احکام و آداب سفر

باسمه تعالی

احکام و آداب سفر

در این قسمت گوشه‌اى از احکام و آداب سفر را با استفاده از منابع فقهى در سه بخش: «پیش از سفر»، «در سفر» و «نماز مسافر» مى‌آوریم:

پیش از سفر

این کارها پیش از سفر و هنگام آغاز آن مستحب است:

طلب خیر از خداوند؛ بدین معنى که از خداوند، خیر و خوبى در این سفر را درخواست کند./اطلاع دادن به دوستان و بستگان و حلالیّت طلبیدن از آنان.

/وصیت کردن، به خصوص نسبت به امور واجب./ انتخاب همسفران مناسب و هم شأن خود از نظر اخلاقى و اقتصادى./انتخاب زمان مناسب براى سفر، که در ایام هفته، روزهاى شنبه و پس از آن، روزهاى سه شنبه و پنجشنبه مستحب است و روز جمعه، قبل از نماز جمعه به سفر رفتن مکروه است. اگر در سایر ایام هفته لازم شد به سفر برود، صدقه بدهد و برود./ خواندن دعاى سفر و آیات و سوره‌هاى قرآنى و دعاهاى دیگرى که وارد شده است و از جمله آنهاست، سورۀ قدر «إِنا أَنْزَلْناهُ فِی لَیْلَهِ الْقَدْرِ…» ، آیه الکرسى از «لا إِلهَ إِلاّ هُوَ الْحَیُّ الْقَیُّومُ تا … هُمْ فِیها خالِدُونَ » و سوره‌هاى حمد «اَلْحَمْدُ لِلّهِ رَبِّ الْعالَمِینَ…» ، ناس «قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ النّاسِ…» و فلق «قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ الْفَلَقِ…».

/ صدقه دادن در آغاز سفر، و بهتر است هنگام سوار شدن به وسیله نقلیه صدقه بدهد./ غسل کردن پیش از بیرون رفتن براى زیارت. العروه الوثقى، ج٢، کتاب الحج، فى آداب السفر، ص۴١١ و سراج الشیعه فى آداب الشریعه، ص٢۵۵

در سفر

هر چند احکام و آداب سفر بسیار است و به تناسب افراد و مکان‌ها نیز احکام و آداب خاصى دارد و بسیارى از آن‌ها در بخش آداب زیارت و در بخش‌هاى دیگر این نوشته خواهد آمد ولى گوشه‌اى از آن‌ها بدین شرح است:

 مستحب است زاد و توشۀ لازم و کافى به همراه داشته باشد./ با همسفران خود با اخلاق نیکو رفتار کند./ به افراد ضعیف و مریض در طول سفر کمک کند.

/ به خدمت‌کاران حرم‌هاى مطهر کمک و انفاق کند./ به فقرا و مساکین محل صدقه بدهد.(همان)

نماز مسافر

١. اگر برنامۀ سفر زائران عزیز به گونه‌اى باشد که کمتر از ده روز در یک محل مى‌مانند، نمازهاى چهار رکعتى را باید دو رکعتى (شکسته) بجا آورند، حتى افرادى که پیش از این به جهت آنکه شغلشان یا مقدمۀ شغلشان مسافرت بوده است، مانند خلبانان و ملوانان و برخى از رانندگان. و کسانى که براى انجام کار زیاد به سفر مى‌روند ولى این سفر آنان زیارتى است و شغلى نیست باید نمازهاى چهار رکعتى را شکسته بخوانند.

آرى اگر افرادى بدانند که مى‌توانند حداقل ده روز در یک محل؛ مثلاً در کربلا یا نجف بمانند و با قصد ماندن حداقل ده روز به آنجا بروند، نمازشان تمام است. توضیح المسائل، نماز مسافر و تحریر الوسیله، ج١، ص٢۵٨، القول فى قواطع السفر، الثانى.

