استفتائاتی در زمینه بیت المال و حقّ الناس

حق النّاس و حق اللّه

۱۱۲۶٫ کسى که نمى  داند چه قدر (حق النّاس) و (حق اللّه ) بر ذمّه دارد، چه باید بکند؟

ج. به مقدار یقینى آن را باید ادا کند و در مقدار زاید هم احتیاط خوب است.

 

ضمان حیوانى که خسارت زده

۱۱۲۷٫ اگر حیوان در روز از طویله خارج شود و به زراعت دیگران خرابى برساند، آیا مالک حیوان ضامن است؟

ج. اگر خروج به نحو معتاد و متعارف براى چرا بوده، در روز ضامن نیست؛ اما اگر مستند به کوتاه ى او باشد که به نحو متعارف مواظبت نکرده، ضامن است.

 

خسارات مربوط به هزینه  ى دادرسى و کارشناسى

۱۱۲۸٫ خسارتى که شخص براى گرفتن حق خود ـ از قبیل هزینه  ى دادرسى و حقّ کارشناسى و حق ّ الوکاله و غیر آن ـ متحمّل شده است، در صورتى که محکوم  علیه با علم و عمد آن حقّ را انکار کرده، مى  تواند از محکوم  علیه بگیرد؟

ج. اگر راه به دست آوردن حق به این امور منحصر باشد، ضامن است.

خسارت تصادفات با تخلّف از مقرّرات راهنمایى

۱۱۲۹٫ گرفتن خسارت در تصادفات وسایل نقلیه، از فرد خاطى که مقرّرات راهنمایى و رانندگى را رعایت نکرده و موجب تصادف گردیده جایز است یا نه؟

ج. اگر تعدّى باشد، گرفتن اشکال ندارد.

 

قطع شاخه  هاى درخت همسایه

۱۱۳۰٫ شاخه  هاى درخت همسایه از دیوار تجاوز کرده و موجب خسارت و زیان به مزرعه  ى اینجانب شده است. خواهشمندم نظر اسلام را در این مورد بیان فرمایید؟

ج. اگر برگرداندن آن شاخه  ها به ملک او ممکن است، تنها مى  تواند شاخه  ها را به طرف ملک او برگرداند و در غیر این صورت، به صاحب درخت اعلام شود، اگر اقدام نکرد، به اندازه  ى ضرر قطع کند.

 

قطع شدن دست کارگر در کارخانه

۱۱۳۱٫ دست کارگرى در کارخانه لاى دستگاه رفته و قطع شده، آیا کارفرما ضامن است یا خیر؟

ج. اگر خود کارگر مقصّر باشد، کارفرما ضامن نیست.

 

کشته شدن گاو در جادّه و خسارت به ماشین

۱۱۳۲٫ شخصى با اتومبیل خود در روز، در جاده گاوى را مى  کشد و به اتومبیل هم خسارت وارد مى  شود. در صورتى که گاوهاى زیادى وجود داشت، آیا راننده قیمت گاو را ضامن است یا نه؟ و هم چنین خسارت وارد به ماشین به عهده  ى صاحب گاو است یا نه؟

ج. در صورتى که صاحب گاو در نگهدارى گاو کوتاه ى نکرده باشد، راننده ضامن است و در غیر این صورت ضامن نیست، بلکه صاحب گاو ضامن خسارت وارده  ى بر ماشین است.

 

ضمان پیش از بلوغ

۱۱۳۳٫ اطفالى که در سنّ پیش از بلوغ و تکلیف شرعى، حیوانات و یا اثاثیّه  ى مردم را تلف مى  کنند، ضمان آن هابه عهده  ى چه کسى مى باشد؟

ج. ولىّ آن ها ضامن ادا است، هر چند از مال خود طفل باشد و اگر تا پس از بلوغ ادا نشد، خود او ضامن است.

 

کم کارى در شرکت و استفاده  ى غیر مجاز از امکانات

۱۱۳۴٫ کسى که در شرکتى کار مى  کرده، مقدارى کم  کارى کرده و چند دفعه به صورت غیر مجاز به شهرستان تلفن زده است و خساراتى نیز به وسایل شرکت وارد آورده است. اگر بخواهد جبران خسارت کند، آیا باید قیمت روز خسارت را محاسبه کند یا قیمت روز جبران خسارت را محاسبه نماید؟

ج. جانب احتیاط را مراعات نماید.

 

طعمه شدن گوسفندان توسّط گرگ

۱۱۳۵٫ بعضى از گوسفندداران شخصى را جهت چوپانى گوسفندان اجیر مى  کنند. اگر بعضى از آن ها یا همه  ى آن ها طعمه  ى گرگ قرار گیرند آیا چوپان ضامن است؟

ج. چوپان اگر در حفظ گوسفندان کوتاه ى و تعدّى و تفریط نکرده، ضامن نیست.

 

از بین رفتن وسایل بیمارستان هنگام آموزش

۱۱۳۶٫ چنان چه پرسنل بیمارستان یا دانشجویان هنگام کار یا آموزش، سهوا باعث از بین رفتن یا ضرر به اموال بیمارستان شوند، آیا باید شخصا هزینه  ى آن را پرداخت نمایند؟

ج. بله، مگر آن چه متعارفِ در جریان امور بیمارستان بر عدم ضمان باشد.

 

خسارت به دندان هنگام آموزش

۱۱۳۷٫ در درمان هاى دندان پزشکى که توسّط دانشجویان انجام مى  شود، گاهى باعث خسارت و یا از بین رفتن دندان مى  شود. چه کسى ضامن است؟

ج. مباشر ضامن است.

 

مواد کاهش دهنده قواى جنسى در محیط هاى جمعى

۱۱۳۸٫ در محیط هاى جمعى ـ هم چون خوابگاه و… ـ براى جلوگیرى از شیوع روابط غیر اخلاقى و کاهش قواى جنسى، در غذاهاى آن ها موادى ریخته مى  شود که این عمل با مخالفت افراد رو به رو است و آن ها ناراضى  اند، ادامه این کار شرعا جایز مى  باشد؟

ج. در غذاى کسانى که ناراضى  اند، نباید بریزند و در مورد غیر آن ها هم باید سبب ضرر نشود.

 

تصادف بر اثر توقّف اتومبیل با نقص فنّى

۱۱۳۹٫ اتومبیلى پس از خروج از خیابان فرعى در محلّ تقاطع (فرعى به اصلى) ـ به دلیل موجّه ى مثل رسیدن مانع یا بروز نقص فنّى ـ متوقّف مى  شود. کنترل اتومبیل دیگرى که در مسیر اصلى با سرعت غیر مجاز در حرکت بوده، از دست راننده خارج شده و با اتومبیل در حال توقّف، تصادف و خسارت زیادى وارد مى کند. مرقوم فرمایید حکم شرعى را که کدام یک از صاحبان اتومبیل ضامن است؟

ج. ظاهرا راننده متوقّف شده در تقاطع ضامن است، مگر آن که ثابت شود اگر دیگرى تخلّف نمى  کرد، تصادف نمى  شد یا آن که هر دو از روى تقصیر یا قصور سبب بوده  اند، که احتیاطا مصالحه نمایند.

خسارت در اثر سهل انگارى

۱۱۴۰٫ تعاونى مصرف از یک فردى براى کالایش انبارى را اجاره کرده است، صاحب ملک شلنگ را از نزدیک درب انبار برده و براى اتصال شلنگ از بست ه اى محکم استفاده نکرده، بلکه سیم هاى عادى به کار برده و به همین جهت شلنگ درآمده و به کالاى مستأجر در انبار خسارت وارد نموده است. آیا صاحب ملک ضامن است یا نه؟

ج. در این صورت که مالک کوتاهى کرده و در اثر کوتاهى او بدون این که مستأجر انبار بداند، خسارت وارد شده، مالک ضامن است.

 

پروار کردن دام امانتى

۱۱۴۱٫ مؤسسه اى دولتى به منظور حمایت از دام پروران در فعالیت هاى دام پرورى و تشویق پرواربندان در پروش دام و تولید گوشت، به موجب قراردادى تحت عنوان قرارداد پرواربندى امانى تعداد ۱۵۱ رأس گوساله نر داخلى را با وزن مشخص و قیمت معیّن به صورت امانت در اختیار شخصى قرار مى  دهد تا پس از یک دوره ۶ ماهه پرورش دام نسبت به استرداد دام هاى پروار شده معادل ۱۶۰۵۱ کیلوگرم گوشت اقدام نماید و شخص طرف قرارداد (دامدار) نیز با امضاى قرارداد و قبول شروط مندرج در آن، متعهد مى  گردد پس از پایان دوره ۶ ماهه نسبت به استرداد دام هاى پروار شده معادل ۱۶۰۵۱ کیلوگرم گوشت اقدام نماید، اکنون بفرمایید:

۱) چنین قراردادى، قرارداد امانى محسوب مى  شود یا خیر؟

۲) در فرضى که مؤسسه به جاى دام مقدار معین وجه نقد را به موجب قرارداد در اختیار شخصى قرار دهد تا پس از یک دوره مشخص مقدار مشخص گوشت تحویل نماید، آیا در این فرض بحث امانى بودن قرارداد موضوعیّت دارد یا خیر؟

۳) آیا تعیین ضمانت حسن انجام کار در قرارداد، مانع امانى بودن قرارداد مى  شود یا خیر؟

ج. دام دار در ابتدا گوساله  ها را بخرد و در آخر گوشت ها را به قیمت چند هزار کیلوگرم مذکور بفروشد و یا دام ها را تحویل بگیرد و خرج دام ها را به اضافه اجره المثل دریافت کند و اگر شرایط سلف را داشته باشد، اشکال ندارد.

 

استفاده از اموال دولتى

۱۱۴۲٫ آیا استفاده از اتومبیل اداره بر خلاف مقرّرات اداره ضمان دارد و ضمان آن به عهده  ى چه کسى است؟

ج. استفاده بر خلاف مقرّرات اداره ضمان دارد و ضمان آن به عهده  ى کسى است که در آن تصرف کرده است.

