پایگاه اطلاع رسانی هیات رزمندگان اسلام هیات رزمندگان اسلام , سایت هیات رزمندگان اسلام , پایگاه اطلاع رسانی هیات رزمندگان اسلام , هیات , سایت هیات , هیئت رزمندگان , هیئت رزمندگان اسلام
زندگی اجتماعی در ذات و جبلت انسان نهفته است، بنابراین رفع نیازمندیهای او در حوزه‌های مختلف اقتصادی و تجاری و کشاورزی و… او را ملزم می‌کند تا در اجتماع حضور فعالی داشته باشد. و از طرفی انسان ذاتا موجودی امتیازطلب و انحصارگراست. لزوم و ضرورت زندگی اجتماعی از یک طرف و امتیاز طلبی او از طرف دیگر، موجب درگیری و تنازع و تخاصم در جامعه انسانی می‌شود. برای بر طرف نمودن چنین درگیریهایی از جامعه بشری، وجود قانون و مجری آن لازم و ضروری میباشد. در طول تاریخ، بشریت با درک چنین ضرورتی تلاش نموده از طرفی قوانین مورد نیاز خود را مطابق شرایط زمانی و مکانی خویش وضع نماید و از طرف دیگر در صدد برآمده با عقل جمعی خود به نهادی پناه آورد تا در سایه آن بتواند قوانین مد نظرش را به درستی اجراء نماید. این نهاد بسته به شرایط زمانی و مکانی و پیشرفت بشریت، در طول تاریخ متنوع بوده و از ریش سفیدان گرفته تا عشیره و قبیله و محله و … کم کم از سادگی به پیچیدگی رفته و نهادی بنام حکومت را تأسیس شده است. مهمترین فلسفه حکومت اجرای قوانین به منظور ایجاد نظم در جوامع انسانی است، زیرا قانون هرچه قدر هم مترقی و با نگاه واقع بینانه تنظیم شود حتی از کتب آسمانی هم استخراج شده باشد، اگر از ضمانت اجرایی لازم برخوردار نباشد برای سامان دادن وضع نابسامان اجتماع مفید نخواهد بود. پس لزوم نظام و حکومت در جوامع انسانی از نیازهای بسیار اساسی بشریت است، زیرا عدم وجود حکومت و نظام موجب هرج و مرج و ناامنی در جامعه می‌شود و در چنین وضعیتی زندگی برای همگان تلخ و ناگوار خواهد شد.
با توجه به این مهم امام امیرالمؤمنین(ع) در یکی از کلمات خویش ضرورت وجود نظام و حکومت برای اجتماع را چنین ترسیم می‌کند: «لابُدَّ لِلنّاسِ مِنْ اَمیرٍ بَرٍّ اَوْ فاجِرٍ یَعْمَلُ فی اِمْرَتِهِ الْمُؤْمِنُ وَ یَسْتَمْیَعُ فیها الْکافِرُ وَیُبَلِّغُ اللّهُ فیها الاْجَلَ وَ یُجْمَعُ بِهِ الْفَیءُ و یُقاتَلُ به الْعَدُوُّ وَ تَاَمَنُ بِهِ السُّبُلُ و یُؤِخَذُ بِهِ للِضّعیفِ مِنَ الْقَوِی حَتّی یَسْتَریحَ بَرٌّ وَ یُسْتَراحَ مِنْ فاجِرٍ»
«مردم به امیر و زمامداری نیک یا بد نیازمندند تا مؤمنان در سایه حکومت به کار خود مشغول و کافران هم بهرهمند شوند و مردم در سایه استقرار حکومت زندگی کنند، بوسیله حکومت بیت المال جمع آوری می گردد و به کمک آن با دشمنان می توان مبارزه کرد، جاده ها امن و امان و حق ضعیفان از نیرومندان گرفته می‌شود نیکوکاران در رفاه و از دست بدکاران در امان می باشند.»
گرچه باید سعی و تلاش نمود تا حکومت و نظام حاکم بر اجتماع، براساس معیارها و ارزشهای الهی، حاکمیت داشته باشد و از دستورات دینی الهام گرفته باشد، اما اگر در تحت هیچ شرایطی به هر دلیلی نظیر مخالفت ظالمان و طواغیت، ایجاد چنین نظام و حکومتی ممکن و میسور نبوده باشد، وجود حکومت جور از نبود حکومت، بهتر خواهد بود، زیرا نبود حکومت و نظام در جامعه انسانی موجب افزایش ظلم و جنایت و نا امنی و فساد و شیوع انواع منکرات می‌شود، در نتیجه تمام زمینه های رشد و پرورش استعدادهای انسانی از بین خواهد رفت. بنابراین می توان نتیجه گرفت که: اولاً: وجود قوانین برای حیات جامعه انسانی لازم و ضروری است. ثانیا: به منظور اجرای آن قوانین و هماهنگی میان نهادهای مختلف اجتماعی وجود نهادی چون حکومت ضروری تر است. بنابراین در طول حیات بشر مکاتب و ادیان مختلف چه الهی و چه غیر الهی یکی از پیامهای اصلی شان برای بشریت، تنظیم قوانین و مقررات بوده و برای حسن اجرای آنها، نظام و حکومتی را به مردم پیشنهاد نموده و در معرض قضاوت‌شان قرار داده‌اند. دین اسلام به عنوان آخرین دین الهی، برخوردار از معارف بلند و ارزشها و قوانین مترقی است، که در کتاب قرآن و سنت معصومین(ع) متجلی است. طبعا اجرای قوانین مترقی آن، از طرفی به