٢ – مسافرى که قصد کرده ده روز بماند، اگر بیشتر از ده روز، مثلاً ١٣ یا ١۵ روز بماند، تا وقتى که مسافرت نکرده و از آنجا نرفته، باید نمازش را تمام بخواند و لازم نیست دوباره قصد ماندن ده روز کند. توضیح المسائل، م١٣۴٧

٣ – مسافرى که بنا دارد ده روز در جایى بماند، اگر از قصد خود برگردد تکلیف او بدین شرح است:

الف: پیش از خواندن نماز چهار رکعتى از قصد خود برگردد و تصمیم بگیرد کمتر از ده روز بماند، باید نماز را شکسته بخواند.

ب: پس از خواندن یک نماز چهار رکعتى از قصد خود برگردد؛ تا وقتى که در آنجاست باید نماز را تمام بخواند.[۱] همان، م١٣۴٢

۴ – مسافرى که قصد کرده ده روز در جایى بماند، اگر در بین نماز چهار رکعتى از قصد خود برگردد، چنانچه مشغول رکعت سوم نشده، باید نماز را دو رکعتى تمام نماید و بقیۀ نمازهاى خود را شکسته بخواند و اگر مشغول رکعت سوّم  شده، نمازش باطل است و تا وقتى که در آنجاست باید نماز را شکسته بخواند، اگر چه داخل در رکوع رکعت سوم شده باشد. همان، م١٣۴۶

۵ – مسافرى که بنا دارد ده روز در جایى بماند اگر:

الف:  تصمیم نداشته باشد به اطراف آنجا برود، یعنى تمام ده روز را در یک جا مى‌ماند، نمازش تمام است.

ب:  تصمیم دارد به اطراف (کمتر از ٢٢/۵ کیلومتر) برود و برگردد ولى کمتر از چند ساعت در آنجا مى‌ماند، یعنى در تمام ده روز چند ساعتى بیرون آن محل خواهد بود، در این صورت نیز نمازش تمام است.

ج:  تصمیم دارد پس از ده روز به اطراف (کمتر از ٢٢/۵ کیلومتر) برود و برگردد، در این صورت نیز نمازش تمام است.

د:  تصمیم دارد در بین ده روز به اطراف برود و مى‌داند، بیش از چند ساعت طول مى‌کشد، در این صورت قصد ده روز صحیح نیست و نمازش شکسته است.

ه‍ :  تصمیم بیرون رفتن نداشته و پس از خواندن حداقل یک نماز چهار رکعتى، بیرون رفت (کمتر از ٢٢/۵ کیلومتر) در این صورت نماز تمام است و ضررى به قصد ندارد، هر چند بیش از چند ساعت طول بکشد. العروه الوثقى، ج١، فى قواطع السفر، م٨

۶. مسافرى که مى‌خواهد ده روز در محلى بماند، در صورتى باید نماز را تمام بخواند که بخواهد تمام ده روز را در یک جا بماند، پس اگر بخواهد مثلاً ده روز در نجف و کوفه بماند، باید نماز را شکسته بخواند. توضیح المسائل، م ١٣٣٧ و تحریر الوسیله، ج١، ص٢۵٩، القول فى قواطع السفر، م ۶

٧. مسافر مى‌تواند در مسجدالحرام و مسجد النبى صلى الله علیه و آله و مسجد کوفه و حرم امام حسین علیه السلام نماز را تمام یا شکسته بخواند ولى تمام خواندن با فضیلت‌تر است. توضیح المسائل، م ١٣۵۶ و تحریر الوسیله، ج١، ص٢۶۴، القول فى احکام المسافر، م ٨

٨. تمام روضۀ شریفۀ (زیر گنبد) حرم مطهّر امام حسین علیه السلام و رواقها و مسجد متصل به آن، همین حکم را دارد و مسافر مى‌تواند در آنجا نیز نماز را تمام بخواند، ولى در غیر از روضۀ شریفه؛ یعنى در رواق‌ها و مسجد متصل به آن احتیاط مستحب است که مسافر نماز را شکسته بخواند ولى در صحن و شهر کربلاء باید نماز را شکسته بخواند.[۱] همان.