 

اشتباه دکتر داروخانه

۱۱۴۳٫ اگر دکترداروفروش هنگام تهیه  ى دارو، اشتباهى دارویى غیر از داروى تجویز شده در نسخه  ى پزشک بدهد و منجر به تشدید مرض و یا مرگ بیمار شود، آیا ضامن است؟

ج. ضامن است، اگرچه معصیت نکرده است.

 

خسارت چاه به قنات مشترک

۱۱۴۴٫ قناتى است به فاصله  ى حدود هشتصد متر دورتر از چاه عمیق که حدود چهارصد نفر در آن شریک هستند و یک ششم آن نیز موقوفه اباعبداللّه  الحسین ـ علیه  السّلام ـ مى  باشد، هر گاه موتور آب چاه دایما روشن باشد، امکان دارد به قنات خسارت وارد شود. اگر خسارت ثابت شود، چه کسى ضامن است؟

ج. اگر ثابت شود که چاه به اصل قنات خسارت مى  زند، در آن چه صاحبان قنات استحقاق دارند، از مسببین آن به مقدار خسارت حقّ مطالبه دارند.

استفاده از تلفن نهادها

۱۱۴۵٫ اگر انسان در تشکیلاتى همانند (بسیج) به عنوان مسؤول و یا عضو کار مى  کند، آیا اجازه دارد از تلفن یا سایر امکانات آن جا براى کارهاى شخصى خود استفاده نماید؟

ج. بستگى به مقرّرات دارد.

 

خسارت در اثر امر به معروف و نهى  ازمنکر

۱۱۴۶٫ اگر در اثر امر به معروف و نهى  ازمنکر، ضرر جانى و مالى به شخص وارد شد، آیا آمر و ناهى که ضرر را وارد کرده ضامن است؟

ج. چنان چه بدون اذن بوده و مراعات مراتب نهى  ازمنکر نشده، ضامن است. (جهت اطلاع بیشتر به مسأله ۱۶۱۰ و ۱۶۱۱ رساله مراجعه شود.)

 

تعهّد لفظى به پرداخت مهریّه  ى کسى

۱۱۴۷٫ در یک نزاع خانوادگى که مدّتى پس از عقد رخ داده، شخصى غیر از داماد، بدون توجّه به عقد ضمان و ایجاب و قبول به پدرزن گفته است من مهریه او را مى  دهم، آیا شرعا ضامن است؟

ج. در فرض مزبور صرف تعهّد، الزام  آور نیست.

 

اشتباه پزشک در تشخیص نوع بیمارى

۱۱۴۸٫ اگر پزشک متخصّص در تشخیص نوع بیمارى مربوط به تخصّص خود اشتباه کند و اثر نامطلوب روى بیمار داشته باشد، آیا ضامن است؟

ج. اگر موجب ضرر باشد ضامن است. (جهت توضیح بیشتر به مسأله  ى ۱۷۴۷ و ۱۷۴۸ رساله مراجعه شود.)

 

فوت مریض جرّاحى شده و عدم اذن از ولىّ

۱۱۴۹٫ شخصى نیاز فورى به عمل جراحى دارد و اگر بخواهند از ولىّ او اذن بگیرند وقت نیست و احتمال خطر براى مریض دارد. چنان چه بدون اذن ولىّ عمل جرّاحى انجام گیرد و منجر به مرگ مریض شود، از نظر شرعى چه کسى ضامن است و دیه لازم است یا نه؟

ج. ضمان واقعى بستگى به تشخیص اهل خبره در نجات و یا مرگ دارد، امّا در مرافعه بستگى به تشخیص حاکم شرع از مدّعى و منکر دارد.

 

قطع نخاع شدن نابالغ و دریافت خسارت در بلوغ

۱۱۵۰٫ اینجانب در تعطیلات تابستانى که سنّى بیش از ده سال نداشتم با اختیار خود و با اطّلاع والدینم به صورت روزمزد مشغول به کارهاى ساختمانى شدم. در یکى از روزها در جریان نصب درب گاوصندوق ـ که وزنى حدود یک تن داشت ـ ناگهان درب سقوط کرد و باعث شکستن ستون فقرات و قطع نخاع من شد که از آن تاریخ تاکنون با ویلچر تردّد مى  کنم. اکنون به سنّ تکلیف رسیده ام. اداره ى کار و اشتغال بر طبق قانون کار نظر خود را به این شرح بیان داشته است:

۱) به کارگیرى افراد کمتر از ۱۲ سال ممنوع و غیر قانونى است.

۲) چون عوامل دست اندرکار احداث ساختمان همگى نماینده  ى کارفرما محسوب مى  شوند، تمامى مسؤولیّت متوجّه کارفرما مى  باشد. خواستم نظر شرع مقدّس اسلام را در این رابطه مرقوم فرمایید.

ج. به کارگیرى افراد غیر بالغ با اذن ولىّ آن ها مانعى ندارد، ولى کسى که فرد غیر بالغى را به کار گرفته، چنان چه در ارایه  ى طریق و پیشگیرى از خطرات احتمالى، وظیفه  ى خود را انجام نداده، در حوادث پیش آمده مسؤول و ضامن است و از این حیث بالغ و غیر بالغ تفاوتى ندارد و اگر این کار بدون اطلاع کارفرما بوده او ضامن نیست و خود کارگر ضامن است.

استفاده از اموال دولتى در قبال مزایاى پرداخت نشده

۱۱۵۱٫ اگر از اموالى چون اتومبیل اداره که مربوط به کار پدر مى  شود، جهت برخى استفاده  هاى شخصى [یعنى حمل و نقل اعضاى خانواده [در حین انجام خدمت استفاده شود، آیا مى  توان آن را به حساب مزایایى گذاشت که علم به عدم پرداخت آن ها وجود دارد؟

ج. اگر مطالبه کرده و ندادند؛ به همان مقدار، خودِ طلب کار یا کسى که از طرف او اجازه دارد، مى  تواند وصول کند.

 

ضمان در انهدام آلات موسیقى

۱۱۵۲٫ آیا انهدام آلات موسیقى افراد ضمان دارد؟

ج. اگر منفعت حلالى ندارد، ضمان ندارد و مادّه  ى (مواد باقى مانده پس از انهدام) آن اگر مالیت دارد باید به او پس دهد.

 

پرداخت اشتباهى صدقه به سیّد

۱۱۵۳٫ مقدارى پول صدقه که به صورت امانت در اختیار کسى گذاشته شده بود تا به مستحقّ برساند، اشتباهى با پول هدیه  اى دیگر به سیّد رسانده شده است. مقدار پول صدقه نیز مشخّص نیست. بفرمایید تکلیف این شخصى که صدقه را به سیّد داده است چیست؟ در ضمن خانواده  ى سیّد مذکور همگى سیّد و سیّده فقیر هستند و غیر سیّد در خانواده ندارند و پس گرفتن پول داده شده میسّر نیست؟

ج. در فرض سؤال، اشکال ندارد و مجزى است.

 

ضمان اتلاف بیت  المال در جبهه

۱۱۵۴٫ بنده مقدارى از اموال دولت را بى  جهت در جبهه از بین برده  ام. اکنون براى برى ءالذمه شدن پولى را حساب کرده  ام. آن را به چه کسى بدهم؟

ج. ظاهرا مى  توانید به مستحقین از اهل ایمان پرداخت نمایید.

حرمت سرقت اطلاعات رایانه  اى

۱۱۵۵٫ سرقت اطلاعات رایانه  اى چه حکمى دارد؟

ج. مانند تجسّس محرّم است.

 

تدلیس در کسب امتیاز براى استخدام

۱۱۵۶٫ شخصى براى استخدام در کارى دولتى که شرط آن دارا بودن امتیاز خاصّى مى  باشد، به دروغ ادّعاى آن امتیاز را مى  کند و با تدلیس استخدام مى  شود و حقوق مى  گیرد، آیا حقوق او حلال است؟

ج. اگر بر اصل استیجار و استخدام او رضایت باشد و واجدیّت آن امتیاز به نحو شرط باشد، با فقدان آن خیار تخلّف شرط ثابت است و تا زمانى که اجاره فسخ نشده است، اجرت و حقوق حلال است و بر فرض باطل بودن اصل اجاره، هم این حقوق که از دولت مى  گیرد ـ در بعض موارد ـ در حکم مجهول المالک است و با فرض فقرِ گیرنده، به قصد صدقه جایز است، هر چند به قصد اجرت جایز نباشد.

 

حکم غنیمت هاى جنگى

۱۱۵۷٫ غنایمى را که رزمندگان در جنگ پیدا کرده و آن را برداشته  اند، چه حکمى دارد؟

ج. اگر صاحبان آن معلوم نباشد، از باب مجهول  المالک آن را صدقه دهند و اگر خودشان فقیر هستند، به نیّت صدقه مى  توانند آن را تملّک کنند.

 

جواز تصرّف در اموال کفار حربى در صورت عدم فتنه و مفسده

۱۱۵۸٫ آیا اموال کافران حربى محترم است و تصرّف در آن جایز است؟

ج. اموال کفّار حربى در غیر صورت هدنه، احترام ندارد و اگر فتنه و مفسده اى نداشته باشد، تصرّف در آن ها جایز است.

محدوده خسارت گرفتن از مقصر در تصادف

۱۱۵۹٫ برادرى نفقه برادر دیگرش را که از کار افتاده بوده، پرداخت مى  کرده است. امّا در اثر تصادف، برادر سالم فوت مى  کند، آیا برادر از کارافتاده مى  تواند خسارت خرجى را که برادرش به او مى  داده، از مقصّر تصادف مطالبه کند؟

ج. خیر، نمى  تواند.

