پایگاه اطلاع رسانی هیات رزمندگان اسلام هیات رزمندگان اسلام , سایت هیات رزمندگان اسلام , پایگاه اطلاع رسانی هیات رزمندگان اسلام , هیات , سایت هیات , هیئت رزمندگان , هیئت رزمندگان اسلام
تدابیر حکیمانه رهبریبرای مهار و خنثی‌سازی فتنه ۸۸
عبداله امامی
جمهوری اسلامی ایران در طول سال‌های پس از پیروزی با انواع تهدیدات و فتنه‌ها روبه‌رو شد که از مطالعه آنها می توان به وجود برخی وجوه مشترک و همچنین تمایزاتی پی برد. فتنه ۸۸ از جهت ماهیت فتنه و پیچیدگی و بستر اجرا، عوامل و بازیگران داخلی و خارجی، اهداف، شیوه‌ها و ابزارها، دامنه و فراگیری، آثار و پیامدها، تفاوت جدی با تهدیدات و فتنه‌های گذشته داشته است. در جریان این فتنه، جمهوری اسلامی ایران، به مدت هشت ماه[۱] جنگ نرم تمام‌عیاری را تجربه کرد. تردیدی نیست که عنایت الهی[۲] در هر مرحله‌ای؛ هم در پیروزی انقلاب اسلامی و هم در کسب توفیقات جمهوری اسلامی ایران در زمینه رفع آسیبها، و دفع تهدیدات و فتنه‌ها، همراه ملت ایران و رهبری انقلاب بوده است، با این حال در تحلیل و بررسی عوامل مهار فتنه ۸۸ و خنثی‌سازی آن دو عنصر اساسی می‌درخشد؛ عنصر اول که مهمتر نیز تلقی می‌شود، مدیریت و رهبری بی‌بدیل امام خامنه‌ای است. عنصر دوم نیز حضور ملت هوشیار، انقلابی و همیشه در صحنه ایران است که از ایمان عمیق امت و پیوند ناگسستنی آن با امامشان حکایت دارد. در واقع، رهبری الهی‌گونه امام خامنه‌ای و معرفت دینی و بصیرت نافذ سیاسی ملت انقلابی سبب شد بار دیگر این کشور مشمول امدادهای الهی شود و نظام از آماج سهمگین این فتنه به سلامت و با موفقیت عبور کند. آنچه که در این نوشتار- البته به اختصار- مورد بررسی قرار می گیرد، عنصر اول یعنی تدابیر حکیمانه رهبری در رویارویی با فتنه ۸۸ است.
در یک نگاه کلی؛ تدابیر رهبری و رویارویی معظم‌له با فتنه ۸۸ را می‌توان در سه مرحله تفکیک و تبیین کرد.
مرحله اول: تدابیر و هشدارهای رهبری نسبت به آسیبها و انحرافات بسترساز فتنه
بر پایه رهیافت کلان و تحلیل جامع، فتنه ۸۸، یک رخداد دفعی نبود، بلکه ریشه، فرآیند و عوامل آن را باید در حوادث سال‌های قبل و تحولات سیاسی دست‌کم یک دهه قبل جست‌وجو کرد، البته اگر به برنامه اقدامات دشمنان خارجی و راهبرد برندازی نظام سلطه به رهبر آمریکا علیه ایران از یک سو و همچنین پیشینه اشخاص و گروه‌های سیاسی که قبل از انتخابات ۸۸ در یک جناح سیاسی آرایش گرفتند و مواضع و رفتار خود را همسو نمودند و بعد از انتخابات با ادعای تقلب، بر ابطال انتخابات و ارودوکشی خیابانی پرداختند، توجه شود، زمان بررسی را باید از سال‌های پس از جنگ تحمیلی و دوره سازندگی شروع کرد. در دوران سازندگی برخی از مدیران تکنوکرات با گرایش لیبرال دمکراسی بر عرصه قدرت اجرایی کشور حاکم شدند. آنها بر این باور بودند که برای بازسازی کشور پس از جنگ و تنظیم سیاست‌های رشد و توسعه، باید از مدل‌های تجربه شده و مشخصاً «لیبرال دمکراسی» بهره گرفت.[۳] در دوره اصلاحات نیز هیجده گروه سیاسی در ائتلاف جبهه دوم خرداد انسجام یافتند و ارکان دولت و اکثریت کرسی‌های مجلس ششم را بدست گرفتند. برخی افراد افراطی و گروه‌های تندروی این جبهه، گرایش‌های سکولاریستی را در عرصه فرهنگی کشور و بدنه اجرایی دولت دنبال کردند و مجلس ششم را به جنجالی‌ترین دوره مجلس شورای اسلامی تبدیل کردند. در این دوره عرصه فرهنگی کشور آماج بیشترین هجمه‌ها قرار گرفت و اولین تجربه منازعه سیاسی با ماهیت براندازی نرم نیز در سال ۷۸ تجربه شد که به «کودتای خاموش» معروف شد.
مخاطرات حوزه فرهنگی؛ از نگاه تیزبین و هوشمندانه رهبر فرزانه انقلاب اسلامی مهمتر و حساس‌تر تشخیص داده شدند و معظم‌له در باره آسیبها و مخاطرات این حوزه می‌فرمایند: «صدای فروریختن ایمان و اعتقاد ناشی از تهاجم پنهانی و زیر زیرکی دشمن – اگر شما ملت و عناصر فرهنگی بیدار نباشید – خدای نخواسته، آن وقتی درمیآید که دیگر قابل علاج نیست!»[۴] «کاری که دشمن از لحاظ فرهنگی می‌کند، یک «تهاجمفرهنگی» بلکه باید گفت یک «شبیخون فرهنگی» یک «غارت فرهنگی» و یک «قتل عام فرهنگی» است. امروز دشمن این کار را با ما می‌کند.»[۵]
در سال پایانی دولت سازندگی، حکیم فرزانه انقلاب اسلامی، در جمع نیروهای لشکر ۲۷ محمد رسول الله(ص) به تبیین نقش «عوام و خواص» در تاریخ اسلام و انقلاب اسلامی ایران پرداختند و فرمودند: «چرا پنجاه سال بعد از وفات پیغمبر، کار کشور اسلامی به جایی رسید که مردم مسلمان – از وزیرشان، امیرشان، سردارشان، عالم‌شان، قاضی‌شان، قاری‌شان و اجامر و اوباش‌شان – در کوفه و کربلا جمع شدند و جگرگوشه پیغمبر را با آن وضع فجیع به خاک و خون کشیدند؟!»[۶] معظم‌له یک تقسیم‌بندی از «عوام و خواص» ارائه نمودند و به تبیین دلایل لغزش و انحراف «خواص جبهه حق» پرداختند و برای پیشگیری از تکرار حادثه‌ای مشابه برای انقلاب اسلامی و جمهوری اسلامی ایران فرمودند: «چه کنیم که آن‌گونه نشود؟… کسانی که اهل کار و عملند، دنبال این باشند که با چه تمهیداتی می‌توان جلوی تکرار چنین قضایایی را گرفت. اگر امروز من و شما جلوی قضیه را نگیریم، ممکن است پنجاه سال دیگر، ده سال دیگر یا پنج سال دیگر، جامعه اسلامی ما کارش به جایی برسد که در زمان امام حسین(علیه‌السلام) رسیده بود. مگر اینکه چشمان تیزی تا اعماق را ببیند، نگهبان امینی راه را نشان دهد، مردم صاحب فکری کار را هدایت کنند و اراده‌های محکمی پشتوانه این حرکت باشند.»[۷] حدود سه سال بعد از این هشدارهای نگهبان امین انقلاب و نادیده گرفتن آن، فتنه سال ۷۸ اتفاق افتاد و ده سال بعد از آن نیز فتنه عمیق ۸۸ رقم خود.
