌّ مُؤمِنٌ اِخْتَلَطَ الْقُرآنُ بِلَحْمِهِ وَ دَمِهِ وَ جَعَلَهُ اللّهُ عَزَّوَجَلَّ مَعَ الْسَّفَرَهِ الْکِرامِ الْبَرَرَهِ، وَ کانَ الْقُرآنُ حَجیزا عَنْهُ یَوْمَ الْقیامَهِ.[۱۶]
هر جوان مؤمنى که در جوانى قرآن تلاوت کند ، قرآن با گوشت و خونش مىآمیزد و خداوند عزّوجلّ او را با فرشتگان بزرگوار و نیک قرار مىدهد و قرآن نگهبان او در روز قیامت ، خواهد بود .
قال رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلّم): إنَّ اللّه یُحِبُّ الشّابَّ الَّذى یُفنى شَبابَهُ فى طاعَهِ اللّه ؛[۱۷]
خداوند جوانى که جوانى اش را در اطاعت از او بگذراند دوست دارد.
قال رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلّم): مَن تَعَلَّمَ فى شَبابِهِ کانَ بِمَنزِلَهِ الوَشمِ فِى الحَجَرِ وَ مَن تَعَلَّمَ وَ هُوَ کَبیرٌ کانَ بِمَنزِلَهِ الکِتابِ عَلى وَجهِ الماءِ؛[۱۸]
هر کس در جوانى اش بیاموزد، آموخته اش مانند نقش بر سنگ است و هر کس در بزرگ سالى بیاموزد، مانند نوشتن بر روى آب است.
قال الصادق علیه السلام : اِعلَمى اَنَّ الشّابَّ الحَسَنَ الخُلُقِ مِفتاحٌ لِلخَیرِ، مِغلاقٌ لِلشَّرِّ وَ اِنَّ الشّابَّ الشَّحیحَ الخُلُقِ مِغلاقٌ لِلخَیرِ مِفتاحٌ لِلشَّرِّ؛[۱۹]
بِدان که جوانِ خوش اخلاق، کلید خوبى ها و قفل بدى هاست و جوانِ بداخلاق، قفل خوبى ها و کلید بدى هاست.
قال الصادق علیه السلام : لَستُ اُحِبُّ اَن اَرَى الشّابَّ مِنـکُم اِلاّ غادیاً فى حالَینِ: اِمّا عالِماً اَو مُتَعَلِّما، فَاِن لَم یَفعَل فَرَّطَ، فَاِن فَرَّطَ ضَیَّعَ، وَ اِن ضَیَّعَ اَثِمَ، وَ اِن اَثِمَ سَـکَنَ النّارَ وَ الَّذى بَعَثَ مُحَمَّدا بِالحَقِّ؛[۲۰]
دوست ندارم جوانانِ شما را جز در دو حالت ببینم : دانشمند یا دانش اندوز. اگر جوانى چنین نکند، کوتاهى کرده و اگر کوتاهى کرد، تباه ساخته و اگر تباه ساخت، گناه کرده است و اگر گناه کند، سوگند به آن کس که محمّد صلى الله علیه و آله را به حق برانگیخت، دوزخ نشین خواهد شد.
قال على علیه السلام : اَصحابُ المَهدىِّ شَبابٌ لا کُهولٌ فیهِم اِلاّ مِثلَ کُحلِ العَینِ وَ المِلحِ فِى الزّادِ وَ اَقَلُّ الزّادِ المِلحُ؛[۲۱]
یاران مهدى(عج) جوان اند و کهن سالان در میان آنان کم اند، مانند سُرمه در چشم و نمک در زاد و توشه، که کمترین قسمت توشه، نمک است.
قال رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلّم): مَن اَحسَنَ عِبادَهَ اللّه فى شَبیبَتِهِ ، لَقّاهُ اللّه الحِکمَهَ عِندَ شَیبَتِهِ ، قالَ اللّه تَعالى : «وَ لَمَّا بَلَغَ اَشُدَّهُ وَاستَوى ءَآتَیناهُ حُکما وَ عِلما» ثُمَّ قالَ تَعالى : «وَ کَذالِکَ نَجزِى المُحسِنینَ»؛[۲۲]
هر کس که در جوانى خوب بندگى خدا کند ، خداوند در پیرى به او حکمت مى آموزد . خداى متعال مى فرماید : «و چون به رشد و کمال خویش رسید ، به او حکمت و دانش عطا کردیم» و در ادامه آیه مى فرماید : «و نیکوکاران را چنین پاداش مى دهیم».