 

ضمان وطى حیوان

۱۱۶۰٫ اگر کسى با گاو یا گوسفندى وطى کند و سپس آن حیوان صاحب نسل شود، چه مسؤولیتى متوجه وى است؟

ج. وطى  کننده ضامن است و باید به هر گونه  اى که باشد آن حیوان را از صاحبش بخرد و آن را پس از ذبح، بسوزاند و ضامن گوشت آن حیوان نیز هست؛ زیرا سبب حرمت آن شده است، که البته پس از ذبح اولاد، استفاده از پوست و پشم آن ها جایز است.

 

رجوع از اذن در استفاده از آب نهر

۱۱۶۱٫ دو نهر آب بوده یکى کم آب و دیگرى پرآب و صاحبان نهر پرآب، به صاحبان اولى اجازه مى دادند که از نهر آن ها استفاده کنند تا این که به سبب کم آبى، نهر کم آب خشک شده و نهر پرآب هم کم آب شده و دیگر صاحبان آن به دیگران اجازه نمى  دهند. آیا این کارشان درست است؟

ج. این حق را دارند.

 

رودخانه  ى مشترک بین دو روستا

۱۱۶۲٫ آب رودخانه  اى از سالیان قبل به دو روستا مى  رسیده است و روستاى اوّل از آب آن استفاده مى  کرده و اضافه آن به روستاى دومى مى  رسیده و گاهى هم نمى  رسیده است. ولى اکنون روستاى اولى به گونه  اى جلوى آب را مى  بندند که اصلاً به روستاى دومى آب نمى  رسد. آیا کارشان صحیح است؟

ج. این کار جایز نیست و روستاى دوّمى هم حق دارد.

 

ضمان افرادى که سارق را فرارى داده  اند

۱۱۶۳٫ سارقى که پس از اقرار به سرقت و دستگیرى با برخى افراد تبانى کرده و آن ها او را فرارى دادند و آزاد کرده  اند، باز آیا بر سارق ضمان است یا افراد مذکور که وى را فرارى داده  اند، ضامن هستند؟

ج. اصل قرار ضمان به اموال مسروقه بر ذمّه سارق است؛ ولى آن ها که مسبّب تلف اموال شده  اند نیز بى  وجه نیست که ضامن باشند؛ زیرا آن ها رفع مانع کرده  اند که دیگر صاحب مال دسترسى به سارق ندارد و نباید او را آزاد مى کردند زیرا فعل فرار او متوقّف بر سبب  سازى آن ها بوده است.

 

خریدارى جنس نامرغوب توسط وکیل

۱۱۶۴٫ کسى از طرف شخصى که در خارج از کشور است وکیل بوده که اجناسى براى او خریدارى کند و برایش بفرستد. بعضى از جنس هایى که فرستاده است خوب بررسى نکرده و در بین آن ها جنس نامرغوب و خراب بوده است، در این صورت چه کسى ضامن است؟

ج. باید جنس نامرغوب را به فروشنده  اش برگرداند؛ زیرا او ضامن است.

 

ضمان منافع استفاده شده

۱۱۶۵٫ فردى را به وسیله حبس و مانند آن از استفاده اموال و منافعش منع کرده  اند و فرد دیگرى آن منافع را استیفا مى  کند. آیا او ضامن منافع دریافت شده مى  باشد؟

ج. بلى، ضامن است.

ضمان در تجارت با غیر مسلمین

۱۱۶۶٫ اگر شخصى با شرکت هاى خارجى غیر مسلمان تجارت کالا یا کتاب یا امثال آن داشته باشد و پول آن ها را نفرستد، آیا مدیون است؟

ج. بنابر احتیاط مدیون آن ها است.

 

اگر تلف  کردن مشتبه بین چند نفر باشد

۱۱۶۷٫ فردى گوسفندى را ـ که صاحبش بین دوسه نفر مشتبه است ـ ، تلف کرده  است. تلف کننده چه وظیفه  اى دارد؟

ج. تلف  کننده باید بدل آن را بین آن دو یا سه نفر به تنصیف یا تثلیث مصالحه کند.

 

کشته شدن دانش  آموزان در اردو

۱۱۶۸٫ مسؤول مدرسه  اى، دانش  آموزان را براى اردو به مناطق غیر مجاز ـ رودخانه یا کوه  ها ـ بر خلاف مقتضاى قیودات رضایت نامه اولیاى آنان برده است و منجر به غرق شدن عده  اى از آن ها یا پرت شدن از کوه شده است. چه مسؤولیتى متوجه وى است؟

ج. مسؤول آن ها ضامن است و حکم شبه عمد را دارد.

 

تأخیر وکیل در اداى کفّاره و گران شدن قیمت کفّاره

۱۱۶۹٫ اگر شخصى دیگرى را در اداى کفّاره وکیل کرد، پول کفّاره را به او داد، وکیل مسامحه کرد و تأخیر در ادا کرد تا این که قیمت کفّاره بالا رفت که دیگر آن پول کفاف کفّاره را نکرد. وکیل چه مسؤولیتى دارد؟

ج. وکیل ضامن آن زیادى قیمت است که مانند تلف مال به تفریط و تقصیر او است.

 

ضمان شکننده قفل نرم  افزار و تکثیر کننده و خریدار

۱۱۷۰٫ فردى پس از خرید لوح فشرده (سى  دى)، قفل نرم افزار کامپیوترى را شکسته و آن را تکثیر مى  کند که در نتیجه موجب اضرار به فروشنده (شرکت تولید کننده نرم  افزار) مى  شود. از جهت تکلیفى و وضعى چه حکمى دارد؟ فردى که نرم افزار قفل شکسته را مى  خرد چه حکمى دارد؟

ج. کار او حرام است و ضامن آن ضررى است که به شرکت تولیدکننده زده است و فرد دیگرى که نوار تکثیر شده را از خریدار اولى مى  خرد، او هم ضامن ضرر مالک اصلى است، زیرا در ضررهاى بعدى با خریدار اولى اشتراک دارد.

 

سهل  انگارى آموزگار در تصحیح اوراق

۱۱۷۱٫ اگر آموزگار یا مسؤول دیگرى در تصحیح اوراق امتحانى سهل  انگارى کند که بر اثر این تساهل دانش  آموزى مردود شود، چه مسؤولیتى متوجه وى است؟

ج. بعید نیست که آموزگار ضرر سال آینده  ى او را اگر ترک تحصیل نکند به جهت دیگرى، از جهت خسارت مالى ضامن باشد، زیرا آن ضرر استناد به این آموزگار دارد.

 

ضمان به تناسب سهم در گرفتن پول ناحق

۱۱۷۲٫ مغازه  ى استیجارى، بدون پرداخت سرقفلى به ارث رسیده است. ورثه  ى مستأجر وکیلى براى گرفتن سرقفلى از مالک به ناحق گرفتند و وکیل هم این کار را کرد و به زور آن را از مالک گرفت، ولى پس از آن یکى از ورثه از این کار پشیمان شد و سهم خودش را از سرقفلى نگرفت. وى چه وظیفه  اى دارد؟

ج. باید این وارث، سهم خودش از سرقفلى را، از وکیل بگیرد و به مالک پس بدهد؛ زیرا به علت این توکیلى که کرده، ضامن سهم خودش مى  شود.

 

ضمان وکیل نسبت به پرونده  اى که رسیدگى مى  کند

۱۱۷۳٫ وکیلى که به پرونده  هاى قضایى رسیدگى مى  کند، گاهى پرونده  هایى به او ارجاع مى  شود که صاحب پرونده ادّعاى باطلى داشته و در آن حقى از طرف مقابل ضایع مى  شود، آیا در صورت موفقیت چنین پرونده  هایى در دادگاه (بر اساس پى  گیرى  هاى وکیل)، آیا وکیل ضامن حقوق تضییع شده فرد محکوم است؟

ج. بله، او هم ضامن است.

 

اشتباه قاضى در رسیدگى به پرونده  ها

۱۱۷۴٫ اگر قاضى بر اساس ادلّه و بینه موجود حکمى صادر کند و پس از اجراى حکم، شواهدى بر خلاف آن حکم به دست آورد، آیا قاضى ضامن خسارت هایى است که به محکوم علیه وارد ساخته است؟

ج. تدارک خطاى قاضى شرع از بیت المال است، به خلاف خطاى شبه عمد یا عمد او که بر خود او است و هم چنین موارد رجوع شهود که بر آن ها است و تفصیل کلام در محلّ خود مذکور است.

 

کارگر در حبس و اتومبیل تصادفى

۱۱۷۵٫ شخص کارگرى را به اتّهامى حبس کرده  اند. پس از مدّتى بى  گناهى او ثابت مى  شود. آیا مدّتى که او را از کار کردن منع کرده  اند، ضامن هستند؟ اتومبیل فردى تصادف مى  نماید، براى تعمیر آن مدّتى از کارش باز مانده است. آیا مقصّر تصادف، ضامن جبران خسارت درآمد وى در این مدت هست؟

ج. بنابر اظهر و احوط ضامن هستند؛ زیرا از بین بردن منفعت او به منزله  ى دریافت منفعت است، هر چند آن منافع را دریافت نکرده باشند مانند این که خانه  اى را غصب کنند هر چند غاصب هم از آن استفاده نکند و صدق اتلاف مال اختصاص به دریافت منفعت و مال ندارد و این هم به الغاى خصوصیت عرفا اتلاف است و هم چنین است کسى که در اثر تصادف، براى تعمیر اتومبیلش مدّتى از کار بازمانده که آن طرف مقصّر غیر از خسارت ماشین، خسارت درآمد این مدّت ماشین را بنابر اظهر و احوط ضامن است.

نرساندن مصالح ساختمانى به کارگران و ضرر صاحب کار

۱۱۷۶٫ در ساختمان  سازى اگر کامیون دار که باید وسایل ساختمانى را بیاورد تا بنّا و کارگر کار کنند، آن وسایل را نیاورد و کارگرها معطّل ماندند، آیا ضامن است؟

ج. اگر بدون عذر وسایل را نیاورد، ضامن ضررى است که صاحب کار متحمّل شده است و اگر معذور بوده، ضامن نیست.

