احترام به پدر و مادر، حفظ حرمت خانه خداست

انسان فراموشکار، وقتی به قدرت و موقعیتی رسید، دوران عجز و کوچکی خویش را از یاد می‌برد و پدر و مادر و زحمات طاقت فرسای آنان را فراموش می‌کند، و چه ناسپاسی و کفرانی بدتر از این؟
انسانیت و اخلاق ایجاب می‌کند که حافظ این دو گوهر باشیم و در حال حیاتشان از نیکی و احسان و پس از مرگشان از صدقات و یاد نیک غفلت نکنیم.
احترام به والدین توصیه مؤکد خدای متعال است که بارها و بارها در قرآن کریم به آن تاکید شده،‌ چنانکه در قرآن طی  سه مورد پس از دستور به یکتاپرستى، مسأله  احسان به پدر و مادر مطرح شده است، گویى احترام به این دو مربى بزرگ، پس از پرستش خداوند در دومین مرحله از مراحل اساس دعوت قرآن قرار گرفته است. معصومین(علیه السلام)  نیز همواره ما را به حفظ حرمت والدین توصیه کرده‌اند و هشتمین پیشوای شیعه نیز ذیل حدیثی تأکید فرموده‌اند که «خوش رفتاری با پدر و مادر اگر چه مشرک باشند، واجب است، اما پیروی از آنان در امر حرام و گناه صحیح نیست.» برای تبیین دیدگاه بلند و آسمانی امام رضا(علیه السلام) درمورد احترام به والدین، گفت‌وگو کرده ایم با حجت الاسلام والمسلمین حسین دهنوی، کارشناس امور خانواده و پژوهشگر معارف اسلامی که در ادامه می‌خوانید.

چرا در دین اسلام به مساله احترام به والدین توصیه مؤکد شده است؟
همان‌طور که بر همه ما روشن است، اسلام دین مهربانی و رأفت است و یکی از زیباترین آموزه‌های دین اسلام نیکی به پدر و مادر است. رعایت حقوق والدین آن قدر اهمیت دارد که برابر با حرمت خانه خدا قلمداد شده است. بنابراین وظیفه هر مسلمان این است که به پدر و مادرش نیکی کند، با آنان بهترین رفتار را داشته باشد و در نهایت تلاش آنان را گرامی می‌دارد، به گونه‌ای که در هر لحظه‌ای به انجام خواست آنان بپردازد و ذره‌ای از تکریم والدین دریغ نداشته باشد، چنانکه در قرآن کریم هم  بارها به احترام والدین و حفظ جایگاه آنان توصیه مؤکد شده است.

همه ما می‌دانیم که ائمه هدی(علیه السلام) در تعالیم وحیانی خود به حفظ حرمت والدین توصیه اکید داشته اند، اما ثامن الحجج(علیه السلام) در این زمینه ما را به چه نکاتی رهنمون کرده‌اند؟
به نکته خوبی اشاره کردید؛ زیرا همه معصومین(علیه السلام) در مسیر تحقق احکام متعالی اسلام گام برمی‌داشتند. امام رضا(علیه السلام) نیز همچون اجداد طاهرین خود همواره مردم را به حفظ حرمت والدین توصیه می‌فرمودند. آن حضرت ذیل حدیثی فرمودند: «نیکى به پدر و مادر بر فرزند واجب است، گرچه هر دو مشرک باشند و اطاعت مخلوق در معصیت خدا جایز نیست.» و باز در حدیث دیگری تاکید فرمودند: «بر تو باد به اطاعت از پدر و نیکى و فروتنى و خضوع و بزرگ شمردن و احترام به او و همیشه صداى خود را در حضور وى آهسته کن؛ زیرا پدر ریشه فرزند است و فرزند شاخه‌اى از او مى‌باشد. اگر او نبود، خدا تو را مقدر نمى کرد و جاه و جان و اموال را در راه او نثار کن.» آن حضرت همچنین در حدیث دیگری فرموده اند: «خدای متعال ما را به سپاسگزاری از خودش و پدر و مادر فرمان داده است، پس کسی که از پدر و مادرش سپاسگزاری نکند، خدا را شکر نکرده است.» بنابراین اوج توجه امام هشتم(علیه السلام) و توصیه أکید ایشان، به حفظ حرمت والدین به خوبی بر همه ما روشن است.

