اسرار نام های کعبه

اسرار نام های کعبه

یک : کعبه

عنوان کعبه در دو جای قرآن به کار رفته است که عبارتند از :« جَعَلَ اللهُ الْکَعْبَهَ الْبَیْتَ الْحَرامَ قِیاماً لِلنّاسِ » ؛ ( ۱ ) و دیگری : « هَدْیاً بالِغَ الْکَعْبَهِ » ؛ ( ۲ ) درباره علت این نام گذاری چند قول مطرح است :

الف : کعبه به صورت مربع است و در زبان عربی معمولاً به خانه های چهارگوش و مربع ، کعبه اطلاق می شود . امام صادق ( علیه السلام ) می فرماید :

در بعضی از تفاسیر ( ۷ ) به این نکته اشاره شده است که اگر کسی خانه خدا را در دنیا زیارت کند و زائر بیت الله الحرام باشد ، خداوند او را از جهنم نجات می دهد و برائت از جهنم هدیه او خواهد بود ، پس کعبه باعث برائت از آتش جهنم می باشد و به همین دلیل به آن بیت العتیق گفته اند

«کعبه را از آن جهت کعبه نام نهاده اند که چهارگوش است . علت چهارگوش بودنش نیز آن است که در مقابل بیت المعمور است که آن هم چهارگوش است. بیت المعمور چهارگوش شده ، چون در برابر عرش است که آن هم چهارگوش است . عرش چهارگوش شده چون کلماتی که اسلام برآنها استوار است چهار کلمه است :» سبحان الله » ، « الحمد لله » ، « لا إله إلاّ الله » و « الله اکبر»۳

بنابراین چهارگوش بودن کعبه بدین دلیل است که عرش خدا چهارگوشه دارد و هر گوشه ای بر اسمی از نام های الهی استوار شده است . این نام ها یا به عبارت دیگر تسبیح ، تحمید ، تهلیل و تکبیر ارکان اسمای الهی ، اسمای محیط و امهات اسما محسوب می شوند و تحت اسمای جمال و جلال می گنجند . از آن جا که این اسمای چهارگانه بر اسمای دیگر الهی احاطه و هیمنه دارند ، طبعاً کعبه هم احاطه بر زمین خواهد داشت .

ب : در زبان عربی به وسط هر چیز ، کعبه می گویند . از آن جا که خانه خدا و بیت الله الحرام در وسط دنیا قرار گرفته است ، به آن کعبه می گویند .

گروهی از یهود نزد پیامبر ( صلّی الله علیه و آله و سلَّم ) آمدند و درباره بعضی مسائل از ایشان سؤالاتی پرسیدند . یکی از آنها پرسید : چرا به کعبه کعبه می گویند ؟ پیامبر ( صلّی الله علیه و آله و سلَّم ) فرمود : « لأنّها وسط الدنیا » ؛ ۴« زیرا کعبه در وسط دنیا قرار گرفته است . »

 مسأله دحوالأرض مؤیدی بر این سخن است ؛ زیرا که زمین از کعبه انبساط و گسترش یافت . بر این اساس ، کعبه مرکزیت داشته ، پایه و اساس این کره خاکی است ، از این رو مادامی که کعبه باقی است ، زمین و دنیا هم وجود دارد ، یعنی پیدایش دنیا از کعبه است و پایداری و بقای آن هم وابسته به اوست .

دو : عتیق

در زمینه علت این نامگذاری وجوه مختلفی بیان شده است که عبارتند از :

الف : آزاد ؛ در احادیث بیان های مختلفی درباره آزادی کعبه ذکر شده است ؛ از جمله این که :

ـ آزاد از مالکیت مردم .

امام باقر ( علیه السلام ) با بیانی روشن تر به همین مضمون اشاره دارد :

«کعبه خانه ای است که آزاد از مردم بوده و هیچ کس مالک آن نیست . » ۵

بنابراین تنها خانه ای که روی زمین مدعی از سوی انسان ها ندارد کعبه است .

ـ آزاد از غرق و توفان نوح : خداوند در داستان نوح ( علیه السلام ) تمام زمین را غرق آب کرد ، لذا هر چیز که در زمین بود غرق شد مگر کعبه که خداوند آن را از زمین بالا برد تا غرق نشود . از آن روست که به کعبه عتیق گفته اند ؛ چرا که از غرق شدن رهایی یافت .