 

صدمه به کارگر بدون تقصیر کارفرما

۱۱۷۷٫ اگر کارگر هنگام کار از جایى بیفتد و صدمه  اى ببیند، بدون این که افتادن مستند به تقصیر صاحب کار باشد، آیا صاحب کار ضامن است؟

ج. ضامن نیست.

 

غرق شدن دانش  آموزان در ضمن اردو

۱۱۷۸٫ مربیان مدرسه  اى دانش  آموزان را به اردو مى  برند و بعضى از آن ها هنگام شنا غرق مى  شوند. آیا مربّیان مذکور ضامن و مسؤول مى  باشند؟

ج. اگر با اذن اولیا، آن ها را بردند و در حفظ آن ها هم تعدّى و تفریط نکرده  اند، ضامن نیستند وگرنه ضامن هستند.

 

عدم جواز استفاده از آب بدون پرداخت آب  بها

۱۱۷۹٫ ۱) آیا استفاده از آب براى مشترکین، بدون پرداخت آب  بها جایز است؟

ج. جایز نیست.

۲) آیا مسؤولان مربوطه، مى  توانند هزینه  هاى گزاف به عنوان آب بها از مشترکین دریافت کنند؟

ج. براى مسؤولین هم جایز نیست در مبلغ دریافتى اجحاف کنند.

تضییع اموال دولتى

۱۱۸۰٫ فردى که برخى اموال دولتى را تضییع کرده است ـ مثلاً پول بلیط قطار را نپرداخته باشد ـ چه وظیفه  اى دارد؟

ج. باید آن مال را به همان شعبه  ى مخصوص بدهد و ضامن است، مگر این که یقین کند که با برگرداندن، در همان مورد خودش مصرف نمى  شود. مانند برگرداندن به بانک ها، که در این صورت باید از باب ردّ مظالم آن را به فقیر مؤمن بپردازد.

 

کتک خوردن یک نفر توسط سه نفر

۱۱۸۱٫ مضروبى مدّعى است سه نفر وى را مورد ضرب قرار داده و مجروح کرده  اند و بیّنه ندارد. ولى با اجراى قسامه، تنها ضارب بودن یک نفر از آن ها ثابت شده است، آیا تنها همان یک نفر ضامن است یا همگى آن ها ضامن هستند؟

ج. آن یک نفر تنها ثلث دیه را ضامن است نه کلّ آن را، که به اعتراف خود مضروب بیش از آن را ضامن نیست.

 

تصرّف در اموال ناصبى

۱۱۸۲٫ آیا تصرّف و تملّک مال ناصبى جایز است؟

ج. مال ناصبى حکم مال کافر حربى است و تملک آن جایز است. ولى اگر ضرر و مفسده بر مؤمنین داشته باشد، جایز نیست؛ لذا مطلقا خلاف احتیاط است.

 

پرداخت مزد کم به کارگر

۱۱۸۳٫ کارفرمایى شخصى را به کار گماشته است و از بى  اطّلاع بودن کارگر نسبت به ارزش و مقدار حقوقش استفاده کرده و حقوق و مزد کمتر از نصف حقوق کارکنان هم ردیف او داده است.

۱) آیا کارفرما نسبت به مزد واقعى این کارگر مدیون است؟

ج. بله، در فرض مرقوم کارگر حقّ مطالبه اجره المثل کار و عمل خود را دارد و کارفرما باید اجره المثل به او بدهد، مگر آن که در ابتداى کار با هم توافق کرده باشند که با توافق و معلوم شدن مغبون بودن، کارگر خیار غبن دارد و با فسخ باز به اجره المثل برمى  گردد.

۲) آیا با گذشت زمان حقّ مطالبه از بین مى  رود؟

ج. مرور زمان، حقّى را از بین نمى  برد و مدیون باید دین خود را ادا نماید.

 

تصرف در زمین مصادره  اى

۱۱۸۴٫ زمینى از یکى از سازمان هاى دولتى خریدارى شده و پس از آن معلوم شده که آن زمین مصادره  اى بوده است و اکنون ناچار آن را در تصرّف دارند و راهى براى دسترسى به مالک وجود ندارد. حکم شرعى را بیان فرمایید.

ج. مى  توانند آن را از حاکم شرع اجاره کنند تا هنگامى که از مالک آن خبرى برسد، تا حاکم مال الاجاره را به مالک یا ورثه  ى او بدهد.

 

از بین بردن مطالب کتاب هاى امانتى

۱۱۸۵٫ تعدادى از مطالب کتاب ها و مجلات امانتى را از بین برده  ام، براى جبران آن، چه باید بکنم؟

ج. باید آن ها را تدارک کنید یا صاحب آن را راضى کنید.

 

وسیله به سرقت رفته در تعمیرگاه

۱۱۸۶٫ شخصى وسیله  اى را براى تعمیر نزد مغازه  اى گذاشته است، امّا آن وسیله در مغازه به سرقت رفته است، چه کسى ضامن آن است؟

ج. اگر مغازه  دار در نگهدارى آن تقصیر و کوتاهى نکرده، ضامن نیست.

طلب غرامت از عاریه گیرنده

۱۱۸۷٫ اگر عاریه گیرنده، شى ء عاریه گرفته شده را خراب کرده یا از بین برده باشد، طلب غرامت از او حلال است یا نه؟

ج. بله، با تعدّى یا تفریط او حلال است. (توضیح بیشتر در مسأله  ى ۱۸۶۵ رساله ذکر گردیده است.)

 

گرفتن دستمزد بیشتر از کارکرد

۱۱۸۸٫ مسؤول ما ماهانه شصت ساعت کار براى ما ردّ مى  کند، در حالى که کمتر از این مقدار کار کرده  ایم، پول این کار چگونه است؟

ج. اگر خلاف مقررات باشد، جایز نیست.

 

سرقت تکنولوژى از کشورهاى دیگر

۱۱۸۹٫ سرقت تکنولوژى از کشورهاى دوست یا دشمن چه حکمى دارد؟

ج. در چنین مواردى منع شرعى مبنى بر صدق اضرار (ضرر رساندن) به کسى است که شرعا حقوق او محترم است.

 

تصرف در اموال والدین بدون اجازه آنان

۱۱۹۰٫ آیا تصرف در مال و پول والدین بدون اجازه آنان حکم سرقت و غصب را دارد؟

ج. بله، با عدم اطمینان به رضایت آن ها حکم سرقت و غصب دارد.

 

تصرف بدون رضایت در مال دیگرى

۱۱۹۱٫ اگر انسان از کسى چیزى بگیرد و آن را مصرف کند که طرف هم راضى نباشد، آیا پرداخت قیمت آن کفایت مى  کند؟

ج. اگر مثلى است، باید مثل آن را و اگر قیمى است، باید قیمت آن را پرداخت کند.

عوض شدن دمپایى کهنه با نو

۱۱۹۲٫ دمپایى من که کهنه بود با دمپایى نو عوض شده، اکنون که صاحب آن را نمى  شناسم چه کار کنم؟

ج. اگر شاهد حالى براى رضایت صاحب دمپایى ندارید، نمى  توانید در آن تصرف کنید.

 

پیدا کردن پول

۱۱۹۳٫ اگر پولى پیدا کردیم که صاحبش را نمى  شناسیم آیا مى  توانیم، آن را در صندوق صدقات بیندازیم؟

ج. اگر نشانه  اى ندارد که بتوان صاحبش را پیدا کرد، با اذن حاکم شرع، باید به فقیر صدقه داد، على الاحوط.

 

برداشتن پول از مغازه پدر

۱۱۹۴٫ در مغازه پدرم کار مى  کنم و گاهى اوقات مقدارى پول برمى  دارم که بعضى مواقع به او مى  دهم و بعضى مواقع خرج مى  کنم، حکمش چیست؟

ج. هر چه بدون اجازه برمى  دارید، حرام است و ضامن هستید.

 

فروختن طلاى پیدا شده

۱۱۹۵٫ چند سال پیش قطعه  اى طلا پیدا کردم و آن را فروختم. اکنون صاحبش را نمى  شناسم پول آن را در چه راهى مصرف کنم؟

ج. اگر از پیداشدن صاحبش مأیوس هستید، باید به قیمت فعلى آن ردّ مظالم دهید.

 

شکستن وسیله در مغازه قبل از خرید

۱۱۹۶٫ اگر شخصى وارد مغازه  اى شد و قبل از خرید و در حین انتخاب، وسیله  اى از دستش افتاد و شکست، چه کسى ضامن است؟

ج. اگر اذن مالک در قبض آن جنس وجود داشته، به گونه  اى که مشترى به عنوان امینى که جنس در دستش امانت است، باشد بنابر اقرب ضامن نیست و قول به ضمان از مشهور فقها حکایت شده است.

 

ضرر رساندن به دیگران در کودکى

۱۱۹۷٫ اگر شخصى در کودکى ضررى به کسى رسانده باشد چه کند؟

ج. ضامن ضرر او است و باید او را راضى کند.

 

برگرداندن مال دزدى

۱۱۹۸٫ در صورت برداشتن مال کسى، آیا برگرداندن آن کافى است؟

ج. اگر تصرفى در مال کرده، باید صاحبش را راضى کند.

 

پوشیدن دمپایى دیگران

۱۱۹۹٫ حکم پوشیدن دمپایى دیگران در محل هاى عمومى چیست؟

ج. بدون رضایت صاحبش جایز نیست.

 

برداشتن چیزى در کودکى از فروشگاه دولتى

۱۲۰۰٫ اگر در کودکى از فروشگاه دولتى چیزى برداشته باشم، الآن چگونه جبران کنم و یا اگر از کسى چیزى گرفته  ام و امکان دسترسى به او ندارم، حکمش چگونه است؟

ج. باید با اجازه ى از حاکم شرع، به مقدار آن ردّ مظالم داده شود، على الاحوط.