٩ . مسافر مى‌تواند در این اماکن، بدون نیّتِ تمام یا شکسته، نماز را شروع کند و در وسط آن یکى را اختیار کند و بر همان اساس نماز را به پایان ببرد و حتى در اثناى نماز مى‌تواند نیّت را برگرداند؛ مثلاً به نیت شکسته خواندن نماز را شروع کرده ولى در اثناى نماز قصد کند که نماز را چهار رکعتى تمام کند و همچنین به‌عکس، تا وقتى که محل عدول نگذشته باشد. پس اگر به نیت چهار رکعتى نماز را شروع کرده و در رکعت اوّل یا دوم تصمیم گرفت که نماز را شکسته بخواند، اشکال ندارد. تحریر الوسیله، ج١، ص٢۶۴، القول فى احکام المسافر، م ٨

١٠. حکم تخییر بین تمام و شکسته مخصوص نماز است، بنابراین شخص مسافر حتى اگر تمام روز را در حرم امام حسین علیه السلام یا مسجد کوفه بماند نمى‌تواند روزه بگیرد. مگر روزه مستحب با نذر که حکم آن خواهد آمد. همان، ج١، ص٢۶۴، القول فى احکام المسافر، م ١٠

احکام مسجد و حرم

شش تن از امامان معصوم علیهم السلام در کشور عراق مدفونند.

زائران عتبات مقدس عراق، به زیارت ایشان و بسیارى از مساجد آنجا؛ از جمله مسجد کوفه خواهند رفت که جهت آگاهى آنان مسائلى از احکام مسجد و حرم را

یادآور مى‌شویم:

١ . نماز خواندن در مساجد مستحب است، بلکه حاضر نشدن در مسجد به خصوص براى همسایگان مسجد، در صورتى که عذرى مثل بارش باران نباشد، مکروه است. تحریرالوسیله، ج١، فى مکان المصلى، ص١۵١، م ١۶

٢ . وقتى انسان وارد مسجد مى‌شود، مستحب است دو رکعت نماز به قصد تحیّت و احترام به مسجد بخواند و اگر نماز واجب یا مستحب دیگرى هم بخواند کافى است. توضیح المسائل، م  ٩١٣   شایستۀ یادآورى است که برخى مساجد؛ از جمله مسجد کوفه و سهله، داراى نمازها و آداب ویژه‌اى است که در کتاب‌هاى ادعیه و زیارات آمده است و چنانچه زائران بتوانند آن آداب را مراعات کنند و آن نمازها را بخوانند خوب است.

٣ . ترتیب اولویت مساجد براى نماز خواندن از نظر ثواب بدین شرح است:

* مسجد الحرام، هر نماز در آنجا، معادل یک میلیون نماز است./مسجد النبى صلى الله علیه و آله هر نماز در آنجا، معادل ده هزار نماز است./مسجد جامع کوفه، هر نماز در آنجا معادل هزار نماز است/ مسجد الاقصى، هر نماز آن معادل هزار نماز است/ مسجد جامع هر شهر، هر نماز در آنجا معادل یکصد نماز است./ مسجد قبیله، هر نماز در آنجا معادل بیست و پنج نماز است./مسجد بازار، هر نماز در آن، معادل دوازده نماز است. تحریرالوسیله، ج١، فى مکان‌المصلى، ص١۵١، م ١۶ والعروهالوثقى، ج١، مکان‌المصلى، ص۵٩۶ ، م۴

با توجه به این مسأله و اهمیت بسیار زیاد مسجد کوفه، زائران عزیز فرصت را غنیمت شمرده، و در وقت حضور در آن مسجد، از عبادت و نماز و ادعیه و آداب آن غفلت نکنند.