 امام صادق ( علیه السلام ) فرمود :

« خداوند در ماجرای نوح ، همه زمین را زیر آب برد جز خانه خدا را ، آن روز این خانه « عتیق » نام نهاده شد ، چون که آن روز از غرق شدن رها شد » ۶

ـ آزادی از جهنم : در بعضی از تفاسیر ( ۷ ) به این نکته اشاره شده است که اگر کسی خانه خدا را در دنیا زیارت کند و زائر بیت الله الحرام باشد ، خداوند او را از جهنم نجات می دهد و برائت از جهنم هدیه او خواهد بود ، پس کعبه باعث برائت از آتش جهنم می باشد و به همین دلیل به آن بیت العتیق گفته اند .

ب : قدیم و کهن : از جمله معانی عتیق ، کهن و قدیمی است ، همین مضمون در روایات هم آمده است .

امام باقر ( علیه السلام ) در مسجدالحرام نشسته بودند ، از ایشان درباره بیت عتیق سؤال شد ، امام ( علیه السلام ) فرمود :

«خداوند کعبه را قبل از خلقت زمین آفرید ، سپس به آفرینش زمین پرداخت و زمین را از زیر آن گستراند . »  ۸

سه : بکّه

این عنوان از قرآن گرفته شده است . در یک آیه واژه « بکّه » با ویژگی های خاصی بیان شده است :

«إِنَّ أَوَّلَ بَیْت وُضِعَ لِلنّاسِ لَلَّذِی بِبَکَّهَ مُبارَکاً» ۹

«نخستین خانه ای که برای مردم بنا شده ، همان است که در مکه است . »

چهارگوش بودن کعبه بدین دلیل است که عرش خدا چهارگوشه دارد و هر گوشه ای بر اسمی از نام های الهی استوار شده است . این نام ها یا به عبارت دیگر تسبیح ، تحمید ، تهلیل و تکبیر ارکان اسمای الهی ، اسمای محیط و امهات اسما محسوب می شوند و تحت اسمای جمال و جلال می گنجند

درباره بکه احتمالات مختلفی است یکی از احتمالات این است که بکه نامی برای کعبه است .

عبدالله بن سنان از امام صادق ( علیه السلام ) درباره این نامگذاری سؤال می کند ، امام ( علیه السلام ) می فرماید : « زیرا مردم در اطراف آن و درون آن می گریند . » ( ۱۰ ) لذا از این که خانه خدا پیوندی با اشک و آه دارد و برکات و خیراتی برای انسان به ارمغان می آورد ، وسیله هدایت بشر است . این مهم با تضرع ، راز و نیاز با خدا و اشک و آه امکان پذیر است .

چهار : بیت المعمور

عنوان مزبور در سوره طور آمده است :

وَالطُّورِ وَکِتاب مَسْطُور فِی رَقّ مَنْشُور وَالْبَیْتِ الْمَعْمُورِ  ۱۱

« قسم به کوه طور و قسم به کتاب نوشته شده در صفحه ای گشاده و قسم به بیت المعمور»

یکی از معانی بیت معمور خانه خداست . این خانه همواره آباد است . آبادانی کعبه به دومعنا می تواند باشد : یکی این که همواره این خانه روی زمین آباد بوده است و اگر هم کسی آن را تخریب کرده ، با سرعت تجدید بنا و آباد شده است . دیگر این که بیت معمور اشاره به عمران و آبادی معنوی است .

در بعضی تفاسیر از امام باقر ( علیه السلام ) حدیثی نقل است که فرمود :

«خداوند زیر عرش چهار استوانه قرارداد و آن را ضراح نامید و این بیت معمور است . خداوند به ملائکه امر فرمود تا حول آن طواف کنند ، سپس آنها را مبعوث فرمود و به آنها گفت که در زمین خانه ای مانند آن بنا کنند و به تمام زمینیان دستور داد تا گرد آن طواف کنند.۱۲

بنابراین بیت معمور یا عنوانی است برای خود کعبه یا اسمی برای خانه ای در عرش الهی که کعبه به محاذات آن بر روی زمین قرار دارد .

پی نوشت ها:

• مائده : ۹۵
• من لایحضره الفقیه ، ج۲ ، ص۱۹۰ ، روایت۲۱۱۰
• امالی صدوق ، ص۱۶۶
• فروع کافی ، ج۴ ، ص۲۳۰ ؛ بحارالانوار ، ج۹۶ ، ص۶۰
• علل الشرائع ، ص۳۹۹ ، روایت۵
• تفسیر کبیر ، ج۸ ، ص۱۵۸
• فروع کافی ، ج۴ ، ص۱۸۹
• آل عمران : ۹۶
• علل الشرائع ، ج۲ ، ص۲۹۷
• طور : ۱ـ۴
• بیان السعاده ، ج۴ ، ص۱۱۷
• کشف الاسرار ، ج۳ ، ص۲۳۷ـ۲۳۸

منبع:

کتاب اسرار عرفانى عمره، محمّدتقى فعالى

بازدیدها: 147