 

خسارت زدن گوسفند به دیگران

۱۲۰۱٫ تعدادى گوسفند دارم که گاهى به مزارع دیگران رفته و خساراتى وارد کرده  اند بعضى از صاحبان راضى شده  اند و بعضى رضایت نداده اند، مرا راهنمایى کنید؟

ج. اگر رهاکردن گوسفندان در روز و به نحو معتاد و متعارف بوده، به طورى که خسارت وارد شده مستند به کوتاهى و تعدّى و تفریط شما نباشد ضامن نیستید، به خلاف این که شما محافظت نکرده باشید و در هر صورت اگر مصالحه کنید خوب است.

 

خراب کردن وسایل توسط تعمیرگاه

۱۲۰۲٫ آیا اگر تعمیرکارى جهت تعمیر وسایل، چه به صورت رایگان یا با دست مزد، موجب خراب تر شدن وسایل مردم شود، آیا ضامن است؟

ج. بله، ضامن است. (به مسأله  ى ۱۷۴۴ رساله رجوع شود.)

 

مصرف میوه  ى درختان کنار خیابان

۱۲۰۳٫ آیا مردم از درختان میوه ى کنار خیابان ـ که متعلق به شهردارى است ـ ، مى  توانند استفاده نمایند؟

ج. انسان مى  تواند از میوه درختى که در مسیر عبور عمومى است، حتى اگر مالک مشخص داشته باشد، بخورد؛ ولى نباید موجب افساد یا از بین رفتن درخت و میوه شود و بنابر احوط باید چیزى از میوه را با خود نبرد.

 

مصرف میوه  هاى زیر درختى

۱۲۰۴٫ خوردن میوه  هاى زیر درخت که متعلق به دیگرى است به این نیّت که آن میوه  ها خراب مى  شود، چه حکمى دارد؟

ج. بدون رضایت صاحبان آن ها جایز نیست.

 

استفاده از خانه  هاى سازمانى توسط افرادى که خانه دارند

۱۲۰۵٫ استفاده از خانه  هاى مسکونى وابسته به دولت یا مؤسسات دیگر توسط افرادى که خانه دارند و واجد شرایط نیستند، جایز است؟

ج. اگر خلاف مقررات آن ها باشد، جایز نیست.

 

ورود به باغ دیگران و خوردن میوه

۱۲۰۶٫ آیا جایز است به باغ مردم وارد شد و از میوه  هاى آن خورد و بیرون برد؟

ج. حرام و موجب ضمان است.

 

ریختن چیز لغزنده در محل عبور دیگران

۱۲۰۷٫ اگر کسى پوست میوه یا امثال آن را جلوى خانه یا محل عبور عابرین بریزد و پاى کسى بلغزد و به زمین بخورد و خسارتى ببیند، آیا آن فرد ضامن است یا خیر؟

ج. اگر به نحو غیر متعارف بوده، به گونه  اى که لغزیدن مستند به تسبیب و اضرار و تعدّى او به عابرین باشد، نه سهل  انگارى خود شخص ـ در چیزهایى که سیره بر ترک محافظت از آن ها است ـ ، ضامن است، لکن اگر عمدا خود شخص پا بر آن شى ء لغزنده گذاشته، مباشر اقوى است مطلقا و ضامن نیست.

 

ایجاد سدّ معبر

۱۲۰۸٫ کسانى که براى جلب نظر مشترى وسایل خود را بیرون مغازه مى  چینند و سدّ معبر مى  کنند، اگر براى عابر پیاده مزاحمت یا خسارت ایجاد کنند، ضامن هستند یا خیر؟

ج. در حدّ متعارف مانعى ندارد و ضمان در صورت صدق اضرار و تعدّى به عابرین است.

 

آتش  سوزى در جنگل ها و باغ ها

۱۲۰۹٫ افرادى که براى تفریح به جنگل ها و یا باغ ها مى  روند و جهت پخت غذا و روشن مى  کنند، در صورتى که یک دفعه با دو طوفان شروع شود و موجب آتش  سوزى شود، ضامن  اند؟

ج. در صورتى که روشن نمودن آتش در آن مکان شرعا جایز نبوده است، ضامن هستند.

 

پرداخت خسارت در جایى که مقصر مشخص نباشد

۱۲۱۰٫ اگر چند نفر همزمان به طرف ماشینى یا قطارى سنگ پرتاب کنندو سنگ یکى از آن ها، موجب خسارت به قطار شود و یا موجب زخمى شدن فردى شود، چه کسى ضامن آن خواهد بود؟ (در صورتى که معلوم نباشد سنگ کدام یک از آن ها خسارت زده است)

ج. احتیاط در مصالحه  ى به توزیع است و تعیین با قرعه هم ممکن است.

 

مطالبه طلب از بستگان بدهکار

۱۲۱۱٫ آیا طلب کاران بنده مى  توانند طلب خود را از پدر و بقیه بستگان بنده مطالبه کنند یا خیر؟

ج. خیر، نمى  توانند.

 

پرداخت قیمت واقعى یا قیمت مورد نظر فروشنده

۱۲۱۲٫ اگر مغازه  دار از خریدار قیمت بیشتر از قیمت واقعى جنس را مطالبه کند، آیا خریدار مى  تواند همان قیمت واقعى را بپردازد یا باید هر چه فروشنده خواست بپردازد؟

ج. باید قیمت توافقى را بدهد.

 

مستأجرى که بعد از اجاره منزل برنگردد

۱۲۱۳٫ شخصى منزلى را به مبلغ معینى اجاره کرده است و موجر هم کلید منزل را در اختیار او گذاشته و مستأجر هم اثاثیه و لوازم منزل را در منزل اجاره اى گذاشته است، پس از آن به قصد آوردن خانواده  اش رفته ولى برنگشته است، موجر نیز هیچ گونه اطلاعى در مورد علت برگشتن وى ندارد، آیا موجر حق تصرف منزل را دارد؟ نسبت به لوازم خانگى مستأجر چه تکلیفى دارد؟

ج. تا مدت اجاره تمام نشده است، موجر حق تصرف ندارد؛ مگر در صورت یأس و اطمینان به این که دیگر به او دسترسى نخواهد داشت که در این صورت وسایل، مجهول المالک مى  شود و از طرف او صدقه مى  دهد و هم چنین مال الاجاره را احتیاطا صدقه بدهد.

 

اختلاف صاحب ملک و اداره

۱۲۱۴٫ یکى از ادارات دولتى ساختمانى را اجاره کرده است، اما در حال حاضر بین مالک و اداره راجع به مبلغ اجاره اختلاف وجود دارد و او تا صدور حکم دادگاه راضى به اقامه نماز و دیگر تصرفات در آن نمى  باشد، در این صورت وظیفه ما چیست؟

ج. اختلاف در مبلغ اجاره اى که مدّت آن تمام نشده است، ضررى به صحت اجاره نمى زند و مستأجر حق استفاده دارد.

 

اختیارات امانت دار در مال به امانت داده شده

۱۲۱۵٫ امانت دار در چه صورتى ضامن است؟ آیا امانت دار، مال مردم را مى تواند به دیگران کرایه دهد و یا از آن استفاده دیگرى کند؟

ج. خیر، نمى  تواند استفاده  اى از آن بکند؛ مگر با اجازه و اگر استفاده  اى کرد ضامن اصل مال و استفاده  ى از آن است.

 

تصرف والدین نیازمند در مال فرزندان و بالعکس

۱۲۱۶٫ آیا پدر و مادر در صورت فقر و بى  نیازى، مى  توانند در اموال فرزندان خود تصرف کنند یا خیر؟ و در صورت عکس آن آیا اولاد بدون اجازه مى  توانند در صورت نیاز از اموال پدر و مادر بردارند؟

ج. بدون اجازه نمى  توانند، مگر واجب النفقه او باشند و او هم متمکن باشد و امتناع کند که در حدّ نفقه واجبه، مانعى ندارد بردارند.

 

شهریه گرفتن در صورت محدود بودن فعالیت هاى درسى

۱۲۱۷٫ آیا شهریه گرفتن طلبه  اى که در درس غیبت مى  کند و در کلاس درسى، کمتر شرکت مى  کند و یا کمتر درس مى  گیرد، جایز است؟

ج. اگر بدون عذر از مقدار معمول طلاب کمتر درس بخواند، شهریه گرفتن او اشکال دارد.

 

مطالعه در ساعت بى  کارى ادارى

۱۲۱۸٫ آیا مى  توان در ساعات کارى در محل کار یا اداره، که بى  کار هستیم مطالعه نماییم؟

ج. مانعى ندارد.

 

تقلّب کودکان در امتحانات

۱۲۱۹ بعضى از بچه  ها که سنشان کم است و در امتحانات تقلب مى  کنند و یا کسانى که عمدا تقلب مى  کنند، حکمشان چیست؟

ج. زمینه سازى شود تا اطفال ـ هر چند تکلیف ندارند ـ به این کار عادت نکنند و افراد بالغ هم ـ در صورتى که تضییع حق دیگرى در آن باشد ـ گناه کار هستند.

 

ضمانت معرفى کننده نسبت به سرقت معرفى شونده

۱۲۲۰٫ اگر شخصى به عنوان کارگر، افرادى را به جایى معرفى کند و بعد از مدتى یکى از آن افراد مبلغى را از کارفرما سرقت نماید، با توجه به اعتماد کارفرما به آن شخص معرف براى معرفى کارگر مورد اطمینان، آیا معرف ضامن است؟

ج. خیر.

 

فراموش کردن اعمال شب اوّل قبر توسط اجیر

۱۲۲۱٫ فردى براى انجام اعمال شب اوّل قبر میتى اجیر مى  شود اما آن شب فراموش مى  کند که آن اعمال را انجام دهد، وظیفه او چیست؟

ج. ظاهرا اجاره منفسخ مى  شود و اجرت را باید برگرداند.

 

پرداخت بدهکارى گذشته به نرخ روز

۱۲۲۲٫ اگر فردى مبلغى را مدت ۳۰ سال یا کمتر به کسى بدهکار بوده و پرداخت نکرده است، آیا ضامن همان مقدار است یا باید به نرخ روز آن را بپردازد؟

ج. احتیاطا باید در تفاوت مبلغ با ارزش فعلى آن با هم مصالحه کنند.

