لیلة‌المبیت؛ شب معجزه و ایثار در مسیر هجرت پیامبر

لیلة‌المبیت؛ شب ایثار و شجاعت علی علیه‌السلام

لیلة‌المبیت شبی تاریخی و سرنوشت‌ساز در تاریخ اسلام است. در این شب، مشرکان مکه نقشه قتل پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله را طراحی کردند. اما با تدبیر الهی و فداکاری علی علیه‌السلام، توطئه آنان ناکام ماند. این رویداد در آیه ۲۰۷ سوره بقره ستوده شده است:

«وَمِنَ النَّاسِ مَن یَشْرِی نَفْسَهُ ابْتِغَاءَ مَرْضَاتِ اللّهِ وَاللّهُ رَؤُوفٌ بِالْعِبَادِ»
(بقره، آیه ۲۰۷)

این آیه به جان‌فشانی علی علیه‌السلام در لیلة‌المبیت اشاره دارد و جایگاه والای او را نشان می‌دهد.

نقشه قتل پیامبر در مکه

سران قریش پس از گسترش اسلام نگران نفوذ پیامبر شدند. آنها در «دارالندوه» جمع شدند تا برای مقابله با او تصمیم بگیرند. ابوالبختری پیشنهاد داد پیامبر را زندانی کنند. این نظر رد شد، چون یاران وفادار پیامبر او را آزاد می‌کردند. ربیعة بن عمرو تبعید پیامبر را مطرح کرد؛ اما بزرگان قریش از نفوذ کلام او در میان قبایل دیگر بیم داشتند و این پیشنهاد را نپذیرفتند.

در نهایت ابوجهل نقشه‌ای پیشنهاد داد: از هر قبیله جوانی شجاع انتخاب کنند و شبانه همگی بر خانه پیامبر حمله‌ور شوند و او را بکشند. به این ترتیب خون پیامبر میان قبایل تقسیم می‌شد و بنی‌هاشم نمی‌توانست انتقام بگیرد. قریش این نقشه را پذیرفتند و خانه پیامبر را محاصره کردند.

آگاهی پیامبر از مکر قریش

خداوند پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله را از این نقشه آگاه کرد و او را برای هجرت آماده ساخت. در قرآن آمده است:

«وَإِذْ یَمْكُرُ بِكَ الَّذِینَ كَفَرُوا لِیُثْبِتُوكَ أَوْ یَقْتُلُوكَ أَوْ یُخْرِجُوكَ وَیَمْكُرُونَ وَیَمْكُرُ اللَّهُ وَاللَّهُ خَیْرُ الْمَاكِرِینَ»
(انفال، آیه ۳۰)

پیامبر تصمیم گرفت از مکه خارج شود. اما برای فریب دشمنان باید کسی در بستر او می‌خوابید.

ایثار علی علیه‌السلام در لیلة‌المبیت

در این شب تاریخی، پیامبر از علی علیه‌السلام خواست در بسترش بخوابد و ردای سبز ایشان را بر خود بگیرد. علی علیه‌السلام با آگاهی از خطر، این مسئولیت بزرگ را پذیرفت. او جان خود را فدای پیامبر و اسلام کرد.

در همان زمان پیامبر بی‌آنکه کسی متوجه شود از خانه خارج شد و به همراه ابوبکر به سوی غار ثور حرکت کرد.

ناکامی مشرکان و نجات پیامبر

مشرکان تا سپیده‌دم در کمین ماندند. وقتی به خانه حمله کردند، با شگفتی دیدند که علی علیه‌السلام در بستر پیامبر خوابیده و از پیامبر خبری نیست. آنها رد پای پیامبر را دنبال کردند تا به غار ثور رسیدند. در اینجا معجزه الهی رخ داد؛ عنکبوتی بر دهانه غار تار تنیده بود و کبوترانی لانه ساخته بودند. قریش گمان کردند کسی وارد غار نشده و ناامید بازگشتند.

هجرت پیامبر به مدینه

پیامبر و ابوبکر سه روز در غار ماندند. عبدالله بن ابوبکر اخبار مکه را به غار می‌آورد و عامر بن فهیره شیر گوسفندان را در اختیارشان می‌گذاشت. پس از آرام شدن اوضاع، پیامبر به سمت مدینه حرکت کرد. در مسیر، سراقه بن مالک به دنبال جایزه صد شتر پیامبر را تعقیب کرد. اما اسبش در شن فرو رفت. پیامبر برای او دعا کرد و سراقه نجات یافت و بازگشت.

فضیلت لیلة‌المبیت در قرآن و روایات

حادثه لیلة‌المبیت جایگاه والای علی علیه‌السلام را نشان می‌دهد. مفسران شیعه و سنی اتفاق نظر دارند که آیه ۲۰۷ سوره بقره درباره فداکاری علی علیه‌السلام در این شب نازل شده است. پیامبر درباره این ایثار بزرگ فرمودند:

«فداک أبی و أمی یا علی»
«پدر و مادرم فدایت باد، ای علی!»

لیلة‌المبیت شبی سرنوشت‌ساز است. در این شب، علی علیه‌السلام با شجاعت بی‌نظیر خود جان پیامبر را نجات داد و مسیر تاریخ اسلام را تغییر داد. این حادثه الگویی جاودان از فداکاری و ایمان برای تمام مسلمانان است.