در حوزه اقتصادی؛ و بر اساس سیاست‌های اقتصادی در دوره مورد بررسی، تغییراتی در سبک زندگی مسئولان و اقشار مردم رخ داد. شکاف طبقاتی و افزایش فاصله دارا و ندار، ویژه‌خواری و پارتی‌بازی، اسراف و ریخت‌وپاش‌های غیرمنطقی، روحیه اشرافی‌گری، و… رواج یافت، روندی که با آرمان‌های انقلاب و اصول نظام مغایرت داشت. رهبر معظم انقلاب، نسبت به این روند هشدار دادند و بر «عدالت اجتماعی» به عنوان آرمان اسلام و انقلاب اسلامی و مبارزه با فقر و فساد و تبیض به طور مکرر تأکید کردند. فرمان هشت ماده‌ای رهبر معظم انقلاب برای مبارزه با مفاسد اقتصادی یکی از تدابیر مهم معظم‌له در این دوره است. ایشان در این فرمان با تأکید بر اینکه؛ «تسامح در مبارزه با فساد، به‌نوعی همدستی با فاسدان و مفسدان است»، فرمودند: «ضربه عدالت باید قاطع ولی در عین‌حال دقیق و ظریف باشد… در امر مبارزه با فساد نباید هیچ تبعیضی دیده شود. هیچ‌کس و هیچ نهاد و دستگاهی نباید استثنا شود. هیچ شخص یا نهادی نمی‌تواند با عذر انتساب به اینجانب یا دیگر مسئولان کشور، خود را از حساب‌کشی معاف بشمارد. با فساد در هر جا و هر مسند باید برخورد یکسان صورت گیرد.»[۸] معظم‌له خطاب به مسئولان و مدیران اجرایی کشور فرمودند: «مشروعیت من و شما وابسته به مبارزه با فساد، تبعیض و نیز عدالتخواهی است. این، پایه مشروعیت ماست.»[۹]
در حوزه سیاسی؛ عناصری از گروه‌های سیاسی با گرایش‌های تکنوکراسی، لیبرالیستی و سکولاریستی در سطوحی از بدنه اجرایی کشور و در حوزه قانون‌گذرای راه یافتند و سبب نگرانی شد. رهبر معظم انقلاب اسلامی، تنها حدود ۹ ماه پیش از وقوع فتنه ۱۸ تیر ۷۸، طی بیاناتی در جمع سپاهیان و بسیجیان لشکر ۱۰ سیدالشهدا (۲۶/۷/۱۳۷۷)، سرفصل مهمی تحت عنوان «نفاق» را بیان کردند و ضمن آسیب‌شناسی از وضعیت و روند موجود، به تبیین جریان‌شناسی نفاق پرداختند و همراهی با دشمن شناخته شده، در جبهه دشمن قرار گرفتن، برای دشمن و در جهت خواست او کارکردن را از نشانه های نفاق معرفی کردند.
با آغاز فتنه در ۱۸ تیرماه ۱۳۷۸ و اوج‌گیری آن در روزهای بعد، امام خامنه‌ای در رویارویی با این فتنه، به تبیین موضوع و روشنگری اهداف فتنه‌گران پرداختند و با تأکید بر اینکه؛ «دشمنان بدانند که خواب برگشتن آمریکا به این مملکت، یک خواب پریشان و غیرقابل تعبیر است» فرمودند: «دشمن را خوب بشناسید، مبادا از شناسایی دشمن غفلت کنید، غریبه‌هایی که خود را در لباس خودی در همه جا داخل می‌کنند، این‌ها را بشناسید، دست‌های پنهان را ببینید. هیچ کس به‌خاطر غفلت ستایش نمی‌شود. هیچ کس به‌خاطر چشم‌ها را بر هم گذاشتن، مدح نمی‌شود.»[۱۰] «این عناصر داخلی حقیر، این عناصر سیاسی مطرود و منفور که ملت این‌ها را مثل دندان فاسدی بیرون آورد و به یک طرف پرتاب کرد، هجده، نوزده سال است که کمین گرفته‌اند تا از ملت و از امام و از نام امام و از راه امام انتقام بکشند، این‌ها هم بدانند که اشتباه کردند، در همین قضیه هم اشتباه کردند، خودشان را لو دادند و چهره خودشان را مشخص کردند.»[۱۱] غائله ۱۸ تیر با پیام رهبرمعظم انقلاب (۲۲/۴/۷۸) و خروش ملت هوشیار، بصیر و بسیجیان ولایتمدار، روز بعد (۲۳/۴/۷۸) پایان یافت، اما رویکردها و رفتارهایی که منجر به فتنه ۷۸ گردید، در ماه‌های بعد ادامه یافت که اوج آن در جنجال‌آفرینی‌ها و رفتار نمایندگان مجلس ششم[۱۲] و نامه معرف به «جام زهر»[۱۳] بود.