 

ضمانت پزشک در مورد شدت درد و بیمارى

۱۲۲۳٫ اگر دندانپزشکى دندان فردى را نتواند خوب درست کند و حتى صدمه به آن ها بزند، آیا ضامن است یا خیر؟ و اگر پزشک بر اثر اشتباهش باعث شود شخص چند روز درد بکشد و نتواند کار کند چه حکمى دارد؟

ج. پزشک ضامن است. (جهت اطلاع بیشتر به مسأله  ى ۱۷۴۷ و ۱۷۴۸ رساله رجوع شود.)

 

ضمانت اغذیه فروشان در صورت مسمومیت مصرف کننده

۱۲۲۴٫ فروشندگان مواد خوراکى اعم از چلوکبابى  ها، رستوران ها، ساندویچ فروشى  ها، بستنى فروشى  ها و…. اگر باعث مسمومیت فردى شوند، آیا ضامن هستند یا خیر؟

ج. بله، ضامن هستند.

ضمانت حادثه در اماکن تفریحى

۱۲۲۵٫ اگر در پارک ها، حادثه  اى چون فروریختن سقف یا افتادن وسایل بازى بر سر کسى و یا غرق شدن قایق تفریحى ـ که مردم سوار آن ها هستند ـ اتفاق بیفتد، در این صورت ضامن کیست؟

ج. اگر کسى مقصر نباشد، ضمانى نیست.

 

حمله سگ به گله دیگران

۱۲۲۶٫ اگر سگ کسى به گله دیگرى حمله کند و صاحب آن مانع او نشده و در نتیجه چند رأس دام از آن گله تلف شود، آیا صاحب سگ ضامن است؟

ج. بله، ضامن است.

 

ضمانت در صورت کوتاهى در نگهدارى اموال

۱۲۲۷٫ اگر صاحبان حرفه  ها و صنایع در حفظ و نگهدارى اشیاى مردم مثل پارچه پیراهنى براى خیاطى و… کوتاهى کنند و اموال مردم به سرقت برود و یا در آتش بسوزد و یا اشتباهى بریده شود، چه کسى ضامن مى  باشد؟

ج. صاحب آن حرفه یا صنعت ضامن است. (مسأله  ى ۱۷۴۴ رساله)

 

ضمان تعمیر ضبط صوت سرقتى

۱۲۲۸٫ اگر فردى ضبط صوتى را تعمیر کند و سپس معلوم شود ضبط صوت سرقتى بوده است، آیا ضمان تعمیر ضبط صوت به عهده سارق است یا مالک؟

ج. به عهده  ى سارق است.

 

آسیب رسانى به دیگرى بر اثر پاره شده سیم جرثقیل

۱۲۲۹٫ اگر سیم جرثقیل هنگام جابه جایى محموله  هاى سنگین قطع شود و بر اثر آن فردى مصدوم یا کشته شود، ضامن چه کسى است؟

ج. اگر کسى مقصر باشد، او ضامن است و در صورت استناد به کار شخص معیّن بدون تقصیر، مى  تواند ثبوت ضمان از باب خطاى محض باشد.

 

ضمان در زیاده روى مصرف آب و برق

۱۲۳۰٫ آیا زیاده  روى در مصرف آب و برق و گاز، در صورتى که انسان پول آن را پرداخت کند حرام و موجب ضمان است؟ و در صورت ضمان؛ وجه را به چه کسى باید پرداخت کرد تا برى ء الذمه شد؟

ج. در فرض مزبور دیگر ضامن نیست.

 

ضمان کشته شدن مسافر در مسافرخانه بر اثر زلزله

۱۲۳۱٫ اگر کسى خانه  اى اجاره کند و یا در هتل یا مسافرخانه  اى اقامت کند و بر اثر فرسودگى منزل و یا ساختمان هتل و یا زلزله، افراد ساکن آن هلاک شوند، ضمان از این بابت به عهده صاحب ملک خواهد بود یا خیر؟

ج. اگر در اثر فرسودگى بوده و صاحب ملک مقصّر بوده است، او ضامن است.

 

سوختن وسایل برقى بر اثر قطع و وصل مکرر برق

۱۲۳۲٫ در بعضى موارد، به جهت تعمیر یا قطع و وصل برق توسط اداره برق، به وسایل برقى مردم خسارت وارد مى شود، در این موارد بفرمایید چه کسى ضامن مى  باشد؟

ج. اگر ورود خسارت نزد خبره مستند به کوتاهى یا اشتباه شخص یا شرکتى باشد، ضمان ثابت است.

 

حکم پرداخت صدقه در برابر گرفتن وسیله دزدى

۱۲۳۳٫ اگر به انسان وسیله  اى بدهند، که از راه حرام به دست آمده، آیا مى  شود آن را برداشت و به اندازه قیمت آن صدقه داد؟

ج. اگر صاحبِ آن را مى شناسد، باید آن را به صاحب اصلى  اش برگرداند و در صورت یأس از شناسایى او، مانعى ندارد.

 

پرتاب اشیاى زیر چرخ خودرو

۱۲۳۴٫ در بعضى موارد، از زیر لاستیک ماشین سنگ یا اشیاى دیگر به اطراف پرتاب و موجب خسارت به دیگران یا اموال دیگران مى  گردد، در این موارد ضامن چه کسى خواهد بود؟

ج. راننده ضامن است و حکم جنایت خطایى را دارد.

 

اموال بیت المال که توسط افراد خیانت کار از بین مى  روند

۱۲۳۵٫ اگر مسؤول امور مالى یا قانون گذاران یک بخش مهم، افراد خیانت کار را در رأس امور مالى ـ که بیت المال در اختیار آن ها است ـ قرار دهند، آیا ضمان مال به عهده مسؤول است یا به عهده سوء استفاده کنندگان و غارت کنندگان بیت المال یا هر دوى آن ها؟

ج. اگر علم و عمد و یا تقصیر در گزینش بوده است، هر دوى آن ها ضامن هستند؛ البته فرد مسؤول پس از پرداخت غرامت و اداى حقوق ضایع شده، مى  تواند به آن افراد خائن رجوع کند و حقوق از دست رفته را از آنان دریافت نماید.

 

دیه کشته شدگان در حین آموزش

۱۲۳۶٫ کسانى که براى آموزش شنا یا آموزش هاى نظامى دیگرى مانند رانندگى و… مى  روند، اگر کشته شوند ضامن دیه آن ها چه کسى خواهد بود؟

ج. اگر کسى مقصر بوده، او ضامن است.

خسارت به وسیله نقلیه در اثر حمل بیش از ظرفیت

۱۲۳۷٫ اگر شخصى وسیله نقلیه  اى اجاره کند و در اثر حمل بیش از ظرفیت خساراتى به وسیله نقلیه وارد شود، چه کسى ضامن خواهد بود؟

ج. همان شخص اجاره کننده ضامن است.

 

ضمانت آتش زدن و کشته شدن افراد

۱۲۳۸٫ اگر کسى ساختمانى را آتش بزند ـ که موجب کشته شدن عده  اى نیز بشود ـ اما این فرد فقط قصد آتش زدن را داشته نه کشتن افراد را، آیا ضامن دیه افراد نیز مى  باشد؟

ج. بله، ضامن است.

 

کمک رسانى به کشور مسلمان هنگام جنگ با کشور کافر

۱۲۳۹٫ اگر یک کشور اسلامى با کشور و مملکت کفر در حال جنگ باشد، آیا مسلمانان دیگر وظیفه کمک و یارى آن کشور را دارند یا خیر؟ و اگر کسى براى کمک برود و کشته شود، ضمان دیه بر عهده چه کسى خواهد بود؟

ج. در حدّ تمکّن با ملاحظه  ى شرایط دیگرى که در آن ها به حاکم شرع مراجعه مى  شود، کمک کردن لازم است و جاى ضمان دیه نیست.

 

رسیدن خسارت جانى به متهم، هنگام اجراى حکم

۱۲۴۰٫ در صورت اجراى حدّ، اگر خسارت جانى به متهم برسد چه کسى ضامن خواهد بود؟

ج. اگر خطایى واقع نشده بوده، کسى ضامن نیست.

 

کم کارى در انجام وظیفه

۱۲۴۱٫ آیا افرادى که به دلیل کفاف نکردن حقوق خود دو شغل دارند و هر یک از شغل ها باعث کم کارى در شغل دیگر مى شود، ضامن مى  باشند یا ضمان آن به عهده دولت است که حقوق کمى پرداخت مى  نماید؟

ج. آن کسى که کم کارى کرده، ضامن است.

 

تصادف و از بین رفتن مال

۱۲۴۲٫ اگر شخصى اجناسى را بخرد و در راه انتقال با وسیله نقلیه تصادف کند، ضمان به عهده فروشنده است یا خریدار؟

ج. اگر تصادف قبل از تحویل به خریدار بوده و در نقل و انتقال مسبَّب از همین معامله براى تحویل تلف شده، احتیاطا مصالحه کنند.

 

ذبح پرنده حلال گوشت بدون اجازه مالک

۱۲۴۳٫ اگر شخصى یکى از پرندگان حلال گوشت را بدون اجازه مالک ذبح کند، آیا باید قیمت آن را بپردازد یا مثل آن را؟

ج. باید قیمت آن را بدهد.

 

زخمى کردن حیوان مزاحم بعد از هشدار به صاحب حیوان

۱۲۴۴٫ اگر حیوان کسى وارد منزل یا باغ و زراعت شخصى شد و چندین بار هم به صاحب حیوان تذکر داده باشد، اما او توجه باشد و صاحب زراعت یا منزل و باغ در باغ یا زراعت سم بریزد و حیوان بمیرد و یا پاى حیوان را بشکند یا حیوان را زخمى کند، چه حکمى دارد؟ و اگر چنین حیوانى از بین برود، حکم مسأله چه مى  شود؟

ج. فردى که اقدام بر کشتن یا مجروح نمودن حیوان نموده، ظاهرا ضامن است؛ مگر این که در آن مورد دفاع از مال صادق باشد و راه دفاع هم در مجروح یا کشتن حیوان منحصر باشد که ضامن نیست و حلّ اختلاف نزد حاکم شرع مى  شود.

