تفسیر تسنیم (اجمالی)| جلد چهارم،سوره بقره، پاورقیها

 

۶۰۱- سوره مزّمل ، آیه ۱۷

۶۰۲- سوره مزّمل ، آیه ۱۷

۶۰۳- سوره فجر، آیات ۲۵-۲۶

۶۰۴- سوره بقره ، آیه ۲۵۴

۶۰۵- سوره مدّثر، آیات ۴۲-۴۸

۶۰۶- سوره بقره ، آیه ۲۵۵

۶۰۷- سوره یونس ، آیه ۳

۶۰۸- سوره انبیاء، آیه ۲۸

۶۰۹- سوره اعلى ، آیات ۶-۷

۶۱۰- سوره هود، آیه ۱۰۸

۶۱۱- سوره انبیاء،آیه ۲۸

۶۱۲- سوره طه ، آیه ۱۰۹

۶۱۳- سوره شورى ، آیه ۵

۶۱۴- سوره انبیاء، آیات ۲۶-۲۷

۶۱۵- سوره نساء، آیات ۴۸-۱۱۶

۶۱۶- سوره انبیاء، آیه ۲۸

۶۱۷- سوره غافر، آیه ۷

۶۱۸- بحار، ج ۸۹، ص ۲۰۰

۶۱۹- سوره مائده ، آیه ۱۱۸

۶۲۰- سوره ابراهیم ، آیه ۳۶

۶۲۱- سوره یوسف ، آیه ۹۷

۶۲۲- سوره یوسف ، آیه ۹۸

۶۲۳- سوره نساء، آیه ۶۴

۶۲۴- سوره نساء، آیات ۴۸ و ۱۱۶

۶۲۵- سوره توبه ، آیه ۸۰

۶۲۶- سوره شعراء، آیه ۱۳۶

۶۲۷- سوره بقره ، آیه ۶

۶۲۸- سوره توبه ، آیه ۱۱۳

۶۲۹- سوره توبه ، آیه ۸۰

۶۳۰- نهج البلاغه ، حکمت ۳۷۱

۶۳۱- سوره زمر، آیه ۵۳

۶۳۲- سوره زمر، آیه ۵۴

۶۳۳- بحار، ج ۸۱، ص ۳۱۶؛ مستدرک الوسائل ، ج ۷، ص ۴۴۹

۶۳۴- سوره نساء، آیه ۱۸

۶۳۵- بحار، ج ۷۴، ص ۴۲۳

۶۳۶- سوره حشر، آیه ۱۰

۶۳۷- سوره مائده ، آیه ۱۶

۶۳۸- نهج البلاغه ، خطبه ۱۷۶

۶۳۹- سوره حدید، آیه ۲۸، المیزان ، ج ۱، ص ۱۷۲

۶۴۰- سوره انفال ، آیه ۲۹

۶۴۱- سوره زمر، آیه ۱۰

۶۴۲- سوره آل عمران ، آیه ۳۱

۶۴۳- سوره تغابن ، آیه ۱۷

۶۴۴- سوره احزاب ، آیات ۷۰-۷۱

۶۴۵- سوره صف ، آیات ۱۰-۱۲

۶۴۶- سوره نوح ، آیات ۲-۴

۶۴۷- بحار، ج ۷۹، ص ۲۰۹

۶۴۸- همان ، ج ۹۷، ص ۳۹۴

۶۴۹- سوره غافر، آیات ۷-۹

۶۵۰- سوره غافر، آیه ۱۰

۶۵۱- سوره شورى ، آیه ۴۰

۶۵۲- سوره اعراف ، آیات ۴۸-۴۹

۶۵۳- سوره هود، آیه ۱۰۵

۶۵۴- نهج البلاغه ، خطبه ۱۷۶

۶۵۵- وافى ، ج ۵، ص ۱۶۹۴، ح ۸۹۵۶ و به همین مضمون است چند حدیث دیگر این باب .

۶۵۶- سوره مائده ، آیه ۴۸

۶۵۷- فى ظلال نهج البلاغه ، ج ۲،ص ۵۳۰

۶۵۸- سوره زخرف ، آیه ۸۶

۶۵۹- سوره حدید، آیه ۱۹

۶۶۰- سوره زخرف ، آیه ۸۶

۶۶۱- سوره انبیاء، آیات ۲۶ و ۲۸

۶۶۲- المیزان ، ج ۱، ص ۱۷۲

۶۶۳- سوره اسراء، آیه ۷۹

۶۶۴- سوره ضحى ، آیه ۵

۶۶۵- بحار، ج ۸، ص ۵۷

۶۶۶- سوره انبیاء، آیه ۱۰۷

۶۶۷- سوره توبه ، آیه ۱۲۸

۶۶۸- ج ۱، ص ۱۷۸، بحث روایى .

۶۶۹- نورالثقلین ، ج ۵، آیه ۴۸۴

۶۷۰- ر.ک بحار، ج ۸، ص ۳۶۱

۶۷۱- سوره نساء، آیات ۴۸ و ۱۱۶

۶۷۲- سوره بقره ، آیه ۸۰

۶۷۳- سوره آل عمران ، آیه ۲۴

۶۷۴- سوره انبیاء، آیه ۲۸

۶۷۵- سوره اسراء، آیه ۳۸

۶۷۶- سوره نساء، آیه ۳۱

۶۷۷- بحار، ج ۸، ص ۶۲ نووى در شرح صحیح مسلم از قاضى عیاض نقل مى کند که اخبار متواتر رسیده است که شفاعت در آخرت براى مؤ منان گنه کار صحیح است و اجماع قدما و متاءخران اهل سنت بر آن قرار گرفته است (ر.ک بحار، ج ۷، ص ۶۲)

۶۷۸- سوره مائده ، آیه ۳

۶۷۹- سوره زمر، آیه ۷

۶۸۰- سوره مدّثر، آیات ۳۸-۳۹

۶۸۱- سوره مدّثر، آیات ۴۲-۴۸

۶۸۲- سوره توبه ، آیه ۱۰۲

۶۸۳- سوره نساء، آیه ۳۱

۶۸۴- بحار، ج ۵۸، ص ۱۵۴

۶۸۵- سوره فاطر، آیه ۹

۶۸۶- سوره روم ، آیه ۴۸

۶۸۷- سوره کهف ، آیه ۴۹

۶۸۸- ر.ک بحار، ج ۸، ص ۳۶۱

۶۸۹- سوره نحل ، آیه ۹۰

۶۹۰- سوره بقره ، آیه ۱۹۴

۶۹۱- سوره نحل ، آیه ۱۲۶ این آیه مربوط به گذشت مسلمانا از یکدیگر است وگرنه نسبت به منافقان و مشرکان باید اشداء على الکفار (سوره فتح ، آیه ۲۹) بود؛ زیرا عفو در مورد ضرورت انتقام ، مصداق احسان نیست ؛ چنان که امیرالمؤ منین على بن ابى طالب علیه السلام فرمود: ردوا الحجر حیث جاء فانّ الشر لایدفعه الا الشر(نهج البلاغه ، حکمت ۳۱۴).

۶۹۲- سوره فاطر، آیه ۴۳

۶۹۳- سوره سجده ، آیه ۲۲

۶۹۴- سوره نساء، آیات ۴۸ و ۱۱۶

۶۹۵- سوره شورى ، آیه ۴۰

۶۹۶- سوره مائده ، آیه ۱۵؛ سوره شورى ، آیه ۳۰

۶۹۷- سوره شورى ، آیه ۲۵

۶۹۸- سوره نساء، آیه ۸۵

۶۹۹- المنار، ج ۱، ص ۳۰۷

۷۰۰- سوره الرّحمن ، آیه ۲۹ ۷۰۱- سوره ذاریات ، آیه ۵۶

۷۰۲- سوره انفال ، آیه ۴۲

۷۰۳- ص ۲۵۹

۷۰۴- معانى الاءخبار، ص ۱۱۲؛ بحار، ج ۶۸، ص ۱۷۶

۷۰۵- بحار، ج ۹۴، ص ۳۳۷

۷۰۶- بحار، ج ۹۴،ص ۳۳۷

۷۰۷- سوره اعراف ، آیه ۹۹

۷۰۸- سوره یوسف ، آیه ۸۷

۷۰۹- سوره زمر، آیه ۹ ۷۱۰- سوره نساء، آیه ۴۸

۷۱۱- المیزان ، ج ۱،ص ۱۶۶

۷۱۲- سوره روم ، آیه ۱۰

۷۱۳- سوره حدید، آیه ۱۶

۷۱۴- بحار، ج ۸، ص ۵۸

۷۱۵- سوره نساء، آیه ۴۸

۷۱۶- تفسیر تبیان ، ج ۱،ص ۲۱۵

۷۱۷- تفسیرتبیان ، ج ۱، ص ۲۱۰-۲۱۷

۷۱۸- سوره ق ، آیه ۳۵

۷۱۹- سوره جاثیه ، آیه ۲۳

۷۲۰- مفاتیح الجنان ، دعاى ابوحمزه ثمالى .

۷۲۱- بحار، ج ۸، ص ۳۴

۷۲۲- همان ، ص ۳۷

۷۲۳- همان ، ص ۴۰-۴۱

۷۲۴- الکاشف ، ج ۱،ص ۹۷

۷۲۵- بحار، ج ۸، ص ۳۸

۷۲۶- کافى ، ج ۸، ص ۱۱

۷۲۷- سوره انبیاء، آیه ۲۸

۷۲۸- سوره غافر، آیه ۱۸

۷۲۹- بحار، ج ۸، ص ۳۵۱

۷۳۰- همان ، ص ۳۴

۷۳۱- همان ، ص ۳۶

۷۳۲- همان ، ص ۳۷

۷۳۳- خصلات شرّ.

۷۳۴- بحار، ج ۸، ص ۴۰

۷۳۵- بحار، ج ۸، ص ۴۰

۷۳۶- همان ، ص ۵۸

۷۳۷- همان ، ص ۵۹

۷۳۸-بحار، ج ۸، ص ۴۱

۷۳۹- همان ، ح ۳۵

۷۴۰- عیون اخبارالرضاعلیه السلام ، ج ۲،ص ۱۳۳؛ بحار، ج ۸، ص ۴۰

۷۴۱- بحار، ج ۶،ص ۱۹

۷۴۲- همان ، ج ۸، ص ۳۵

۷۴۳- سوره اسراء، آیه ۷۹، بحار، ج ۸، ص ۴۵، ح ۴۶ و ص ۴۸، ح ۴۸ وص ۴۸، ح ۵۲، با برخى اضافات .

۷۴۴- همان ، ص ۳۶ و ص ۴۷

۷۴۵- همان ، ص ۳۷

۷۴۶- همان ، ص ۳۸

۷۴۷- بحار، ج ۸، ص ۳۹

۷۴۸- همان ، ص ۴۲

۷۴۹- همان ، ص ۴۸، ح ۵۰

۷۵۰- همان ، ح ۵۱

۷۵۱- همان ، ص ۴۹

۷۵۲- سوره زمر، آیه ۵۳

۷۵۳- سوره ضحى ، آیه ۵

۷۵۴- بحار، ج ۸، ص ۵۷

۷۵۵- همان ، ص ۴۷

۷۵۶- همان ، ص ۳۴

۷۵۷- مفاتیح الجنان ، دعاى کمیل .