رهبر فرزانه انقلاب اسلامی در سال ۷۹ برای مأیوس کردن دشمنان و بازیگران داخلی فتنه، اتمام حجت کردند و فرمودند: «امروز به برکت ملت هوشیاری مثل ملت ایران، به برکت افکار برانگیخته‌ای مثل افکار ملت ایران، به برکت انقلاب بزرگی مثل انقلاب اسلامی ایران، نه آمریکا و نه بزرگ‌تر از آمریکا… قادر نیستند حادثه‌ای مثل حادثه صلح امام حسن را بر دنیای اسلام تحمیل کنند، این جا اگر دشمن خیلی فشار بیاورد، حادثه کربلا اتفاق خواهد افتاد.»[۱۴]
مرحله دوم: سناریوهای زنجیره‌ای و تدابیر رهبری برای مقابله با آنها
از مطالعه اسناد و قرائن و بررسی مواضع، رفتار و اقدامات برخی اشخاص و گروه‌های سیاسی در داخل، مخالفان خارج‌نشین و بعضی از قدرت‌های جهانی و ایادی منطقه‌ای آنها به سناریو‌هایی برمی‌خوریم که ماه‌ها و روزهای پیش از ۲۲ خرداد ۸۸ به اجرا گذاشته شدند و نقش اقدامات تأمینی در وقوع فتنه ۸۸ را داشتند. البته در این نوشتار اینکه؛ هر یک از عوامل خارجی و یا داخلی چه نقشی در طراحی و یا پیاده‌سازی آنها داشتند، مورد توجه نیست، بلکه هدف اصلی؛ بیان تدابیر و هشدارهای رهبر معظم انقلاب اسلامی نسبت به موضوع، روند و آثار و پیامدهای هر یک از این سناریوها است.
بر اساس تجربه اجرای انقلاب‌های مخملی در براندازی رژیم‌های سیاسی از بستر انتخابات خصوصا انتخابات ریاست جمهوری، آمریکا و غرب تلاش کردند تا این تجربه را در انتخابات دهم ساماندهی و اجرا کنند. پس از آنکه در سال ۸۴، رایس، وزیر امورخارجه وقت آمریکا موفق شد بودجه ۷۵ میلیون دلاری را از کنگره آمریکا با توجیه اجرای کودتای مخملی در ایران دریافت کند، اقدامات آمریکا علنی و عملیاتی‌تر شد.
دستور رئیس‌جمهور آمریکا به تخصیص بودجه ۴۰۰ میلیون دلاری برای اجرای عملیات مخفی سیا در ایران، ایجاد پایگاه‌ها و دفاتر ویژه ایران در برخی کشورها و شهرها مانند باکو، دبی، استانبول و حتی فرانکفورت و لندن، جذب عناصری از داخل کشور و آموزش حضوری و غیرحضوری مراحل اجرای کودتا بر اساس آموزه‌های جین شارپ، انتشار توصیه‌های «خانه آزادی» وابسته به سازمان سیا به گروه‌های داخلی با عنوان «انتخابات مهندسی شده و راه‌های مقابله با آن»، برخی اسناد و اقدامات مداخله آمریکا پیش از ۲۲ خرداد ۸۸ است. نظام سلطه هماهنگ با این اقدامات و با بهره‌گیری از ظرفیت رسانه‌ای، برای تشکیک در سلامت انتخابات و دلسرد کردن مردم از حضور در پای صندوق‌های رأی تلاش گسترده‌ای را آغاز کرد.
رهبر معظم انقلاب برای خنثی نمودن توطئه دشمنان و برملا کردن اقدامات و اهداف غرب به روشنگری پرداختند و فرمودند: «من به شما عرض می‌کنم؛ عزیزان من! ملت عزیز ایران! ملت باهوش و بیدار ایران! ملت تجربه شده و آزموده ایران که در طول این سی سال از این همه گردنههای سخت عبور کردید! بدانید؛ با مردم‌سالاری شما مخالفند. دشمن با همین حضور شما، با همین انتخاب شما مخالف است. می‌خواهند پشتوانه نظام را که مردم هستند و آرای مردم است، از نظام بگیرند؛ می‌فهمند چه کار دارند می‌کنند. وای به حال آن کسانی که نادانسته، از روی غفلت، همان حرف آنها را تکرار کنند و همان مقصود آنها را در داخل تحقق ببخشند.»[۱۵]
هنوز بیش از یک‌سال به انتخابات مانده بود که تبلیغات و عملیات روانی گسترده‌ای در موضوعاتی چون تورم، بیکاری و بزرگ‌نمایی تحریم‌ها و تهدیدات بین‌المللی، آغاز شد و برخی افراد و محافل، اوضاع کشور را «خطرناک و حساس» توصیف کردند. برخی نیز ادعا کردند که تمام حس‌گرها از سوی کارشناسان سیاسی و غیرسیاسی، اصولگرا و اصلاح‌طلب و نیز در مجمع تشخیص مصلحت نظام آژیر خطر را به صدا در آورده‌اند که فاجعه‌ای در راه است.[۱۶] برنامه بحرانی نشان دادن وضعیت کشور توسط برخی نامزدهای انتخابات و حامیان آنها تا آستانه برگزاری انتخابات دنبال شد. برخی افراد، شرایط کشور را با دوره حمله مغول مقایسه کردند.[۱۷] بعضی نیز با حمله به عملکرد دولت نهم، بر شکل‌گیری اجماع جهانی علیه ایران و ضرورت اقدام جدی برای تشکیل دولت وحدت ملی تبلیغ می‌کردند.[۱۸] سیدمحمد خاتمی، رئیس‌جمهور اسبق کشور نیز در گفت‌وگویی با روزنامه اعتماد می‌گوید: «مسئله فوری لزوم تغییر وضع کنونی است که اگر تغییر نکند همه زیان می‌کنند.»[۱۹] میرحسین موسوی نیز در جمع دانشجویان دانشگاه آزاد تهران دلیل حضور خود در انتخابات دهم را وضعیت مخاطره‌آمیز کشور عنوان می‌کند و می‌گوید: «به‌خاطر وقایعی که در چهار سال اخیر اتفاق افتاده و هزینه‌های نظام را زیاد کرده است احساس خطر کرده و آمده‌ام به شکلی که تا آخر ایستاده‌ام و دیگر سکوت نخواهم کرد.»[۲۰] از منظر بسیاری از تحلیلگران، انتشار نامه آیت‌الله هاشمی رفسنجانی به رهبر معظم انقلاب دو روز مانده به انتخابات نیز در همین راستا ارزیابی شد و بر نگرانی‌ها و دامنه التهابات افزود.