کسى که سبب بى کار شدن افراد مى  شود

۱۲۴۵٫ اگر فردى باعث شود که کسى یا کسانى شغل خود را از دست بدهند و به اصطلاح نان آن ها را آجر کنند، آیا ضامن خسارت مالى وارده به آن ها است یا خیر؟

ج. موارد مختلف مى  شود و ممکن است در بعض موارد ضامن باشد.

 

افتادن در چاله  هاى حفر شده در معابر

۱۲۴۶٫ اگر در برخى خیابان ها اداره گاز یا فاضلاب حفر چاه یا کانال کنند و فردى ناآگاه هنگام شب در آن بیافتد و آسیب ببیند یا تلف شود، ضامن کیست؟ اگر مالکى در زمین بدون دیوار چنین کارى کند، چه وجهى خواهد داشت؟

ج. اگر اقدامات لازم براى پیشگیرى از وقوع حوادث صورت نگرفته، آن اداره مقصّر در مأموریت ضامن است که به حسب ظاهر در این جا اقوى از مباشر است، و در رابطه با حفر چاه در زمین شخصى، اگر طورى بوده که ورود در زمین عدوانى حساب مى  شده و عبور از آن متعارف نبوده است، مالک زمین ضامن نیست.

 

فروش برگه  هاى ارمغان بهزیستى

۱۲۴۷٫ شخصى برگه  هاى مسابقه ارمغان بهزیستى را مى  فروخته و براى هریکى ده تومان مى  گرفته وچند میلیون قیمت آن ها بوده که ۷۰ هزار تومان سهم خودش شده، حکم مسأله چیست؟

ج. بر فرض حرمت فروختن برگه  ها، باید پول آن ها را به صاحبانش برگرداند و اگر آن ها را نمى  شناسد، باید با اذن حاکم شرع صدقه بدهد.

 

جبران خسارت خریدار

۱۲۴۸٫ اگر فروشنده به هر نحوى سر خریدار را کلاه بگذارد و براى جبران خسارت یا اشتباه خود خریدار را پیدا نکند، تکلیف فروشنده چیست؟

ج. موارد مختلف مى  شود و آن چه را اطمینان به رضایت او ندارد احتیاطا از طرف او صدقه بدهد.

 

گم کردن کتاب امانتى

۱۲۴۹٫ در ایام کودکى کتابى از کتابخانه امانت گرفته  ام و آن را گم کردم و الآن نمى  دانم کجاست، چه کنم؟

ج. باید مثل آن را به کتاب خانه برگردانید.

 

تقاص اموال مصادر شده

۱۲۵۰٫ اگر در جایى قسمتى از اموال یک شخص به ناحق مصادره شد، آیا او مى  تواند تقاص نماید؟

ج. اگر هیچ راهى براى رسیدن به مالش ندارد، تقاص از اموال ضامن جایز است.

 

گرفتن دستمزد از پدر

۱۲۵۱٫ چند سال براى پدرم کار کرده  ام، ولى پدرم حق مرا نمى  دهد، آیا حق دارم با دعوا و اجبار حقّم را از پدرم بگیرم؟

ج. حق مطالبه  ى حق را از پدر دارید، ولى احترام لازم پدر هم رعایت شود.

 

برداشتن پول از پدر و پدربزرگ

۱۲۵۲٫ قبل از بلوغ از پدر و پدر بزرگم پول برداشته  ام، حال پشیمانم و آن ها نیز مرده  اند، چه کار کنم؟

ج. باید به ورثه برگردانید یا تمام ورثه را راضى کنید، هر چند وقتى مال را بر مى  گردانید، لازم نیست توضیح دهید و ماجرا را به آن ها اطلاع دهید.

پیدا کردن و بزرگ کردن گوسفند

۱۲۵۳٫ گوسفندى پیدا کرده  ام و حدود دو سال از این واقعه مى  گذرد و اصلاً اعلان نکرده  ام، حکم این گوسفند و برّه  هایش و مخارج آن چیست؟

ج. حکم مال غصبى را دارد و منافع و برّه  هایش هم مال صاحب گوسفند است و لازم است از هم اکنون تا یک سال اعلان کنید و اگر صاحب آن پیدا نشد، احتیاطا به حاکم شرع مراجعه کنید، این حکم در صورتى است که در صحرا در همان ابتدا که پیدا کردید، احتمال مى  دادید به زودى و به آسانى صاحبش معلوم شود وگرنه گرفتن به نیّت تملّک در برابر عوض جایز بوده و در این صورت ضامن عوض گوسفند براى مالک هستید و بقیه از آن شما است.

 

صدقه دادن طلاى پیدا شده

۱۲۵۴٫ وظیفه  ام نسبت به قطعه طلایى که در زمان کودکى از دوستم برداشتم و بعد آن را صدقه دادم چیست؟

ج. باید مثل یا قیمت آن را به دوستتان برگردانید.

 

چیدن میوه  هایى که از دیوار باغ بیرون است

۱۲۵۵٫ چیدن میوه  هایى که از دیوار باغ بیرون است، چه حکمى دارد؟

ج. به مسأله  ى ۱۶۴۴ رساله، رجوع شود.

 

استفاده از پول پیدا شده

۱۲۵۶٫ آیا انسان با پولى که پیدا کرده، مى  تواند براى کتابخانه اى کتاب بخرد؟

ج. اگر از موارد تملّک نیست، نمى  تواند.

 

حق مؤلف کتاب در چاپ و نشر

۱۲۵۷٫ اگر کتابى به شدت مورد نیاز باشد و نسخه آن در بازار یافت نشود، آیا چاپ و نشر آن بدون اجازه مؤلف یا ناشر ضمان  آور است؟ فتوکپى از روى آن آیا حکم نشر بدون اذن را دارد؟ و اگر نویسنده یا ناشر آن کافر باشند چه طور؟

ج. چاپ و نشر آن جایز نیست و فتوکپى کلّ کتاب هم، اگر باعث ضرر رساندن به مؤلف یا ناشر باشد، جایز نیست. در مورد کافرى که مال او شرعا احترام ندارد، خلاف احتیاط است با احتمال ترتّب لوازم داراى مفسده.

 

پیدا کردن ساعت

۱۲۵۸٫ ساعتى را پیدا کردم و چند نوبت نیز آن را اعلان نموده و صاحبش پیدا نشد، حالا تکلیف من چیست؟

ج. اگر تا یک سال اعلان کرد و صاحب مال پیدا نشد، مى  تواند از طرف صاحبش صدقه بدهد یا به عنوان امانت براى صاحبش نزد خود نگهدارى کند، یا به حاکم شرع بدهد یا براى خود بردارد و قصد کند که اگر صاحبش پیدا شد، عوض آن را به او بدهد.

 

دزدیدن میوه از باغ

۱۲۵۹٫ سال ها قبل مقدارى میوه از چند قطعه زمین و باغ دزدیده ام، راه خروج از ذمه آن ها چیست؟

ج. باید صاحبانش را راضى کنید یا به گونه اى که نفهمند پولش را به آن ها برسانید و اگر به هیچ وجه دسترسى ندارید، از طرف آن ها صدقه بدهید.

 

برداشتن کفش دیگرى به جاى کفش خود

۱۲۶۰٫ در حرم امام کفش مرا بردند، بنده از روى ناچارى کفشى شبیه به کفش خودم ـ که کهنه  تر بود ـ برداشتم، حکم این مسأله چه مى شود.

ج. اگر شاهد حال بر رضایت صاحب کفش نباشد، ضامن هستید.

نحوه  ى حلالیّت طلبیدن

۱۲۶۱٫ در کودکى مقدارى پول از شخصى برداشتم، الآن خجالت مى  کشم به او بگویم، چه کنم؟

ج. به هر صورت شده، باید آن را به او برگردانید و لازم نیست توضیح دهید.

 

تشخیص مال مشتبه

۱۲۶۲٫ چگونه مى  توانیم مال مشتبه را تشخیص بدهیم؟

ج. موارد آن مختلف است.

 

تاوان

۱۲۶۳٫ تاوان یعنى چه؟ در اسلام چه حکمى دارد؟

ج. تاوان یعنى جبران خسارتى که وارد شده و گرفتن آن براى کسى که خسارت بر او وارد شده و در مواردى که ضمان شرعى ثابت است، جایز است.

 

تخلّى در ملک شخصى دیگران

۱۲۶۴٫ تخلّى در املاک شخصى دیگران، بدون اطلاع از رضایت صاحب آن، چه حکمى دارد؟ و آیا این عمل موجب ضمان است؟ در صورت فشار و اضطرار چه طور؟

ج. اختیارا جایز نیست و مطلقا موجب ضمان هم هست.

 

نحوه رضایت از دیگران

۱۲۶۵٫ آیا در استفاده از اموال دیگران رضایت زبانى شرط است یا به صرف احتمال رضایت، مى  توان در آن مال تصرف کرد؟

ج. با صِرف احتمال بدون ـ اطمینان ـ ، نمى  توان در آن تصرّف کرد.

استفاده بى  رویه از آب دانشگاه

۱۲۶۶٫ من دانشجو هستم و از بیت المال استفاده مى  کنم، مى  خواستم بدانم، اگر من بر اثر وسواس، آب زیادى بریزم، چگونه مى  توانم خسارت آن را بپردازم؟

ج. باید خسارات را به همان مرکز برگردانید، یعنى پول اضافه بر متعارف را پرداخت کنید.

 

استفاده شخصى از تلفن دولتى

۱۲۶۷٫ بعضى از دانشجویانى که در بعضى از قسمت هاى دانشگاه مشغول به کار مى  باشند، از تلفن دانشگاه استفاده شخصى مى  کنند، آیا این کار جایز است؟

ج. اگر خلاف مقررات آن جا است، ضامن است.