۷۵۸- سوره انبیاء، آیه ۱۰۷

۷۵۹- سوره توبه ، آیه ۱۲۸

۷۶۰- المیزان ، ج ۲۰، ص ۳۱۰

۷۶۱- بحار، ج ۸، ص ۳۹

۷۶۲- بحار، ج ۸، ص ۱۲۲

۷۶۳- همان ، ص ۵۵

۷۶۴- بحار، ج ۸، ص ۵۹

۷۶۵- سوره جاثیه ، آیه ۲۸

۷۶۶- بحار، ج ۸، ص ۴۳

۷۶۷- سوره شعراء، آیات ۱۰۰-۱۰۲؛ بحار، ج ۸، ص ۳۷؛ نیز ر.ک ص ۴۳

۷۶۸- همان ، ص ۴۰؛ نیز ر.ک ص ۵۰ و ۵۷

۷۶۹- سوره نباء، آیه ۳۸

۷۷۰- بحار، ج ۸، ص ۴۱، ح ۲۸؛ نیز ر.ک ح ۲۹

۷۷۱- سوره بقره ، آیه ۲۵۵

۷۷۲- بحار، ج ۸، ص ۴۱

۷۷۳- سوره شعراء، آیات ۱۰۰-۱۰۱

۷۷۴- بحار، ج ۸، ص ۴۲

۷۷۵- بحار، ج ۸، ص ۴۳

۷۷۶- سوره یونس ، آیه ۲

۷۷۷- سوره زمر، آیه ۳۳

۷۷۸- سوره زمر، آیه ۳۳

۷۷۹- بحار، ج ۸، ص ۴۳

۷۸۰- بحار، ج ۸، ص ۴۴

۷۸۱- سوره غاشیه ، آیات ۲۵-۲۶، بحار، ج ۸، ص ۵۰

۷۸۲- سوره غاشیه ، آیه ۲۵

۷۸۳- بحار، ج ۸، ص ۵۰؛ ح ۵۵؛ ر.ک ح ۵۶

۷۸۴- سوره انبیاء، آیه ۲۷

۷۸۵- بحار، ج ۸، ص ۵۰

۷۸۶- همان ، ص ۵۱-۵۲

۷۸۷- همان ، ص ۵۳-۵۴

۷۸۸- بحار، ج ۸، ص ۴۰

۷۸۹- بحار، ج ۸، ص ۵۸

۷۹۰- همان ، ص ۳۴

۷۹۱- همان ، ص ۵۸

۷۹۲- سوره انبیاء، آیه ۲۷

۷۹۳- بحار، ج ۸، ص ۴۳

۷۹۴- سوره دخان ، آیه ۵۶

۷۹۵-اصول کافى ، ج ۲، ص ۵۹۷، ح ۱

۷۹۶- وسائل ، ج ۶، ص ۱۶۶،ابواب قراءه القرآن ، باب ۱، ح ۳؛ نیزر.ک ح ۲

۷۹۷- همان ، ح ۵

۷۹۸- همان ، ح ۱۳

۷۹۹- همان ، ح ۱۴

۸۰۰- وسائل ، ج ۶، ص ۱۶۹، ابواب قراءه القرآن ، باب ۲، ح ۱

۸۰۱- همان ، باب ۳،ح ۳

۸۰۲- همان ، باب ۶، ح ۱

۸۰۳- وسائل ، ج ۶، ص ۱۷۹، ابواب قراءه القرآن ، باب ۷، ح ۱

۸۰۴- همان ، ص ۱۸۳، باب ۸، ح ۵

۸۰۵- همان ، ح ۸

۸۰۶- وسائل ، ج ۶، ص ۱۸۸، ابواب قراءه القرآن ، باب ۱۱، ح ۶

۸۰۷- همان ، ص ۱۹۰، ح ۱۰

۸۰۸- همان ، ص ۱۹۳، باب ۱۲، ح ۱؛ نیز ر.ک ح ۲،۳،۴،۵

۸۰۹- وسائل ، ج ۶، ص ۲۱۸، ابواب قراءه القرآن ، باب ۲۸، ح ۱

۸۱۰- بحار، ج ۸، ص ۳۴

۸۱۱- سوره بقره ، آیه ۱۵۴

۸۱۲- سوره اعراف ، آیه ۸

۸۱۳- وسائل ، ج ۶، ص ۱۶۹، ابواب قراءه القرآن ، باب ۱، ح ۱۴

۸۱۴- وسائل ، ج ۶، ص ۱۸۳، ابواب القرآن ، باب ۸، ح ۵

۸۱۵- بحار، ج ۸، ص ۵۲

۸۱۶- بحار، ج ۸، ص ۳۶

۸۱۷- همان ، ص ۵۸

۸۱۸- بحار، ج ۸،ص ۴۱، ح ۲۶

۸۱۹- همان ، ح ۲۷

۸۲۰- بحار، ج ۸، ص ۴۲، ح ۳۵

۸۲۱- همان ، ح ۳۶

۸۲۲- همان ، ص ۴۸

۸۲۳- سوره شعراء، آیات ۱۰۰-۱۰۱؛ بحار، ج ۸، ص ۵۳

۸۲۴- بحار، ج ۸، ص ۵۸

۸۲۵- بحار، ج ۸،ص ۵۹

۸۲۶- همان ، ص ۶۱، ح ۸۶؛ نیز ر.ک ح ۶۷

۸۲۷- همان ، ص ۵۹، ح ۸۰

۸۲۸- همان ، ص ۵۹، ح ۷۹

۸۲۹- سوره شعراء،آیات ۱۰۰-۱۰۱، بحار، ج ۸، ص ۵۶

۸۳۰- بحار، ج ۸، ص ۵۵

۸۳۱- بحار، ج ۸، ص ۵۵

۸۳۲- همان ، ص ۳۷

۸۳۳- همان ، ص ۵۷

۸۳۴- همان ، ص ۵۶

۸۳۵- همان ، ص ۹۳

۸۳۶- سوره بقره ، آیه ۱۷۷، بحار، ج ۸، ص ۵۵

۸۳۷- بحار، ج ۸، ص ۴۴، ح ۴۵ بخش هاى دیگرى از این روایت ، ذیل عنوان همه امامان معصوم علیه السلام در همین بحث روایى نقل شد(ص ۲۹۲).

۸۳۸- همان ، ص ۴۴، ح ۴۴

۸۳۹- بحار، ج ۶۴، ص ۳۶۴

۸۴۰- بحار، ج ۸، ص ۴۴ تتمه این حدیث در ص ۳۱۵ گذشت .

۸۴۱- بحار، ج ۸، ص ۳۶۱

۸۴۲- بحار، ج ۷، ص ۲۸۷

۸۴۳- همان ، ص ۲۸۶

۸۴۴- همان ، ص ۲۸۷

۸۴۵- سوره زمر، آیه ۴۴

۸۴۶- سوره ق ، آیه ۱۶

۸۴۷- مفاتیح الجنان ، دعاى کمیل .

۸۴۸- سوره فرقان ، آیه ۷۰

۸۴۹- بحار، ج ۸، ص ۴۵، ح ۴۶

۸۵۰- همان ، ص ۴۲، ح ۳۱

۸۵۱- پیامبراکرم صلى الله علیه و آله وامیرمؤ منان علیه السلام .

۸۵۲- بحار، ج ۸؛ ص ۵۹، ح ۸۱

۸۵۳- بحار، ج ۸، ص ۴۴

۸۵۴- نورالثقلین ، ج ۱، ص ۷۷، ح ۱۸۸

۸۵۵- همان ، ح ۱۸۹

۸۵۶- تفسیربرهان ، ج ۱، ص ۹۶

۸۵۷- مجمع البیان ، ج ۱، ص ۲۲۵

۸۵۸- سوره دخان ، آیه ۳۰

۸۵۹- سوره طه ، آیه ۸۰

۸۶۰- سوره یونس ، آیه ۹۲

۸۶۱- نظام الدین نیشابورى مى گوید:و عند الکسائى اصله اول بدلیل تصغیره على اویل کانّهم یؤ لون الى اصل . قلبت الواو الفا على القیاس (غرائب القرآن ، ج ۱، ص ۲۸۲).

۸۶۲- ر.ک روح المعانى ، ج ۱، ص ۴۰۱

۸۶۳-الجامع لاحکام القرآن ، ج ۱، ص ۳۵۹

۸۶۴- سوره بقره ، آیه ۵۰

۸۶۵- سوره غافر، آیه ۴۶

۸۶۶- سوره هود، آیه ۴۶

۸۶۷- الجامع لاءحکام القرآن ، ج ۱، ص ۳۵۹-۳۶۰

۸۶۸-

اگر چشم محبّت متّهم بى

بود چشم عدوات متّهم تر .

 

۸۶۹- صحاح اللغه ، آل .

۸۷۰- معجم مقاییس اللغه ، ج ۱، ص ۱۶۰

۸۷۱- مصباح المنیرآل .

۸۷۲-التحقیق فى کلمات القرآن ، ج ۱، اول .

۸۷۳- مجمع البحرین ، ج ۱، اءول .

۸۷۴- روح المعانى ، ج ۱، ص ۴۰۱

۸۷۵-کسانى که تدبیر نظام عالم را به ارباب متفرّق ارجاع داده وبراى هر بخشى از عالم ، مانند زمین ، آسمان ، دریا، کوه ها و… ربّ جداگانه قائل بودند و خدا را ربّ الارباب مى دانستند در عین حال کارها را به ربّ النوع ها واگذاشته ، ارتباط مستقیم میان ربّالاءرباب با انسان را قطع شده مى پنداشتند.

۸۷۶- از این روایت استفاده مى شود که مهم آن است که انسان در قیامت فقیه محشور شود؛ یعنى کارى کند که ملکه علمى خویش را چنان راسخ نگه دارد که با فشار مرگ و رنج قبر و برزخ از او زایل نگردد، آن گونه که بعضى از فشارها و بیمارى ها نظیر حصبه عامل فراموشى بسیارى از معلومات مى شود. آنگاه کسى که فقیه محشور شده ، حق شفاعت تبه کار را پیدا مى کند، و آنچه سبب بقاى احادیث محفوظ مى شود همان عمل به محتواى آنهاست .

ممکن است کثرت تدریس یک علم ، سبب ملکه شدن آن شود، اما چون به آن عمل نشده ، با فشار مرگ ، به کلىّ از یاد انسان برود. برهمین اساس ، قرآن معیار پاداش مضاعف حسنه را آوردن آن در معاد معرفى مى کند: من جاء بالحسنه فله عشر امثالها (سوره انعام ، آیه ۱۶۰). البته این در صورتى است که آیه شامل ظرف قیامت باشد که به قرینه وهم لایظلمون که در ذیل وارد شده ، بعید نیست .

۸۷۷- بحار، ج ۶۷، ص ۲۴۹

۸۷۸- سوره مزّمل ، آیه ۶

۸۷۹- سوره دهر، آیه ۲۶

۸۸۰- در مباحث سیروسلوک ، حجاب ها و موانع را به چهل قسم تقسیم کرده اند که آن نیز چیزى جز عمل طالح نیست ؛ چنان که در دعاى ابوحمزه ثمالى آمده است :انّک لاتحتجب عن خلقک الّا ان تحجبهم الاعمال دونک (مفاتیح الجنان ).

۸۸۱- سوره اعراف ، آیه ۱۴۲

۸۸۲- سوره مزّمل ، آیه ۷

۸۸۳- سوره دخان ، آیه ۳

۸۸۴- سوره قدر، آیه ۱

۸۸۵- سوره اسراء، آیه ۱

۸۸۶- قرآن به سبب هماهنگى با فطرت آسان است : ولقد یسّرنا القران للذّکر (سوره قمر، آیات ۱۷ و ۲۲ و ۳۲ و ۴۰) و به سبب مبرهن بودن ثقیل ، یعنى وزین است و سستى در آن راه ندارد.