رهبر معظم انقلاب اسلامی در پندی حکیمانه فرمودند: «بایستی از اسلام برای عمل خودمان، برای رفتارهای خودمان، برای موضعگیریهای خودمان درس بگیریم و بدانیم بقای نظام اسلامی، برکات الهی، تفضلات و رحمت الهی تا وقتی است که ما پایبند و مقید باشیم. خدا که با ما قوم و خویشی ندارد… مواظب و مراقب خودمان باشیم؛ مراقب حرفزدنمان، مراقب اقدامکردنمان، مراقب تبلیغات‌مان.»[۲۱] «چیزهایی را که انسان می‌شنود، باور نمی‌کند که از زبان نامزدها و آن کسانی که دنبال این مسئولیت‌ها هستند، از روی صدق و صفا خارج شده باشد.»[۲۲]
سناریوسازی برای تشکیک در سلامت انتخابات و وظایف قانونی شورای نگهبان در آستانه انتخابات ریاست‌جمهوری دهم منجر به راه‌اندازی تشکلی با عنوان «کمیته صیانت آراء»[۲۳] شد. اظهاراتی چون «مردم هیچ‌گاه ضدانقلاب نمی‌شوند و اگر احساس کنند، رأی‌شان جور دیگری خوانده می‌شود و تأثیرگذار نیست و نیز احساس کنند نمی‌توانند نقش خود را به خوبی در جامعه ایفا کنند، حضورشان ضعیف می‌شود،»[۲۴] بهانه‌ای شد تا برخی افراد و گروه‌های سیاسی از جمله؛ حزب مشارکت و سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی در بیانیه حمایت خود از موسوی به موضوع بپردازند و جنجال جدیدی را آغاز کنند. محسن آرمین، سخنگوی سازمان مجاهدین، در گفت‌وگو با خبرگزاری ایلنا می‌گوید: «از مراجع تقلید می‌خواهیم نظر خود درباره حکم شرعی دست بردن در آرای مردم را به‌صراحت اعلام کنند تا با اعلام نظر آنها، جلوی تخلف در انتخابات گرفته شود.»[۲۵]
رهبر معظم انقلاب اسلامی روز اول فروردین ماه سال ۸۸ طی بیاناتی در اجتماع بزرگ زائران و مجاوران حضرت علی‌بن موسی‌الرضا(ع) خطاب به نامزدهای انتخابات دهم در این باره فرمودند: «مبادا نامزدها در اثنای فعالیت‌های انتخاباتی خودشان جوری رفتار کنند و حرفی بزنند که دشمن را به طمع بیندازند…. انتخابات به فضل الهی و به حول و قوه الهی انتخابات سالمی است. من میبینم بعضیها در انتخاباتی که دو سه ماه دیگر انجام خواهد گرفت، از حالا شروع کردهاند به خدشه کردن. این چه منطقی است؟ این چه فکری است؟ این چه انصافی است؟ این همه انتخابات در طول این سی سال انجام گرفته است – در حدود سی انتخابات – مسئولان وقت در هر دورهای رسماً متعهد شده‌اند و صحت انتخابات را تضمین کردهاند و انتخابات صحیح بوده است؛ چرا بیخود خدشه می‌کنند، مردم را متزلزل می‌کنند، تردید ایجاد می‌کنند؟»[۲۶] «از دشمن انتظاری هم جز دشمنی نیست؛ چه انتظاری هست؟ بیتوقعی از دوستان است. بیتوقعی از کسانی است که جزو این ملتند؛ واقعیات را دارند میبینند؛ میبینند که این انتخابات چگونه سالم و متقن انجام می‌گیرد، در عین حال، همان حرفی را که دشمن می‌زند، این‌ها هم می‌زنند! …چرا دروغ می‌گویند؟ چرا بیانصافی می‌کنند؟ چرا خلاف واقع می‌گویند؟ چرا این همه زحماتی را که این ملت و مسئولین در طول این سال‌های متمادی متحمل شدند، ندیده می‌گیرند؟ چرا؟ چرا ناسپاسی می‌کنند؟»[۲۷]
مرحله سوم: آغاز اردوکشی‌ها و اغتشاشات و تدابیر رهبری برای مهار و خنثی‌سازی فتنه
با بسترسازی انجام شده در مرحله پیش از انتخابات، سناریوی «طرح تقلب» به عنوان «اسم رمز آشوب‌های خیابانی» به اجرا گذاشته شد و فتنه وارد فاز عملیاتی گردید و مدت هشت ماه – از ۲۳ خرداد تا ۲۲ بهمن۸۸- پایتخت ایران و برخی استان‌های کشور صحنه جنگ نرم بود. رویکرد و سیاست کلی امام خامنه‌ای در این مرحله برای رویارویی با فتنه پس از انتخابات بر پایه «سیاست جذب حداکثری و دفع حداقلی»[۲۸] و « قانونگرایی»[۲۹] بود.
در نگاه فرآیندی، تدابیر رهبری را می توان از مرحله نصیحت و مدارا تا اخطار و برخورد قاطع مورد مطالعه قرار داد، البته در تبین مراحل این نگاه و مستندات ارائه شده، الزاماً رعایت ترتُب زمانی مورد نظر نخواهد بود.
- دعوت به هوشیاری و پرهیز ار گفتار و رفتار تحریک‌آمیز
پس از اعلام نتیجه انتخابات، رهبر معظم انقلاب در پیامی خطاب به ملت ایران، حماسه مشارکت ۸۵ درصدی مردم را هنرنمایی ملت ایران برای پدیدآوردن نصاب تازه‌ای در سلسله طولانی انتخاب‌های ملی و یک جشن واقعی توصیف کردند و با تأکید بر لزوم دوری از تشنج و ناکام گذاشتن دشمن فرمودند: «گمان بر این است که دشمنان بخواهند با گونه‌هایی از تحریکات بدخواهانه، شیرینی این رویداد را از کام ملت بزدایند. به همه آحاد مردم و به‌ویژه جوانان عزیز که سرزنده‌ترین نقش‌آفرینان این حادثه شورانگیز بودند، توصیه می‌کنم که کاملاً هوشیار باشند. همواره باید شنبه پس‌از انتخابات، روز مهربانی و بردباری باشد. چه طرفداران نامزد منتخب و چه هواداران دیگر نامزدهای محترم، از هرگونه رفتار و گفتار تحریک‌آمیز و بدگمانانه پرهیز کنند.»[۳۰]
میرحسین موسوی که در ساعات پایانی رأی‌گیری در یک اقدام پیش‌دستانه، رسماً خود را پیروز انتخابات اعلام کرده بود، در اعتراض به نتایج اعلام شده در ظهر روز شنبه ۲۳ خرداد ۱۳۸۸ بیانیه‌ای صادر و مسئولان انتخابات را به «شعبده‌بازانی» که امانتدار نیستند و برای «حاکمیت دروغ و استبداد» تلاش می‌کنند، متهم و تأکید کرد که «تسلیم این صحنه‌آرایی خطرناک نخواهد شد». مجمع روحانیون مبارز نیز در همان روز با صدور بیانیه‌ای، ضمن حمایت از موسوی و برنامه‌ها و اقدامات او، نتیجه انتخابات را مهندسی آرا اعلام کرد و خواستار ابطال انتخابات و برگزاری مجدد آن شد. مهدی کروبی نیز در بیانیه‌ای نتایج اعلام شده را مضحک، مهندسی ناشیانه رأی ملت و فاقد مشروعیت توصیف و اعلام کرد که در مقابل آن سکوت نخواهد کرد. اغتشاشات عملاً از همان شب ۲۳ خرداد در خیابان‌های فاطمی، کارگر شمالی و حوالی کوی دانشگاه تهران، شروع شد. بیانیه‌های بعدی نیز، درخواست ابطال انتخابات و فراخوان برای اردوکشی‌های خیابانی را دنبال کردند.
