مبانی قرآنی بیانیۀ گام دوم انقلاب | اقتصاد اسلامی

مبانی قرآنی بیانیۀ گام دوم انقلاب – قسمت یازدهم – اقتصاد اسلامی

     به لطف خدا تا کنون، ده شماره از مجموعه ی مبانی قرآنی بیانیه ی گام دوم انقلاب را منتشر کرده ایم. دو ، سه قسمت پایانی را در پیش داریم که إن شاءالله تقدیم می گردد. از خداوند منّان، طول عمر و عزّت و عافیت برای ولیّ امر مسلمین حضرت امام خامنه ای مسألت داریم. و آرزوی سلامتی و موفقیت برای استاد قرائتی که توفیق داشتند تا این مجموعه را تنظیم نمایند.

رعایت اولویت ها

     در همه مسایل رعایت اولویت ها لازم است. چه بسیار تحقیقات و پژوهش هایی انجام می گیرد و بودجه هایی هزینه می شود که به خاطر عدم توجه به اولویت ها آن تحقیقات هیچ ثمره ای ندارد. در قرآن می خوانیم در انفاق، اولویت با والدین و بستگان است. «قُل ما أَنْفَقْتُمْ مِنْ خَیْرٍ فَلِلْوالِدَیْنِ وَ الْأَقْرَبِین» بقره-۲۱۵

در حدیث نیز می خوانیم: «لا صَدَقَهَ وَ ذُو رَحِمٍ مُحْتَاجٌ» من لایحضره الفقیه، ج۲-ص۶۸

اقتصاد هدفمند

     اسلام در کنار تولید و مصرف، هدفمندی آن را گوشزد کرده است. در کنار فرمان مصرف، می فرماید: «کُلُوا وَاشْرَبُوا وَ لَا تُسْرِفُوا» اعراف-۳۱٫ در خوردن زیاده روی نکنید.

یک جا می فرماید: «کُلُوا مِنْ طَیِّبَاتِ مَا رَزَقْنَاکُمْ وَاشْکُرُوا لِلَّهِ» بقره-۱۷۲٫ به خاطر خوردن از خداوند تشکر کنید.

یک جا می فرماید: «کُلُوا مِنَ الطَّیِّبَاتِ وَاعْمَلُوا صَالِحًا» مومنون-۵۱٫ با قدرتی که از غذاخوردن بدست می آورید کار نیک انجام دهید.

یک جا می گوید: «کُلُوا مِنْ طَیِّبَاتِ مَا رَزَقْنَاکُمْ وَلَا تَطْغَوْا فِیهِ»طه-۸۱٫ از قدرتی که به وسیله غذا بدست آورده اید طغیان نکنید.

یک جا می فرماید: «کُلُوا مِنْ ثَمَرِهِ إِذَا أَثْمَرَ وَآتُوا حَقَّهُ یَوْمَ حَصَادِهِ ۖ وَلَا تُسْرِفُوا» انعام-۱۴۱٫ بخورید و حقّ آن را اداء کنید.

و یک جا می فرماید: «فَکُلُوا مِنْهَا وَأَطْعِمُوا الْبَائِسَ الْفَقِیرَ» حج-۲۸٫ بخورید و به دیگران نیز اطعام کنید.

     از این آیات استفاده می شود که نه تنها تولید باید هدفمند باشد، مصرف نیز باید جهت دار باشد. آن هم هدف و جهتی در راستای رشد فرد و جامعه! وگرنه تولیدی که در راستای رشد نباشد، مورد لعنت است. در حدیث می خوانیم: پیغمبر در مورد شراب، ده گروه را نفرین کرد؛ «لَعَنَ اللَّهُ الْخَمْرَ وَ غَارِسَهَا وَ عَاصِرَهَا وَ شَارِبَهَا وَ سَاقِیَهَا وَ بَائِعَهَا وَ مُشْتَرِیَهَا وَ آکِلَ ثَمَنِهَا وَ حَامِلَهَا و الْمَحْمُولَهَ إِلَیْهِ» من لایحضره الفقیه، ج۴-ص۸