۴. نماز خواندن در حرم امامان علیهم السلام ثواب بسیار دارد به خصوص در حرم امیرالمؤمنین على علیه السلام و امام حسین علیه السلام و در روایتى وارد شده است نماز کنار قبر حضرت على علیه السلام معادل دویست هزار نماز است. تحریر الوسیله، ج١، ص١۵١، م١۶ و العروه الوثقى، ج١، ص۵٩۶، م۵.

۵ . انسان باید رعایت ادب را بکند و جلوتر از قبر پیغمبر صلى الله علیه و آله و امام علیه السلام نماز نخواند و چنانچه نماز خواندن بى‌احترامى باشد حرام است (برخى از فقها نماز را نیز باطل مى‌دانند.)ولى نماز باطل نیست. [۱] توضیح المسائل، م٨٨۴

۶ . اگر در نماز چیزى مانند دیوار بین او و قبر مطهر باشد که بى‌احترامى نشود اشکال ندارد ولى فاصله شدن صندوق شریف ضریح و پارچه‌اى که روى آن افتاده است کافى نیست. توضیح المسائل، م٨٨۵

٧ . تعطیل کردن مسجد مکروه است و مستحب است انسان نماز را در مسجدى بخواند که نماز گزار ندارد تا تعطیل نشود.

از امام صادق علیه السلام روایت شده است که -سه چیز در قیامت از مردم شکایت مى‌کنند: اول، مسجد متروکى که اهالى آنجا در آن نماز نمى‌خوانند. دوم، عالمى که بین عده‌اى جاهل قرار دارد و از او استفاده نمى‌کنند. و سوم، قرآنى که متروک مانده و غبار گرفته است و آن را تلاوت نمى‌کنند.ا لعروه الوثقى، ج ١، فى مکان المصلى، ص ۵٩۶، م ۶.٨ .

زیاد رفتن به مسجد مستحب است. از پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله روایت شده است که هرکس به مسجد رود از وقتى که روانه مسجد مى‌شود تا به خانه بر گردد، براى هر قدم که بر مى‌دارد ده حسنه نوشته مى‌شود. العروه الوثقى، ج ١، فى مکان المصلى، ص ۵٩٧، م ٩.

٩ .س: نماز اول وقت که در غیرمسجد خوانده شود افضل است یا نماز درمسجد که با تأخیر از اول وقت خوانده مى‌شود؟

ج: ظاهراً فضیلت نماز در مسجد بیشتر است به شرط اینکه تأخیر زیاد نباشد.[۱] استفتاء

بردن مهر و قرآن مسجد و حرم

بردن مهر و قرآن و کتاب‌هاى دعاى مساجد و حرم‌هاى مطهّر جایز نیست و چنانچه کسى عمداً یا سهواً برده باشد، باید به جاى آن برگرداند. استفتاآت، ج ٢، ص ٣۴۵، س ٢۶.

آداب مسجد

در رابطه با مسجد آداب زیادى وجود دارد یعنى کارهاى مستحب و مکروه که به نوعى با مسجد مربوط مى‌شود بسیار است ولى در اینجا به برخى از اعمال مکروه که از بعضى افراد سر مى‌زند اشاره مى‌کنیم.

* خوابیدن در مسجد مگر در حال ناچارى./ صحبت کردن راجع به کارهاى دنیا./ انجام دادن کارهاى صنعتى، مثل نجارى، جوشکارى و…(مگر براى مسجد)/ خواندن شعرى که نصیحت و مانند آن نباشد./ بلند حرف زدن و فریاد کشیدن./گمشده‌اى را طلب کردن. توضیح المسائل، ٩١۴

نماز جماعت

از آنجا که ایام زیارتى و مکان‌هاى مقدسى که زائران مشرف مى‌شوند، فرصت مناسبى است براى شرکت در نماز جماعت و به تناسب سفرى که دارند مسائل ویژه‌اى براى نمازشان در جماعت مطرح است. لذا بخشى از احکام نماز جماعت را در این قسمت مى‌آوریم.