 

استفاده از اموال بیت المال

۱۲۶۸٫ برداشت از اموال بیت المال ـ به قصد بازگرداندن آن ها ـ چه حکمى دارد؟

ج. جایز نیست.

۱۲۶۹٫ پولى از بیت المال نزد من است، آیا در موقع نیاز شخصى، مى  توانم از آن پول بردارم و بعدا برگردانم؟

ج. خیر، نمى  توانید.

 

استفاده از وسایل اسقاطى ادارات

۱۲۷۰٫ استفاده از وسایل اسقاطى ادارات ـ که بعضا دور ریخته مى  شوند ـ چه حکمى دارد؟

ج. اگر مورد اعراض واقع شده باشد، اشکال ندارد.

 

استفاده بیش از همه

۱۲۷۱٫ در مسافرت هاى جمعى (اردو) که از همه پول مى  گیرند و غذا مى  دهند، اگر کسى از سهمیه معین شده زیاد مى  گرفت، چه حکمى دارد؟

ج. اگر خارج از متعارف بوده، باید آن زیادى را برگرداند.

 

استفاده دیگران از امکانات دانشگاه

۱۲۷۲٫ آیا استفاده از امکانات دانشگاه  ها براى غیر دانشجو یا دانشجویانى که از دانشگاه دیگر هستند، جایز است؟

ج. اگر خلاف مقررات باشد، جایز نیست.

 

جبران استفاده شخصى از امکانات دولتى

۱۲۷۳٫ جبران استفاده شخصى از امکانات دولتى چگونه است؟

ج. باید به همان مراکز برگردانده شود.

 

حلالیّت از فرد مضروب

۱۲۷۴٫ چگونه خودم را از زیر دین شخصى که او را مضروب نموده و الآن به او دسترسى ندارم بیرون بیاورم؟

ج. اگر به هیچ وجه به او دسترسى ندارید، باید به مقدار دیه  ى وارده با اجازه از حاکم شرع از طرف او ردّ مظالم دهید، على الاحوط.

 

تقلّب در هزینه  هاى تلفن

۱۲۷۵٫ با توجه به بالا بودن نرخ مکالمه تلفن، آیا مى  شود تقلبى تلفن کرد؟

ج. خیر، نمى  شود.

 

نشر کتاب بدون اجازه مؤلف

۱۲۷۶٫ روى کتاب هایى نوشته شده که تکثیر و نشر آن باید با اجازه باشد، حال اگر به دلایل مختلف امکان اجازه گرفتن نبود یا مشکل بود، آیا مى  شود نشر و تکثیر کرد؟

ج. خیر، نمى  شود.

 

سوء استفاده از کارت تلفن

۱۲۷۷٫ دادن کارت تلفن به شخصى که مى  دانیم با تقلب به صورت مجانى از تلفن استفاده مى  کند، چه حکمى دارد؟

ج. جایز نیست.

 

تصرف در اموال بیت المال

۱۲۷۸٫ تصرفات جزیى در اموال بیت المال و ادارى چه حکمى دارد؟

ج. حرام و ضمان  آور است.

 

خیانت در امانت

۱۲۷۹٫ اگر از کسى امانتى بگیریم و آن را خراب کنیم، حکم آن چیست؟

ج. ضامن هستید.

 

چگونگى پرداختن قرض بیت المال

۱۲۸۰٫ کسى که به بیت المال مقروض است، چگونه و به چه کسى آن را بپردازد؟

ج. باید به همان مراکز برگرداند و با عدم تمکّن، به حاکم شرع بدهد.

 

حکم عبور از مزارع کشاورزى

۱۲۸۱٫ عبور از میان باغات و زمین هاى زراعتى که نمى  دانیم صاحبشان رضایت دارد یا خیر، چه حکمى دارد؟

ج. جایز نیست.

برنده شدن در مسابقات با تقلّب

۱۲۸۲٫ اگر کسى با تقلب در مسابقاتى برنده شود، آیا مى  تواند از جایزه  ى آن استفاده نماید؟

ج. خیر، نمى  تواند.

 

اموال دزدى

۱۲۸۳٫ اگر فردى مالى را به کمک دیگران دزدیده و اکنون بخواهد توبه کند، چگونه باید برگرداند؟

ج. باید آن را به صاحبش برگرداند و او را راضى کند، هر چند توضیح ندهد و اگر امکان دسترسى نیست، از طرف او صدقه بدهد.

 

انجام کار دیگران بر اثر روابط

۱۲۸۴٫ اگر کارمندى کار کسى را ـ بدون نوبت و به جهت این که چند روز دیگر خودش با او کار دارد ـ انجام دهد، آیا اشکالى دارد؟

ج. اگر سبب تضییع حقوق دیگران نباشد، اشکال ندارد.

 

اشیاى متروکه و رها شده

۱۲۸۵٫ استفاده از چیزى که صاحبش آن را رها کرده، چه حکمى دارد؟

ج. اگر کاملاً از آن اعراض کرده، جایز است.

 

بردن اموال بیت المال به منزل

۱۲۸۶٫ آیا بردن اموال بیت المال به خانه یا جاى دیگر ـ مثل خوابگاه ـ جایز است؟

ج. خیر، جایز نیست.

فروش هدیه

۱۲۸۷٫ آیا کتاب هایى را که یک انتشارات به ما هدیه داده است، مى توانیم بفروشیم؟

ج. اگر شرطى در بین نبوده است، مانعى ندارد.

 

جا به جایى محل دانشگاه با فرد دیگر

۱۲۸۸٫ آیا جا به جایى محل دانشگاه با فرد دیگر با دریافت پول، جایز است؟

ج. اگر خلاف مقررات نباشد، اشکال ندارد.

 

خواندن روزنامه دیگرى

۱۲۸۹٫ اگر کسى از روزنامه  ى فرد دیگرى که در رو به روى او قرار گرفته، بخواند، جایز است؟

ج. اشکال ندارد.

 

تقاص کردن حق ضایع شده

۱۲۹۰٫ اگر از کسى حقى ضایع شود، آیا شخصا مى  تواند تقاص کند؟

ج. تا ممکن است با مطالبه یا شکایت حقش را بگیرد، با معرضیّت مفسده، تقاص جایز نیست.

 

تصرف کردن حقى از بیت المال

۱۲۹۱٫ اگر احتمال بدهیم که حقى از بیت المال یا حق النّاس را تصرف کرده  ایم، چه باید بکنیم؟

ج. با احتمال این مطلب، تکلیفى نیست.

 

رعایت نکردن نوبت

۱۲۹۲٫ در بسیارى از مکان هاى شلوغ که به کارها صفى و نوبتى رسیدگى مى  شود، مثل نانوایى  ها، بانک ها و… اگر فردى بدون رعایت حق و نوبت دیگران کار خود را مقدّم نماید، شرعا عمل حرامى مرتکب شده است؟ اگر نانوا یا متصدّى آن امر بدون نوبت کار کسى را مقدم بنماید، آیا او عمل حرامى مرتکب گردیده است؟

ج. تضییع حقوق شرعى دیگران به هر گونه  اى که باشد، جایز نیست و ملازمه اى با نوبت ندارد.

 

دریافت دستمزد بیشتر از حق خود

۱۲۹۳٫ در دانشگاه مقدارى پول به حساب من ریخته شده که بیشتر از دستمزد کارى است که انجام داده  ام، وظیفه من در ازاى این پول ها چیست؟

ج. اگر اشتباه شده، باید اضافه  ى آن بازگردانده شود.

 

کشتن سگ نگهبان

۱۲۹۴٫ سگ گله یا باغى به عابرى حمله مى  کند و عابر در مقام دفاع از خود او را مى  کشد، آیا در این صورت ضمانى بر عهده او است یا نه؟

ج. با انحصار و توقف دفاع بر قتل او، ضامن نیست.

 

دعواهاى کودکانه

۱۲۹۵٫ در دوران کودکى با بسیارى از کودکان و هم بازى  ها دعوا و شوخى مى  کردیم که گاهى منجر به شکستن بینى، سر یا در رفتن انگشت و دست گردیده است، آیا اکنون نسبت به آن افراد ضامن هستم و در صورتى که آنان را نمى  شناسم، چه باید بکنم؟

ج. بله، ضامن هستید و تا امکان دارد باید آن ها را پیدا کنید و اگر امکان دسترسى نبود، به مقدار دیه  ى آن ها با اجازه  ى حاکم شرع ردّ مظالم بدهید، على الاحوط.

فحاشى

۱۲۹۶٫ آیا فحاشى به انسان هاى معمولى یا علما و بزرگان، حق اللّه  است یا حق النّاس؟

ج. هر دو است.

 

پاره کردن پوسترهاى تبلیغاتى

۱۲۹۷٫ کسانى که پوسترهاى انتخاباتى را به هر دلیل پاره مى کنند یا روى پوسترهاى دیگران پوستر مى چسبانند، خواه قصد اهانت داشته باشند یا نه، آیا ضامن هستند؟

ج. موارد آن مختلف است.

 

گرفتن کرایه اضافى توسط تاکسى رانان

۱۲۹۸٫ تاکسى  هایى که بیش از قیمت تعیین شده از مسافرین کرایه درخواست مى  کنند، اگر مسافر فقط قیمت تعیین شده را بپردازد، آیا نسبت به مازاد ضامن است؟

ج. بیش از اجرت المثل را ضامن نیست؛ مگر این که از اوّل اجرتى را معین کرده باشد و مسافر هم پذیرفته باشد.

 

هزینه سفر نیمه تمام

۱۲۹۹٫ اینجانب به قصد تشرّف به زیارت مرقد حضرت زینب با کاروانى به طرف مرز حرکت کردیم ولى از مرز به علت مشکلات قانونى گذرنامه مرا بازگرداندند، آیا من کل هزینه را به رییس کاروان بدهکارم یا هزینه رفت و برگشت تا مرز را بدهکار مى  باشم؟

ج. بیش از مخارجى که براى شما شده، بر ذمّه شما نیست.