پایگاه اطلاع رسانی هیات رزمندگان اسلام هیات رزمندگان اسلام , سایت هیات رزمندگان اسلام , پایگاه اطلاع رسانی هیات رزمندگان اسلام , هیات , سایت هیات , هیئت رزمندگان , هیئت رزمندگان اسلام
سهم زن از ارثیه نصف مرد یا سه برابر مرد
پایگاه اطلاع رسانی هیات رزمندگان اسلام: نظام حقوقی اسلام با دو برابر نمودن سهم ارث مردان، الزامات مالی که بر عهده آن‌ها گذاشته و زنان را از آن معاف نموده را جبران کرده است.
اینکه ارث زنان نسبت به مردان نصف است و آیا این یک بی‌عدالتی در حق زنان نیست؟ اگر هر دو در انسانیت برابر هستند پس چرا زنان در ارث از بهره کمتری برخوردارند؟
مسئله تفاوت ارث بین زن و مرد به انسانیت آن‌ها برنمی‌گردد بلکه به مسئولیت پذیری مالی و اصطلاحا استهلاک مالی آن دو مربوط میشود. این یعنی اسلام با در نظر گرفتن تعهدات الزامی مالی که بر عهده مرد قرار داده از آن سو با دوبرابر کردن سهم ارث او سعی در توازن اقتصادی میان آن دو نموده است.
چگونه؟
یک؛ در نظام حقوقی اسلام طبق دستور شرع مرد « موظف » به پرداخت مهریه به همسر خویش است اما زن از چنین تعهدی معاف است.
دو؛ مرد در طول زندگی زناشویی طبق دستور اسلام موظف به تامین نفقه (خوراک، پوشاک، مسکن) زن و فرزندان است درحالی که زن هیچ وظیفه مالی نسبت به خانواده ندارد و اسلام او را در اینجا نیز معاف نموده است. این یعنی استهلاک مالی مرد یا همان مصرف پول او بر اساس دستور اسلام دو برابر (خودش و همسرش) یا چند برابر (به علاوه فرزندان) نسبت به یک زن مجرد می‌باشد.
حالا از خود بپرسیم اگر اسلام در نظام حقوقی خود مرد را زیر چنین تعهدات سنگین مالی آن هم نه برای یک مدت کوتاه برده، اگر از آن سو جبران نشود آیا تساوی در مقدار ارث بردن زن و مرد ظلم در حق او نمی‌بود؟
این مسئله برای متاهلین صحیح است اما اگر دختری هیچ‌گاه نخواهد ازدواج کند چه؟ اینجا که دیگر زن نفقه بگیر مردی نیست که بخواهیم سهم ارث او را در برابر مردی که وجود ندارد نصف کنیم.
در اسلام دفاع و جنگ که امروزه آن را با نام سربازی می‌شناسند به عهده مردان است حال آنکه طبق دستور اسلام زنان از رزم معاف شده‌اند. آیا با توجه به موظف دانستن مرد به این مسئولیت که ممکن است جان و سلامتی او را تحت تاثیر قرار دهد در مقایسه با زنی که در این مورد از امنیت و معافیت برخوردار است هیچ تفاوتی نباید وجود داشته باشد؟
اسلام در اینجا عهده داری مسئولیت رزم مرد را با سهم ارث بیشتر برای او جبران و شرایطش با زن را متعادل نموده است.
اگر زن متاهلی از شوهرش نفقه میگیرد، این چه ارتباطی به برادرش دارد که هیچ تعهد مالی به خواهر خود ندارد درحالی که دو برابر او ارث می‌برد؟
علاوه بر مسئله عهده داری رزم بر مردان و معافیت زنان از آن که در اینجا هم در جریان است نکته دیگری هم وجود دارد و آن همان استهلاک مالی زن و مرد است. یعنی ارثیه‌ای که به یک خواهر و برادر می‌رسد، برادر که یک مرد است موظف به تامین نفقه و پرداخت مهریه و خرج‌هایی است که اسلام به دوش او گذاشته در حالی که زن وظیفه مالی ندارد.
آیا این عادلانه است؟
بله؛ زیرا عدالت همیشه به معنی تشابه و یکسان سازی نیست بلکه عدالت به معنای برابری در برخورداری بر اساس نیازهاست.
یک مثال برای روشن‌تر شدن معنای عدالت:
تصور کنید در شرایطی در یک بیمارستان دو بیمار کم خون وجود دارند که هر دو به خون محتاجند و فقط چهار کیسه خون در بیمارستان وجود دارد. بیمار اول که خونریزی شدیدی داشته احتیاج فوری به سه کیسه خون دارد و بیمار دوم با یک کیسه خون هم به شرایط حیاتی قابل قبولی می‌رسد. اینجا اگر بگوییم عدالت یعنی تشابه، معنایش آن میشود که باید به هر کدام دو کیسه خون بدهیم تا عدالت را رعایت کرده باشیم چرا که اگر این دو کیسه میگیرد آن یکی هم باید شبیه این باشد. در این صورت بیماری که به سه کیسه خون احتیاج داشته به دلیل این عدالت خواهد مرد!
اما اگر بگوییم عدالت یعنی تساوی، معنایش آن میشود که هر دو بیمار در داشتن حیات برای زندگی باهم برابرند پس سه کیسه خون به بیمار اول می‌دهیم و یک کیسه به بیمار دوم و اینطور هر دو زنده می‌مانند و با نام عدالت و تفسیرش به «تشابه» جان یک انسان را هم نمی‌گیریم.
شهید مطهری چنین می‌نویسد:
کمیت غیر از کیفیت است، برابری غیر از یکنواختی است. آنچه مُسَلّم است این است که اسلام حقوق یکجور و یکنواختی برای زن و مرد قائل نشده است، ولی اسلام هرگز امتیاز و ترجیح حقوقی برای مردان نسبت به زنان قائل نیست. اسلام اصل مساوات انسان ها را درباره زن و مرد نیز رعایت کرده است. اسلام با تساوی حقوق زن و مرد مخالف نیست، با تشابه حقوق آن‌ها مخالف است.(1)
پس از مشخص شدن معنای عدالت، ارثیه دریافتی پسری از پدرش به نسبت خواهرش دو برابر خواهد بود چراکه نیاز او به دلیل الزامات مالی که بر عهده دارد بیشتر از خواهرش می‌باشد در نتیجه طبق اصل عدالت سهم بیشتری را نیز خواهد برد.
بعد از تمام این بحث‌ها در میابیم که نظام حقوقی اسلام با دو برابر نمودن سهم ارث مردان، الزامات مالی که بر عهده آن‌ها گذاشته و زنان را از آن معاف نموده را جبران کرده است و مسئله کمتر بودن ارث زن نسبت به مرد نه تنها یک عدم تعادل حقوقی و بی عدالتی جنسیتی نیست بلکه نشان‌دهنده مستدل بودن یک نظام حقوقی عادلانه می‌باشد.
پی‌نوشت:
1. نظام حقوق زن در اسلام
منبع: تبیان
بازدیدها: 0