مجریان عادل و متعهد نیاز دارد، و از طرف دیگر وابسته به نظام و حکومتی است که در صدد اجرای آنها بوده باشد. همین امر موجب شد تا رسول گرامی اسلام(ص) با تثبیت دعوت خویش، اولین پایه‌های حکومت را با آغاز هجرت به مدینه، بنا نهاد و تشکیلات منظمی را به فراخور آن عصر و روزگار به جهانیان عرضه نمود. بعد از آن حضرت هر یک از امامان معصوم(ع) بسته به آمادگی شرایط زمانه شان علاوه بر ولایت باطنی که برایشان ثابت است، نظام سیاسی و حکومت را نیز برقرار نموده اند، مصداق بارز آن حکومت حدود پنج ساله امام امیرالمؤمنین(ع) است. در طی این دوران پرفراز و نشیب که همراه بود با چندین جنگ با پیچیدگی‌های خاص خودش، آن حضرت نمونه روشن از حکومت الهی را در اختیار بشریت قرار داد و درسهای بیادماندنی را از خود بر جای نهاد. سیره آن حضرت در زمینه اداره جامعه اسلامی و شیوه مدیریت آن، قابلیت دارد تا برای دوستاران و پیروان ایشان الگو و نقشه راه بوده باشد، زیرا مدیریت ایشان از چنان پتانسیل و ظرفیتهایی برخوردار است که می‌تواند ترسیم کننده اصول و راهبردها و راهکارهای لازم برای اداره جامعه اسلامی کنونی ما بوده باشد و همین امر انگیزه مؤلف در جمع آوری سخنان و کلمات امام علی(ع) در نوشته پیش رو بوده است. از دیدگاه مکتب علوی(ع) نظم و قانونی را که خداوند برای انسانها برقرار کرده است، از تمام قوانین و مقرراتی که از سوی انسانها وضع و قرارداد شده، کامل تر و جامع تر است. بنابراین باید سعی و تلاش نمود تا قوانین حاکم بر جوامع انسانی، قوانین الهی و نشأت گرفته از عقل و وحی بوده باشد، از طرف دیگر علاوه بر وجود قوانین الهی و ارزشهای حاکم برآن، مجریان عادل و حکومتی که در صدد اجرای چنین قوانینی باشند، لازم است، برطبق ملاکها و معیارهای الهی انتخاب گردند، باتوجه به چنین ضرورتی امام امیرالمؤمنین(ع) می فرماید: «وَ اِنَّ فی سُلْطانِ اللّهِ عِصْمَةُ لاِمْرِکُمفَاَعْطُوهُ طاعتکم غیر مُلَوَّمَةٍ (متلوّمین) و لا مُسْتَکَرَةٍ بها….» «حکومت الهی حافظ امور شما است. بنابراین زمام امور خود را بی آنکه نفاق ورزید یا کراهتی داشته باشید به دست امام خود بسپارید…»
آن حضرت در ارتباط با فلسفه حکومت اسلامی و ضرورت آن می فرماید: «اَللّهُمَّ اِنَّکَ تَعْلَمُ اَنَّهُمْ لم یَکُنِ الَّذی کانَ مِنّا مُنافَسَةً فی سُلْطانٍ وَ لا الْتِماسَ شَیءٍ مِنْ فُضُولِ الْحُطامِ وَلکِنْ لِنَرِدَ الْمَعالمَ مِنْ دینِکَ وَ نُظْهِرَ الاْصْلاحَ فی بلادِکَ فَیْأْمَنَ الْمَظْلُمُونَ مِنْ عِبادِکَ وَ تُقامَ الْمُعَطَّلَةُ مِنْ حُدُودِکَ.» «خدایا تو میدانی که جنگ و درگیری ما برای به دست آوردن قدرت و حکومت دنیا و ثروت نبود بلکه می خواستیم نشانه های حق و دین تو را به جایگاه خویش باز گردانیم و در سرزمینهای تو اصلاح ایجاد کنیم تا بندگان ستمدیده ات در امن و امان زندگی کنند و قوانین و مقررات فراموش شده تو بار دیگر اجرا گردد.»
در این راستا آن حضرت اهداف و رسالت حکومت اسلامی را در عهدنامه معروف خویش به مالک اشتر در چهار محور تبیین می کند (جِبایَةَ خَراجِها وَجَهادَ عَدُوِّها وَاسْتِصْلاحَ اَهْلِها وَ عِمارَةَ بِلادِها)
1ـ رسیدگی به امول مالی و اقتصادی که در آن زمان بیشتر به شکل خراج و مالیات متجلی بود.
2ـ رسیدگی به امور نظامی و ایجاد آمادگی لازم جهت مقابله با دشمنان.
3ـ رسیدگی به امور اجتماعی و ایجاد نظم و انضباط و بدنبال آن ایجاد زمینه های لازم برای رشد و تقویت ارزشهای والای الهی و انسانی در اجتماع.
4ـ رسیدگی به عمران و آبادانی بلاد و سرزمینهای مختلف.
حال با عنایت به فلسفه حکومت اسلامی و اهداف بلند آن، امام امیرالمؤمنین(ع) در پنج سال آخر عمر مبارک خویش که زمینه خلافت ظاهری برای آن حضرت بوجود آمد، تأسیس نظام و حکومت الهی را وجهه همت خویش قرار داده و برای استحکام پایه های آن تلاش و کوشش فراوانی را متحمل گردید تا جایی که در این راه نیز به شهادت رسید.*
*نویسنده: حجت الاسلام والمسلمین ملکی راد، عضو هیئت علمی پژوهشکده مهدویت و آینده پژوهی
بازدیدها: 1076