۸۸۷- سوره مزّمل ، آیات ۲-۵

۸۸۸- سوره اسراء، آیه ۷۹

۸۸۹- سوره زمر، آیه ۹

۸۹۰- سوره آل عمران ، آیه ۱۷

۸۹۱- سوره ذاریات ، ص ۲۲۶

۸۹۲- بحار، ج ۸۴، ص ۲۲۶

۸۹۳- سوره ذاریات ، آیه ۱۷

۸۹۴- سوره نباء، آیه ۳۹

۸۹۵- سوره مریم ، آیه ۸۷

۸۹۶- سوره نساء، آیه ۱۲۵

۸۹۷- سوره جاثیه ، آیه ۲۳

۸۹۸- سوره انعام ، آیه ۷۴

۸۹۹- جامع البیان ، ج ۱، ص ۳۲۰؛ تبیان ، ج ۱،ص ۳۳۵

۹۰۰- تبیان ، ج ۱، ص ۲۳۶، مجمع البیان ، ج ۲-۱، تفسیرالقرآن الکریم ، ج ۳، ص ۳۷۳

 

۹۰۱- سوره یس ، آیه ۷۴

۹۰۲- سوره غافر، آیه ۲۶

۹۰۳- سوره طه ، آیه ۸۸

۹۰۴- نهج البلاغه ، حکمت ، ۱۴۵

۹۰۵- وسائل ، ج ۲۷، ص ۱۳۵، ح ۳۲

۹۰۶- بحار، ج ۲، ص ۱۰۵، ح ۶۷

۹۰۷- تفسیرصدرالمتاءلهین ، ج ۳، ص ۳۷۶-۳۷۸

۹۰۸- سوره طه ، آیه ۷۲

۹۰۹- همان ، ص ۳۷۶-۳۷۸

۹۱۰- همان ، ص ۳۷۶-۳۷۸

۹۱۱- سوره طه ، آیه ۱۴ ۹۱۲- سوره طه ، آیه ۹۶

۹۱۳- کشف الاسرار، ج ۱، ص ۱۸۶-۱۹۶

۹۱۴- روح المعانى ، ج ۱،ص ۱۳۵

۹۱۵- سوره طه ، آیه ۸۸

۹۱۶- بیان السعاده ، ج ۱، ص ۹۴

۹۱۷- کشف الاسرار ج ۱، ص ۱۹۵

۹۱۸- سوره اعراف ، آیه ۱۴۲

۹۱۹- کشف الاسرار، ج ۱، ص ۱۹۵

۹۲۰- دیوان حافظ، غزل ۶۷

۹۲۱- سوره نازعات ، آیه ۲۴

۹۲۲- سوره قصص ، آیه ۳۸

۹۲۳- سوره قصص ، آیه ۴۰

۹۲۴- سوره طهر، آیه ۸۸

۹۲۵- زیرا اگر چه ظاهر اطلاق عفونا عنکم این است که همه گوساله پرستان مشمول عفو قرار گرفتند(به استثناى شخص سامرى که از آیات دیگر، این استثنا به دست مى آید)، لیکن لازمه آیه انّ الذین اتّخذوا العجل سینالهم غضب من ربّهم وذلّه فى الحیوه الدنیا (سوره اعراف ، آیه ۱۵۲) این است که آل سامرى از سفره گسترده عفو الهى استفاده نکردند؛ زیرا دل هایشان با محبّت گوساله آمیخته شده بود: واشربوا فى قلوبهم العجل بکفرهم (سوره بقره ، آیه ۹۳).

۹۲۶- سوره طه ، آیه ۹۷

۹۲۷- سوره ذاریات ، آیه ۴۰

۹۲۸- سوره طه ، آیه ۹۷

۹۲۹- سوره اعراف ، آیه ۱۵۲

۹۳۰- آیات ۱۰-۱۱

۹۳۱- سوره سباء، آیه ۱۳

۹۳۲- الجامع لاءحکام القرآن ، ج ۱، ص ۳۷۴

۹۳۳- همان .

۹۳۴- سوره نحل ، آیه ۷۸

۹۳۵- سوره انفال ، آیه ۲۶

۹۳۶- سوره سباء، آیه ۲۶

۹۳۷- سوره دهر، آیه ۳

۹۳۸- سوره ابراهیم ، آیه ۷

۹۳۹- سوره زمر، آیه ۶۶

۹۴۰- بحار، ج ۶۸، ص ۳۳

۹۴۱- ر.ک الباقیات الصالحات در حاشیه مفاتیح الجنان ، مبحث سجده شکر.

۹۴۲- سوره اسراء، آیه ۳: انّه کان عبدا شکورا.

۹۴۳- سوره نحل ، آیه ۷۸

۹۴۴- سوره بقره ، آیه ۱۷۲

۹۴۵- سوره روم ، آیه ۴۶

۹۴۶- سوره نحل ،آیه ۷۸ ۹۴۷- سوره لقمان ، آیه ۱۲

۹۴۸- سوره مائده ، آیه ۶

۹۴۹- سوره نمل ، آیه ۴۰

۹۵۰- سوره لقمان ، آیه ۱۲

۹۵۱- سوره ابراهیم ، آیه ۷

۹۵۲- سوره بقره ، آیه ۲۶۱

۹۵۳- بحار، ج ۶۷، ص ۲۴۹

۹۵۴- سوره بقره ، آیه ۱۵۸

۹۵۵- سوره شورى ، آیه ۲۳

۹۵۶- سوره فاطر، آیه ۳۰

۹۵۷- سوره نمل ، آیه ۴۰

۹۵۸- الجامع لاءحکام القرآن ، ج ۱، ص ۳۹۳

۹۵۹- تفسیرصدرالمتاءلهین ، ج ۳، ص ۳۹۱

۹۶۰- همان ، ص ۳۸۳

۹۶۱- بحار، ج ۱۳، ص ۲۲۶

۹۶۲- سوره اعراف ، آیه ۱۴۲

۹۶۳- بحار، ج ۱۳، ص ۲۲۸

۹۶۴- نور الثقلین ، ج ۱، ص ۸۰

۹۶۵- نور الثقلین ، ج ۱، ص ۸۱

۹۶۶- تفسیر برهان ، ج ۱، ص ۹۸

۹۶۷- بحار، ج ۴۹، ص ۱۲۳

۹۶۸- تفسیر برهان ، ج ۱، ص ۹۸

۹۶۹- سوره بقره ، آیه ۲

۹۷۰-۹۷۰سوره انبیاء، آیه ۴۸

۹۷۱- سوره انفال ، آیه ۲۹

۹۷۲- نهج الفصاحه ، ش ۲۸۴

۹۷۳- بحار، ج ۲۴، ص ۱۲۶ و…

۹۷۴- همان ، ج ۴۳، ص ۸

۹۷۵- کشف ال ءسرار، ج ۱، ص ۱۹۶

۹۷۶- البحر المحیط، ج ۱، ص ۲۰۲

۹۷۷- جامع البیان ، ج ۱، ص ۳۲۳

۹۷۸- روح البیان ، ج ۱، ص ۱۳۴ ؛ الکاشف ، ج ۱، ص ۱۲۰

۹۷۹- سوره انبیاء، آیه ۴۸

۹۸۰- ر.ک جوامع الجامع ، ج ۱، ص ۵۱؛ روح المعانى ، ج ۱، ص ۴۱۰

۹۸۱- سوره انعام ، آیه ۱۵۴

۹۸۲- سوره آل عمران ، آیه ۹۳

۹۸۳- سوره فرقان ، آیه ۱

۹۸۴- ن هج البلاغه ، خطبه ۱۹۸، بند ۲۶

۹۸۵- تفسیر صدر المتالهین ، ج ۳، ص ۳۹۵ ۳۹۷

۹۸۶- سوره انبیاء، آیه ۴۸

۹۸۷- سوره فرقان ، آیه ۱

۹۸۸- سوره انبیاء، آیه ۴۸

۹۸۹- سوره نساء، آیه ۱۷۴

۹۹۰- سوره مائده ، آیه ۴۴

۹۹۱- سوره مائده ، آیه ۴۶

۹۹۲- سوره انبیاء، آیه ۴۸

۹۹۳- سوره طلاق ، آیه ۱۰

۹۹۴- سوره مائده ، آیه ۶۶

۹۹۵- سوره عبس ، آیه ۲۴

۹۹۶- تفسیر برهان ، ج ۴، ص ۴۲۹

۹۹۷-سوره جمعه ، آیه ۵

۹۹۸-سوره مائده ، آیه ۴۸

۹۹۹-تفسیر برهان ، ج ۱، ص ۹۸

۱۰۰۰-نهج البلاغه ، حکمت ۱۷۲ و ۴۳۸

۱۰۰۱-سوره بقره ، آیه ۹۸

۱۰۰۲-سوره آل عمران ، آیه ۱۱۷

۱۰۰۳-سوره آل عمران ، آیه ۱۶۹

۱۰۰۴-سوره حجرات ، آیه ۱۱

۱۰۰۵-سوره نحل ، آیات ۶۷،۶۹،۷۹

۱۰۰۶-سوره حشر،آیه ۲۴

۱۰۰۷-تفسیر تبیان ،ج ۱،ص ۲۴۴

۱۰۰۸-مفردات ،ب ر ء.

۱۰۰۹-کشاف ، ج ۱،ص ۲۸۱

۱۰۱۰-البحر المحیط، ج ۱،ص ۳۶۶

۱۰۱۱-الجامع لاحکام القرآن ، ج ۱،ص ۴۰۳

۱۰۱۲-تفسیر صدر المتاءهلین ج ۳،ص ۳۹۹

۱۰۱۳-منهج الصادقین ، ج ۱،ص ۲۷۲

۱۰۱۴-جامع البیان ،ج ۱،ص ۳۲۸

۱۰۱۵-المیزان ، ج ۱،ص ۱۹۰

۱۰۱۶-ر.ک تفسیر کبیر، ج ۱، ص ۸۶؛ تفسیر بلاغى ، ص ۹۳

۱۰۱۷-سوره شعرا، آیه ۶۳

۱۰۱۸-سوره بقره ، آیه ۵۱

۱۰۱۹-خداوند، نفس قتل و کشتار را، متمم توبه بنى اسرائیل قرار داد؛ یعنى توبه تحقق نمى یابد مگرباکشتن خودتان و چنین حکم دشوارى در اسلام نیز فى الجمله نمونه دارد؛ مانندکیفر ارتدادفطرى که گذشته از لزوم توبه درونى براى نجات از عذاب معاد، کشتن مرتد فطرى به عنوان حدالهى جارى مى شود تا سبب طهارت او گردد. گرچه این حکم به صعوبت حکم بنى اسرائیل نخواهد بود.

۱۰۲۰-سوره یس ،آیه ۵۹

۱۰۲۱-سوره اعراف ،آیه ۶۵

۱۰۲۲-سوره اعراف ، آیه ۷۳

۱۰۲۳-سوره اعراف ، آیه ۵۹

۱۰۲۴-سوره نمل ، آیه ۵۴

۱۰۲۵-سوره عنکبوت ، آیه ۱۶

۱۰۲۶-سوره کهف ،آیه ۴۹

۱۰۲۷-سوره انعام ، آیه ۶۱

۱۰۲۸-سوره یوسف ،آیه ۲۱

۱۰۲۹-سوره مجادله ،آیه ۲۱

۱۰۳۰-سوره فتح ، آیه ۷

۱۰۳۱-مفاتیح الجنان ، دعاى کمیل .