اهمیت نماز جماعت

گذشته از آن که در روایات، براى نماز جماعت اجر و پاداش بسیارى وارد شده است، با دقت در برخى از مسائل فقهى، به اهمیت نماز جماعت پى مى‌بریم و در اینجا به برخى از آنها اشاره مى‌کنیم.

١ . مستحب است نمازهاى واجب، به خصوص نمازهاى یومیه را به جماعت بخوانند و بر این مسأله در روایات تأکید فراوانى شده است.

٢ . شرکت در نماز جماعت براى همه مستحب است به ویژه براى همسایۀ مسجد.

٣ . مستحب است انسان صبر کند که نماز را به جماعت بخواند.

۴ . نماز جماعت هر چند اول وقت خوانده نشود از نماز فُراداى اول وقت بهتر است.

۵ . نماز جماعتى که مختصر خوانده مى‌شود از نماز فرادایى که طول بدهد، بهتر است.

۶ . سزاوار نیست انسان بدون عذر نماز جماعت را ترک کند، به ویژه نماز جماعتى که در مسجد خوانده مى‌شود.

٧ . حاضر نشدن در نماز جماعت از روى بى اعتنایى به آن جایز نیست.

٨ . وقتى که جماعت بر پا مى‌شود، مستحب است کسى که نمازش را فرادا خوانده دوباره به جماعت بخواند.

٩ . امام یا مأموم مى‌تواند نمازى را که به جماعت خوانده، دوباره به جماعت بخواند در صورتى که جماعت دوم و اشخاص آن غیر از اول باشد.[۱]

نماز قضا در سفر

١ . سفر زیارتى فرصت مناسبى است براى به جاى آوردن نماز قضا. در این بخش از نوشتۀ حاضر، جهت یادآورى زائران، برخى از احکام نماز قضا را مى‌آوریم، امید است زائران عزیز در اوقات فراغت خود، به ویژه در حرم‌هاى مطهّر یا مساجد با فضیلت، نمازهاى قضا شدۀ خود را به جا آورند که از هر عمل مستحبى بهتر است، چون این تکلیف واجب است و ممکن است در آینده چنین فرصتى به دست نیاید و اگر نماز قضاى خود را بجا آورند، افزون بر اینکه به وظیفۀ شرعى خود عمل مى‌کنند، از ثواب بسیار زیاد نماز در حرم مطهر و مسجد نیز بهره‌مند خواهند شد.

٢ . نماز قضا را به جماعت مى‌توان خواند، چه نماز جماعت ادا باشد یا قضا، و لازم نیست هر دو، یک نماز را بخوانند؛ مثلاً اگر نماز قضاى صبح را با نماز ظهر یا عصر امام جماعت بخواند اشکال ندارد.[۲]

٣ . در سفر نمى‌توان روزه گرفت، حتى روزۀ قضا و روزۀ مستحب – مگر در چند مورد استثنایى – ولى نماز قضا را مى‌توان خواند. بنابراین کسانى که قصد ماندن ده روز در نجف یا کربلا یا شهرهاى دیگر را ندارند مسافر هستند و نمى‌توانند روزه بگیرند. ولى مى‌توانند نماز قضا بجاى آورند.[۳]

۴ . اگر انسان در سفر بخواهد نمازهایى را که در غیر سفر قضا شده بجا آورد، باید نمازهاى ظهر و عصر و عشا را چهار رکعتى قضا کند.[۴]

۵ . اگر در سفر نماز ظهر یا عصر یا عشا را نخواند یا باطل خوانده باشد باید قضاى آنها را دو رکعتى بجا آورد، هرچند در وطن آنها را قضا کند.[۵]

۶ . نماز قضا را در هر وقت مى‌توان به جا آورد؛ یعنى قضاى صبح را مى‌توان ظهرا یا شب خواند.[۶]