قال رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلّم): اَوسِعوا لِلشَّبابِ فِى المَجلِسِ وَ اَفهِموهُمُ الحَدیثَ فَاِنَّهُمُ الخُلوفُ وَ اَهلُ الحَدیثِ؛[۲۳]
براى جوانان در مجالس جاى باز کنید، و امور نو و جدید را به آنان تفهیم کنید، چرا که این گروه جایگزین شما و درگیر مسائل جدید خواهند شد.
قال رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلّم): اَلتَّوبَهُ حَسَنٌ وَ لکِن فِى الشَّبابِ اَحسَنُ.[۲۴]
توبه زیباست، ولى از جوان زیباتر .
قال رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلّم): فَضلُ الشّابِّ العابِدِ الَّذی تَعَبَّدَ فی صِباهُ عَلَى الشَّیخِ الَّذی تَعَبَّدَ بَعدَ ما کَبُرَت سِنُّهُ کَفَضلِ المُرسَلینَ عَلى سائِرِ النّاسِ .[۲۵]
برترى جوان عابدى که در کمى سنّش بندگى ورزد بر پیرى که پس از سالمندى رو به بندگى آرد همچون برترى پیامبران بر دیگر مردم است .
قال على علیه السلام : لاتَقسِروا أَولادَکُم عَلى آدابِکُم فَإنَّهُم مَخلوقونَ لِزَمانٍ غَیرِ زَمانِکُم؛[۲۶]
آداب و رسوم خود را به فرزندانتان تحمیل نکنید زیرا آنان براى زمانى غیر از زمان شما آفریده شده اند.
قالَ رَجُلٌ: یا رَسولَ اللّه ! ما حَقُّ ابنى هذا؟ قالَ: تُحسِنُ اسمَهُ و َأَدَبَهُ وَ تَضَعُهُ مَوضِعا حَسَنا؛[۲۷]
مردى به رسول خدا صلى الله علیه و آله عرض کرد: حقّ این فرزند بر من چیست؟ پیامبر فرمودند: اسم نیکو برایش انتخاب کنى و به خوبى او را تربیت نمایى و به کارى مناسب و پسندیده بگمارى.
قال رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلّم): إنَّ اللّه یُحِبُّ الشّابَّ الَّذى یُفنى شَبابَهُ فى طاعَهِ اللّه؛[۲۸]
خداوند جوانى که جوانى اش را در اطاعت از او بگذراند دوست دارد.
قال على علیه السلام : إذَا احتَجتَ إِلَى المَشوَرَهِ فى أَمرٍ قَد طَرَأَ عَلَیکَ، فَاستَبدِهِ بِبِدایَهِ الشُّبّانِ، فَإِنَّهُم أَحَدُّ أَذهانا وَأَسرَعُ حَدسا، ثُمَّ رُدَّهُ بَعدَ ذلِکَ إلى رَىِ الکُهولِ وَالشُیوخِ لِیَستَعقِبوهُ وَیُحسِنُوا، الاِختیارَ لَهُ فَإِنَّ تَجرِبَتَهُم أَکثَرُ؛[۲۹]
هنگامى که در پیش آمدى احتیاج به مشورت داشتى ابتدا به جوانان مراجعه نما زیرا که آنان ذهنى تیزتر و حدسى سریع تر دارند سپس (نتیجه) آن را به نظر بزرگسالان و پیران برسان تا پیگیرى نموده، عاقبت آن را بسنجند و راه بهتر را انتخاب کنند زیرا تجربه آنان بیشتر است.
قال رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلّم): یا عَلىُّ بادِر بِاَربَعٍ قَبلَ اَربَعٍ : شَبابِکَ قَبلَ هَرَمِکَ وَ صِحَّتِکَ قَبلَ سُقمِکَ وَ غِناکَ قَبلَ فَقرِکَ، وَ حَیاتِکَ قَبلَ مَوتِکَ ؛[۳۰]
اى على! چهار چیز را پیش از چهار چیز دریاب : جوانى ات را پیش از پیرى؛ و سلامتى ات را پیش از بیمارى؛ و ثروتت را پیش از فقر و زندگى ات را پیش از مرگ.
قال على علیه السلام : فی قَولِ اللّه عَزَّوَجَلَّ «وَ لاَ تَنسَ نَصیبَکَ مِنَ الدُّنیا» : لا تَنسَ صِحَّتَکَ وَ قُوَّتَکَ وَ فَراغَکَ وَ شَبابَکَ وَ نَشاطَکَ اَن تَطلُبَ بِهَا الخِرَهَ ؛[۳۱]
درباره آیه سهم خود را از دنیا فراموش مکن : [یعنى] سلامتى، توانایى، فرصت، جوانى و شادابى ات را فراموش مکن، تا با آنها، آخرت را به دست آورى.