۱۰۳۲-سوره حشر، آیه ۲۴

۱۰۳۳-سوره اعراف ، آیه ۱۹۱

۱۰۳۴-سوره نحل ،آیه ۱۷

۱۰۳۵-سوره مائده ،آیه ۷۳

۱۰۳۶-سوره یونس ،آیه ۶۸

۱۰۳۷-سوره طه ،آیه ۸۸

۱۰۳۸-نهج البلاغه ، خطبه ۱۰۱،بند۳؛خطبه ۳،بند۱۶ و خطبه ۱۸۶،بند۳۲

۱۰۳۹-نهج البلاغه ، خطبه ۱۵۵

۱۰۴۰-سوره انعام ، آیه ۱۰۳

۱۰۴۱-مجمع البیان ، ج ۴،ص ۱۴۱

۱۰۴۲-این که مراد از قتل در جمله (فاقتلوا) کشتن یکدیگر از طریق خون ریزى است ،چنان که مستفادازروایات و مشهور بین مفسّران است ، یا مقصود، قتل انانیّت و شهوات نفسانى است درمبحث اشارات خواهد آمد.

۱۰۴۳-المنار،ذیل آیه ۵۴

۱۰۴۴-آلاء الرحمن ،ص ۹۳

۱۰۴۵-المنار،ج ۱،ص ۳۱۹

۱۰۴۶-سوره نور،آیه ۶۱

۱۰۴۷-حجرات ،آیه ۱۱

۱۰۴۸-سوره بقره ،آیه ۸۴

۱۰۴۹-سوره بقره ،آیه ۸۵

۱۰۵۰-سوره نور،آیه ۱۲

۱۰۵۱-در برخى تفاسیر بعض قاتل را بر کسانى که مرتد نشدند تطبیق داده ، و بعض مقتول را به مرتدین و گوساله پرستان (الکاشف ، ج ۱،ص ۱۰۴)، در حالى که چنین تطبیقى ، شاهدمعتبرى ندارد.تنها در تفسیر صافى به نقل از تفسیر منسوب به امام حسن عسکرى (ع ) این معناآمده است .چنین تطبیقى با سیره عملى مفسر مزبور که عدم اتکاى به تاریخ یا حدیث غیرمعتبر است نیزسازگار نیست .

۱۰۵۲-تفسیر صافى ، ج ۱،ص ۱۱۸

۱۰۵۳-مجمع البیان ،ج ۱،ص ۲۳۸

۱۰۵۴-سوره نساء،آیه ۶۶

۱۰۵۵-سوره آل عمران ،آیه ۱۶۹

۱۰۵۶-تفسیر محى الدین ، ج ۱،ص ۱۳۷۱۳۶

۱۰۵۷-سوره اسراء،آیه ۷

۱۰۵۸-سوره اسراء، آیه ۷

۱۰۵۹-تفسیر صدر المتاءلهین ،ج ۳،ص ۳۸۵

۱۰۶۰-نهج البلاغه ، حکمت ۱۷۲ و۴۳۸

۱۰۶۱-نهج البلاغه ، ج ۱،ص ۱۷۰

۱۰۶۲-روح البیان ، ج ۱،ص ۱۳۸

۱۰۶۳-سوره اعراف ،آیه ۱۵۷

۱۰۶۴-این اشکال را آلوسى از قاضى عبدالجبار این گونه نقل کرده است : چنین امرى عقلا جایزنیست ؛ زیرا امر الهى مصالح مکلفان است و پس از کشته شدن همه تبه کاران ، کسى باقى نمى ماند تا به مصلحتش برسد! (روح المعانى ، ج ۱،ص ۴۱۲). سپس خودآلوسى جواب میدهد که ایشان (قاضى عبدالجبار) غافل شدند از این که براى نفوس ما خالقى است که بقا وزوال نفوس به دست اوست و براى این نفوس ، بعد از زندگانى دنیا(که جز لعب و لهوچیزى نیست )حیات سرمدى و بهجت ابدى در انتظار است و حیات حقیقى مربوط به دار آخرت است :و ان الدار الاخره لهى الحیوان (سوره عنکبوت ، آیه ۶۴).اگر کسى فرمان خالق خودرا اطاعت کند به حیاتى برتر از حیات دنیا مى رسد.

۱۰۶۵-سوره نساء،آیه ۶۶

۱۰۶۶-بحار، ج ۶۹،ص ۵۹

۱۰۶۷-سوره بقره ،آیه ۵۲

۱۰۶۸-سوره بقره ،آیه ۵۲

۱۰۶۹-سوره یونس ، آیه ۸۳ ممکن است گفته شود:این آیه مربوط به ابتداى بعثت موساى کلیم ،یعنى زمان استعباد و استبداد و اختناق فرعونى است و شاهدى براى محل بحث نیست .

۱۰۷۰-سوره بقره ،آیه ۶۷

۱۰۷۱-سوره صف ،آیه ۵

۱۰۷۲-سوره صف ،آیه ۵

۱۰۷۳-سوره مائده ،آیه ۲۱

۱۰۷۴-سوره مائده ،آیه ۲۲

۱۰۷۵-سوره مائده ، آیه ۲۳

۱۰۷۶-سوره مائده ، آیه ۲۴

۱۰۷۷-سوره اعراف ،آیه ۱۳۸

۱۰۷۸-سوره اعراف ،آیه ۱۲۷

۱۰۷۹-سوره نازعات ، آیه ۲۴

۱۰۸۰-سوره قصص ،آیه ۳۸

۱۰۸۱-سوره قصص ،آیه ۳۸

۱۰۸۲-سوره مائده ، آیه ۲۵

۱۰۸۳-سوره مائده ،آیه ۲۶

۱۰۸۴-سوره اعراف ، آیه ۱۵۵

۱۰۸۵-قرینه لفظى متصل ، ظهور (عفونا) در اسقاط مجازات دنیایى است و قرینه لفظى منفصل آیه ۶۶سوره نساء که بیان آن گذشت .

۱۰۸۶-قانون اطراد اگر چه در نظر عده اى از محققان از اصولیین دلیل بر حقیقت در مقابل مجازنیست وحق نیز همین است ؛ زیرا شیوع استعمال هاى مجازى با حفظ مجازیت آن ، دست کمى از استعمال هاى حقیقى ندارد، لیکن شکى نیست که قانون اطراد در محدوده استعمالات یک متکلم و مولف خاصى که از مجموعه اى از تالیفات و خطابات برخورداراست مى تواند کاشف خوبى براى به دست آوردن مراد آن متکلم یامولف باشد وهمین کفایت مى کند.

۱۰۸۷-سوره اعراف ، آیه ، ۱۵۰

۱۰۸۸- سوره اعراف ، آیه ۱۵۲

۱۰۸۹- سوره جاثیه ، آیه ۲۳

۱۰۹۰- بحار، ج ۶۸، ص ۳۷۰

۱۰۹۱- تفسیر صدر لاتاهلین ، ج ۳، ص ۴۰۰

۱۰۹۲- الکاشف ، ج ۱، ص ۱۰۴

۱۰۹۳- درّالمنثور، ج ۱، ص ۱۶۹

۱۰۹۴- تفسیر قمى ، ج ۱، ص ۴۷

۱۰۹۵- نور الثقلین ، ج ۱، ص ۸۱

۱۰۹۶- تفسیر برهان ، ج ۱، ص ۹۹

۱۰۹۷- تفسیر برهان ، ج ۱، ص ۹۹

۱۰۹۸- نور الثقلین ، ج ۱، ص ۸۱

۱۰۹۹- سوره قصص ، آیه ۳۸

۱۱۰۰- سوره طه ، آیه ۸۸

۱۱۰۱- سوره طه ، آیه ۹۷

۱۱۰۲- جامع البیان ، ج ۱، ص ۳۲۸

۱۱۰۳- سوره طه ، آیه ۷

۱۱۰۴- تفسیر تبییان ، ج ۱، ص ۲۴۹

۱۱۰۵- سوره بقره ، آیه ۴۰

۱۱۰۶- سوره نساء، آیه ۱۵۳

۱۱۰۷- مجمع البیان ، ج ۳ ۴، ص ۷۴۵

۱۱۰۸- تفسیر کبیر، ج ۱، ص ۵۳۱

۱۱۰۹- تفسیر صدر التالهین ، ج ۳، ص ۴۰۶

۱۱۱۰- سوره بقره * آیه ۱۱۸

۱۱۱۱- ص ۵۰۰

۱۱۱۲- سوره هود، آیه ۳۲

۱۱۱۳- سوره بقره ، آیه ۵۵؛ سوره مائده ، آیات ۲۲و ۲۴؛ سوره اعراف ، آیه ۱۳۴ و ۱۳۸

۱۱۱۴- سوره طه ، آیه ۶۵

۱۱۱۵- سوره یوسف ، آیه ۱۷

۱۱۱۶- ر.ک البحر المحیط، ج ۱، ص ۳۷۰

۱۱۱۷- کشاف ، ج ۱، ص ۱۴۱، با تغییر اندک .

۱۱۱۸- سوره اعراف ، آیه ۱۵۵

۱۱۱۹- سوره اعراف ، آیه ۱۴۳

۱۱۲۰- ر. ک نور الثقلین ، ج ۲، ص ۷۶

۱۱۲۱- مجمع البیان ، ج ۳ ۴، ص ۷۳۲، سوره اعراف ، آیه ۱۴۳

۱۱۲۲- ر. ک الکاشف ، ج ۱، ص ۱۰۶

۱۱۲۳- ر. ک نور الثقلین ، ج ۱، ص ۷۶

۱۱۲۴- سوره عراف ، آیه ۱۵۵

۱۱۲۵- سوره زمر، آیه ۶۸

۱۱۲۶- سوره فصلت ، آیه ۱۳

۱۱۲۷- سوره رعد، آیه ۱۳

۱۱۲۸-سوره انعام ، آیه ۶۰

۱۱۲۹-مساءله رؤ یت خدا از دشوارترین مسائل اصول دین تلقى شده و شیخ طوسى رحمه الله علیه کتاب بزرگى در این باره نوشته است .(البحر المحیط، ج ۱،ص ۲۱۰).

۱۱۳۰-بلاغى رحمه الله علیه در آلاء الرحمن ،ص ۹۴

۱۱۳۱-ر.ک تفسیر اءبى السعود، ج ۱،ص ۱۲۶؛روح المعانى ،ج ۱،ص ۴۱۵

۱۱۳۲-نورالثقلین ، ج ۲،ص ۷۶،به نقل از توحید صدوق .