امام خامنه‌ای برایپ رویارویی با بحران و مدیریت این پدیده، با تأسی به آموزه‌های دین مبین اسلام و سیره امیرالمؤمنین(ع)، باب گفت‌وگوی مستقیم را باز کردند و عصر روز یک‌شنبه ۲۴ خرداد، میرحسین موسوی را به حضور پذیرفتند. در این دیدار معظم‌له تأکید کردند: «مسائل باید از طریق قانونی دنبال شود.»حوادث روز ۲۵ خرداد نشان داد که توصیه‌ها و تدابیر رهبر فرزانه انقلاب تأثیری در رفتار موسوی و حامیان وی نداشت. امام خامنه‌ای همچنین فرصت دیگری را برای گفت‌وگو با معترضان فراهم آوردند و نمایندگان ستادهای چهار نامزد دهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری، عصر سه‌شنبه ۲۶ خرداد ۸۸ در نشستی دوستانه، به حضور معظم‌له شرفیاب شدند و دیدگاه‌های خود را به‌طور صریح و شفاف بیان کردند. رهبر معظم انقلاب اسلامی، با تأکید بر ضرورت وحدت و عزت ملی، فرمودند: «باید سعی کنیم، دقت کنیم که انتخابات مایه انشقاق نشود؛ این حرف اصلی من است. اینکه ما تصور کنیم که یک گروه مثلاً بیست‌و‌چهار میلیونی یک طرفند، یک گروه چهارده میلیونی یک طرفند، این به نظر من یک خطای بسیار بزرگی است؛ قضیه این‌جور نیست. همه در یک طرف قرار دارند. آن کسانی که به رئیس‌جمهور منتخب این دوره از انتخابات رأی دادند، همانقدر وابسته به انقلاب و کشور و نظامند، که آن کسانی که رأی ندادند. مجموعههای مردمی، فرزندان این کشورند؛ فرزندان این ملتند. …همه وظیفه دارند که با ایجاد نقار و دشمنی و کدورت مقابله کنند.» معظم‌له با تأکید بر رسیدگی به اعتراضات نامزدها از راه‌های قانونی، افزودند: «پیداست کسانی در وسط نمی‌خواهند این اتحاد و اتفاق در کشور شکل بگیرد. این حالا آسانترینش است، بدترش هم همین کارهای خرابکاریای است که شما میبینید انجام می‌دهند، که البته همه باید در مقابل این خرابکاریها بایستند، اعلام موضع کنند.»[۳۱]
- باب روشنگری و بصیرت‌افزایی
نمازجمعه ۲۹ خرداد ماه ۸۸ در دانشگاه تهران یک روز تاریخی دیگر بود. بخش مهمی از بیانات و تدابیر امام خامنه‌ای در این روز روشنگری و بصیرت‌افزایی بود، البته در بیانات معظم‌له؛ نصیحت و هشدار و اتمام حجت نیز بود. رهبر معظم انقلاب اسلامی ضمن تجلیل از حضور باشکوه مردم ایران، انتخابات ۸۸ را «یک زلزله سیاسی برای دشمنان» و «یک جشن واقعی و تاریخی در سی سالگی انقلاب» برای وفادارن، دانستند و فرمودند: «انسان دست مبارک ولی‌عصر را پشت سر حوادثی با این عظمت میبیند. این نشانه توجه خداست…این انتخابات، مردم‌سالاری دینی را به رخ همه مردم عالم کشید. همه کسانی که بدخواه نظام جمهوری اسلامی هستند، دیدند مردم‌سالاری دینی یعنی چه. این یک راه سوم است. در مقابل دیکتاتوری‌ها و نظام‌های مستبد از یک طرف و دموکراسی‌های دور از معنویت و دین از یک طرف دیگر، این مردم‌سالاری دینی است.» معظم‌له در فرازی از خطبه دوم به موضوع ادعای تقلب پرداختند و افزودند: «از دو سه ماه پیش از این. من اول فروردین در مشهد گفتم هی دارند دائماً به گوش‌ها می‌خوانند، تکرار می‌کنند که بناست در انتخابات تقلب بشود. می‌خواستند زمینه را آماده کنند. من آن وقت به دوستان خوب‌مان در داخل کشور تذکر دادم و گفتم این حرفی را که دشمن می‌خواهد به ذهن مردم رسوخ بدهد، نگویید. نظام جمهوری اسلامی مورد اعتماد مردم است. این اعتماد آسان به دست نیامده، سی سال است که نظام جمهوری اسلامی با مسئولانش، با عملکردش، با تلاش‌های فراوانش توانسته این اعتماد را در دل مردم عمیق کند. دشمن می‌خواهد این اعتماد را بگیرد.» معظم‌له با اشاره به فرصت‌طلبی و رفتار مقامات غربی و مزدوران و دست‌نشاندگان سرویس‌های جاسوسی غربی و صهیونیست، فرمودند: «این کاری که در داخل، ناشیانه از بعضی سر زد، این‌ها را به طمع انداخت، خیال کردند ایران هم گرجستان است!»[۳۲]
یکی از مؤلفه‌های دیگر در بررسی مدیریت و رهبری امام خامنه‌ای در رویارویی و مقابله با فتنه ۸۸، نصیحت‌ها و هشدارهای معظم‌له است. باب نصیحت و هشدار ترجیحاً معطوف به گروه خواص، نخبگان، جریان‌ها و جناح‌های سیاسی کشور و نامزدهای انتخابات است. شاید دلیل آن، نقش و جایگاه خواص، نخبگان، جریان‌ها و جناح‌های سیاسی در روند تحولات جامعه و میزان تأثیرگذاری آنها و در واقع، سطح انتظار رهبری و مردم از آنها است. از نگاه رهبر معظم انقلاب، مردم با بصیرت ایران، در موضوع انتخابات، مشارکت قابل تحسینی داشته‌اند، اما کارنامه خواص و گروه‌های سیاسی با تأمل نگریسته می‌شود. فتنه ۸۸ نیز نتیجه ماجراجویی برخی از خواص و گروه‌هایی است که مدعی مرجعیت در تحولات سیاسی – اجتماعی بودند. از این رو، رهبر معظم انقلاب خطاب به آنها فرمودند: «آن کسانی که