قال رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلّم): یا مَعشَرَ الشَّبابِ عَلَیکُم بِالباهِ فَاِن لَم تَستَطیعوهُ فَعَلَیـکُم بِالصّیامِ فَاِنَّهُ وِجاؤُهُ ؛[۳۲]
اى گروه جوانان! ازدواج کنید. اگر نمى توانید، روزه بگیرید، که روزه مهارِ شهوت است.
قال على علیه السلام : یَنبَغى لِلعاقِلِ اَن یَحتَرِسَ مِن سُکرِ المالِ وَ سُکرِ القُدرَهِ، وَ سُکرِ العِلمِ، وَ سُکرِ المَدحِ وَ سُکرِ الشَّبابِ، فَاِنَّ لِکُلِّ ذالِکَ ریاحا خَبیثَهً تَسلُبُ العَقلَ وَ تَستَخِفُّ الوَقارَ؛[۳۳]
سزاوار است که عاقل، از مستى ثروت، قدرت، دانش، ستایش و مستى جوانى بپرهیزد، چرا که هر یک را بادهاى پلیدى است که عقل را نابود مى کند و وقار و هیبت را کم مى نماید.
قال على علیه السلام : مُرُوا الاَحداثَ بِالمِراءِ وَ الجِدالِ وَ الـکُهولَ بِالفِکَرِ وَ الشُّیوخَ بِالصَّمتِ ؛[۳۴]
جوانان را به مباحثه و مناظره، و میان سالان را به اندیشیدن، و پیران را به سکوت، فرمان دهید.
قال رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلّم): خَیرُ شَبابِکُم مَن تَزَیّا بِزِىِّ کُهولِکُم وَ شَرُّ کُهولِکُم مَن تَزَیّا بِزِىِّ شَبابِکُم ؛[۳۵]
بهترین جوانانِ شما آنان اند که خود را به سبک بزرگسالان بیارایند و بدترین بزرگسالان ، کسانى اند که خود را شبیه جوانان کنند.
قال رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلّم): مَن اَحسَنَ عِبادَهَ اللّه فى شَبیبَتِهِ ، لَقّاهُ اللّه الحِکمَهَ عِندَ شَیبَتِهِ ، قالَ اللّه تَعالى : «وَ لَمَّا بَلَغَ اَشُدَّهُ وَاستَوى ءَآتَیناهُ حُکما وَ عِلما» ثُمَّ قالَ تَعالى : «وَ کَذالِکَ نَجزِى المُحسِنینَ»؛[۳۶]
هر کس که در جوانى خوب بندگى خدا کند ، خداوند در پیرى به او حکمت مى آموزد . خداى متعال مى فرماید : «و چون به رشد و کمال خویش رسید ، به او حکمت و دانش عطا کردیم» و در ادامه آیه مى فرماید : «و نیکوکاران را چنین پاداش مى دهیم».
قال الصادق علیه السلام : اِجتَهَدتُ فِى العِبادَهِ وَ اَ نَا شابٌّ ، فَقالَ لى اَبى : یا بُنَىَّ دونَ ما اَراکَ تَصنَعُ، فَاِنَّ اللّه عَزَّوَجَلَّ اِذا اَحَبَّ عَبداً رَضىَ عَنهُ بِالیَسیر؛[۳۷]
در جوانى زیاد عبادت مى کردم. پدرم به من فرمود: فرزندم! کمتر عبادت کن، زیرا خداوند عزوجل ، اگر بنده اى را دوست بدارد، با عبادت کم هم از او خشنود مى گردد.
قال رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلّم): لِیَتَزَوَّدِ العَبدُ مِن دُنیاهُ لآِخِرَتِهِ ، وَ مِن حَیاتِهِ لِمَوتِهِ وَ مِن شَبابِهِ لِهَرَمِهِ ، فَاِنَّ الدُّنیا خُلِقَت لَکُم وَ اَ نتُم خُلِقتُم لِلآخِرَهِ ؛[۳۸]
انسان باید براى آخرتش از دنیا، براى مرگش از زندگى و براى پیرى اش از جوانى، توشه برگیرد، چرا که دنیا براى شما آفریده شده و شما براى آخرت آفریده شده اید .
قال على علیه السلام : إذا عاتبت الحدث فاترک له موضعا من ذنبه لئلا یحمله الإخراج على المکابره.[۳۹]
هرگاه جوان را توبیخ کردى ، برخى خطاهاى او را نادیده بگیر، تا توبیخ تو، او را به مقابله وادار نسازد.