شرکت مسافر در نماز جماعت

١ – مسافرى که نماز را شکسته مى‌خواند اگر به امام جماعتى که نماز را تمام مى‌خواند اقتدا کند هر چند ثوابش از نماز جماعت که هر دو – امام و مأموم – نمازشان تمام باشد یا هر دو نمازشان شکسته باشد، کمتر است ولى از نماز فرادى ثواب بیشترى دارد.[۷]

٢ – مسافرى که نمازش شکسته است و پس از اتمام دو رکعت سلام مى‌دهد و نمازش تمام مى‌شود مى‌تواند در دو رکعت دیگر امام جماعت، نماز دیگرى – ادا یا قضا – اقتدا کند.[۸]

٣ – لازم نیست نماز امام و مأموم یکى باشد، پس مأموم مى‌تواند نماز قصاى ظهر را به نماز عشاى امام اقتدا کند.[۹]

٣ – در دو رکعت آخر که مأموم مسافر نماز دیگرى را اقدا مى‌کند لازم نیست، آن نماز دو رکعتى باشد، پس نماز سه رکعتى یا چهار رکعتى نیز مى‌تواند اقتدا کند.[۱۰]

۴ – در رکعت سوم که مأموم اقتدا مى‌کند، چنانچه فرصت خواندن حمد و سوره یا لا اقل حمد تنها را داشته باشد، مى‌تواند بیشتر از رکوع امام – در بین تسبیحات اربعه – اقتدا کند ولى اگر چنین فرصتى ندارد باید صبر کند تا امام جماعت به رکوع رود آنگاه مى‌تواند تکبیر بگوید و به رکوع رود و چنانچه به رکوع امام جماعت برسد صحیح است.[۱۱]

۵ – اگر مأمور به تصور اینکه فرصت خواندن حمد و سوره را دارد، اقتدا کرد ولى پیش از تمام شدن حمد امام جماعت به رکوع رفت، مأموم باید حمد را به پایان ببرد و در این فرض اگر به رکوع امام جماعت هم نرسد ولى به سجده برسد نمازش به جماعت، صحیح است.[۱۲]

۶ – در رکعت سوّم یا چهارم نماز جماعت، چنانچه مأموم در رکعت اوّل یا دوّم باشد، باید حمد و سوره را آهسته بخواند.[۱۳]

٧ – خواندن قنوت در نمازهاى یومیّه واجب نیست بلکه مستحب است، لذا نخواندن آن ضررى به نماز نمى‌زند، لذا نمازگزارانى که یک یا دو رکعت از امام جماعت عقب‌تر هستند، چنانچه فرصت خواندن قنوت را نداشته باشد اشکال ندارد.[۱۴]

اوقات مخصوص زیارت امام حسین علیه السلام

 شب و روز جمعه./روزهاى اوّل، وسط و آخر ماه قمرى./ روز عاشورا./اوّل و نیمۀ ماه رجب./سوم شعبان (سالروز ولادت آن حضرت)./ شب نیمۀ شعبان./در تمام روزهاى‌ماه رمضان به ویژه در دهۀ آخر آن ماه./شبهاى قدر./عید فطر./روز عرفه./عید قربان./روز مباهله (٢۴ ذى حجه)[۱۵]

زیارت قبور

از جمله کارهاى مستحب، زیارتِ قبور اولیا، شهدا، صالحان و مؤمنان است. زائران عتبات عراق، افزون بر زیارت امامان علیهم السلام ، قبور بسیارى از امام زادگان و راویان و شهدا و علما و مؤمنان را نیز زیارت خواهند کرد و به زیارت یکى از قبرستان‌هاى مهم جهان اسلام یعنى وادى‌السلام در نجف خواهند رفت، که در آنجا اولیا، علما، شهدا و بزرگانى از اهل ایمان آرمیده‌اند. بى مناسبت نیست که برخى از آداب زیارت قبور مؤمنان را یادآور شویم:

١ . در طول هفته، روزهاى دوشنبه، پنجشنبه و صبح شنبه، ثواب بیشترى دارد.