 درباره این سخن حضرت که فرمودند، به پدر و مادر احترام بگذارید، حتی اگر مشرک باشند، لطفاً توضیح بیشتری دهید؟
حفظ حرمت والدینی که ما را به این دنیا آوردند، واجب است؛ زیرا مادر دوران سخت حمل و شیردادن فرزند را پشت سرگذرانده و پدر وظیفه تأمین معاش او را برعهده داشته است. بنابراین حفظ حرمت آنان واجب است؛ زیرا جوانی والدین به پای رشد و نمو فرزندان به پیری می‌رسد. ضمن اینکه در دین اجباری نیست و مثلاً مشرک بودن پدر و مادر، مجوز بی حرمتی به آنان و نادیده گرفتن حقوقشان نیست، بلکه در این کلام نورانی امام هشتم(علیه السلام) درک و شناخت عمیق از حقوق انسانی والدین مورد نظر است. آن حضرت، احترام والدین را همپای حفظ حرمت خانه کعبه برشمرده و تاکید  دارند، پس از خدا همواره باید والدین خود را مورد تکریم قرار
دهیم.

 از دیدگاه هشتمین پیشوای شیعه(علیه السلام) فرزندان چه تکالیفی بر والدین خود دارند؟
والدین زحمات بسیاری برای فرزندان خود متحمل می‌شوند و باید از همه وجودمان برای تکریم آنان بهره‌برداری کنیم. امام رضا(علیه السلام) تکلیف فرموده‌اند که ضمن نیکی به والدین از زحمات آنان در هر فرصتی قدردانى و تشکر کنیم. توصیه می‌کنند، موجب رنجش آنان نشویم که «عقوق» را در پی داشته باشد. «عقوق» در لغت به معناى نافرمانى، آزردن، ترک نیکى و مهربانى است . دل پدر و مادر خود را نشکنیم، درشت گویی نکنیم که این اعمال «عقوق» والدین می‌شود. امام رضا(علیه السلام) از پدرش، از جدش، امام صادق(علیه السلام) حدیثی را نقل کردند که فرمودند: «اگر خداوند براى جلوگیرى از رنجش و آزار پدر و مادر کلمه‌اى را کوتاه‌تر از «اُف» مى‌دانست، آن را در قرآن شریف مى‌آورد.» بنابراین حتی اجازه نداریم به پدرومادر خود اخم کنیم، چه برسد به اینکه دل آنان را برنجانیم.

 نیکی کردن به والدین در زمان حیات و حتی پس از مرگ آنان چه برکاتی برای زندگی ما دارد؟
پرسش قابل تأملی است؛ زیرا دعای این دو گوهر گرانبها در هر شرایطی در حق ما اجابت می‌شود، چه در زمان حیات دنیوی آنان و چه پس از رحلتشان و از همین رو در قرآن از فرزندان صالح به عنوان باقیات الصالحات پدر و مادر یاد شده است. امام هشتم(علیه السلام) نیز در این زمینه تأکید فرموده‌اند: «همان‌طور که در زمان حیات پدر و مادر به دیدار آنان می‌روید، پس از مرگ آنان نیز به زیارت قبورشان بروید و در کنار مزارشان ضمن دعا برای آنان از خداوند خواسته‌های خود را طلب کنید که بی‌تردید به واسطه دعای خیر آنان اجابت خواهد شد.»
در بررسی احوال علمای بزرگ شیعه و زندگی آنان وقایع عجیب و شگفت انگیزی به واسطه تکریم والدین از سوی آنان، ثبت و ضبط شده است.
کسی که در دوران حیات والدینش آنان را تکریم می‌کند، همواره مشمول دعای خیر این دو ریحانه بهشتی است و حتی پس از مرگ آنان نیز ثمرات دعای خیرشان در زندگی انسان تداوم یابد.
چنانکه مرحوم آیت الله مرعشی نجفی، احترام خاصی برای والدین قائل بودند؛ خودشان تعریف می‌کردند: «وقتی مادرم مرا می‌فرستاد تا پدرم را برای خوردن غذا صدا کنم، بعضی وقت‌ها می‌دیدم پدر به خاطر خستگی، در حال مطالعه خوابش برده است. دلم نمی‌آمد ایشان را بیدار کنم، همان‌طور که پایش دراز بود، صورت خودم را به کف پای پدرم می‌مالیدم تا ایشان بیدار می‌شد. در این حال که بیدار می‌شد، برایم دعا می‌کرد و عاقبت‌بخیری می‌خواست، من خیلی از توفیقاتم را از دعای پدر و مادر دارم. این توفیق حتی پس از رحلت والدینم همراه من بود و من آنان را ناشی از دعای خیر این دو بزرگوار می‌دانستم.» بنابراین در حفظ حرمت والدین باید به معصومین(علیه السلام) و همین طور علمای بزرگ شیعه اقتدا کنیم که همه برکات زندگی خود را از دعای خیر پدر و مادرشان می‌دانستند. ما هم باید در این عصر سردی روابط خانوادگی، والدین خود را به گرمی و محبت تکریم کنیم و از آنان بخواهیم که در حق ما دعا
کنند.

منبع : قدس

بازدیدها: 1218