قال رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلّم): لا تَزولُ قَدَما عَبدٍ یَومَ القیامَهِ حَتّى یُساَ لَ عَن اَربَعٍ عَن عُمُرِهِ فیما اَفناهُ وَ عَن شَبابِهِ فیما اَبلاهُ وَ عَن مالِهِ مِن اَینَ اَ کتَسَبَهُ وَ فیما اَ نفَقَهُ وَ عَن حُبِّنا اَهلَ البَیتِ ؛[۴۰]
انسان، در روز قیامت، قدم از قدم برنمى دارد، مگر آن که از چهار چیز پرسیده مى شود : از عمرش که چگونه گذرانده است، از جوانى اش که چگونه سپرى کرده، از ثروتش که از کجا به دست آورده و چگونه خرج کرده است و از دوستى ما اهل بیت.
منبع با ویرایش و اصلاحات برای استفاده بهتر
[۱] البته بزرگان و شعرا نیز در باره اهمیّت جوانی سخنانی زیاد و توصیه های فراوانی نموده اند که باید قدردان نعمت جوانی بود زیرا این نعمت با ارزش مانند «بــاد» در گذر است.
[۲] کافى، ج۸، ص۹۳، ح۶۶
[۳] نهج البلاغه، نامه ۳۱
[۴] تهذیب الأحکام، ج۸، ص۱۱۱، ح۳۰
[۵] شرح نهج البلاغه، ج۲۰، ص۳۳۳، ح۸۱۷
[۶] میزان الحکمه،ج۵،ص۹
[۷] وسائل الشیعه،ج۱۵،ص ۱۹۸
[۸] میزان الحکمه ، ح ۹۰۹۶
[۹] شرح نهجالبلاغه ، ابن ابی الحدید ، ج ۲ ، ص ۳۳۳
[۱۰] شرح نهجالبلاغه ، ابن ابی الحدید ، ج ۲۰ ، ص ۳۳۳
[۱۱] نهج الفصاحه ص۵۷۸ ، ح۲۰۰۶
[۱۲] الکافی ، ج ۸ ، ص ۹۳
[۱۳] میزان الحکمه ، ح ۲۲۷۵۲ .
[۱۴] کافى، ج۸، ص۹۳، ح۶۶
[۱۵] سفینه البحار، ج۲، ص۱۷۶
[۱۶] کافى ، ج ۲، ص ۶۰۳ ، ح ۴
[۱۷] نهج الفصاحه، ح ۸۰۰
[۱۸] نوادر راوندى، ص ۱۳۲، ح ۱۶۹
[۱۹] امالى طوسى، ص ۳۰۲، ح ۵۹۸
[۲۰] امالى طوسى، ص ۳۰۳، ح ۶۰۴
[۲۱] الغیبه طوسى، ص ۴۷۶، ح ۵۰۱
[۲۲] قصص، آیه ۱۴؛ أعلام الدین ، ص ۲۹۶
[۲۳] الفردوس، ج ۱، ص ۹۸، ح ۳۲۰
[۲۴] کنز العمّال، ح ۴۳۵۴۲
[۲۵] جامع الصغیر، ج۲، ص۲۱۳
[۲۶] شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید ج۲۰، ص۲۶۷، ح۱۰۲
[۲۷] وسایل الشیعه ج۲۱ ، ص۳۹۰ ، ح۲۷۳۸۰
[۲۸] نهج الفصاحه ص۳۱۶ ، ح ۸۰۰
[۲۹] شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید ج۲۰، ص۳۳۷، ح۸۶۶
[۳۰] من لا یحضره الفقیه ج ۴، ص ۳۵۷، ح ۵۷۶۲
[۳۱] قصص، آیه ۷۷ ؛ معانی الاخبار ص۳۲۵
[۳۲] کافى ج ۴، ص ۱۸۰، ح ۲
[۳۳] تصنیف غررالحکم و درر الحکم ص۶۶ ، ح۸۷۵
[۳۴] شرح نهج البلاغه ابن ابى الحدید ج ۲۰، ص ۲۸۵، ح ۲۶۰
[۳۵] ارشاد القلوب الی الصواب (دیلمی) ج۱ ، ص ۴۱
[۳۶] قصص، آیه ۱۴؛ أعلام الدین فی صفات المومنین ص ۲۹۶
[۳۷] کافى ج ۲، ص ۸۷ ، ح ۵
[۳۸] تنبیه الخواطر و نزهه النواظر معروف به مجموعه ی ورام ج ۱، ص ۱۳۱
[۳۹] شرح نهج البلاغه ابن ابى الحدید ج ۲۰، ص ۳۳۳، ح ۸۱۹
[۴۰] خصال ج۱ ، ص ۲۵۳، ح ۱۲۵
بازدیدها: 199