٢ . هنگام زیارت اهل قبور نیز این امور مستحب است:

* رو به قبله نشستن و گذاشتن دست بر قبر.

* خواندن هفت مرتبه سورۀ قدر «إِنّا أَنْزَلْناهُ فِی لَیْلَهِ الْقَدْرِ…» .

* خواندن سورۀ حمد و ناس و فلق و آیه الکرسى، هر کدام سه مرتبه و سورۀ «یس».

* سلام دادن بر اهل قبور و دعا کردن براى آنان و در روایت است که امام صادق علیه السلام فرمود: اینگونه سلام دهید:

«السَّلامُ عَلَى أَهْلِ الدِّیَارِ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ وَالْمُوْمِناتِ وَ الْمُسْلِمِینَ الْمُسْلِماتِ، أَنْتُمْ لَنَا فَرَطٌ وَ انا بِکُمْ إِنْ شَاءَ اللّهُ لاحِقُونَ».[۱۶]

تربت امام حسین علیه السلام

به پاس فداکارى امام حسین علیه السلام و شهادت ایشان در راه احیاى دین، آثار و احکام خاصى براى خاک قبر[۲۷] آن امام قرار داده شده است:

١ -در حال نماز سجده بر تربت امام حسین علیه السلام مستحب است و سبب افزایش ثواب نماز مى‌باشد.[۲۸]

٢ -خوردن هر نوع خاکى حرام است به جز تربت حسینى که خوردن اندکى از آن به نیّت شفا گرفتن جایز است.[۲۹]

٣ -برآوردن کام نوزادان با تربت حسینى مستحب است.[۳۰]

۴ -حفظ احترام آن لازم است و هرگونه بى احترامى به آن حرام مى‌باشد، از جمله: نجس کردن آن جایز نیست./ انداختن آن در جایى که بى احترامى باشد حرام است.

/اگر در جایى که بى احترامى باشد بیفتد باید آن را بیرون آورند، حتّى اگر در چاهى باشد و بیرون آوردن تربت ممکن نباشد، در صورت امکان باید چاه را تعطیل کنند.

۵ -مستحب است، هنگام دفن میت مقدارى تربت همراه او گذاشته شود و با حنوط[۳۱]  او نیز مخلوط کنند.

۶ -کالایى که به جایى مى‌فرستند مستحب است مقدارى تربت هم همراه آن بگذارند، مثلاً جهیزیۀ دختر.

٧ -بوییدن و بوسیدن تربت امام حسین علیه السلام و بر چشم مالیدن مستحب است، و حتى دست کشیدن بر آن و بر سایر اعضاى بدن مالیدن نیز ثواب دارد.[۳۲]

از این مسائل بر مى‌آید که مستحب است تمام زندگى همراه با تربت حسینى باشد، آغاز و ادامه و پایان.

 تسبیح تربت

ذکر گفتن با تسبیحى که از تربت امام حسین علیه السلام ساخته شده باشد و حتى همراه داشتن آن مستحب است، حال که سخن از تسبیح تربت به میان آمد، بجاست تاریخچۀ مختصر آن نیز گفته شود:

پس از آنکه پیامبر اسلام صلى الله علیه و آله ذکرهاى معروف را به دخترشان حصرت زهرا علیها السلام آموختند، ایشان براى شمارش آن ذکرها، تسبیحى از نخ پشمین ساختند که به آن گره‌هاى متعدد زده بودند، پس از شهادت حضرت حمزۀ سید الشهداء علیه السلام در غزوۀ احد، حضرت زهرا علیها السلام از تربت ایشان تسبیحى ساخته و به نخ کرده بودند و با آن تسبیحات را مى‌گفتند، مردم نیز پس از آن همین گونه عمل کردند، چون امام حسین علیه السلام در کربلا به شهادت رسید، به خاطر فضیلت تربت او، این کار دربارۀ تربت قبر آن امام شهید انجام گرفت. امام صادق علیه السلام فرمود:

من کان معه سبحه من طین قبر الحسین علیه السلام کتب مسبّحا و ان لم یسبّح بها.[۳۳]

هرکه تسبیحى از تربت قبر حسین علیه السلام داشته باشد، تسبیحگوى نوشته مى‌شود، هر چند با آن تسبیح نگوید.