۱۱۳۳-سوره اعراف ، آیه ۱۵۵

۱۱۳۴-سوره اعراف ، آیه ۱۴۳

۱۱۳۵-ر.ک الکاشف ، ج ۱،ص ۱۰۴

۱۱۳۶-ر. ک آلاء الرحمن ، ص ۹۴

۱۱۳۷-ر. ک البحر المحیط، ج ۱،ص ۳۷۲

۱۱۳۸-سوره آل عمران ، آیه ۱۴۳

۱۱۳۹-کشف الاسرار، ج ۱،ص ۱۹۱۱۹۲

۱۱۴۰-سوره اعراف ، آیه ۱۵۵

۱۱۴۱-المنار،ج ۱،ص ۳۲۲

۱۱۴۲-سوره بقره ،آیه ۲۵۹

۱۱۴۳-سوره بقره ،آیه ۲۴۳

۱۱۴۴-ر.ک روح المعانى ، ج ۱،ص ۴۱۶

۱۱۴۵-سوره انعام ، آیه ۱۲۲

۱۱۴۶-ر. ک روح المعانى ، ج ۱،ص ۴۱۶

۱۱۴۷-تفسیر صدر المتاءلهین ، ج ۳،ص ۴۱۶

۱۱۴۸-سوره انعام ، آیه ۶۰

۱۱۴۹-سوره آل عمران ، آیه ۵۵

۱۱۵۰-سوره انعام ،آیه ۶۰

۱۱۵۱-سوره کهف ، آیه ۱۲

۱۱۵۲-کشف الاسرار، ج ۱،ص ۱۹۳

۱۱۵۳-تفسیر تبیان ،ج ۱،ص ۲۵۴

۱۱۵۴-تفسیر تبیان ،ج ۱،ص ۲۵۵؛ مجمع البیان ، ج ۲۱ ،ص ۲۴۲

۱۱۵۵-آلاء الرحمن ،ص ۹۴

۱۱۵۶-ر.ک جوامع الجامع ، ج ۱،ص ۵۲

۱۱۵۷- سوره نساء، آیه ۹

۱۱۵۸- سوره یس ، آیه ۱۲

۱۱۵۹- سوره بقره ، آیه ۴۹

۱۱۶۰- بحار، ج ۶۵، ص ۱۳۱

۱۱۶۱- سوره انفال ، آیه ۲۵

۱۱۶۲- سوره آل عمران ، آیه ۱۱۳

۱۱۶۳- سوره اعراف ، آیه ۱۳۸

۱۱۶۴- سوره طه ، آیه ۸۸

۱۱۶۵- سوره بقره ، آیه ۵۵

۱۱۶۶- سوره نساء، آیه ۱۵۳

۱۱۶۷- سوره مائده ، آیه ۲۴

۱۱۶۸- سوره طه ، آیه ۸۸

۱۱۶۹- سوره اعراف ، آیه ۱۴۳

۱۱۷۰- سوره بقره ، آیه ۱۸۹

۱۱۷۱- سوره نساء، آیه ۱۵۳

۱۱۷۲- سوره فرقان ، آیه ۲۱

۱۱۷۳- سوره فرقان ، آیه ۲۱

۱۱۷۴- سوره اعراف ، آیه ۱۴۳

۱۱۷۵- اعراف ، آیه ۱۳۸

۱۱۷۶- سوره بقره ، آیه ۵۵

۱۱۷۷- سوره طه ، آیه ۸۸

۱۱۷۸- آلاء الرحمن ، ص ۹۴

۱۱۷۹- تفسیر تبیان ، ج ۱، ص ۲۵۰

۱۱۸۰- سوره بقره ، آیه ۵۵

۱۱۸۱- الکاشف ، ج ۱، ص ۱۰۵

۱۱۸۲- اعراف ، آیه ۱۵۵

۱۱۸۳- زیرا سابقا گذشت که آنچه به عنوان میقات و تقاضاى رویت اتفاق داد، چه ازجانب حضرت موسى و چه از جانب بنى اسرائیل ، بیش از یک حادثه نبود.

۱۱۸۴- اعراف ، آیه ۱۴۳

۱۱۸۵- اصول کافى ، ج ۱، ص ۱۷

۱۱۸۶- نهج البلاغه ، حکمت ۲۱۱

۱۱۸۷- سوره بقره ، آیه ۲۷۵

۱۱۸۸- سوره نور، آیه ۳۵

۱۱۸۹- سوره اعراف ، آیه ۱۴۴

۱۱۹۰- سوره اعراف ، آیه ۱۴۳ ۱۱۹۱- سوره اعراف ، آیه ۱۴۳

۱۱۹۲- سوره اعراف ، آیه ۱۴۳

۱۱۹۳- سوره یونس ، آیه ۱۰

۱۱۹۴- سوره اعراف ، آیه ۴۳

۱۱۹۵- سوره اعراف ، آیه ۱۴۳

۱۱۹۶- سوره ص ، آیه ۱۸

۱۱۹۷- سوره سباء، آیه ۱۰

۱۱۹۸- سوره حدید، آیه ۱۳

۱۱۹۹- سوره احقاف ، آیه ۳۵

۱۲۰۰- سوره اعراف ، آیه ۱۵۵

 

۱۲۰۱- سوره نساء، آیه ۱۵۳

۱۲۰۲- تفسیر برهان ، ج ۱، ص ۱۰۰۱۰۱ ۱۲۰۳- تفسیر صدر المتالهین ، ج ۳، ص ۴۱۶

۱۲۰۴- سوره اعراف ، آیه ۱۵۵

۱۲۰۵- سوره بقره ، آیه ۵۵

۱۲۰۶- سوره نساء، آیه ۱۵۳

۱۲۰۷- بحار، ج ۵۲، ص ۸۴

۱۲۰۸- سوره اعراف ، آیه ۱۴۳

۱۲۰۹- تفسیر برهان ، ج ۱، ص ۱۰۰

۱۲۱۰- تفسیر برهان ، ج ۱، ص ۹۹ ۱۰۰

۱۲۱۱- سوره آل عمران ، آیه ۱۳۳

۱۲۱۲- سوره حدید، آیه ۲۱

۱۲۱۳- بحار، ج ۱۳، ص ۲۳۶

۱۲۱۴- سوره فاطر، آیه ۲۱

۱۲۱۵- سوره انسان ، آیه ۱۴

۱۲۱۶- سوره واقعه ، آیه ۴۳

۱۲۱۷- سوره مرسلات ، آیه ۳۰

۱۲۱۸- کشاف ، ج ۱، ص ۱۴۲

۱۲۱۹- قرطبى درالجامع لاحکام القرآن ، ج ۱، ص ۳۸۰ از سدّى نقل کرده است .

۱۲۲۰- فرهنگ معین .

۱۲۲۱- الجامع لاحکام القرآن ، ج ۱، ص ۳۸۱

۱۲۲۲- نزول من در مابین الطلوعین در نقلى از امام صادق نیز با اضافه لطیفى آمده است .آن حضرت فرمودند: منّ بعد از فجر تا طلوع آفتاب بر بنى اسرائیل نازل مى شد و کسى که درآن هنگام مى خوابید نصیبى از آن نداشت . از این رو خوابیدن در این زمان کراهت دارد (نورالثقلین ، ج ۱،ص ۸۲).

۱۲۲۳- الجامع لاحکام القرآن ، ج ۱، ص ۳۸۲

۱۲۲۴- منهج الصادقین ، ج ۱، ص ۲۷۷

۱۲۲۵- کتاب مقدس ، سفر خروج ، باب ۱۶، ص ۱۰۹، بند ۱۴، و ص ۱۱، بند ۳۰

۱۲۲۶- آلاء الرحمن ، ص ۹۴

۱۲۲۷- منهج الصادقین ، ج ۱، ص ۲۷۶

۱۲۲۸- ر. ک الجامع لاحکام القرآن ، ج ۱، ص ۳۸۱

۱۲۲۹- کتاب مقدس ، سفر خروج ، باب ۱۶، ص ۱۰۹

۱۲۳۰- قاموس کتاب مقدس ، ماده سلوى ، ص ۴۸۳

۱۲۳۱- ر. ک الجامع لاحکام القرآن ، ج ۱، ص ۳۸۳

۱۲۳۲- سوره بقره ، آیه ۵۷

۱۲۳۳- الجامع لاحکام القرآن ، ج ۱، ص ۳۸۳

۱۲۳۴- سوره مائده ، آیه ۲۴

۱۲۳۵- سوره مائده ، آیه ۲۶

۱۲۳۶- ر. ک مجمع البیان ، ج ۳ ۴، ص ۲۸۱؛ الجامع لاحکام القرآن ، ج ۳، ص ‍ ۸۶؛منهج الصادقین ،ج ۳،ص ۲۰۷

۱۲۳۷- سوره رعد، آیه ۱۲

۱۲۳۸-۱۲۳۸کشف الاسرار، ج ۱، ص ۲۰۱۲۰۹

۱۲۳۹- سوره زمر، آیه ۶

۱۲۴۰- سوره حدید، آیه ۲۵

۱۲۴۱- الجامع لاحکام القرآن ، ج ۱، ص ۳۸۱

۱۲۴۲- نور الثقلین ، ج ۱، ص ۹۲

۱۲۴۳- صاحب التحقیق ، ذیل ماده (م ن ن ) و (س ل و).

۱۲۴۴- التحقیق فى کلمات القرآن الکریم ، (س ل و).

۱۲۴۵- سوره بقره ، آیه ۵۷

۱۲۴۶- ر. ک تفسیر اءبى السعود، ج ۱، ص ۱۲۷

۱۲۴۷- سوره تغابن ، آیه ۶

۱۲۴۸- ر. ک روح المعانى ، ج ۱، ص ۴۱۹

۱۲۴۹- سوره فتح ، آیه ۴ و ۷

۱۲۵۰- سوره مدثّر، آیه ۳۱

۱۲۵۱- سوره مائده ، آیه ۲۶

۱۲۵۲- سوره شعرا، آیه ۱۸۹

۱۲۵۳- سوره بقره ، آیه ۲۱۰

۱۲۵۴- تفسیر طبرى ، ج ۱، ص ۳۳۳

۱۲۵۵- مفردات ، (ظ ل ل ).

۱۲۵۶- المظاهر الالهیه ، ص ۸۶، پایان مظهر ۴، با تحریر اندک .

۱۲۵۷- سوره بقره ، آیه ۲۷۹

۱۲۵۸- سوره روم ، آیه ۴۱

۱۲۵۹- سوره شورى ، آیه ۳۰

۱۲۶۰- سوره اعراف ، آیه ۹۶

۱۲۶۱- سوره رعد، آیه ۱۱

۱۲۶۲- نور الثقلین ، ج ۴، ص ۱۹۰

۱۲۶۳- منهج الصادقین ، ج ۱، ص ۲۷۶۲۷۷؛ روح البیان ،ج ۱، ص ۱۴۲؛ روح المعانى ،ج ۱، ص ۴۱۸

۱۲۶۴- کت آب م ق ه س ، س ف خ ‌وج ،، ب آب ۱۶، ص ۱۰۹

۱۲۶۵- س وه ب قه ، اى ه ۲۸۶

۱۲۶۶- س وه آسآئ، اى ه ۷

۱۲۶۷- آل م ن ، ج ۱، ص ۳۲۳

۱۲۶۸- مفاتیح الجنان ، تعقیبات نماز عصر.

۱۲۶۹- سوره یونس ، آیه ۳۱

۱۲۷۰-کشف الاسرار، ج ۱، ص ۲۰۹

۱۲۷۱-کافى ، ج ۱، ص ۴۳۵

۱۲۷۲-المیزان ، ج ۱، ص ۱۹۲

۱۲۷۳-سوره محمد(ص )،آیه ۷

۱۲۷۴-سوره بقره ، آیه ۲۴۵

۱۲۷۵-سوره زخرف ، آیه ۵۵

۱۲۷۶-نورالثقلین ، ج ۴،ص ۶۰۸

۱۲۷۷-بحار، ج ۱۳،ص ۱۸۲

۱۲۷۸-تفسیر برهان ، ج ۱،ص ۱۰۱

۱۲۷۹-نورالثقلین ، ج ۱،ص ۸۲

۱۲۸۰-راز نام گذارى مسجد غمامه در مدینه ، به این نام آن است که روزى رسول خدا(ص ) براى برگزارى نماز عید یا غیر آن از شهر خارج شدند و چون هوا خیلى گرم بود غمام وابرى به فرمان خداوند بر سر آن حضرت و سایر نمازگزاران سایه افکند. به احترام این کرامت واعجاز، درآن مکان مسجدى به همین نام بنا گردید(ر.ک مقاییس اللغه ، ج ۴، ص ۳۷۷، مصباح المنیر،ص ۴۵۴غ م م ).