به یک نحوی یک نوع مرجعیتی در افکار مردم دارند؛ از این سیاسیون و رؤسای احزاب و کارگردانان جریانات سیاسی و یک عده‌ای از این‌ها حرف‌شنوی دارند، این‌ها خیلی باید مراقب رفتار خودشان باشند؛ خیلی باید مراقب گفتار خودشان باشند. اگر آنها کمی افراطی‌گری کنند، دامنه این افراطی‌گری در بدنه مردم به جاهای بسیار حساس و خطرناکی خواهد رسید که گاهی خود آنها دیگر نمی‌توانند آن را جمع کنند که ما نمونه‌هایش را دیده‌ایم. افراط وقتی در جامعه به وجود آمد، هر حرکت افراطی به افراطی‌گری دیگران دامن می‌زند. اگر نخبگان سیاسی بخواهند قانون را زیر پا بگذارند، یا برای اصلاح ابرو، چشم را کور کنند، چه بخواهند، چه نخواهند، مسئول خون‌ها و خشونت‌ها و هرج‌ومرج‌ها، آن‌هایند. …دست‌های دشمن را ببینید، گرگ‌های گرسنه کمین‌کرده را که امروز دیگر نقاب دیپلماسی را یواش یواش دارند از چهره‌های‌شان برمی‌دارند و چهره حقیقی خودشان را نشان می‌دهند، … انتخابات برای این است که همه اختلاف‌ها سر صندوق رأی حل‌وفصل بشود. باید در صندوق‌های رأی معلوم بشود که مردم چی می‌خواهند، چی نمی‌خواهند؛ نه در کف خیابان‌ها. اگر قرار باشد بعد از هر انتخاباتی آن‌هایی که رأی نیاوردند، اردوکشی خیابانی بکنند، طرفداران‌شان را بکشند به خیابان؛ بعد آن‌هایی که رأی آورده‌اند هم، در جواب آنها، اردوکشی کنند، بکشند به خیابان، پس چرا انتخابات انجام گرفت؟ تقصیر مردم چیست؟… الآن همین چند نفری که در این قضایا کشته شدند؛ از مردم عادی، از بسیج، جواب این‌ها را کی بناست بدهد؟ واکنش‌هایی که به این‌ها نشان داده خواهد شد – تو خیابان از شلوغی استفاده کنند، بسیج را ترور کنند، عضو نیروی انتظامی را ترور کنند – که بالاخره واکنشی به وجود خواهد آورد، واکنش احساسی خواهد بود. محاسبه این واکنش‌ها با کیست؟»[۳۳] «احساسات جوان‌ها را تحریک نکنند، مردم را مقابل هم قرار ندهند…. یک گروه را علیه آن گروه دیگر، آن گروه را علیه این گروه دیگر تحریک کرد.»[۳۴]«نخبگان سر جلسه امتحانند؛ امتحان عظیمی است. در این امتحان، مردود شدن، رفوزه شدن، فقط این نیست که ما یک سال عقب بیفتیم؛ سقوط است.»[۳۵]
مواضع و رفتار فتنه‌گران و اصرار آنها بر پیگیری مطالبات ادعایی از بستر اغتشاش و در کف خیابان‌ها نشان داد که آنها به قانون تمکین نمی‌کنند و بی اعتنا به توصیه‌ها و نصیحت‌های حکیمانه و هشدارها و نکوهش‌های عبرت‌آموز رهبری، مصالح انقلاب و امنیت ملی و منافع نظام و ملت را زیر پای توهمات و خواسته‌های نامشروع خود قربانی می‌کنند. اصرار جریان فتنه بر این رویه از همان روزهای نخست مشخص شده بود. اجتماع و اغتشاشات ۲۵ خرداد در حالی رخ داد که روز قبل موسوی با رهبر معظم انقلاب دیدار و گفتگو کرده بود و بیانیه فراخوان پهن شدن هواداران در خیابان در ۳۰ خرداد با هدف گسترش اغتشاشات صادر شد. از این رو امام خامنه‌ای در همان خطبه‌های نمازجمعه تاریخی خود در ۲۹ خرداد ۸۸ اخطار داده و اتمام حجت فرمودند: «اگر کسانی شبهه دارند و مستنداتی ارائه می‌دهند، باید حتماً رسیدگی بشود؛ البته از مجاری قانونی؛ رسیدگی فقط از مجاری قانونی. بنده زیر بار بدعت‌های غیرقانونی نخواهم رفت. …من از همه می‌خواهم به این روش خاتمه بدهند. این روش، روش درستی نیست. اگر خاتمه ندهند، آن وقت مسئولیت تبعات آن، هرج‌ومرج آن، به عهده آن‌هاست. …تن دادن به مطالبات غیر قانونی، زیر فشار، خود این، شروع دیکتاتوری است. این اشتباه محاسبه است؛ این محاسبه غلطی است. عواقبی هم اگر پیدا کند، عواقبش مستقیماً متوجه فرماندهان پشت صحنه خواهد شد.»، «در همین قضایای جاری هم بنده مُصر بودم و هستم و خواهم بود بر اجرای قانون؛ یعنی یک قدم از قانون فراتر نخواهیم رفت.»[۳۶] «برخورد با نظام، برخورد با مبانی نظام، ایستادگی و شمشیر کشیدن روی نظام، جواب تند دارد….بحث دگراندیشی نیست؛ بحث مخالفت است، بحث معارضه است، بحث ضربه زدن است، در مقابل نظام و در مقابل انقلاب شمشیر کشیدن است.»[۳۷] «دستگاه قضا باید نگاه کند، اگر دلایلی برای مجرمیت کسی، چه در زمینه سیاسی، چه در زمینه اقتصادی، چه در زمینه مفاسد گوناگون پیدا کرد، بر طبق او حکم کند.»[۳۸]
مدارا شیوه و رفتاری است که ریشه در معارف دینی و آموزه‌های اسلامی دارد و در سیره نبوی و علوی و همچنین در مکتب سیاسی و سیره عملی امام خمینی برای رویارویی با مخالفان تجربه شده است. بر همین اساس، یکی از تدابیر رهبر فرزانه انقلاب اسلامی اتخاذ سیاست مدارا بود. موافقت با تمدید مهلت پنج روز برای پیگیری شکایات و تصمیم به بازشماری ۱۰درصد از صندوق‌های أخذ رأی به صورت تصادفی و با حضور نمایندگان کاندیداها در همین راستا بود.