تعدیل ثروت

     خمس و زکات، گامی برای مهار ثروت است. اسلام از یک سو دست افراد قوی، مبتکر، پرکار و خلاّق را در مالکیت باز گذاشته تا مانع رشد آنان نشود و از سویی درآمدهایی از قبیل ربا، سرقت، رشوه، اختلاس و… را ممنوع دانسته است. اما به مالکین درآمدهای حلال اجازه نمی دهد تا درآمد خود را هرگونه که خواستند مصرف کنند و آنان را از اسراف و تبذیر و ثروت اندوزی نهی فرموده است و در مقابل، با واجب نمودن خمس و زکات و کفّارات و سفارش اکید به انواع کمک ها و صدقات، بخشی از اموال آنان را با علم، اراده، عشق و ایمان برای حل مشکلات طبقه محروم گرفته است.

     صدها آیه در قرآن درباره انفاق، ایتاء، اعطاء، جهاد مالی، زکاه، خمس، صدقه، کفاره، قرض الحسنه و امثال آن برای محرومیت زدایی و تعدیل ثروت آمده است و از هر راهی این مسأله را دنبال می کند. در کنار نماز، زکات را می آورد. در کنار روزه خواری، اطعام شصت فقیر را به عنوان کفاره قرار می دهد. اولین سهم زکات را برای فقرا و مساکین قرار می دهد. بخشی از خمس را برای محرومان قرار داده است. در جهاد و غنایم جنگی سهمی به فقرا داده شده است. در عید فطر، به زکات فطره و نان فقرا توجه دارد. در عید قربان، به ذبح حیوان و گوشت فقرا توجه دارد.

نکاتی درباره اقتصاد اسلامی

     رشد اقتصاد باید درونی باشد، نه وابسته به بیگانگان! که در این صورت مسلمانان باید ذلت خود را نسبت به بیگانه مشاهده کنند. در حالی که قرآن می فرماید: «لَنْ یَجْعَلَ اللَّهُ لِلْکَافِرِینَ عَلَى الْمُؤْمِنِینَ سَبِیلًا» نساء-۱۴۱٫

     اقتصاد باید مولّد باشد. پیامبر اسلام، هرگاه میان مسلمانان مسابقه برگزار می کرد، جایزه برندگان جوایزی مولّد بود. یعنی یا شتر حامله، یا درخت خرما! که شتر حامله تولید کننده، گوشت، کرک، شیر، حمل و نقل، و درخت خرما نیز تولیدکننده چوب، خرما، سایه است. امروز جوایز دنیا معمولاً مصرفی و تجمّلاتی است.

     علمی و دانش بنیان باشد، پیامبر اکرم صلّی الله علیه وآله فرمود: «یَا مَعْشَرَ التُّجَّارِ الْفِقْهَ ثُمَّ الْمَتْجَرَ» کافی، ج۵، ص۱۵۰٫ امیرالمؤمنین علی علیه السّلام فرمود: «مَنِ اتَّجَرَ بِغَیْرِ عِلْمٍ ارْتَطَمَ فِی الرّبا» کافی، ج۵، ص۱۵۴٫ کسی که بدون علم دست به تجارت بزند، در دام ربا می افتد.

     مردمی باشد، نه دولتی! قرآن می فرماید: «أَمَّا السَّفِینَهُ فَکَانَتْ لِمَسَاکِینَ یَعْمَلُونَ فِی الْبَحْرِ» کهف-۷۹٫ آن کشتى، از آنِ بینوایانى بود که در دریا کار مى کردند. از این آیه استفاده می شود که حتی افراد مسکین می توانند، با نوعی قرارداد شرکتی، تعاونی تأسیس کنند و از طریق آن درآمدی کسب کنند.

پایگاه اطّلاع رسانی هیات رزمندگان اسلام

بازدیدها: 280