۱۲۸۱-

۱۲۸۲-

۱۲۸۳-۲ تا۴ .تفسیر برهان ، ج ۱،ص ۱۰۱

۱۲۸۴-تفسیر برهان ، ج ۱، ص ۱۰۱

۱۲۸۵-بحار، ج ۹۰، ص ۱۲۱

۱۲۸۶-تفسیر برهان ،ج ۱،ص ۱۰۲

۱۲۸۷-بحار،ج ۱۳،ص ۱۸۲

۱۲۸۸- ج ۱، ص ۲۷۷

۱۲۸۹- سوره یوسف ، آیه ۱۰۰

۱۲۹۰- بحار، ج ۱۰، ص ۱۲۰

۱۲۹۱- چنان که گفته مى شود: حطّ الحمل من الدّابه ؛ یعنى بار را از روى مرکب برداشت .

۱۲۹۲- آلاء الرحمن ، ص ۹۵

۱۲۹۳- سوره یوسف ، آیه ۹۳

۱۲۹۴- منهج الصادقین ، ج ۱، ص ۲۷۸

۱۲۹۵- کشف الاسرار، ج ۱، ص ۲۰۴

۱۲۹۶- راز بانى ، شرح رساله اسرار الوحى ، ص ۹۴

۱۲۹۷- سوره عنکبوت ، آیه ۳۴

۱۲۹۸- سوره انفال ، آیه ۱۱

۱۲۹۹- سوره احزاب ، آیه ۳۳

۱۳۰۰- سوره اعراف ، آیه ۷۱

۱۳۰۱-معجم مقاییس اللغه رج ز.

۱۳۰۲-مفردات ر ج ز.

۱۳۰۳-سوره مدّثر، آیه ۵

۱۳۰۴-سوره مائده ، آیه ۲۱

۱۳۰۵-سوره مائده ، آیه ۲۶

۱۳۰۶-سوره اسراء، آیه ۱

۱۳۰۷-سفر تثنیه ، باب ۳۴

۱۳۰۸-تفسیر صافى ، ج ۱، ص ۱۲۰

۱۳۰۹-ر. ک تورات ، سفر تثنیه ، باب ۳۲ و ۳۳؛ صحیفه یوشع ، باب اول .

۱۳۱۰-آلاء الرحمن ، ص ۹۵

۱۳۱۱-مجمع البیان ، ج ۱ ۲، ص ۲۵۰؛ الجامع لاحکام القرآن ، ج ۱، ص ۳۹۴

۱۳۱۲-تفسیر ابن عربى ، ج ۱، ص ۱۳۸، هامش .

۱۳۱۳-بحث از مفردات این آیه در تسنیم ، ج ۳، ص ۳۲۶ ۳۲۷ گذشت .

۱۳۱۴-سوره اعراف ، آیه ۱۶۱

۱۳۱۵-سوره بقره ، آیه ۱۸۸

۱۳۱۶-تفسیر اءبى السعود، ج ۱، ص ۱۲۷

۱۳۱۷-اصل نصب چنین خیمه اى از جانب حضرت موسى (ع ) از تفسیر آلاءالرحمن ،ص ۹۵

۱۳۱۸-البحر المحیط، ج ۱، ص ۳۸۳

۱۳۱۹-تفسیر آلاء الحمن ، ص ۹۵؛اءبى السعود، ج ۱، ص ۱۲۷

۱۳۲۰-البحر المدید، ج ۱، ص ۱۱۱

۱۳۲۱-الجامع لاحکام القرآن ، ج ۱، ص ۳۸۳

۱۳۲۲-آلاء الرحمن ، ص ۹۵

۱۳۲۳-ر. ک المنار، ج ۱، ص ۳۲۴، و اءبى السعود، ج ۱، ص ۱۲۷

۱۳۲۴-التحریر و التنویر، ج ۱، ص ۵۱۴

۱۳۲۵-ر. ک تفسیر صافى ، ج ۱، ص ۱۲۱

۱۳۲۶-ر. ک الجامع الاحکام القرآن ، ج ۱، ص ۳۸۵

۱۳۲۷-المنار، ج ۱، ص ۳۲۴

۱۳۲۸-ر. ک الجامع الاحکام القرآن ، ج ۱، ص ۳۸۶

۱۳۲۹-نورالثقلین ، ج ۱، ص ۱۸۱

۱۳۳۰-مجمع البیان ، ج ۳ ۴، ص ۱۷۸ ممکن است ذیل حدیث به منزله تعطیل باشد،یعنى این که گفتم : خدا را به گونه اى عبادت کن که گویا او را مى بینى ، بدین علت است که اگر چه تو او رانمى بینى او تو را مى بیند و تو در محضر ذات اقدس ‍ خدا هستى . پس باید به گونه اى او را عبادت کنى که گویا او را مى بینى ؛ چون براى عبادت خالصانه و با حضور قلب لازم نیست حتما؛معبود دیده شود، بلکه کافى است که عابد بداند در مشهد و محضر معبود است .

۱۳۳۱-ر. ک تفسیر اءبى السعود، ج ۱، ص ۱۲۷ ؛ الجامع الاحکام القران ، ج ۱، ص ‍ ۳۸۹،تفسیر صافى ،ج ۱، ص ۱۲۰؛جوامع الجامع ، ج ۱،

ص ۵۳

۱۳۳۲-ر. ک منهج الصادقین ، ج ۱، ص ۲۷۹

۱۳۳۳-ابو مسلم مطابق نقل فخر رازى .

۱۳۳۴-سوره فتح ، آیه ۱۵

۱۳۳۵-تفسیر کبیر، ج ۱، ص ۹۸

۱۳۳۶-آلاء الرحمن ، ص ۹۵

۱۳۳۷-تفسیر صافى ، ج ۱، ص ۱۲۱

۱۳۳۸-الجامع لاحکام القرآن ، ج ۱، ص ۳۸۵

۱۳۳۹-سوره بقره ، آیه ۴۵

۱۳۴۰-بحار، ج ۹۱، ص ۴۸

۱۳۴۱-ر. ک المنار، ج ۱، ص ۳۲۴ ؛ اءبى السعود، ج ۱، ص ۱۲۸

۱۳۴۲-از فرو فرستادن رجز بر بنى اسرائیل در آیه مورد بحث به فانزلنا و در سوره اعراف به فاءرسناتعبیر شده است . بین عنوان انزال و ارسال تفاوت است . انزال چیزى مستلزم مدرک بودن آن شى ء نازل نیست ، هر چند منافى آن هم نخواهد بود، ولى ارسال مستلزم مدرک بودن رسول است .درباره اشیا به نزول و درباره اشخاص ‍ به رسول یاد مى شود. اگر درباره برخى از اشیابه عنوان رسول عبیر شد، براى آن است که صبغه ادراکى آنها ملحوظ بوده است ورعایت همین تفاوت ایجاب مى کند که گاهى از تعذیب بنى اسرائیل طاغى و غاشم به انزال رجزیاد شود،مانند آیه موردبحث و زمانى از آن به ارسال رجز تعبیر شود؛ مانند:(فبدّل الذین ظلموا منهم قولاغیر الذى قیل لهم فاءرسلنا علیهم رجزا من السماء بما کانوا یظلمون ) (سوره اعراف ، آیه ۱۶۲).

تفاوت دیگر بین آیه مورد بحث و آیه سوره اعراف این است که در آیه مورد بحث به اسم ظاهرعنایت شده و در آن آیه به ضمیر. درباره آیه مورد بحث چنین گذشت که اگر به ضمیربسنده مى شد، احتمال رجوع آن به همه بنى اسرائیل مطرح مى شد، در حالى که محسنان ازیهوددر خور چنین تعذیبى نبودند، ولى در آیه (اعراف ) اولا، ظالمان از دیگران تفکیک شده اند و باکلمه تبعیض در،(منهم )، این انفصال صورت پذیرفت و ثانیا، به ضمیر اکتفا شد؛ زیرادر این حال ازخطر اشتباه مصون خواهد بود.

فخر رازى (متوفاى ۶۰۴) تفاوت هاى ده گانه آیه مورد بحث و آیه سوره (اعراف ) را طى سوال وجواب مطرح کرده و برخى مفسران متاءخر از وى همان پرسش ها و پاسخ را بدون افزایش و کاهش تحلیلى و نقدى یاد کرده اند، مانند ابوحیان (متوفاى ۷۴۵) (البحر المحیط، ج ۱،ص ۳۸۷ ۳۸۸) و بعضى آن را مبسوطا با نقد و تحلیل نقل کرده اند؛ مانند شهاب الدین آلوسى (متوفاى ۱۲۷۰)(تفسیر آلوسى ، ج ۱، ص ‍ ۲۴۴)، لیکن صدر المتالهین همان طور که کطالب مباحث مشرقیه فخر رازى را گاهى بدون جرح و تعدیل و زمانى با نقد و تحلیل یاد مى کند،مطالب تفسیر کبیر او را نیز گاهى بدون نقد و زمانى با جرح یاد مى کند. آنچه درباره مطالب ده گانه آیه مورد بحث رخ داد، از قبیل نقل بدون نقد و تحلیل است ، هر چندمطلب دهم رااصلا نقل نکرده است (تفسیر صدر المتالهین ، ج ۳، ص ۴۳۰ ۴۳۲).

۱۳۴۳-مجمع البیان ، ج ۱ ۲، ص ۲۴۸

۱۳۴۴-ر. ک المنار، ج ۱، ص ۳۲۵، به نقل از عده اى از مفسران .

۱۳۴۵-تفسیر اءبى السعود، ج ۱، ص ۱۲۸

۱۳۴۶-منهج الصادقین ، ج ۱، ص ۲۷۹

۱۳۴۷-الکاشف ، ج ۱، ص ۱۱۰

۱۳۴۸-ر. ک اءبى السعود، ج ۱، ص ۱۲۸

۱۳۴۹-ر. ک اءبى السعود، ج ۱، ص ۱۲۸

۱۳۵۰-سوره اعراف ، آیه ۱۶۲

۱۳۵۱-سوره انبیاء، آیه ۷۱

۱۳۵۲-سوره مائده ، آیه ۲۱

۱۳۵۳-سوره انبیاء، آیه ۸۱

۱۳۵۴-سوره اسراء، آیه ۱

۱۳۵۵-سوره یونس ، آیه ۹۳

۱۳۵۶-وعد صدق آن است که به آن وفا شود. لسان صدق که ابراهیم خلیل (ع ) از خدا آن را طلب مى کرد.(واجعل لى لسان صدق فى الاخرین ) (سوره شعراء، آیه ۸۴) به حق سخن گفتن است ؛یعنى ابراهیم (ع ) از خداوند خواسته بود که مردم درباره او به حقیقت و صداقت سخن بگویند،وقدم صدق آن است که در پیشگاه خدا نلرزد:(ان لهم قدم صدق عندربّهم )(سوره یونس ، آیه ۲) و جایگاه صدق (مقعد صدق ) آن است که از نعمت هاى بهشتى برخوردار است :(ان المتّقین فى جنّات و نهر فى مقعد صدقٍ عند ملیکٍمقتدر).(سوره قمر، آیه ۵۴ ۵۵) کسى که از قدم صدق برخوردار است طبعاجایگاه صادقانه اى نیز در نزد پروردگار خواهد داشت .

۱۳۵۷-(مبوّاء صدق ) به معناى مسکن صدق است و بى تردید مراد از مسکن ، مسکن مادى است .پس آنچه در ابتدا از (مبّوا صدق ) به نظر مى رسد، برخوردارى از امکانات مادى است و شمول آن نسبت به نعمت هاى معنوى قرینه و شاهد مى خواهد، نه این که شمول این عنوان نسبت به نعمت هاى معنوى متقین باشد و براى شمول آن نسبت به نعمت هاى مادى وظاهرى ، نیاز به استشهاد به ادامه آیه (ورزقناهم من الطیّبات ) داشته باشیم .