قاطعیت و برخورد با فتنه‌گران و عوامل اغتشاش
از نگاه رهبر معظم انقلاب اسلامی، اقدامات فتنه‌گران مصداق بارز جرم بود و باید با عمل مجرمانه برخورد قاطع و مناسب صورت گیرد. بر همین اساس سیستم قضایی کشور دادگاه متهمان فتنه را برگزار و به اتهامات آنها رسیدگی کرد. در جریان دادگاه و اعترافات متهمان، از ماهیت و برخی زوایای فتنه و سناریوهای قبل و پس از انتخابات پرده برداشته شد. رهبر معظم انقلاب اسلامی در باره مجرمیت فتنه‌گران، فرمودند: «زیر سؤال بردن اصل انتخابات بزرگ‌ترین جرمی بود که انجام گرفت. چرا شما نسبت به این جرم چشم‌تان را می‌بندید؟! این همه زحمت کشیده بشود، مردم بیایند، یک شرکت به این عظمت، یک نصاب‌شکنی، یک رکوردشکنی در دنیا در مردم‌سالاری، در دموکراسی‌ای که اینقدر ادعایش را می‌کنند، انجام بگیرد، بعد یک عده مفت و مسلم بیایند بدون استدلال، بدون دلیل، همان فردای انتخابات بگویند انتخابات دروغ است! این کار کوچکی است؟! این جرم کمی است؟!»[۳۹] «حرکت عظیم روز چهارشنبه نهم دی ماه حجت را بر همه تمام کرد. مسئولین قوه مجریه، مسئولین قوه مقننه، مسئولین قوه قضائیه، دستگاه‌‌‌های گوناگون، همه می‌دانند که مردم در صحنه‌‌‌اند و چه می‌خواهند. دستگاه‌‌‌‌‌‌ها باید وظایف‌شان را انجام بدهند؛ هم وظایف‌شان در مقابل آدم مفسد و اغتشاشگر و ضدانقلاب و ضدامنیت و این‌ها، هم وظایف‌شان در زمینه اداره کشور.»[۴۰]
[۱] – البته با حماسه ماندگار نهم دیماه و تکرار این حماسه در ۲۲ بهمن ۸۸، فتنه پایان یافت، اما فتنه‌گران در برخی از مناسبت‌های سال ۸۹ نیز برای احیای فتنه تلاش کردند.
[۲] – «این انقلاب بزرگ که دست جهانخواران و ستمگران را ازایران بزرگ کوتاه کرد، با تاییدات غیبی الهی پیروز گردید.» (فرازی از وصیت نامه سیاسی-الهی حضرت امام(ره)، «هرچه انسان در اطراف این قضایا فکر می‌کند، دست خدای متعال را، دست قدرت را، روح ولایت را، روح حسین‌بن‌علی(علیه السلام) را میبیند. این کارها کارهایی نیست که با اراده امثال ما انجام بگیرد؛ این کار خداست، این دست قدرت الهی است؛ همان طور که امام در یک موقعیت حساسی – که من بارها این را نقل کرده‌‌‌‌ام – به بنده فرمودند: «من در تمام این مدت، دست قدرت الهی را در پشت این قضایا دیدم.» درست دید آن مرد نافذ بابصیرت، آن مرد خدا.»(بیانات امام خامنه ای در دیدار مردم قم در سالگرد قیام ۱۹ دی، ۱۹/۱۰/۱۳۸۸).
[۳] – سخنگوی حزب کارگزاران سازندگی در سال ۱۳۸۶ طی مصاحبه‌ای با «ذکر»، نشریه حزب مؤتلفه اسلامی در این باره می‌گوید: «گرایش حزب کارگزاران سازندگی برای مدیریت کشور گرایشی لیبرالیستی است.» وی افزود: «ما اصلا معتقد نیستیم اسلام نظام اقتصادی، سیاسی و اجتماعی دارد، همانطورکه نظام پزشکی ندارد. اسلام دین هدایت است. همانطورکه نظام مهندسی ندارد نظام اقتصادی هم ندارد. اسلام تنها احکام اقتصادی دارد و نه نظام اقتصادی.» وی در مورد خواستگاه حزب نیز گفت: «کارگزاران، مدیران فن‌سالار و تکنوکرات را نمایندگی می‌کند، تکنوکرات‌گری و فن‌سالاری با سیاست به هیچ عنوان سازگار نیست. تکنوکرات‌ها با هرحاکم و حاکمیتی می‌توانند بسازنند. تکنوکرات‌ها مشکل ساختاری باکسی ندارند.» («تکنوکرات ها با هرحاکمیتی می‌سازند، مباحثه‌ای باحسین مرعشی»، نشریه ذکر، ارگان حزب موتلفه اسلامی، شماره ۱۸، تیر ماه۸۶). سخنگوی حزب کارگزاران بار دیگر در جمع دانشجویان دانشگاه شهید باهنر کرمان به این موضوع پرداخت و با اشاره به اینکه؛ «در حزب کارگزاران به افراد و انسان‌ها اصالت می‌دهیم و مشی ما لیبرالیستی است نه سوسیالیستی»، افزود: «در جمهوری اسلامی آزادی است و رای مردم مبنای مشروعیت حکومت اسلامی است و ما نیز لیبرال دمکرات مسلمان هستیم و بر این اساس عمل می‌کنیم.»(«حسین مرعشی: ما لیبرال دمکرات مسلمانیم»، خبرگزاری فارس، ۱۶/۲/۸۸، شماره: ۸۸۰۲۱۶۱۴۱۲).
[۴]– بیانات در دیدار مسئولان آموزش و پرورش، ۲۱/۵/۱۳۷۱٫
[۵]– بیانات در دیدار فرماندهان گردان‌های عاشورا، ۲۲/۴/۷۱۱۳٫
[۶]– بیانات در جمع فرماندهان لشکر ۲۷ محمد رسول‌الله(ص)،۲۰/۳/۱۳۷۵٫
[۷]– بیانات در جمع فرماندهان لشکر ۲۷ محمد رسول‌الله(ص)، ۲۰/۳/۱۳۷۵٫
[۸] – رک: فرمان رهبر انقلاب در مبارزه با مفاسد اقتصادی، ۱۰/۲/۱۳۸۰٫
[۹]– بیانات در دیدار هیئت دولت، ۵/۶/۱۳۸۲٫
[۱۰]– بیانات در دیدار جمعی از دانشجویان و اقشار مختلف مردم، ۲۱/۴/۱۳۷۸٫
[۱۱]– بیانات در دیدار جمعی از دانشجویان و اقشار مختلف مردم، ۲۱/۴/۱۳۷۸٫
[۱۲] – بیش از دو سوم کرسی‌های مجلس ششم (۲۰۸ کرسی از ۲۹۷ کرسی مجلس) به نامزدهای جبهه دوم خرداد و جناح اصلاح‌طلب تعلق داشت. «طرح اصلاح قانون مطبوعات، لوایح دوقلو و تهدید به خروج از حاکمیت، نامه‌نگاری به مسئولان نظام، تحصن نمایندگان مجلس ششم» از اقدامات جنجالی نمایندگان این دوره بود. نامه مجلس ششم به مقام معظّم رهبری یکی از این اقدامات بود.
