نگاهی کوتاه به شخصیت حضرت حمزه (علیه السلام)

حضرت حمزه بن عبدالمطلب: شیر خدا و سردار شهید اسلام

حضرت حمزه بن عبدالمطلب، عموی پیامبر اکرم (ص) و یکی از برجسته ترین صحابه و شهیدان صدر اسلام است. زندگی پُرشکوه او سرشار از درسهای ایمان، شجاعت، وفاداری و ایثار است. در این نوشتار، با تکیه بر آیات قرآن کریم، روایات معتبر و زندگینامه او، به بررسی شخصیت این اسوهٔ جهاد و مقاومت میپردازیم.

 

ولادت و نسب حمزه

حمزه در مکه و در خاندان بنی هاشم، شریفترین قبیله قریش، متولد شد. او فرزند عبدالمطلب، بزرگ قریش، و برادر عبدالله (پدر پیامبر) بود. از این رو، حمزه نه تنها عموی پیامبر (ص)، بلکه برادر رضاعی ایشان نیز بود. زیرا هر دو از ثُوَیْبَه، کنیز آزادشدهٔ ابولهب، شیر خورده بودند. این پیوند عمیق خانوادگی، بعدها در دفاع حمزه از پیامبر (ص) نقشی کلیدی ایفا کرد.

—

 اسلام آوردن حمزه: نقطه عطفی در تاریخ اسلام

حمزه پیش از اسلام، به شجاعت و مهارت در جنگاوری شهرت داشت. اما اسلام آوردن او در سال ششم بعثت، تحولی بزرگ در موازنه قوا بین مسلمانان و مشرکان مکه ایجاد کرد.

ماجرای مسلمان شدن او در منابع تاریخی چنین آمده است: ابوجهل، در یکی از روزها پیامبر (ص) را در کنار کوه صفا مورد توهین قرار داد. و با سنگ به ایشان آسیب رساند. هنگامی که حمزه از شکار بازگشت. و کنیزش او را از این اتفاق آگاه کرد. خشمگین شد و مستقیم به سوی ابوجهل رفت. و با کمان خود بر سر او ضربه ای زد و فریاد کشید:
«آیا او را آزاری میدهی در حالی که من نیز بر آیین اویم؟!»
این شجاعت حمزه، نه تنها ابوجهل را خوار کرد. بلکه سبب شد حمزه رسماً به اسلام بگرود. پیامبر (ص) نیز از این رویداد بسیار خشنود شدند و فرمودند:
«اِنَّ حَمْزَۃَ أَسَدُ اللّٰہِ وَأَسَدُ رَسُولِہٖ»
(حمزه شیر خدا و شیر فرستاده اوست).
(منبع: سیره ابن هشام، ج۲، ص۲۹۰)

 

حمزه؛ حامی بی بدیل پیامبر (ص)

پس از اسلام آوردن، حمزه به یکی از اصلی ترین حامیان پیامبر (ص) تبدیل شد. حضور او در کنار مسلمانان ضعیف شده مکه، امیدی تازه در دل مؤمنان افکند.

در روایتی از امام علی (ع) نقل شده است:
«هرگاه مشرکان قریش به رسول خدا (ص) سخت میگرفتند. حمزه با شمشیر از او دفاع میکرد و دشمنان را از او دور می ساخت.»
(بحارالانوار، ج۱۹، ص۳۷)

قرآن کریم نیز در آیاتی به دفاع از پیامبر (ص) اشاره میکند. که مصداق بارز آن، مقاومت افرادی مانند حمزه است:
«وَ الَّذِینَ آمَنُوا وَهَاجَرُوا وَجَاهَدُوا فِی سَبِیلِ اللَّهِ وَالَّذِینَ آوَوْا وَنَصَرُوا أُولَٰئِکَ هُمُ الْمُؤْمِنُونَ حَقًّا»
(و کسانی که ایمان آوردند و هجرت کردند و در راه خدا جهاد نمودند. و کسانی که پناه دادند و یاری کردند. آنان همان مؤمنان حقیقیاند.)
(سوره انفال، آیه ۷۴)

 

حمزه در جنگها: از بدر تا اُحُد

حضور حمزه در نبرد بدر (سال دوم هجری) نمادی از شجاعت و ایمان بود. او با کشتن چند تن از سران مشرکین مانند شیبة بن ربیعه، پیروزی مسلمانان را تسریع کرد. قرآن در توصیف این نبرد میفرماید:

«وَلَقَدْ نَصَرَکُمُ اللَّهُ بِبَدْرٍ وَأَنْتُمْ أَذِلَّۃٌ»
(و قطعاً خداوند در بدر شما را یاری کرد، در حالی که ناتوان بودید.)
(سوره آلعمران، آیه ۱۲۳)

 

اما اوج فداکاری حمزه در نبرد اُحُد (سال سوم هجری) رخ داد. او که پرچمدار سپاه اسلام بود. با رشادت بینظیری می جنگید تا اینکه وَحْشِی، غلام حبشیِ جُبَیر بن مُطْعِم، با نیزه به او حمله کرد. و او را به شهادت رساند. جسد حمزه به دست هند، همسر ابوسفیان، مثله شد و جگر او را جوید! پیامبر (ص) هنگام مشاهده پیکر خونین حمزه، اشک ریختند و فرمودند:

«لَن أُصَابَ بِمِثْلِکَ قَطُّ، وَحْشِیًّا کَانَ مَا رَأَیْتُ!»
(هرگز مصیبتی چون تو را ندیده ام؛ چه سخت ضربه ای است این!)
(سیره ابن هشام، ج۳، ص۱۰۲)

 

قرآن کریم در اشاره به شهدای اُحُد و پاداش الهی آنان میفرماید:

«وَلَا تَحْسَبَنَّ الَّذِینَ قُتِلُوا فِی سَبِیلِ اللَّهِ أَمْوَاتًا ۚ بَلْ أَحْیَاءٌ عِنْدَ رَبِّهِمْ یُرْزَقُونَ»
(هرگز کسانی را که در راه خدا کشته شدند مرده مپندار؛ بلکه آنان زندهاند و نزد پروردگارشان روزی داده میشوند.)
(سوره آلعمران، آیه ۱۶۹)

 

حمزه در کلام معصومین (ع)

امامان شیعه نیز همواره به حمزه به عنوان الگوی شجاعت و ایثار احترام میگذاشتند. امام صادق (ع) در روایتی فرمودند:
«حمزه سیدالشهدا در روز قیامت است.»
(کتاب الخصال، شیخ صدوق)
این لقب نشاندهنده مقام والای او نزد خداوند و پیامبر (ص) است.

حضرت حمزه، این شیر میدان نبرد و مظهر ایثار، نهتنها در تاریخ اسلام، بلکه در قلب هر مؤمنی جاودانه است. او به ما میآموزد که چگونه در راه حق بایستیم. و از ارزشهای الهی دفاع کنیم. یاد او همواره زنده است. چنانکه پیامبر (ص) فرمودند:
«مَنْ أَحَبَّ أَنْ یَنْظُرَ إِلَی شَهِیدٍ یَمْشِی عَلَی وَجْهِ الْأَرْضِ، فَلْیَنْظُرْ إِلَی حَمْزَۃَ بْنِ عَبْدِالْمُطَّلِبِ»
(هر کس میخواهد شهیدی را ببیند که روی زمین راه میرود، به حمزه بن عبدالمطلب بنگرد.)
(مناقب آل ابیطالب، ج۱، ص۱۷۲)

باشد که زندگانی حمزه، چراغ راه ما در پیمودن مسیر ایمان و جهاد باشد.

 

بازدیدها: 0