(مبوّا) و مسکنى موصوف به وصف (صدق ) مى شود که همه آنچه را انسان از مسکن وسکنا گزینى انتظار دارد، مانند آب و هواى مناسب و فراوانى نعمت ها، سر سبزى و طراوت وحاصل خیزى ووجود گیاهان و میوه هاى مختلف ، در آن جا حاصل باشد، که با این بیان جمله (ورزقناهم من الطیبات ) به منزله شرح و تفسیرى براى (مبوّا صدق ) خواهد بود.البته براى انسان موحد، مسکنى وسیله سکون و آرامش ‍ است که از نعمت هاى معنوى نیزبرخوردار باشدومعبد صدق و مشهد صدق و مزار صدق و نظیر آن نیز باشد.

۱۳۵۸-سوره مائده ، آیه ۲۲

۱۳۵۹-سوره مائده ، آیه ۲۴

۱۳۶۰-مجمع البیان ، ج ۳ – ۴، ص ۱۷۸ ۱۳۶۱-سوره ابراهیم ، آیات ۲۴ ۲۵

۱۳۶۲-سورا ذاریات ، آیات ۱۶ ۱۹

۱۳۶۳-سوره احزاب ، آیات ۲۸ ۲۹

۱۳۶۴-سوره زمر، آیات ۳۳ ۳۴

۱۳۶۵-سوره لقمان ، آیات ۲ – ۴

۱۳۶۶-سوره عنکبوت ، آیه ۶۹

۱۳۶۷-سوره توبه ، آیه ۱۲۰

۱۳۶۸-سوره یوسف ، آیه ۹۰

۱۳۶۹-سوره یوسف ، آیه ۷۸

۱۳۷۰-سوره مائده ، آیه ۱۳

۱۳۷۱-سوره بقره ، آیه ۲۳۶

۱۳۷۲-سوره اعراف ، آیه ۵۶

۱۳۷۳-سوره مائده ، آیات ۸۲ ۸۵

۱۳۷۴-سوره آل عمران ، آیات ۱۴۶ ۱۴۸

۱۳۷۵-سوره آل عمران ، آیه ۱۳۴

۱۳۷۶-تفسیر برهان ، ج ۱، ص ۱۰۳

۱۳۷۷-بحار، ج ۲۴، ص ۲۰۲ – ۲۰۳

۱۳۷۸-سوره بقره ، آیه ۱۸۹

۱۳۷۹-بحار، ج ۴۰، ص ۲۰۵

۱۳۸۰-بحار، ج ۲۳، ص ۱۲۲ ۱۲۳

۱۳۸۱-نورالثقلین ، ج ۱، ص ۸۲

۱۳۸۲-همان ، ص ۸۲ ۸۳

۱۳۸۳-۴ ت۶ همان ، ص ۸۳

۱۳۸۴-

۱۳۸۵-

۱۳۸۶-بحار، ج ۷۷، ص ۷۵

۱۳۸۷-تفسیر برهان ، ج ۱، ص ۱۰۲

۱۳۸۸-همان ، ص ۱۰۴

۱۳۸۹-بحار، ج ۱۳، ص ۱۷۸

۱۳۹۰-درّ المنثور، ج ۱، ص ۱۷۳

۱۳۹۱-سوره مائده ، آیه ۲۶

۱۳۹۲-اصول کافى ، ج ۱، ص ۴۲۳

۱۳۹۳-تفسیر برهان ، ج ۱، ص ۱۰۳

۱۳۹۴-بحار، ج ۹، ص ۱۸۵

۱۳۹۵-درّ المنثور، ج ۱، ص ۱۷۵

۱۳۹۶-تفسیر تبیان ، ج ۱، ص ۲۷۰

۱۳۹۷-مجمع البیان ، ج ۱ ۲، ص ۲۵۰

۱۳۹۸-ر. ک تفسیر صافى ، ج ۱، ص ۱۲۱

۱۳۹۹-ر. ک تفسیر صافى ، ج ۱، ص ۱۲۲

۱۴۰۰-ر.ک مجمع البیان ، ج ۱ ۲؛ ص ۲۵

۱۴۰۱-گفتنى است ، منهج الصادقین دو خصوصیت اخیر را نیز به دو روایت نسبت مى دهد(ج ۱، ص ۲۸۰) که ممکن است از این نقل استفاده شود که منابع روایى دیگرى در اختیارکاشانى مولف این تفسیر ارزشمند بوده و به دست ما نرسیده است ؛ زیرا این دو روایت در جوامع روایى تفسیرى موجود نیامده است .

۱۴۰۲-سوره اعراف ، آیه ۱۶۰

۱۴۰۳-ر. ک تبیان ، ج ۱، ص ۲۶۹؛ تفسیر کبیر،ج ۴ ۳، ص ۹۶

۱۴۰۴-تفسیر ابى السعود، ج ۱، ص ۱۲۹

۱۴۰۵-تفسیر کبیر، ج ۴۳، ص ۹۶، با تحریر اندک .

۱۴۰۶-آلاء الرحمن ، ص ۹۶

۱۴۰۷-مجمع البیان ، ج ۲ ۱، ص ۲۵۱

۱۴۰۸-الجامع لاحکام القرآن ، ج ۱، ص ۳۹۴

۱۴۰۹-روح المعانى ، ج ۱، ص ۴۳۱

۱۴۱۰-آنچه در صحاح اللغه و مفردات راغب و مجمع البیان ذکر شده :عثا یعثو بروزن نصرینصر و عثى یعثى بر وزن علم یعلم است ، نه عثا یعثا بر وزن منع یمنع .

۱۴۱۱-تفسیر تبیان ، ج ۱، ص ۲۷۱

۱۴۱۲-مفردات ، ع ث ى .

۱۴۱۳-تفسیر ابن عربى ، ج ۱، ص ۱۳۹، هامش .

۱۴۱۴-تورات جدید، سفر خروج ، باب هفدهم .

۱۴۱۵-آیات ۱۶۰ ۱۶۱

۱۴۱۶-و آنچه در بعضى از کلمات آمده ، که سنگ محدود و کوچکى بود که حضرت موسى آن را باخود حمل مى کرد و هر جا فرود مى آمدند عصایش را بر آن مى زد و دوازده چشمه ازآن مى جوشیدوهنگام حرکت قافله ، آب آن از جوشش ‍ مى ایستاد، و این قضیه در هرمنزلى تکرارمى شد، دلیل معتبرى ندارد و با ظاهر آنچه از تورات نقل شد نیز مخالف است . ازاین رو درعبارتى که از تورات نقل شد به صخره تعبیر شده است .

۱۴۱۷-مجمع البیان ، ج ۱ ۲، ص ۲۵۰؛ الجامع لاحکام القرآن ، ج ۱، ص ۳۹۴

۱۴۱۸-زیرا ششصد هزار نفر به دوازده گروه پنجاه هزار نفرى تقسیم مى شوند.

۱۴۱۹-تفسیر کبیر، ج ۳ ۴، ص ۹۵

۱۴۲۰-آیات ۱۶۰ ۱۶۱

۱۴۲۱-ر. ک اءبى السعود، ج ۱، ص ۱۲۸، با تحریر اندک .

۱۴۲۲-مجمع البیان ، ج ۱ ۲، ص ۲۵۰؛ منهج الصادقین ، ج ۱، ص ۲۸۰

۱۴۲۳-تفسیر کبیر، ج ۴ – ۳، ص ۹۶

۱۴۲۴-ر. ک المنار، ج ۱، ص ۳۲۷

۱۴۲۵-ر.ک اءبى السعود، ج ۱، ص ۱۲۹

۱۴۲۶-مجمع البیان ، ج ۱ – ۲، ص ۲۵۱

۱۴۲۷-ر.ک اءبى السعود، ج ۱، ص ۱۲۹

۱۴۲۸-فخر رازى در تفسیر کبیر، ج ۳ – ۴، ص ۹۸

۱۴۲۹-آیات ۸۰ – ۸۱

۱۴۳۰- المناز، ج ۱، ص ۳۲۷

۱۴۳۱- سوره اعراف ، آیه ۱۶۰

۱۴۳۲- الهیات شفا، ص ۴۳۹

۱۴۳۳- سوره شعرا، آیه ۷۹

۱۴۳۴- سوره اعراف ، آیه ۱۴۳

۱۴۳۵- قصیده تائیه ابن فارض ، مشارق الداراى ، ص ۱۱۳

۱۴۳۶- بحار، ج ۱۸، ص ۵۱

۱۴۳۷- سوره بقره ، آیه ۱۸۳

۱۴۳۸- تسنیم ، ج ۲، ص ۳۵۵۳۸۹

۱۴۳۹- کشاف ، ج ۱، ص ۱۴۴

۱۴۴۰-سوره مریم ، آیه ۲۵

۱۴۴۱-تفسیر صدر المتاءلهین ، ج ۳، ص ۴۳۸

۱۴۴۲-نظیر آنچه در بعضى از روایات در ذیل آیه (فاءرسلنا علیهم الطوفان و الجراد…والدم …)(سوره اعراف ، آیه ۱۳۳) وارد شده که آب نیل به خون تبدیل مى شد؛ یعنى همان آبى که بنى اسرائیل از نیل بر مى داشتند و به صورت آب آن را مصرف مى کردند در دست آل فرعون به خون مبدّل مى گشت (نور الثقلین ، ج ۲، ص ۵۹).

۱۴۴۳-سوره زمر، آیه ۲۱

۱۴۴۴-صحیفه سجادیه ، دعاى هفتم .

۱۴۴۵-براى توضیح بیشتر ر. ک تبیان ، ج ۱، ص ۲۷۰؛ مجمع البیان ، ج ۱ ۲، ص ۲۵۱؛ج ۳۴، ص ۹۶

۱۴۴۶-سوره زمر، آیه ۲۱

۱۴۴۷-سوره شعراء، آیه ۷۹

۱۴۴۸-سوره جن ، آیه ۱۶

۱۴۴۹-سوره اعراف ، آیه ۹۶

۱۴۵۰-سوره روم ،آیه ۴۱

۱۴۵۱-سوره طه ، آیه ۷۷

۱۴۵۲-سوره یونس ، آیه ۹۳

۱۴۵۳-آیه ۹۳

۱۴۵۴-سوره طه ، آیه ۸۱

۱۴۵۵-سوره جاثیه ، آیات ۱۶ ۱۷

۱۴۵۶-سوره آل عمران ، آیه ۲۱

۱۴۵۷-امین الاسلام از برخى تفاسیر نقل مى کند که وقتى مولودى در میان بنى اسرائیل متولد مى شدلباسى ب تن داشت که همانند پوست بدن آن مولود، به همراه رشد قدّ او، طول وعرض آن افزایش مى یافت (مجمع البیان ، ج ۲ ۱، ص ۲۴۴) و در تفسیر قرطبى ، نقل شده است : لباس آنان چرکین و کهنه نمى شد و همراه نموّ صبیان ، رشد مى یافت (ج ۱، ص ۳۸۱).