[۱] توضیح المسائل، م ١٣٩٩ تا ١۴٠۴.

[۲] توضیح المسائل، م ١٣٧۴ و ١٣٨٣.

[۳] توضیح المسائل، م ١٣۶٨.

[۴] تحریر الوسیله، ج ١، ص ٢٢۴، م ۵ و العروه الوثقى، ج ١، ص ٧٣۴، م١٠.

[۵] همان

[۶] تحریر الوسیله، ج ١، ص ٢٩٣، م ١ والعروه الوثقى، ج ١، ص ٧٣۴، م ١٠.

[۷] العروه الوثقى، ج١، فصل فى الجماعه و مکروهاته، السادس.

[۸] همان، فصل فى الجماعه، م٣

[۹] همان، م۴

[۱۰] همان، م۴

[۱۱] همان، فصل فى احکام الجماعه، م١٨

[۱۲] همان، م٢١

[۱۳] همان، م٢٢

[۱۴] همان، فصل فى القنوت.

[۱۵] کامل الزیارات، باب ٧٠ تا ٧۴، ص١٨۶ تا ٢٠١ و بحارالأنوار، ج٩٨، باب ١٢ تا ١۴، ص٨۵ تا ١٠۴

[۱۶] بحارالأنوار، ج٩٩، کتاب المزار، باب زیاره المؤمنین و آدابها، ص٢٩۵ ؛ کامل الزیارات، باب فضل زیاره المؤمنین و کیف یزارون، ص٣٣٣

[۱۷] استفتائاتِ امام خمینى، ج٣، ص۵٧٩. ترجمۀ اجوبه الاستفتائات، ص٢٢٢ و ٢٢٣

[۱۸] استفتائات امام خمینى، ج ٣، ص ۵٨٢، س ٣٩.

[۱۹] استفتائات امام خمینى، ج ٣، ص ۵٧٩، س ٣٢.

[۲۰] اجوبه الاستفتاءات، ترجمه فارسى، ص ٣٢٣، س ١۴۴۶.

[۲۱] استفتاآت، ج ٣، ص ۵٨٣، س ۴۵.

[۲۲] اجوبه الاستفتاءات، ترجمه فارسى، ص ٣٢٢، س ١۴۴١.

[۲۳] همان. ص ٣٢۴، س ١۴۴٩.

[۲۴] استفتائات، ج ٣، ص ۵٨٣، س ۴٢.

[۲۵] رسالۀ اجوبه الاستفتائات، ترجمۀ فارسى، ص ٣٢۶، س١۴۶١

[۲۶] جامع المسائل، ج ١، ص ۶٢٢، س ٢١٧٢.

[۲۷] در روایتى از امام صادق علیه السلام آمده است که اگر تا یک میل (١٨٠٠ متر)اطراف قبر آن حضرت خاک بردارند، احکام تربت امام حسین علیه السلام را دارد.

[۲۸] العروه الوثقى، ج ١، فى مسجد الجبهه، ص ۶۴۶، م ٢۶ -توضیح المسائل، م ١٠٨٣.

[۲۹] توضیح المسائل، م ٢۶٢٨.

[۳۰] تحریرالوسیله، ج٢، ص ٣١٠، م ٢.

[۳۱] حنوط: مقدارى کافور که بر جاهاى سجدۀ میت مى‌گذارند: بر پیشانى، کف دستها، سر زانوها و نوک انگشتان بزرگ پاها.

[۳۲] براى توضیح بیشتر مى‌توانید به کتاب فرهنگ عاشورا، ص١١٩ مراجعه کنید.

[۳۳] بحار الانوار، ج ٨٣، ص ٣٣٢.

بازدیدها: 1144