[۱۳] – در نامه اصلاح‌طلبان مجلس ششم به مقام معظم رهبری، با اشاره به فضای سیاسی کشور پس از دوم خرداد ۷۶ آمده است: «با این حال و روز کشور، فرصت چندانی باقی نمانده است. غالب ملت ناراضی و نا امید، اکثریت نخبگان ساکت یا مهاجر، سرمایه‌های مادی گریزان و نیروهای خارجی از هر طرف کشور را احاطه کرده اند. با این وضع برای آینده کشور دو حالت بیش متصور نیست؛ یا دیکتاتوری و استبداد، که در خوشبینانه‌ترین حالت فرجامی جز وابستگی و در نهایت فروپاشی یا استحاله ندارد و یا بازگشت به اصول قانون اساسی و تمکین صادقانه به قواعد دموکراتیک.» در بخش دیگری از نامه، با اشاره به تهدیدات خارجی و راه‌حل جلوگیری از عملی شدن این تهدیدات با ادبیاتی سخیف تأکید شد: «آنچه ما می‌فهمیم این است که مسئولان حاکمیت باید صادقانه از مردم در قبال همه قصورها و سوء تدبیرها پوزش بخواهند و البته این عذرخواهی شکست و عقب‌نشینی از مواضع اصولی نیست، بلکه نشانه فروتنی و بزرگواری است. تعظیم به مردم خود سبب جلوگیری از کرنش به بیگانگان می‌شود. اگر جام زهری باید نوشید قبل از آنکه کیان نظام و مهمتر از آن، استقلال و تمامیت ارضی کشور در مخاطره قرار گیرد باید نوشیده شود.»( «مشارکت و مجاهدین انقلاب، از انحراف تا فرجام»، امیرحسین ثابتی، پایگاه اطلاع رسانی رجا، (۱۵/۲/۱۳۸۹)، کد مطلب ۴۹۶۰۰)
[۱۴]– بیانات در دیدار جوانان در مصلای بزرگ تهران، ۱/۲/۱۳۷۹٫
[۱۵] – همان.
[۱۶]– رک: سخنان مجید انصاری در همایش بودجه ۸۷، چالشی نو برای دولت نهم، خبرگزاری فارس، ۱/۱۰/۱۳۸۶٫
[۱۷]– رک: سخنان محمدرضا خاتمی عضو ارشد حزب مشارکت، خبرگزاری ایرنا- ۲۶ اردیبهشت ۱۳۸۸.
[۱۸]– رک: سخنان غلامحسین کرباسچی دبیرکل حزب کارگزاران، خبرگزاری کار ایران، ۱۴/۹/۱۳۸۷٫
[۱۹]– سایت نواندیش: ۲۱ اردیبهشت ۱۳۸۸.
[۲۰]– خبرگزاری ایرنا: ۲۱ اردیبهشت ۱۳۸۸.
[۲۱]– بیانات در دیدار مسئولان و کارگزاران حج، ۱۵/۸/۱۳۸۷٫
[۲۲]– بیانات در جمع مردم استان کردستان در میدان آزادی سنندج، ۲۲/۲/۱۳۸۸٫
[۲۳]– برابر توافقات جلسه تصمیم‌گیری، قرار شد که مهدی هاشمی از سوی آیت‌الله هاشمی، علیرضا بهشتی و محتشمی از طرف میرحسین و کرباسچی و الویری از جانب کروبی نمایندگان ویژه این افراد در کمیته باشند.(سایت عصرایران، ۲۰/۲/۱۳۸۸).
[۲۴]– سخنان هاشمی رفسنجانی در مراسم سیامین سالگرد قانونگذاری در مجلس شورای اسلامی. نقل از خبرگزاری کار ایران-۱۲/۹/۱۳۸۷٫
[۲۵] – جمعی از نویسندگان، گذر از فتنه ۸۸، معاونت سیاسی نمایندگی ولی‌فقیه در سپاه، تهران، اعتدال، ۱۳۸۹ ، جلد اول، ص ۵۴٫
[۲۶]– بیانات در جمع زائران و مجاوران حضرت امام رضا (ع)، ۱/۱/۱۳۸۸٫
[۲۷]– بیانات در دیدار جمعی از معلمان، پرستاران و کارگران، ۹/۲/۱۳۸۸٫
[۲۸]-« بنای نظام در اینجا، جذب حداکثری و دفع حداقلی است. این، روش نظام است.»(۲۰/۶/۱۳۸۸) « اعتقاد من به جذب حداکثری و دفع حداقلی است(۲۰/۶/۱۳۸۸).
[۲۹]– «بنده زیر بار بدعت‌های غیرقانونی نخواهم رفت. امروز اگر چارچوب‌های قانونی شکسته شد، در آینده هیچ انتخاباتی دیگر مصونیت نخواهد داشت»(۲۹/۳/۱۳۸۸) «بنده مُصر بودم و هستم و خواهم بود بر اجرای قانون، یعنی یک قدم از قانون فراتر نخواهیم رفت.»( ۳/۴/۱۳۸۸).
[۳۰] – پیام به مناسبت حماسه پرشور ۲۲ خرداد، ۲۳/۳/۱۳۸۸
[۳۱]– بیانات در دیدار نمایندگان نامزدهای انتخابات، ۲۶/۳/۱۳۸۸٫
[۳۲]– بیانات در خطبه‌های نماز جمعه، ۲۹/۳/۱۳۸۸٫
[۳۳]-همان.
[۳۴]– بیانات در دیدار رئیس و مسئولان قوه قضائیه، ۷/۴/۱۳۸۸٫
[۳۵]– بیانات در سالروز عید سعید مبعث، ۲۹/۴/۱۳۸۸٫
[۳۶]– بیانات در دیدار رئیس و نمایندگان مجلس هشتم، ۳/۴/۱۳۸۸٫
[۳۷]– خطبه‌های نماز جمعه تهران، ۲۰/۶/۱۳۸۸٫
[۳۸]– بیانات در دیدار دانشجویان و نخبگان علمی، ۴/۶/۱۳۸۸٫
[۳۹]– بیانات در دیدار جمعی از نخبگان علمی کشور، ۶/۸/۱۳۸۸٫
[۴۰]– بیانات در دیدار مردم قم در سالگرد قیام ۱۹ دی، ۱۹/۱۰/۱۳۸۸٫
بازدیدها: 450