۱۴۵۸-بحار، ج ۶۹، ص ۲۹

۱۴۵۹-سوره مائده ،آیه ۲۱

۱۴۶۰-سوره مائده ، آیه ۲۲

۱۴۶۱-سوره بقره ، آیه ۹۳

۱۴۶۲-سوره اعراف ، آیه ۱۳۸

۱۴۶۳-سوره مائده ، آیه ۲۴

۱۴۶۴-

۱۴۶۵-نور الثقلین ، ج ۱، ۸۳

۱۴۶۶-۱ تا ۳ نورالثقلین ، ج ۱، ۸۴

۱۴۶۷-

۱۴۶۸-

۱۴۶۹-مجمع البیان ، ج ۱ ۲، ص ۲۵۰

۱۴۷۰-بحار، ج ۹۱، ص ۸؛ تفسیر برهان ، ج ۱، ص ۱۰۳

۱۴۷۱-بحار، ج ۳۶، ص ۲۶۵

۱۴۷۲-مجمع البیان ، ج ۱ ۲، ص ۲۵۲

۱۴۷۳-جامع البیان ، ج ۱، ص ۲۴۶

۱۴۷۴-التحقیق فى کلمات القرآن الکریم ، ج ۹، ص ۱۶۱

۱۴۷۵-غرائب القرآن ، ج ۱ ۲، ص ۳۰۰

۱۴۷۶-سوره محمد(ص )، آیه ۳۸

۱۴۷۷-سوره بقره ، آیه ۵۹

۱۴۷۸-سوره بقره ، آیه ۱۰۸

۱۴۷۹-سوره ابراهیم ، آیه ۴۸

۱۴۸۰-سوره فرقان ، آیه ۷۰

۱۴۸۱-نهج البلاغه ، خطبه ۲۹، بند ۳

۱۴۸۲-تفسیر کبیر، ج ۳ ۴، ص ۹۸ ۱۴۸۳-مراد از واحد بودن طعام (با آن که منّ و سلوى دو چیز بود) وحدت عددى نیست ،بلکه وحدت سنخى و یک نواخت بودن طعام است ، یا آن که مجموع من و سلوى به منزله نان ونان خورشت محسوب مى شده و از این رو د حکم طعام واحد بوده است .

۱۴۸۴- سوره اعراف ، آیه ۱۲۸

۱۴۸۵- سوره بقره ، آیه ۵۵

۱۴۸۶- سوره زخرف ، آیه ۷۷

۱۴۸۷- سوره نساء، آیه ۱۵۳

۱۴۸۸- سوره واقعه ، آیه ۶۴

۱۴۸۹- سوره بقره ، آیه ۵۹

۱۴۹۰- سوره بقره ، آیه ۱۰۸

۱۴۹۱- الجامع لاحکام القرآن ، ج ۱، ص ۴۲۶

۱۴۹۲- سوره انبیاء، آیه ۳۵

۱۴۹۳- سوره اسراء، آیه ۱۶

۱۴۹۴- مجموع این چهار احتمال در تفاسیر قرطبى ، ج ۱، ص ۴۰۰، المنار،ج ۱،ص ۳۳۱الکاشف ،ج ۱،ص ۱۱۵، و کاشف ، ج ۱، ص ۹۹ مطرح است .

۱۴۹۵- سوره آل عمران ، آیه ۶۴

۱۴۹۶- سوره اسراء، آیه ۵۰

۱۴۹۷- فى ضلال القرآن ، ج ۱، ص ۷۴

۱۴۹۸-فى ظلال القرآن ، ج ۱، ص ۷۴

۱۴۹۹-همان ، ص ۷۵

۱۵۰۰-البحر المحیط، ج ۱، ۲۳۵

۱۵۰۱-جامع البیان ، ج ۱، ص ۳۴۹

۱۵۰۲-سوره انسان ، آیه ۱۵

۱۵۰۳-تفسیر تبیان ، ج ۱، ص ۲۷۷

۱۵۰۴-ر. ک آلاء الحمن ، ص ۹۷؛ غرائب القرآن ، ج ۱، ص ۳۰۰؛ تفسیر ابولفتوح ، ج ۱،ص ۱۳۱

۱۵۰۵-سوره مائده ، آیه ۲۱

۱۵۰۶-سوره اعراف ، آیه ۱۷۶

۱۵۰۷-سوره جمعه ، آیه ۵

۱۵۰۸-پرتوى از قرآن ، ص ۱۷۸

۱۵۰۹-ر.ک روح المعانى ، ج ۱، ص ۴۳۶

۱۵۱۰-بلاغى مى گوید: این مساله به روشنى از بررسى تاریخ آنها و انحلال حکومتشان در سامره و به اسارت رفتنشان در بابل به دست مى آید(آلاء الرحمن ، ص ۹۷).

۱۵۱۱-بحار، ج ۷۵ ص ۳۶۶

۱۵۱۲-سوره بقره ، آیه ۸۱

۱۵۱۳-سوره بقره ، آیه ۹۰

۱۵۱۴-سوره طه ، آیه ۸۱

۱۵۱۵-اسناد آیات به اسم ظاهر، یعنى کلمه اللّه نشان اهتمام به آن است .

۱۵۱۶-سوره آل عمران ، آیه ۱۱۲

۱۵۱۷-تفسیر صافى ، ج ۱، ص ۱۲۳

۱۵۱۸-آلاء الرحمن ، ص ۹۷

۱۵۱۹-سوره مائده ، آیه ۳۲

۱۵۲۰-سوره بقره ، آیه ۹۱

۱۵۲۱-سوره بقره ، آیه ۱۱۸

۱۵۲۲-سوره اعراف ، آیه ۱۵۰

۱۵۲۳-سوره غافر، آیه ۵۱

۱۵۲۴-سوره صافات ، آیه ۱۷۳

۱۵۲۵-سوره مجادله ، آیه ۲۱

۱۵۲۶-تفسیر صافى ، ج ۱، ص ۱۲۳

۱۵۲۷-سوره آل عمران ، آیه ۱۱۲

۱۵۲۸-سوره نساء، آیه ۱۵۵

۱۵۲۹-سوره مائده ، آیه ۷۰

۱۵۳۰-آیه ۱۵۷

۱۵۳۱-سوره مومنون ، آیه ۱۱۷

۱۵۳۲-ر. ک الکاشف ، ج ۱، ص ۱۱۶

۱۵۳۳-ر.ک ابى السعود، ج ۱، ص ۱۳۱

۱۵۳۴-۱ تا ۳ سوره آل عمران ، آیه ۲۶

۱۵۳۷-ممکن است اشکال شود که (بیدک الخیر) بدین معناست که آنچه او مى دهد حتى ذلّت خیراست . ذلّت براى فرد ذلیل خیر نیست زیرا خیر و شر دو مفهوم است درباره کسى که چیزى به اوداده مى شود. چیزى که به انسان داده مى شود اگر برایش ‍ نافع باشد و سبب رشد وکمال وى شودبه آن خیر اطلاق مى گردد و اگر مایه ملال او باشد نه سبب کمال وى نسبت به وى شر محسوب مى شود. البته حق و عدل بر ذلّت اطلاق مى شود یعنى ذلّتى که خدا مى هدعدل است وحق ولى روشن است که مفهوم خیر از دو مفهوم عدل و حق است . بنابراین معناى آیه مزبورنمى تواند این باشد که هر چه تو مى دهى خیر است بلکه بدین معناست که آنچه خیر است دردست توست و بدون تردید فرق است بین این که گفته شود: (آنچه در دست توست خیراست )و گفته شود: آنچه خیر است در دست توست ) و مسلما جمله دوم معناى آیه است و این مفهوم تنها بر عزّت صادق است و محتواى آیه این است : شما که طالب خیرهایى چون ملک وعزّت هستید بدانید که این دو تنها نزد خداست . پس تنها از او بخواهید و بر او تکیه کنید و نیزبدانیدکه کسى نمى تواند ملک و عزّتى را که او داده از شما سلب کند چون نزع ملک وعزّت تنها داختیار خداست .

در پاسخ مى توان گفت : همان طور که اشیا در نزد بشر محکوم به زوال است و نزدخداوند محکوم به بقا:(ما عندکم ینفد و ما عند اللّه باق ) (سوره نحل ، آیه ۹۶) اشیا نزد بشر گاهى خیر است وگاهى شر و از همین منظر نازل شده اسا:(ونبلوکم بالشر و الخیر فتنه ) (سوره انبیاء، آیه ۳۵) و همه آنهااز آن لحاظ که از ناحیه خداى حکیم است جز خیر نخواهد بود. یعنى خداوندهماره کار خیرمى کند که چنین خیرى با حق و عدل همراه است نظیر آنچه درباره معناى احسان گذشت که احسان گاهى به معناى کار نیک کردن و زمانى به معناى به دیگرى نیکى کردن است .طبق معناى اول تنبیه متجاوز و تادیب معتدى احسان است هر چند نسبت به کسى که تعقیب شد احسان نباشد. بنابراین مى توان گفت : تمام خیر نزد خداست و همه آنچه نزد خداست خیر است زیرامجالى براى شر در موجود عند اللّهى نیست چنان که هر آنچه نزد خداست و از اوظهور مى کندحق و عدل است هر چند نسبت به کسى که ملک از او نزع و ذلیل شده تلخ وناگوار باشد.

۱۵۳۸-سوره مجادله ، آیه ۲۰

۱۵۳۹-۱ و ۲ سوره فاطر، آیه ۱۰

۱۵۴۰-

۱۵۴۱-۳ و ۴ سوره منافقون ، آیه ۸

۱۵۴۳-سوره اعراف ، آیه ۱۵۲

۱۵۴۴-سوره مجادله ، آیه ۲۰

۱۵۴۵-بحار، ج ۷۴، ص ۴۰۰

۱۵۴۶-همان ، ج ۴۴، ص ۱۳۸

۱۵۴۷-سوره انعام ، آیه ۱۲۴

۱۵۴۸-سوره اعراف ، آیه ۱۳

۱۵۴۹-سوره توبه ، آیه ۲۹

۱۵۵۰-سوره بقره ، آیه ۲۰۶

۱۵۵۱-سوره بقره ، آیه ۲۰۶

۱۵۵۲-سوره شعراء، آیه ۴۴

۱۵۵۳-سوره هاى قصص و ذاریات ، آیه ۴۰

۱۵۵۴-سوره توبه ، آیه ۲۶

۱۵۵۵-سوره توبه ، آیه ۱۰۳

۱۵۵۶-سوره بلد، آیه ۱۶

۱۵۵۷-سوره آل عمران ، آیه ۱۳۹

۱۵۵۸-فناء یعنى آستان و درگاه به آستانه خانه فناء الدار گفته مى شود. ومعناى (و على الارواح التى حلت بفنائک ) این است : سلام بر آن ارواحى که بر آستان تو سرساییدند. این واژه به کسر فاء تلفظ مى شود. و یا فناء به فتح فا که به معناى فانى شدن و هلاک شدن است تفاوت دارد.

۱۵۵۹-بحار، ج ۴۶، ص ۷۶

۱۵۶۰-شرح غرر الحکم ، ج ۶، ص ۳۷۱

۱۵۶۱-همان ، ص ۳۷۰

۱۵۶۲-سوره محمد(ص )، آیه ۴

۱۵۶۳-سوره ال عمران ، آیه ۱۱۲

۱۵۶۴-سوره روم ، آیه ۱۰

۱۵۶۵-سوره بقره ، آیه ۹۳

۱۵۶۶-تفسیر صافى ، ج ۱، ص ۱۲۳، با تحریر و تبیین اندک

۱۵۶۷- سوره یونس ، آیه ۳۵

۱۵۶۸- بحار ،ج ۱۰، ص ۱۳۷

۱۵۶۹- نور الثقلین ،ج ۱، ص ۸۴؛ بحار ،ج ۷۲، ص ۸۶

۱۵۷۰- تفسیر صافى ، ج ۱، ص ۱۲۳

۱۵۷۱- تفسیر برهان ، ج ۱، ص ۱۰۴؛ بحار، ج ۱۳، ص ۱۸۴